မႏၱေလးၿမိဳ႕မွာ မႏွစ္ႏွစ္လည္ပိုင္းက  ျဖစ္ခဲ့တဲ့ အဓိကရုဏ္းဟာ မျမင္ရတဲ့ လွ်ဳိ႕၀ွက္ႀကံစည္သူလက္ေတြက ႏိုင္ငံေရးရည္ရြယ္ခ်က္အတြက္ ႀကိဳတင္စီစဥ္ထားတဲ့ ဇာတ္လမ္း အတိုင္း က်ဴးလြန္ခဲ့ၾကတာ ျဖစ္တယ္လို႔   တရားမွ်တမႈအဖြဲ႔ (Justice Trust)က ထုတ္ျပန္ ပါတယ္။ “ျမန္မာႏိုင္ငံ မြတ္စလင္ဆန္႔က်င္ေရးအၾကမ္းဖက္မႈမ်ားေနာက္ကြယ္မွ မျမင္ရေသာလက္၊ မႏၱေလးအဓိကရုဏ္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ေလ့လာခ်က္ အစီရင္ခံစာ” အမည္နဲ႔ ဒီႏွစ္ မတ္လထုတ္ မူ၀ါဒဆိုင္ရာ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပပါတယ္။ ဒီအစီရင္ခံစာကို တည္းျဖတ္သူ၊ တရားမွ်တမႈအဖြဲ႔ (Justice Trust)ရဲ႕ ဦးေဆာင္ေကာ္မတီ၀င္ မႏၱေလးၿမိဳ႕က ေရွ႕ေနဦးသိန္းသိန္းဦးက “တႏိုင္ငံလုံးမွာရခဲ့တဲ့ သက္ေသအေထာက္အထား ေတြ၊ ျဖစ္စဥ္ေတြက ပုံစံတူေတြျဖစ္တယ္။ ဒီ ဘာသာေရးအေရးအခင္း၊ အစၥလာမ္ဘာသာ ဆန္႔က်င္ေရး ျဖစ္တဲ့အေနအထားေတြက တပုံစံတည္း ျဖစ္တယ္။ အဲဒါေတြက မႏၱေလးမွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ကိစၥကလည္း တကယ္ကေတာ့ သတင္းဌာန သစ္ထူးလြင္ဆိုတဲ့သတင္းဌာနက မမွန္သတင္း ထုတ္လႊင့္လႈံ႔ေဆာ္တာေတြနဲ႔ အတူတူေပါ့ေနာ္ ပူးေပါင္းၾကံစည္တဲ့သူေတြ ပါ၀င္တယ္။ ပူးေပါင္းပါ၀င္တဲ့သူေတြ ပါ၀င္တာမွ ေနာက္ကြယ္က အကြက္ခ်ၿပီးေတာ့ ရာဇ၀တ္မႈေတြ ေရာယွက္ၿပီးေတာ့ ဇာတ္လမ္းကို မႀကီးႀကီးေအာင္လုပ္တာျဖစ္တယ္။ ဒါကို ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရဘက္ကလည္း သတင္းစာရွင္းလင္းပဲြ လုပ္ထားတယ္။ က်ေနာ္တို႔ရတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြက ေတြ႔ရတယ္။ ေနာက္ျဖစ္စဥ္ေတြမွာ ပါ၀င္လာခဲ့တဲ့လူေတြက ထုံးစံအတိုင္းပါပဲ မႏၱေလးၿမိဳ႕သားေတြ မဟုတ္ဘူး။ ျဖစ္စဥ္တိုင္း ျဖစ္စဥ္တို္င္းမွာ ပါ၀င္က်ဴးလြန္သူေတြဟာ သူစိမ္းေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ မႏၱေလးတိုင္းလႊြတ္ေတာ္ဥကၠ႒လည္း ဒီအခ်က္ကို ၀န္ခံရပါတယ္။ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ဥကၠ႒ႀကီး သူရဦးေရႊမန္းလည္း ဒီအခ်က္ကို ေထာက္ျပတယ္။ ဒီအခ်က္ေတြက က်ေနာ္တို႔ ရရွိတဲ့ အေသးစိတ္အခ်က္အလက္ေတြ ဒီျပင္ ဗမာျပည္ထဲမွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ပုံစံတူကိစၥေတြအားလုံးကို ခ်ဳပ္လိုက္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ရခဲ့တဲ့ ဓာတ္ပုံအေထာက္အထားအပါအ၀င္ အခ်က္အလက္ေတြက အဲဒီကိစၥကို လံႈ႔ေဆာ္သြားတာဟာ မႏၱေလးကလူေတြ မဟုတ္ဘူး။ သာမန္ကိစၥမဟုတ္ဘူး။ အကြက္က်က် အစီအစဥ္တက် စီစဥ္သြားတာလို႔ ထုတ္ေျပာရင္ ျဖစ္ပါတယ္ခင္ဗ်။ ” လို႔ ေျပာပါတယ္။ မႏၱေလးအဓိကရုဏ္းဟာ ေသခ်ာ စုဖြဲ႔ထားတဲ့ လက္နက္ကိုင္ဂိုဏ္းေတြက က်ဴးလြန္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကေၾကာင္းနဲ႔ သူတို႔တေတြကို မႏၱေလးၿမိဳ႕ျပင္ပကေန ေခၚေဆာင္လာခဲ့ၾကတာ ျဖစ္ၿပီး အလိုအေလ်ာက္ လူအုပ္လူေ၀းနဲ႔ ဆူပူအၾကမ္းဖက္မႈအသြင္ ထင္ျမင္ရေလေအာင္ ေသေသခ်ာခ်ာ စီစဥ္ ဒီဇုိင္းလုပ္ထားတဲ့အဓိကရုဏ္းျဖစ္တယ္လို႔ ဆိိုပါတယ္။ အပိုင္း ၃ ပိုင္းပါ အစီရင္ခံစာမွာ အရင္စစ္အစိုးရေဟာင္းနဲ႔ ဆက္စပ္မႈ ရွိၾကတဲ့ သေဘာထားတင္းမာသူေတြရဲ႕ လွ်ဳိ႕၀ွက္ၾကံစည္တဲ့လက္ေတြက မႏၱေလးအဓိကရုဏ္းေတြကို ဘယ္လို ဖန္တီး လံႈ႔ေဆာ္သည္ကို ေဖာ္ျပထားၿပီး ဘာသာေရးအၾကမ္းဖက္မႈ ေထာင္ေခ်ာက္ အတြင္း မက်ေရာက္ေအာင္ ျပည္သူေတြကို အၾကံျပဳခ်က္ေတြ ထည့္သြင္း ထားပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒပညာရွင္ေတြပါ ၀င္တဲ့ ေျခာက္လၾကာ ကြင္းဆင္းေမးျမန္းခ်က္ေတြအရ ေျဖၾကားသူေတြက တညီတညြတ္တဲ့ ေျပာဆုိၾကရာမွာ  အဓိကရုဏ္းေတြဟာ စစ္တပ္သေဘာ ထားတင္းမာသူေတြရဲ႕ ျပယုဂ္လုပ္ရပ္တခုျဖစ္ၿပီး အထူးသျဖင့္ စစ္အစိုးရရဲ႕ ထိပ္သီးေခါင္းေဆာင္၊ စိတ္ဓာတ္စစ္ဆင္ေရး ကၽြမ္းက်င္သူလို႔ နာမည္ေက်ာင္သူ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးသန္းေရႊရဲ႕ သစၥာရွိ လူယုံမ်ားလုပ္ရပ္လို႔ ဆိုေၾကာင္းနဲ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ မူဆလင္ေတြအေပၚ အၾကမ္းဖက္မႈေတြကို ဖန္တီးေပးျခင္းအားျဖင့္ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းေရးကို အဟန္႔အတား ျဖစ္ေစရန္။ ကန္႔လန္႔ကာေနာက္ကြယ္မွေန၍ သူတို႔အာဏာကို ဆက္လက္ထိန္းသိမ္းထားႏိုင္ရန္လို႔ ဆိုၾကသည္လို႔ ေဖာ္ျပပါတယ္။ အခန္း ၂ မွာ ေနာက္ခံအေၾကာင္းအရာေတြနဲ႔ သုံးသပ္ခ်က္ေတြကို ေဖာ္ျပၿပီး အရင္စစ္အစိုး လမ္းျပေျမပုံက ႏိုင္ငံေရးအသြင္ကူးေျပာင္းမႈလမ္းေၾကာင္းကို ခ်ေပးခဲ့ေၾကာင္း၊ ရခိုင္ျပည္နယ္မွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ လူမႈအသိုက္အ၀န္းခ်င္း ပဋိပကၡမ်ားမွသည္ မိတၳီလာ၊ လားရိႈး၊ မႏၱေလးနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္ေဒသေတြမွာ မြတ္စလင္ဆန္႔က်င္ေရးအဓိကရုဏ္းေတြ ဘယ္ကို ဦးတည္တယ္ဆိုတာကို ေဖာ္ျပေရးသားပါတယ္။ အဓိကရုဏ္းေတြရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြဟာ ေခါင္းမာအုပ္စုေတြနဲ႔ ခရိုနီကြန္ယက္ေတြရဲ႕ တရားမ၀င္ အာဏာကို ဆက္လက္ထိန္းသိမ္းထားေရး ျဖစ္ၿပီး လူထုရဲ႕ေဒါသ၊ မေက်နပ္မႈေတြကို လမ္းလႊဲေပးေရး၊ လမ္းေၾကာင္းေျပာင္းေပးေရးျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ စီးပြားေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖို႔ ႏိုင္ငံေရးဆႏၵ မရွိၾကတဲ့အေျခအေနမွာ ဒီလို လုပ္ေဆာင္ျခင္းေၾကာင့္  ဒီမိုကေရစီအင္အားစုေတြရဲ႕ အင္အား ခ်ိနဲ႔လာေစဖို႔ ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ မႏၱေလးမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့အဓိကရုဏ္ းမျဖစ္ပြားမီ မႏွစ္ ဇြန္ ၃၀ ရက္ေန႔က ဆရာေတာ္ ဦး၀ီရသူရဲ႕ ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္အင္တာနက္စာမ်က္ႏွာကေန မြတ္ဆလင္ညီအကို ၂ ဦးက ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ဳိးသမီးအိမ္ေဖာ္တဦးကို မုဒိမ္းက်င့္တယ္လို႔   ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဒီအမ်ဳိးသမီးက ေနာက္ပိုင္းမွာ လူမိုက္တဦးက ၿခိမ္းေျခာက္ခိုင္းေစတာေၾကာင့္ လိမ္လည္ေျပာဆိုခဲ့တာလို႔ ေျပာဆိုခဲ့တာကို ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့ေပမယ့္ ဒီသတင္းမွားေၾကာင့္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တဦးနဲ႔ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္တဦး အသက္ေသဆုံးခဲ့ရၿပီးေနာက္မွာ အၾကမ္းဖက္မႈကို ဦးတည္တဲ့ အဓိကရုဏ္းျဖစ္ပြားတဲ့ အဆင့္ေရာက္ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ မႏၱေလးၿမိဳ႕ အဓိကရုဏ္းျဖစ္စဥ္မွာ လက္နက္ကိုင္ေဆာင္တဲ့ နယ္ခံ မဟုတ္လို႔ ယူဆရတဲ့့ လူငယ္ ၃၀ ခန္႔ဟာ တုတ္၊ ဓားေတြ ကိုင္ေဆာင္ၿပီး ဆိုင္ကယ္ေတြနဲ႔ ၿမိဳ႕တြင္းမွာ ယာဥ္ေတြ၊ အိမ္ေတြ၊ ဗလီေတြကို ဖ်က္ခဲ့ၾကတာကို ရဲ ၁၀၀ ေက်ာ္က လက္ပိုက္ၾကည့္ေနတယ္လို႔ ဆိုပါ တယ္။ အဆိုပါ လူငယ္ ၃၀ ခန္႔ဟာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြကိုလည္း သူတို႔နဲ႔ လိုက္ပါဖို႔ လိုက္လံ စည္းရုံးေပမယ့္ သံဃာေတြနဲ႔ နယ္ေျမခံ ျပည္သူေတြက ပူးေပါင္းပါ၀င္ျခင္း မရွိခဲ့ၾကဘူးလို႔ စည္းရုံးခံရၿပီး ျငင္းပယ္ခဲ့ၾကတဲ့ ေက်ာင္းထိုင္ဆရာေတာ္ႀကီးေတြရဲ႕  မိန္႔ၾကားခ်က္ကို ကိုးကား ေဖာ္ျပပါတယ္။ အဓိကရုဏ္းျဖစ္ေနစဥ္မွာ အနီး၀န္းက်င္မွာ လုံျခဳံေရးထိန္းသိမ္းတဲ့တပ္ဖြဲ႔ေတြ ရွိေနေပမယ့္ မကိုင္တြယ္ခဲ့ၾကပဲ လ်စ္လ်ဴရႈခဲ့ၾကတယ္လို႔ မ်က္ျမင္ေဒသခံေတြကို ေမးျမန္းခ်က္ေတြကို ေဖာ္ျပပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွာ ႏိုင္ငံသားတိုင္းဟာ လြတ္လပ္စြာ ယုံၾကည္ကိုးကြယ္ခြင့္နဲ႔ လြတ္လပ္စြာက်င့္သုံးခြင့္ ရွိတယ္လို႔ ျပဌာန္းထားေပမယ့္ ၉၆၉ လႈပ္ရွားမႈ၊ မြတ္စလင္ဆန္႔က်င္ေရးလႈပ္ရွားမႈေတြနဲ႔ ဦး၀ီရသူရဲ႕ တရားပဲြေတြဟာ ဒီအခြင့္အေရးေတြကို တိုက္ရိုက္ စိန္ေခၚၿခိမ္းေျခာက္ေနတယ္လို႔ ေဖာ္ျပပါတယ္။ ၉၆၉ လႈပ္ရွားမႈဟာ ၂၀၁၄ ေဖေဖာ္၀ါရီလမွာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွာ က်င္းပတဲ့ စာေပေဟာေျပာပဲြတခုကိုလည္း မြတ္စလင္ေဟာေျပာသူေတြ ပါေနတယ္၊ အမုန္းတရားျပန္႔ပြားေရး ေဟာေျပာေနတယ္ဆိုၿပီး ေႏွာင့္ယွက္ခဲ့ၾကတာကုိ ေဖာ္ျပပါတယ္။ သမၼတဦးသိန္းစိန္က အမုန္းတရားနဲ႔ အၾကမ္းဖက္မႈအတြက္ လံႈ႔ေဆာ္သူေတြကို ဥပေဒေၾကာင္းအရ ျပင္းထန္စြာ အေရးယူမယ္လို႔ သတိေပးခဲ့ေပမယ့္ အာဏာပိုင္ေတြက ၉၆၉ လႈပ္ရွားမႈရဲ႕ ရန္လိုတဲ့ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားအေပၚ တိက်တဲ့ အေရးယူေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြ မရွိခဲ့ဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ ရာဇ၀တ္ေၾကာင္းအရ စုံစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြကို အသာထားၿပီး တရား၀င္ထုတ္ျပန္ေၾကညာခ်က္မ်ားျဖင့္ပင္ အေရးယူေဆာင္ရြက္ျခင္း မရွိပါလို႔ ေဖာ္ျပ ထားပါတယ္။ ေရွ႕ေန ဦးသိန္းသန္းဦးက“ဥပမာအားျဖင့္ဗ်ာ အမ်ားႀကီး ျမင္ရပါတယ္။ အခုဆိုလို႔ရွိရင္ဗ်ာ စာေရးဆရာ ဦးထင္လင္းဦးကို ေခ်ာင္းဦးၿမိဳ႕နယ္တရားရုံးမွာ သာသနာကို ညစ္ႏြမ္းေအာင္ ေျပာဆိုမႈဆုိၿပီး ၂၉၅ (က)နဲ႔ တရားစြဲထားပါတယ္။ စြဲခ်က္ေတာင္ တင္ေနတဲ့အေနအထား ျဖစ္ပါတယ္။ ဦးထင္လင္းဦး ေဟာေျပာတာက ဘာသာေရးေစာ္ကားတာ မဟုတ္ပါဘူး။ အစိုးရကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ေ၀ဖန္တဲ့အခါမွာ အခ်ဳိ႕အခ်က္အလက္ကေလးေတြပါတဲ့အေပၚမွာ အခြင့္ေကာင္းယူၿပီးေတာ့ စြဲတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဗုဒၶဘာသာမွာ အင္မတန္ထင္ရွားတဲ့ ဆရာေတာ္တပါးက ကုလသမဂၢအေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ဳပ္ရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရးကိုယ္စားလွယ္ (မစၥစ္ ယန္ဟီးလီ)ကို အင္မတန္ ရင့္သီးရိုင္းျပတဲ့၊ သာသနာေတာ္မွာ ခြင့္ျပဳမထားတဲ့၊ သာမန္ယဥ္ေက်းတဲ့ လူတေယာက္ေတာင္ မသုံးတဲ့ အသုံးေတြ သုံးထားတာမ်ဳိးကို ဘာမွ သတိေပးတာက အစ ဘာမွမလုပ္ဘူး။ အဲဒီေတာ့ သူက အမုန္းတရားေတြ လံႈ႔ေဆာ္တဲ့ လူေတြကို ေျပာတယ္ဆိုေပမယ့္ လူမႈေရးကြန္ရက္မွာလည္း ဒါမ်ဳိးေတြ အမ်ားႀကီး လူမႈေရးကြန္ရက္မွာလည္း ၾကက္ဥေၾကာ္တံဆိပ္ေတြနဲ႔ အုံနဲ႔က်င္းတဲ့ အခ်ိန္နဲ႔တေျပးညီ လံႈ႔ေဆာ္ေနတဲ့သူေတြ ရွိတယ္။ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ တရားပြဲေတြမွာ ေျပာေနတဲ့သူေတြ ရွိတယ္။ ဒါေတြ အကုန္လုံးကို လႊတ္ထားပါတယ္။ လႊတ္ခ်င္တဲ့သူေတြကုိ လႊတ္ထားၿပီးေတာ့ မလိုတဲ့သူေတြကိုေတာ့ အျပစ္ေပးတယ္။” လို႔ ေျပာပါတယ္။ အစီရင္ခံစာထဲမွာလည္း အစိုးရက အမွန္တကယ္မွာ ၉၆၉ လႈပ္ရွားမႈအတြက္ လူမႈအမုန္းတရားမ်ား ေဟာေျပာဖန္တီးရန္ ၀န္းက်င္ကို ဖန္တီးေပးထားၿပီး တခ်ိန္တည္းမွာ လူ႔အခြင့္အေရးကို ကာကြယ္လႈပ္ရွားေပးေနၾကတဲ့ တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူေတြကို  အတင္းအက်ပ္ ေခ်မႈန္း ဖိႏွိပ္ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ မႏၱေလးအၾကမ္းဖက္မႈျဖစ္စဥ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ တရားမွ်တမႈအဖြဲ႔(Justice Trust)နဲ႔အတူ ေတြ႔ဆုံ ေမးျမန္းခဲ့ၾကသည့္ ေရွ႕ေနမ်ားက ယခု ဖမ္းဆီးထားသူမ်ား၊ ျပစ္ဒဏ္ ခ်မွတ္ ထားသူမ်ားသည္ အမွန္တကယ္ ရာဇ၀တ္မႈမ်ား က်ဴးလြန္ခဲ့ၾကသည္ဟု မယုံၾကည္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပ ထားပါတယ္။ ရခိုင္ျပည္နယ္မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ အဓိကရုဏ္းနဲ႔ က်န္ေဒသေတြမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ အဓိကရုဏ္းေတြဟာ မတူညီ ကြဲျပားျခားနားတယ္ဆိုတာကိုလည္း အစီရင္ခံစာက ေထာက္ျပ ထားပါတယ္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ကိစၥမွာ သမိုင္းေၾကာင္းအရ အျမစ္တြယ္ေနတဲ့ ကြဲျပားရန္လိုမႈေတြ အစစ္အမွန္ ရွိေနၿပီး ေနာက္ပုိင္းႏိုင္ငံရဲ႕ က်န္ေဒသေတြမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ ကိစၥေတြမွာေတာ့ လူထုရဲ႕ စိတ္ခံစားမႈကို ေသြးထိုးေပးၿပီး တင္းမာမႈေတြအေပၚမွာ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ ေခါင္းပုံျဖတ္ အျမတ္ထုတ္မႈေတြ ျဖစ္တယ္လို႔ ေရးထားပါတယ္။ အတိတ္ကာလမွာကလည္းက ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ႏိုင္ငံေရးအာဏာအတြက္ ဘာသာေရးကို ခုတုံးလုပ္မႈေတြ ျဖစ္ခဲ့တာေၾကာင့္ ဒီျဖစ္ရပ္ေတြကို  လူအမ်ား သိရွိေအာင္ ျဖန္႔ေ၀ေျပာဆိုၾကဖို႔နဲ႔ ဘာသာေပါင္းစုံ ခ်စ္ၾကည္ေရးအဖြဲ႔ေတြကို ဟန္ေဆာင္သေဘာမဟုတ္ဘဲ ေအာက္ေျခအဆင့္ထိ ထိထိေရာက္ေရာက္ ဖြဲ႔စည္းၿပီး အၾကမ္းဖက္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းသူေတြကို တုံ႔ျပန္ ေဆာင္ရြက္သင့္တယ္လို႔ မႏၱေလးၿမိဳ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးထိန္းသိမ္းမႈေကာ္မတီအဖြဲ႔၀င္လည္းျဖစ္တဲ့ ေရွ႕ေန ဦးသိန္းသန္းဦးက တိုက္တြန္းပါတယ္။