ရွမ္းျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္း ကိုးကန္႔ကိုယ္ပို္င္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ ေလာက္ကိုင္ၿမဳိ႕နယ္မွာ အစိုးရတပ္နဲ႔ ဦးဖုန္ၾကားရွင္ဦးေဆာင္တဲ့ ကိုးကန္႔တိမ္းေရွာင္တပ္ဖြဲ႔အၾကား တိုက္ပြဲေတြျဖစ္ခဲ့ ရၿပီးေနာက္ လူထုဟာ ၿမိဳ႕ကို စြန္႔ခြာထြက္ေျပးေနၾကပါတယ္။ ေထာင္ေသာင္းခ်ီတဲ့ ၿမိဳ႕ကိုစြန္႔ခြာသူေတြဟာ ေလးမိုင္အကြာက တရုတ္ႏိုင္ငံတြင္း ၀င္ေရာက္ခုိလႈံၾကသလို က်န္သူေတြက မိုင္ ၁၀၀ က်ာ္ေ၀းတဲ့ လားရႈိးၿမိဳ႕ဘက္ကို ကုန္းေၾကာင္း ထြက္ခြာေနၾကပါတယ္။ တိုက္ပြဲေၾကာင့္ ေလာက္ကိုင္၊ ကုန္းၾကမ္း၊ ခ်င္းေရႊေဟာ္၊ ေမာက္ထိုက္ၿမိဳ႕နယ္ေတြက ေက်ာင္း ေတြကို ပိတ္ခဲ့ရၿပီး ပညာေရး၀န္ထမ္း ၃၀၀ ခန္႔ဟာလည္း လားရႈိးၿမိဳ႕ကို တိမ္းေရွာင္ခိုလႈံ ေရာက္ရွိေနၾကပါတယ္။ လားရႈိးၿမိဳ႕မွာ မန္စီဘုန္းႀကီးေက်ာင္းနဲ႔ အထက ၁ ေက်ာင္းေတြမွာ ရာနဲ႔ခ်ီတဲ့ တိမ္းေရွာင္လာ သူေတြကို ေနရာခ်ထားပါတယ္။ အထက ၁ ေက်ာင္းမွာ ခိုလႈံတဲ့ ေလာက္ကိုင္ၿမိဳ႕နယ္ ပညာေရးမွဴး ဦးသန္း၀င္းကို   ေမးျမန္းထားပါတယ္။ ေလာက္ကိုင္ၿမိဳ႕နယ္ ပညာေရးမွဴးလားခင္ဗ်ာ။ “က်ေနာ့္နာမည္ ဦးသန္း၀င္းပါ။ ေလာက္ကိုင္ၿမိဳ႕နယ္ပညာေရးမွဴးပါခင္ဗ်။” ေလာက္ကိုင္မွာ ဘယ္ေန႔ကစၿပီး ဘာေတြ စျဖစ္တယ္ဆိုတာကို တကယ့္ျဖစ္ရပ္အေျခအေနေလးကို ေျပာျပပါ။ “က်ေနာ္တို႔သိသေလာက္ကေတာ့ ၇ ရက္ေန႔ေလာက္ကတည္းက နည္းနည္းေလး အေျခအေနမေကာင္းဘူးခင္ဗ်။ က်ေနာ္တို႔ ၈ ရက္ေန႔မွာ ေလာက္ကိုင္ၿမိဳ႕ အေနာက္bက္ တာေရႊထန္နားမွာ သူတို႔ တိုက္ခိုက္မႈရွိတယ္ေပါ့ဗ်ာ။ ေနာက္ ၉ ရက္ေန႔မွာလည္းပဲ ျဖစ္တယ္။ တာ့ေရရွဴးနားမွာလည္းျဖစ္တယ္ တရက္၊ တာေရႊထန္နားမွာလည္းျဖစ္ၾကတယ္။ ၁၀ ရက္ေန႔ညက်ေတာ့ ေလာက္ကိုင္ၿမိဳ႕ထဲမွာ ဦးစီးရုံးဘက္ကို ပစ္ခတ္တယ္ေပါ့။ အဲဒီနားႏွစ္ခုက နည္းနည္းျပင္းထန္တယ္။ က်ေနာ္တို႔ ဟိုနား၊ ဒီနားေရႊ႕ ပုန္းလွ်ိဳးၿပီးေနၾကရတယ္။ ၁၁ ရက္ေန႔က်ေတာ့ အေျခအေနက သိပ္မေကာင္းဘူး၊ မလြယ္ဘူးဆိုၿပီးေတာ့ ၀န္ထမ္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေရာ၊ ဗမာမ်ားေရာ လမ္းျပင္သမား၊ ၾကံခုတ္သမားအားလုံးလိုလို ေအာက္ကို ဆင္းလာၾကေတာ့တာေပါ့။ ကားနဲ႔ဆင္းလာတယ္၊ ဆိုင္ကယ္နဲ႔ဆင္းလာတယ္။ တခ်ဳိ႔လည္း ကားမရလို႔ ေျခလ်င္ေလွ်ာက္ၿပီးဆင္းလာၾကတယ္။ ၁၁ ရက္ေန႔မွာ ဆင္းလာၾကတာ။ ၁၀ ရက္ေန႔မွာ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ျဖစ္တာ။ ၿမိဳ႕ထဲမွာကို တိုက္ပဲြေတြက ျပင္းထန္တာလား။ “ၿမိဳ႕ထဲမွာ ျပင္းထန္တယ္ဆိုတာက အမ်ားႀကီးေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ ေျပာက္က်ားေပါ့။ ဒကစ ကိုလည္း ေျပာက္က်ားၿခိမ္းေျခာက္တယ္။ ဦးစီးရုံးကိုလည္း ေျပာက္က်ားၿခိမ္းေျခာက္တယ္။ အဲဒီမွာ တခ်ဳိ႕ ေသၾက ေပ်ာက္ၾကတယ္လို႔ ေျပာတယ္ခင္ဗ်။” ဒီရုတ္တရက္ျဖစ္ပြားတဲ့တိုက္ပြဲမွာ အေသအေပ်ာက္က ေတာ္ေတာ္ေလးမ်ားတယ္၊ ထိခိုက္တယ္လို႔ ၾကားရပါတယ္။ ထိခိုက္ေသဆုံးဒဏ္ရာရတာ ၇၀ ေလာက္ထိျဖစ္တယ္လို႔ေလ။ အဲဒီကိန္းဂဏန္းေတြက ဘယ္ေလာက္မွန္ကန္နီးစပ္သလဲ။ “ညတုန္းက (၁၁ ရက္ေန႔ည) တုန္းက အေနအထားကို က်ေနာ္စုံေအာင္ မသိဘူးခင္ဗ်။ ၁၀ ရက္ေန႔ညကေတာ့ ဦးစီးရုံးဘက္္က သူတို႔ ဦးစီးလူႀကီးမ်ားကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္တဲ့ ျပည္သူ႔ရဲထဲက ၆ ေယာက္ဆုံးတယ္လို႔ သိရတယ္ခင္ဗ်။ ၁ ေယာက္ဒဏ္ရာရတယ္။ ဒကစ ဘက္မွာေတာ့ ေသတယ္လို႔ မၾကားပါဘူး။” ေလာက္ကိုင္မွာ ဘယ္လိုပုဂိၢဳလ္ေတြ အလုပ္လုပ္ၾကလဲ။ ဗမာေတြမ်ားလား၊ တရုတ္ေတြမ်ားလား၊ ကိုးကန္႔ေတြမ်ားလား၊ ေလာက္ကိုင္အေျခအေနကို ေျပာျပပါလာ။ “ဌာနဆို္င္ရာမွာေတာ့ ကိုးကန္႔ဦးစီးရုံးဆိုတာကေတာ့ ကိုးကန္႔ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသျဖစ္တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္မို႔လို႔ သူတို႔ကိုုးကန္႔လူမ်ဳိးတ၀က္နဲ႔ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာတိုင္းရင္းသား တ၀က္လို႔ ေျပာရမွာပဲ ဦးစီးရုံးမွာ အလုပ္လုပ္ၾကတာ။ ကိုးကန္႔ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရအဖြဲ႔ ဆိုၿပီးဖြဲ႔ထားတာဗ်။ အဲဒီထဲမွာ ကိုးကန္႔တ၀က္၊ ျမန္မာတိုင္းရင္းသားတ၀က္ အလုပ္လုပ္ၾကတာေပါ့။ ကိုးကန္႔ဦးစီးအဖြဲ႔က သူက ကိုးကန္႔ေဒသမွာ အာဏာပိုင္အဖြဲ႔ အျမင့္ဆုံးေပါ့ေလ။ ခယကလည္း ပါမယ္၊ မယကလည္း ပါမယ္ အဖြဲ႔၀င္ေတြေပါ့။” အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းကပုဂၢိဳလ္ေတြ ဒီျဖစ္ရပ္မွာ ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းခံရတာ၊ ထိခုိက္ေသဆုံးတာျဖစ္ခဲ့လား။ “အဲဒါေတြ မျဖစ္ပါဘူး။ သူတို႔ကို ကာကြယ္ထားတဲ့ နယ္ျခားေစာင့္တပ္လို႔ေျပာတဲ့ ျပည္သူ႔ရဲထဲက ၇ ေယာက္၊ ၆ ေယာက္ဆုံး။ ၁ ေယာက္ဒဏ္ရာရတယ္ ၁၀ ရက္ေန႔ညမွာ။အဲဒါၿပီးရင္ ေနာက္တေန႔မွာ ခယက၊ မယက ရုံးက စာေရး၊ ေျမျပန္႔က စာေရးေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ျပန္သြားၾကတယ္ေပါ့ခင္ဗ်ာ။” အခု ေလာက္ကိုင္ၿမိဳ႕ကို ဘယ္လိုစီမံထားၾကသလဲ။ က်ေနာ္တို႔ၾကားတာက ေသာင္းနဲ႔ခ်ီတဲ့ လူေတြ ၿမိဳ႔ကို စြန္႔ခြာခဲ့ၾကတယ္လို႔ ၾကားပါတယ္။ “အဲဒီေလာက္ထိေတာ့ မၾကားဘူးဗ်။ ၁၁ ရက္ေန႔အထိေတာ့ က်ေနာ္တို႔လည္းပဲ ပညာေရးက ဆရာ၊ ဆရာမေလးေတြလည္း ေၾကာက္လန္႔ၿပီးေတာ့ လားရႈိးဘက္ကို ဆင္းလာၾကေတာ့တာပဲ။ ညတုန္းကအေၾကာင္းေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ေကာင္းေကာင္းမသိရဘူး။ ညတုန္းက (၁၁ ရက္ည) တုန္းကလည္း ျဖစ္တယ္ေတာ့ ၾကားတယ္။” ေလာက္ကိုင္ၿမိဳ႕မွာ လူေတြ ဘယ္ေလာက္ေလာက္ေနထိုင္ၾကသလဲ။ တိုက္ပြဲေတြျဖစ္ေတာ့ သူတို႔က ဘယ္ေတြကို သြားၾကလဲ။ “အဲဒီမွာ တိုက္ပြဲျဖစ္ကာနီးေလးမွာ  ကိုးကန္႔တရုတ္ေတြကေတာ့ တရုတ္ျပည္ကို အေတာ္မ်ားမ်ား ထြက္သြားၾကၿပီ။ မရွိၾကေတာ့ဘူး။ သူတို႔ရဲ႕ အခန္းေတြကို ပိတ္ၿပီးသြားၾကတာ။ က်ေနာ္တို႔ဗမာေတြကလည္း ၁၀ ရက္ေန႔ည နည္းနည္းျပင္းထန္ၿပီးတဲ့အခါ ေျမျပန္႔ကို ဆင္းလာၾကေတာ့တာေပါ့ေလ။ သက္ရွိ မက်န္ခဲ့သေလာက္ပဲျဖစ္ေနတယ္။” ေလာက္ကိုင္က တရုတ္နယ္စပ္နဲ႔ ၄ မိုင္ေလာက္ပဲကြာတယ္ေနာ္၊ လားရႈိးနဲ႔က်ေတာ့ ဘယ္ေလာက္လာခဲ့ရလဲ။ “လားရႈိးနဲ႔ေလာက္ကိုင္ မိုင္ ၁၂၀ ေလာက္ေ၀းတယ္ခင္ဗ်။” ေလာက္ကိုင္မွာ ကိုးကန္႔ေတြမ်ားလား၊ ျမန္မာေတြမ်ားလား။ “ကိုးကန္႔ေတြမ်ားပါတယ္ခင္ဗ်။” ဆရာက ပညာေရးမွဴးဆိုေတာ့ ေက်ာင္းေတြရဲ႕ အေျခအေနက ဘယ္လိုျဖစ္သြားလဲခင္ဗ်။ စာေမးပြဲေတြလည္း နီးေနၿပီဆိုေတာ့ ဆရာတို႔ ဘယ္လိုစီမံခန္႔ခြဲထားခဲ့သလဲ။ “စာေမးပြဲေတြက ၁၉ ရက္ေန႔ကေန ၂၆ ရက္ေန႔အထိ ၄ တန္းနဲ႔ ၈ တန္း စစ္မွာဆိုေတာ့ အဲဒီမွာ တကယ္လို႔ စစ္ပြဲၿပီးသြားရင္လည္း ဒီအတိုင္းစစ္မွာပါခင္ဗ်။ မၿပီးေသးရင္လည္း က်ေနာ္တို႔က ျပန္ၿပီးေမးခြန္းထုတ္ၿပီး ျပန္စစ္ၾကရမွာပါခင္ဗ်။” ေလာက္ကိုင္မွာ ဘယ္ႏွတန္းေလာက္ထိ ေက်ာင္းဖြင့္ထားလဲ။ ၉ တန္း၊ ၁၀ တန္း ထိဖြင့္ထားလား။ “၁၀ တန္းအထိ အထက္တန္းေက်ာင္းခ်ည္း ၄ ေက်ာင္းရွိတယ္ခင္ဗ်။” ေလာက္ကိုင္ကေန ထြက္ေျပးလာသူေတြဟာ လာရႈိးၿမိဳ႕က မန္စီဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းနဲ႔ အထက ၁ ေက်ာင္းေတြမွာ ေနရာခ်ထားတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဆရာက ဘယ္မွာလဲ။ “က်ေနာ္တို႔က အထက ၁ မွာပါ။” အထက ၁ မွာ ဘယ္ေလာက္ေလာက္ရွိေနၿပီလဲ။ “အထက ၁ မွာက ကုန္းၾကမ္းၿမိဳ႕နယ္နဲ႔ ေလာက္ကိုင္ၿမိဳ႕နယ္က အခက္အခဲျဖစ္လို႔လာတဲ့ ပညာေရး၀န္ထမ္းအားလုံး ၁၅၀ ခန္႔ရွိပါတယ္ခင္ဗ်။” က်န္တဲ့ဒုကၡသည္ေတြကေရာဆရာ။ “လားရႈိးၿမိဳ႕ခံ ဆရာ၊ ဆရာမေတြလည္း ပါတယ္ခင္ဗ်။ အဲဒါေတြေရာဆိုရင္ေတာ့ ၃၀၀ ေလာက္ရွိမယ္ထင္တယ္။ သူတို႔ကေတာ့ ၿမိဳ႕ထဲမွာ သူ႔အိမ္၊ ကိုယ့္အိမ္မွာပဲ ေနၾကပါတယ္။” ဆရာတို႔ လာတဲ့ခရီးလမ္းမွာ လမ္းေလ်ာက္လာတဲ့လူက ေထာင္ေသာင္းခ်ီရွိတယ္လို႔ၾကားတယ္။ ေတြ႔ခဲ့လား။ “သူတို႔က ကားမရွိလို႔ လမ္းေလွ်ာက္လာတာပါ။ ၾကံခုတ္သမားေတြပါ။ မ်ားပါတယ္ ေထာင္ခ်ီရွိမွာပါ။ ၾကံခုတ္အလုပ္လုပ္တာ လူမ်ားတယ္၊ ကားမရွိလို႔ပါ။”