ဆီးရီးယားဒုကၡသည္အေရးအတြက္ စီစဥ္
DVB
·
December 23, 2013
ဆီးရီးယားႏိုင္ငံက ထြက္ေျပးလာၾကတဲ့ ဆီးရီးယားဒုကၡသည္ေတြအေရး ေလ့လာႏိုင္ဖို႔အတြက္ က်ေနာ္ဟာ လီဘာႏြန္ႏိုင္ငံနဲ႔ တူရကီႏိုင္ငံေတြကို သံုးရက္ၾကာခရီး ထြက္ခြာလာခဲ့ပါတယ္။
က်ေနာ္ေတြ႔ခဲ့ရတာေတြက အင္မတန္ အရုပ္ဆိုးအက်ည္းတန္ၿပီး ေအာ့ႏွလံုးနာစရာ ျမင္ကြင္းေတြကိုပါပဲ။ ယာယီခိုလံႈေနၾကတဲ့ ဆီးရီးယားဒုကၡသည္အေရးေတြကို ေလ့လာႏိုင္ဖို႔ သံုးရက္ၾကာခရီး ထြက္ခြာခဲ့တဲ့ကာလ အတြင္းမွာ လူဦးေရ ၁ သိန္းေလာက္ဟာ အသက္ဆံုးရႈံးခဲ့ၾကရၿပီး ကိုးသန္းေလာက္ဟာ အဓမၼေနရာေရႊ႕ေျပာင္းခံခဲ့ရတာ၊ ကေလးသူငယ္စုစုေပါင္း ၂ သန္းေလာက္ဟာ စာသင္ေက်ာင္းေတြကေန ႏုတ္ထြက္ခဲ့ရတာေတြ၊ အရိုးေပ်ာ့ေရာဂါခံစားေနရတာေတြနဲ႔ အိမ္နီးခ်င္း ႏိုင္ငံေတြဆီ ထြက္ေျပးခိုလံႈ လာၾကရတာေတြေၾကာင့္ ဒုကၡသည္လႈိင္းလံုးႀကီးပမာ ျဖစ္ေနတာေတြကို က်ေနာ္ျမင္ေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။
လင္ေယာက်္ားေတြ၊ ဇနီးမယားေတြ အသက္ေသဆံုးသြားလို႔ ငိုေႂကြးေနၾကတဲ့ ဇနီးမယားေတြ၊ လင္ေယာက်္ားေတြ၊ ညီအစ္ကိုေနာင္ႏွမေတြ၊ ကေလးသူငယ္ေတြကို က်ေနာ္ကိုယ္တိုင္ျမင္ေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။
သူတို႔ရဲ့ အိမ္ေတြေရာ၊ ဘ၀ေတြေရာ အားလံုးဟာ ဆီးရီးယားမွာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ျပည္တြင္းစစ္၊ ေဒသတြင္းျဖစ္ေနတဲ့ ပဋိပကၡေတြ (အီရန္မွာရွိတဲ့ ေဘရြတ္သံရံုးကို ဗံုးခြဲတိုက္ခိုက္ခဲ့မႈေတြ) ေၾကာင့္ တစဆီပ်က္ဆီးသြားသလို ျပႆနာေတြက အမ်ားႀကီးျဖစ္ေနခဲ့တာပါ။
လက္ရွိႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ "အာဆတ္" အစိုးရကို ဆန္႔က်င္ေနၾကတဲ့ အဖြဲ႔ေတြရွိေနသလို "ဂ်ီဟတ္" လို႔ေခၚတဲ့ အစၥလာမ္ဘာသာေရး စစ္ပြဲေတြ ျဖစ္ေစခ်င္သူေတြလည္း ရွိေနၾကတာပါ။
ဆီးရီးယားႏိုင္ငံအေရး ကြ်မ္းက်င္သူေတြကေတာ့ အခုေနာက္ဆံုးအေနနဲ႔ ျပႆနာေတြကို ညႇိႏိႈင္းအေျဖရွာဖို႔အတြက္ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးေရးလုပ္ငန္းစဥ္ေတြကို အခုလပိုင္းေတြအတြင္း မလုပ္ႏိုင္ေသးပဲ ျဖစ္ေနပါတယ္။ အခုအတိုင္း အျမန္ဆံုးေဆြးေႏြးၿပီး အေျဖရွာမယ္လို႔ ေျပာဆိုေနခဲ့တာက ႏွစ္ေတြ၊ ဆယ္စုႏွစ္ေတြနဲ႔ ခ်ီေနခဲ့ပါၿပီ။
ႏိုင္ငံတကာၾကက္ေျခနီအဖြဲ႔လို ႏိုင္ငံံတကာအကူအညီေပးတဲ့အဖြဲ႔ေတြက ေဒသအတြင္းျဖစ္ေနတဲ့ ပဋိပကၡေတြ အျမန္ဆံုးေျပလည္ေစေရးအတြက္ ႀကိဳးစားေနၾကေပမယ့္ ေဒသတြင္းရွိ ျပည္သူျပည္သားေတြရဲ့ အသက္အိုးအိမ္၊ စည္းစိမ္ေတြကိုေတာ့ အကာအကြယ္ မပးႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။
အထူးသျဖင့္ လက္ေျဖာင့္ေသနတ္သမားေတြရဲ့ရန္၊ မိဆိုင္းဒံုးက်ည္ေတြရဲ႕ ရန္ေတြကို အကာအကြယ္မေပးႏိုင္ခဲ့တဲ့အတြက္ အစာေရစာ ငတ္မြတ္မႈေတြနဲ႔ အမိုး အကာအိမ္ေတြ မရွိတာေတြေၾကာင့္ ေဒသတြင္းျဖစ္ေနတဲ့ ပဋိပကၡေတြ ၿပီးဆံုးဖို႔ဆိုတာ အခ်ိန္ကာလ လိုေနပါေသးတယ္။ ပဋိပကၡျဖစ္ေနတဲ့ ကာယကံ ရွင္ေတြ ႏွစ္ဖက္လံုး ပဋိပကၡ ရပ္စဲေစခ်င္စိတ္ရွိဖို႔က အေရးတႀကီးလိုအပ္ေနပါတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ျပန္လည္တည္ေဆာက္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ အရင္တုန္းက ရွိခဲ့တဲ့ ရန္ညႇိဳးရန္စေတြကို အျမန္ဆံုးေျပလည္ေစေရးဟာ သိပ္ကို အေရးႀကီးေနၿပီျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ဓာတုလက္နက္ေတြ အသံုးမျပဳၾကဖို႔ လိုအပ္ေနတာပါ။
အဲဒီေဒသရဲ႕ လူဦးေရ ၂.၅ သန္းဟာ အစားအစာ၊ ေသာက္သံုးေရနဲ႔ ေဆး၀ါးျပတ္လပ္မႈေတြနဲ႔ ရင္ဆိုင္ေနရတယ္လို႔ ကုလသမဂၢအဖြဲ႔ႀကီးက ေျပာဆိုေနပါတယ္။ ခန္႔မွန္းေျခ လူဦးေရ ၂ သိန္းခြဲေလာက္ဟာ အကူအညီေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာ အကူအညီေတြ ျဖတ္ေတာက္ခံထားခံရတဲ့အတြက္ အကူအညီေတြ အျမန္ဆံုးလိုအပ္ေနတယ္လို႔ ကုလသမဂၢအဖြဲ႔ႀကီးကပဲ ျဖည့္စြက္ေျပာဆိုခဲ့တာပါ။
ဆီးရီးယားရဲ႕ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံေတြကေတာ့ အေရးေပၚအကူအညီေတြေပးၾကဖို႔ ေဆာ္ၾသေနပါတယ္။ လီဘာႏြန္ႏိုင္ငံကေတာ့ ဆီးရီးယားဒုကၡသည္ တသန္းနီးပါးေလာက္ကို ေနရာထိုင္ခင္းေတြေပးဖို႔ စီစဥ္ေနပါတယ္။ တူရကီႏိုင္ငံကလည္း ဒုကၡသည္ ၂၀၀,၀၀၀ ေလာက္ကို သူတို႔ ဖြင့္လွစ္ထားတဲ့ ဒုကၡသည္စခန္းေတြထဲမွာ ေနရာထိုင္ခင္းေတြ စီစဥ္ေပးထားေပမယ့္ အဲဒီအေရအတြက္ထက္ ႏွစ္ဆေလာက္ပိုမ်ားတဲ့ လူဦးေရေတြဟာ ၿမိဳ႕ေတြေပၚမွာ သူတို႔ဟာ သူတို႔ ရုန္းကန္ရပ္တည္ေနၾကတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာကေပးတဲ့ အကူအညီအေထာက္ပ့ံေတြနဲ႔ပဲ ရပ္တည္ေနၾကရတာပါ။ ဒါေပမယ့္ လိုအပ္တာနဲ႔ ႏိႈင္းစာရင္ နည္းေနပါေသးတယ္။ လိုအပ္တာထက္ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ပဲ လက္ခံရရွိေနတာပါ။ နယ္စပ္ေတြကိုျဖတ္ၿပီး ကူညီႏိုင္တဲ့ ေအဂ်င္စီတခ်ိဳ႕ရဲ့ အကူအညီေတြဟာ တိုက္ပြဲေဒသေတြကို ျဖတ္ေက်ာ္ရတဲ့အတြက္ အေထာက္အပ့ံတခ်ိဳ ့ဟာ ဆံုးရံႈးမႈေတြနဲ ့ရင္ဆိုင္ခဲ့ ၾကရပါတယ္။ တိုက္ပြဲျဖစ္ေနတဲ့ ေဒသေတြကိုျဖတ္ၿပီး ပစၥည္းေတြကို သူတို႔ မသယ္ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါဘူး။
ႏိုင္ငံတကာ သံတမန္အသိုင္းအ၀ိုင္းကေတာ့ ဆီးရီးယားႏိုင္ငံမွာ ယာယီအပစ္အခတ္ ရပ္ဆိုင္းေနခိုက္မွာ အေရးတႀကီး လိုအပ္ေနတဲ့ အကူအညီေတြကို အျမန္ဆံုးပ့့ံပိုးသြားၾကဖို႔ တိုက္တြန္းေျပာၾကားေနပါတယ္။ ဆီးရီးယားက ကေလးေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ အရိုးေပ်ာ့ေရာဂါကို ခံစားေနၾကရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဂ်ီနီဗာမွာက်င္းပျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ ဆီးရီးယားႏိုင္ငံမွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရးအတြက္ ႏိုင္ငံတကာက အကူအညီေတြေပးေနရံုနဲ႔ မလံုေလာက္ပါဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ ဆီးရီးယားႏိုင္ငံ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းေရးက အေရးႀကီးတယ္လို႔ ကုလသမဂၢအဖြဲ႔ႀကီးရဲ့ အေရးေပၚကယ္ဆယ္ေရး တာ၀န္ခံ ဗယ္လာရီ ေအမို႔က ေျပာဆိုခဲ့တာပါ။
ဒါေပမယ့္ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ပ႗ိပကၡဟာ ႏွစ္ေတြအမ်ားႀကီး ႀကိဳးစားၾကရဦးမွာလို႔ အကူအညီေတြေပးေနတဲ့ ေအဂ်င္စီေတြက ယူဆေနၾကပါတယ္။ အဲလုိ ဒုကၡသည္ေတြကို ပ့ံပိုးေပးမႈေတြထဲမွာ ကမ႓ာ့ဘဏ္က ေဂ်ာ္ဒန္ႏိုင္ငံနဲ႔ လီဘာႏြန္ႏိုင္ငံေတြမွာ ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့သလို ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံေတြက ကူညီပ့့ံပိုးမႈေတြလည္း ရွိေနရမွာျဖစ္ပါတယ္။
အဲလိုမ်ိဳးလုပ္ကိုင္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္တဲ့ နည္းေတြကို အသံုးျပဳရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာျပရရင္ IRC လို႔ ေခၚတဲ့ ႏိုင္ငံတကာ ကယ္ဆယ္ေရးေကာ္မတီက အခုေအာက္မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ နယ္ပယ္ (၃) ခု ခြဲၿပီး လုပ္ကိုင္ရမွာပါ။
ပညာေရး စနစ္သစ္
နယ္နိမိတ္ခ်င္းဆက္စပ္ေနတဲ့ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံေတြက ဒုကၡသည္ေတြအတြက္ ဘယ္လိုပညာေရးစနစ္မ်ိဳး လက္ခံက်င့္သံုး ေနသလဲဆိုတာကို ဥပမာထားၿပီး ဆီးရီးယားႏိုင္ငံအတြက္ လိုက္ဖက္ညီမယ့္ ပညာေရးပံုစံမ်ိဳးကို ဖန္တီးအသံုးျပဳရပါမယ္။ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ရွိတဲ့ ဒုကၡသည္ေတြဟာ ဒုကၡသည္စခန္းေတြမွာထက္ ၿမိဳ႕ျပေတြမွာ ေနထိုင္ၾကတာက ပိုမ်ားပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ဒုကၡသည္စခန္းပညာေရး ပံုစံကို ေလ့လာဖို႔ အခြင့္အေရးက တကယ့္ကို နည္းနည္းေလးပဲရွိတာပါ။ အမ်ားအားျဖင့္ကေတာ့ စနစ္တက်မဟုတ္တဲ့ ပညာေရးစနစ္ပံုစံေတြကို ဒုကၡသည္ေတြအတြက္ ဆရာေတြကို ေဒသဆိုင္ရာေတြကပဲ လိုအပ္တဲ့ အကူအညီေတြနဲ႔ ပ့ံပိုးမႈေတြေပးေနၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာျပရရင္ အဲဒီလို ပညာေရး စနစ္ပံုစံကို ကြန္ဂိုႏိုင္ငံနဲ႔ အာဖဂန္နစၥတန္ႏိုင္ငံေတြမွာ ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီ့ပညာေရးစနစ္မ်ိဳးေတြကသာ ဒုကၡသည္ေတြ အမွန္တကယ္ လိုအပ္ေနတဲ့ ပညာေရးမ်ိဳးကို ပ့ံပုိးေပးႏိုင္မွာပါ။
နည္းပညာကို ဖန္တီးရယူျခင္း
ဆီးရီးယားလူမ်ိဳးအမ်ားစုဟာ ပညာတတ္ေတြျဖစ္ၾကၿပီး စက္မႈအတတ္ပညာနဲ႔လည္း အလွမ္းမေ၀းလွပါဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာၾကက္ေျခနီအဖြဲ႔နဲ႔ အက်ိဳးအျမတ္ကို အဓိကမထားတဲ့ Internews လို အဖြဲ႔အစည္းေတြက လူမႈေရးလုပ္ငန္းေတြ လုပ္ကိုင္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ "တာ၀ါဆူး" လို႔ ေခၚတဲ့ (ဆက္သြယ္မႈ) ဆိုတဲ့ အေျခခံလူမႈ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ကို ဦးစြာပထမဆံုး ဖန္တီးက်င့္သံုးခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလို က်င့္သံုးခဲ့တဲ့အတြက္ ဒုကၡသည္ကူညီေပးႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြ၊ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ အႀကံဥာဏ္ေတြကို တျခားႏိုင္ငံေတြနဲ႔ ဖလွယ္ႏိုင္သလို အက်ိဳးအျမတ္လည္း ရရွိလာႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။
စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားလုပ္ကိုင္ျခင္း
ဆီးရီးယားဒုကၡသည္ေတြဟာ ေစ်းကြက္စီးပြားေရးစနစ္နဲ႔ ရင္းနီးကြ်မ္း၀င္ရွိၾကပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ဆီးရီးယားျပည္သူျပည္သားေတြကို ကုန္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းေတြ ဖန္တီးေပးမယ္ဆိုရင္ အေထာက္အပ့ံ့ေပးသလိုနဲ႔ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ ယံုၾကည္မႈရွိလာေအာင္ ဖန္တီးေပးသလိုလည္း ျဖစ္ေစမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ IRC လို႔ ေခၚတဲ့ ႏိုင္ငံတကာဒုကၡသည္ေကာ္မတီက "အလုပ္အတြက္ ပိုက္ဆံ" ဆိုတဲ့ ပရိုဂရမ္တခုကို ဖန္တီးေပးၿပီး (သူတို႔ကိုယ္တိုင္ လုပ္ကိုင္တဲ့) စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ိဳးေတြ ဖန္တီးေပးႏိုင္ဖို႔ စီစဥ္ေနပါတယ္။
ဆီးရီးယားႏိုင္ငံမွာျဖစ္တဲ့ ဆိုးရြားလွတဲ့ ပဋိပကၡေတြကို သင္ခန္းစာယူၿပီး ျဖစ္ေနတဲ့ျပႆနာေတြကို ေျဖရွင္းႏိုင္မယ္ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ဟာ ေနာက္တဆင့္အေနနဲ႔ လူေတြအမ်ားႀကီးရဲ့ အသက္ေတြကို ကယ္တင္ႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို ရွာႀကံၾကရမွာပါ။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ရဲ့အသက္ေတြ ေရရွည္ ရပ္တည္ႏိုင္ေစေရးအတြက္ ညႇိႏိႈင္းေဆြးေႏြးမႈေတြကို ႀကိမ္ဖန္မ်ားစြာ ျပဳလုပ္ၾကရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ပဋိပကၡျဖစ္ေနတဲ့ေဒသထဲကို ေဆး၀ါးအကူအညီ ေတြ၊ ေသာက္ေရသန္႔ေတြ ရရွိေစေရးနဲ႔ ေရဆိုးေရညစ္ေတြ မျဖစ္ေစေရးေတြ ဖန္တီးႏိုင္မယ္ဆိုရင္ ဆိုးရြားလွတဲ့ ေဆာင္းရာသီမွာ အသက္အိုးအိမ္ေတြ မဆံုးရံႈးေစေရးအတြက္ လုပ္ကိုင္ႏိုင္မွာပါ။ ဒါေပမယ့္ ပညာေရးစနစ္ေကာင္းမြန္ဖို႔နဲ႔ သူတို႔ရဲ့ ဘ၀ေတြ လွပေစေရးဖို႔အတြက္ က်ေနာ္တို႔ ဦးစြာႀကိဳးစားၾကရမွာျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသားလိုက္ရပါတယ္။
(၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၁၆ ရက္ေန႔ထုတ္ ကိုရီးယားဟာရယ္သတင္းစာမွာ ေဒးဗစ္ မီလီဘန္း ေရးသားထားတဲ့ “A plan for Syria’s refugees” ဆာင္းပါးကုိ ေမာင္ေဖသက္နီ ဘာသာျပန္ပါတယ္။)
(ေဆာင္းပါးေရးသားသူ ေဒးဗစ္ မီလီဘန္းဟာ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ကေန ၂၀၁၀ ခုႏွစ္အထိ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံရဲ့ ႏိုင္ငံျခားေရးတာ၀န္ကိုထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး အခုလက္ရွိမွာေတာ့ ႏိုင္ငံတကာ ကယ္ဆယ္ေရး ေကာ္မတီရဲ့ ဗဟိုအလုပ္အမႈေဆာင္ဥကၠ႒ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနသူျဖစ္ပါတယ္။)
က်ေနာ္ေတြ႔ခဲ့ရတာေတြက အင္မတန္ အရုပ္ဆိုးအက်ည္းတန္ၿပီး ေအာ့ႏွလံုးနာစရာ ျမင္ကြင္းေတြကိုပါပဲ။ ယာယီခိုလံႈေနၾကတဲ့ ဆီးရီးယားဒုကၡသည္အေရးေတြကို ေလ့လာႏိုင္ဖို႔ သံုးရက္ၾကာခရီး ထြက္ခြာခဲ့တဲ့ကာလ အတြင္းမွာ လူဦးေရ ၁ သိန္းေလာက္ဟာ အသက္ဆံုးရႈံးခဲ့ၾကရၿပီး ကိုးသန္းေလာက္ဟာ အဓမၼေနရာေရႊ႕ေျပာင္းခံခဲ့ရတာ၊ ကေလးသူငယ္စုစုေပါင္း ၂ သန္းေလာက္ဟာ စာသင္ေက်ာင္းေတြကေန ႏုတ္ထြက္ခဲ့ရတာေတြ၊ အရိုးေပ်ာ့ေရာဂါခံစားေနရတာေတြနဲ႔ အိမ္နီးခ်င္း ႏိုင္ငံေတြဆီ ထြက္ေျပးခိုလံႈ လာၾကရတာေတြေၾကာင့္ ဒုကၡသည္လႈိင္းလံုးႀကီးပမာ ျဖစ္ေနတာေတြကို က်ေနာ္ျမင္ေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။
လင္ေယာက်္ားေတြ၊ ဇနီးမယားေတြ အသက္ေသဆံုးသြားလို႔ ငိုေႂကြးေနၾကတဲ့ ဇနီးမယားေတြ၊ လင္ေယာက်္ားေတြ၊ ညီအစ္ကိုေနာင္ႏွမေတြ၊ ကေလးသူငယ္ေတြကို က်ေနာ္ကိုယ္တိုင္ျမင္ေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။
သူတို႔ရဲ့ အိမ္ေတြေရာ၊ ဘ၀ေတြေရာ အားလံုးဟာ ဆီးရီးယားမွာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ျပည္တြင္းစစ္၊ ေဒသတြင္းျဖစ္ေနတဲ့ ပဋိပကၡေတြ (အီရန္မွာရွိတဲ့ ေဘရြတ္သံရံုးကို ဗံုးခြဲတိုက္ခိုက္ခဲ့မႈေတြ) ေၾကာင့္ တစဆီပ်က္ဆီးသြားသလို ျပႆနာေတြက အမ်ားႀကီးျဖစ္ေနခဲ့တာပါ။
လက္ရွိႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ "အာဆတ္" အစိုးရကို ဆန္႔က်င္ေနၾကတဲ့ အဖြဲ႔ေတြရွိေနသလို "ဂ်ီဟတ္" လို႔ေခၚတဲ့ အစၥလာမ္ဘာသာေရး စစ္ပြဲေတြ ျဖစ္ေစခ်င္သူေတြလည္း ရွိေနၾကတာပါ။
ဆီးရီးယားႏိုင္ငံအေရး ကြ်မ္းက်င္သူေတြကေတာ့ အခုေနာက္ဆံုးအေနနဲ႔ ျပႆနာေတြကို ညႇိႏိႈင္းအေျဖရွာဖို႔အတြက္ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးေရးလုပ္ငန္းစဥ္ေတြကို အခုလပိုင္းေတြအတြင္း မလုပ္ႏိုင္ေသးပဲ ျဖစ္ေနပါတယ္။ အခုအတိုင္း အျမန္ဆံုးေဆြးေႏြးၿပီး အေျဖရွာမယ္လို႔ ေျပာဆိုေနခဲ့တာက ႏွစ္ေတြ၊ ဆယ္စုႏွစ္ေတြနဲ႔ ခ်ီေနခဲ့ပါၿပီ။
ႏိုင္ငံတကာၾကက္ေျခနီအဖြဲ႔လို ႏိုင္ငံံတကာအကူအညီေပးတဲ့အဖြဲ႔ေတြက ေဒသအတြင္းျဖစ္ေနတဲ့ ပဋိပကၡေတြ အျမန္ဆံုးေျပလည္ေစေရးအတြက္ ႀကိဳးစားေနၾကေပမယ့္ ေဒသတြင္းရွိ ျပည္သူျပည္သားေတြရဲ့ အသက္အိုးအိမ္၊ စည္းစိမ္ေတြကိုေတာ့ အကာအကြယ္ မပးႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။
အထူးသျဖင့္ လက္ေျဖာင့္ေသနတ္သမားေတြရဲ့ရန္၊ မိဆိုင္းဒံုးက်ည္ေတြရဲ႕ ရန္ေတြကို အကာအကြယ္မေပးႏိုင္ခဲ့တဲ့အတြက္ အစာေရစာ ငတ္မြတ္မႈေတြနဲ႔ အမိုး အကာအိမ္ေတြ မရွိတာေတြေၾကာင့္ ေဒသတြင္းျဖစ္ေနတဲ့ ပဋိပကၡေတြ ၿပီးဆံုးဖို႔ဆိုတာ အခ်ိန္ကာလ လိုေနပါေသးတယ္။ ပဋိပကၡျဖစ္ေနတဲ့ ကာယကံ ရွင္ေတြ ႏွစ္ဖက္လံုး ပဋိပကၡ ရပ္စဲေစခ်င္စိတ္ရွိဖို႔က အေရးတႀကီးလိုအပ္ေနပါတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ျပန္လည္တည္ေဆာက္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ အရင္တုန္းက ရွိခဲ့တဲ့ ရန္ညႇိဳးရန္စေတြကို အျမန္ဆံုးေျပလည္ေစေရးဟာ သိပ္ကို အေရးႀကီးေနၿပီျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ဓာတုလက္နက္ေတြ အသံုးမျပဳၾကဖို႔ လိုအပ္ေနတာပါ။
အဲဒီေဒသရဲ႕ လူဦးေရ ၂.၅ သန္းဟာ အစားအစာ၊ ေသာက္သံုးေရနဲ႔ ေဆး၀ါးျပတ္လပ္မႈေတြနဲ႔ ရင္ဆိုင္ေနရတယ္လို႔ ကုလသမဂၢအဖြဲ႔ႀကီးက ေျပာဆိုေနပါတယ္။ ခန္႔မွန္းေျခ လူဦးေရ ၂ သိန္းခြဲေလာက္ဟာ အကူအညီေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာ အကူအညီေတြ ျဖတ္ေတာက္ခံထားခံရတဲ့အတြက္ အကူအညီေတြ အျမန္ဆံုးလိုအပ္ေနတယ္လို႔ ကုလသမဂၢအဖြဲ႔ႀကီးကပဲ ျဖည့္စြက္ေျပာဆိုခဲ့တာပါ။
ဆီးရီးယားရဲ႕ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံေတြကေတာ့ အေရးေပၚအကူအညီေတြေပးၾကဖို႔ ေဆာ္ၾသေနပါတယ္။ လီဘာႏြန္ႏိုင္ငံကေတာ့ ဆီးရီးယားဒုကၡသည္ တသန္းနီးပါးေလာက္ကို ေနရာထိုင္ခင္းေတြေပးဖို႔ စီစဥ္ေနပါတယ္။ တူရကီႏိုင္ငံကလည္း ဒုကၡသည္ ၂၀၀,၀၀၀ ေလာက္ကို သူတို႔ ဖြင့္လွစ္ထားတဲ့ ဒုကၡသည္စခန္းေတြထဲမွာ ေနရာထိုင္ခင္းေတြ စီစဥ္ေပးထားေပမယ့္ အဲဒီအေရအတြက္ထက္ ႏွစ္ဆေလာက္ပိုမ်ားတဲ့ လူဦးေရေတြဟာ ၿမိဳ႕ေတြေပၚမွာ သူတို႔ဟာ သူတို႔ ရုန္းကန္ရပ္တည္ေနၾကတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာကေပးတဲ့ အကူအညီအေထာက္ပ့ံေတြနဲ႔ပဲ ရပ္တည္ေနၾကရတာပါ။ ဒါေပမယ့္ လိုအပ္တာနဲ႔ ႏိႈင္းစာရင္ နည္းေနပါေသးတယ္။ လိုအပ္တာထက္ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ပဲ လက္ခံရရွိေနတာပါ။ နယ္စပ္ေတြကိုျဖတ္ၿပီး ကူညီႏိုင္တဲ့ ေအဂ်င္စီတခ်ိဳ႕ရဲ့ အကူအညီေတြဟာ တိုက္ပြဲေဒသေတြကို ျဖတ္ေက်ာ္ရတဲ့အတြက္ အေထာက္အပ့ံတခ်ိဳ ့ဟာ ဆံုးရံႈးမႈေတြနဲ ့ရင္ဆိုင္ခဲ့ ၾကရပါတယ္။ တိုက္ပြဲျဖစ္ေနတဲ့ ေဒသေတြကိုျဖတ္ၿပီး ပစၥည္းေတြကို သူတို႔ မသယ္ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါဘူး။
ႏိုင္ငံတကာ သံတမန္အသိုင္းအ၀ိုင္းကေတာ့ ဆီးရီးယားႏိုင္ငံမွာ ယာယီအပစ္အခတ္ ရပ္ဆိုင္းေနခိုက္မွာ အေရးတႀကီး လိုအပ္ေနတဲ့ အကူအညီေတြကို အျမန္ဆံုးပ့့ံပိုးသြားၾကဖို႔ တိုက္တြန္းေျပာၾကားေနပါတယ္။ ဆီးရီးယားက ကေလးေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ အရိုးေပ်ာ့ေရာဂါကို ခံစားေနၾကရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဂ်ီနီဗာမွာက်င္းပျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ ဆီးရီးယားႏိုင္ငံမွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရးအတြက္ ႏိုင္ငံတကာက အကူအညီေတြေပးေနရံုနဲ႔ မလံုေလာက္ပါဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ ဆီးရီးယားႏိုင္ငံ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းေရးက အေရးႀကီးတယ္လို႔ ကုလသမဂၢအဖြဲ႔ႀကီးရဲ့ အေရးေပၚကယ္ဆယ္ေရး တာ၀န္ခံ ဗယ္လာရီ ေအမို႔က ေျပာဆိုခဲ့တာပါ။
ဒါေပမယ့္ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ပ႗ိပကၡဟာ ႏွစ္ေတြအမ်ားႀကီး ႀကိဳးစားၾကရဦးမွာလို႔ အကူအညီေတြေပးေနတဲ့ ေအဂ်င္စီေတြက ယူဆေနၾကပါတယ္။ အဲလုိ ဒုကၡသည္ေတြကို ပ့ံပိုးေပးမႈေတြထဲမွာ ကမ႓ာ့ဘဏ္က ေဂ်ာ္ဒန္ႏိုင္ငံနဲ႔ လီဘာႏြန္ႏိုင္ငံေတြမွာ ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့သလို ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံေတြက ကူညီပ့့ံပိုးမႈေတြလည္း ရွိေနရမွာျဖစ္ပါတယ္။
အဲလိုမ်ိဳးလုပ္ကိုင္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္တဲ့ နည္းေတြကို အသံုးျပဳရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာျပရရင္ IRC လို႔ ေခၚတဲ့ ႏိုင္ငံတကာ ကယ္ဆယ္ေရးေကာ္မတီက အခုေအာက္မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ နယ္ပယ္ (၃) ခု ခြဲၿပီး လုပ္ကိုင္ရမွာပါ။
ပညာေရး စနစ္သစ္
နယ္နိမိတ္ခ်င္းဆက္စပ္ေနတဲ့ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံေတြက ဒုကၡသည္ေတြအတြက္ ဘယ္လိုပညာေရးစနစ္မ်ိဳး လက္ခံက်င့္သံုး ေနသလဲဆိုတာကို ဥပမာထားၿပီး ဆီးရီးယားႏိုင္ငံအတြက္ လိုက္ဖက္ညီမယ့္ ပညာေရးပံုစံမ်ိဳးကို ဖန္တီးအသံုးျပဳရပါမယ္။ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ရွိတဲ့ ဒုကၡသည္ေတြဟာ ဒုကၡသည္စခန္းေတြမွာထက္ ၿမိဳ႕ျပေတြမွာ ေနထိုင္ၾကတာက ပိုမ်ားပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ဒုကၡသည္စခန္းပညာေရး ပံုစံကို ေလ့လာဖို႔ အခြင့္အေရးက တကယ့္ကို နည္းနည္းေလးပဲရွိတာပါ။ အမ်ားအားျဖင့္ကေတာ့ စနစ္တက်မဟုတ္တဲ့ ပညာေရးစနစ္ပံုစံေတြကို ဒုကၡသည္ေတြအတြက္ ဆရာေတြကို ေဒသဆိုင္ရာေတြကပဲ လိုအပ္တဲ့ အကူအညီေတြနဲ႔ ပ့ံပိုးမႈေတြေပးေနၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာျပရရင္ အဲဒီလို ပညာေရး စနစ္ပံုစံကို ကြန္ဂိုႏိုင္ငံနဲ႔ အာဖဂန္နစၥတန္ႏိုင္ငံေတြမွာ ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီ့ပညာေရးစနစ္မ်ိဳးေတြကသာ ဒုကၡသည္ေတြ အမွန္တကယ္ လိုအပ္ေနတဲ့ ပညာေရးမ်ိဳးကို ပ့ံပုိးေပးႏိုင္မွာပါ။
နည္းပညာကို ဖန္တီးရယူျခင္း
ဆီးရီးယားလူမ်ိဳးအမ်ားစုဟာ ပညာတတ္ေတြျဖစ္ၾကၿပီး စက္မႈအတတ္ပညာနဲ႔လည္း အလွမ္းမေ၀းလွပါဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာၾကက္ေျခနီအဖြဲ႔နဲ႔ အက်ိဳးအျမတ္ကို အဓိကမထားတဲ့ Internews လို အဖြဲ႔အစည္းေတြက လူမႈေရးလုပ္ငန္းေတြ လုပ္ကိုင္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ "တာ၀ါဆူး" လို႔ ေခၚတဲ့ (ဆက္သြယ္မႈ) ဆိုတဲ့ အေျခခံလူမႈ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ကို ဦးစြာပထမဆံုး ဖန္တီးက်င့္သံုးခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလို က်င့္သံုးခဲ့တဲ့အတြက္ ဒုကၡသည္ကူညီေပးႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြ၊ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ အႀကံဥာဏ္ေတြကို တျခားႏိုင္ငံေတြနဲ႔ ဖလွယ္ႏိုင္သလို အက်ိဳးအျမတ္လည္း ရရွိလာႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။
စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားလုပ္ကိုင္ျခင္း
ဆီးရီးယားဒုကၡသည္ေတြဟာ ေစ်းကြက္စီးပြားေရးစနစ္နဲ႔ ရင္းနီးကြ်မ္း၀င္ရွိၾကပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ဆီးရီးယားျပည္သူျပည္သားေတြကို ကုန္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းေတြ ဖန္တီးေပးမယ္ဆိုရင္ အေထာက္အပ့ံ့ေပးသလိုနဲ႔ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ ယံုၾကည္မႈရွိလာေအာင္ ဖန္တီးေပးသလိုလည္း ျဖစ္ေစမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ IRC လို႔ ေခၚတဲ့ ႏိုင္ငံတကာဒုကၡသည္ေကာ္မတီက "အလုပ္အတြက္ ပိုက္ဆံ" ဆိုတဲ့ ပရိုဂရမ္တခုကို ဖန္တီးေပးၿပီး (သူတို႔ကိုယ္တိုင္ လုပ္ကိုင္တဲ့) စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ိဳးေတြ ဖန္တီးေပးႏိုင္ဖို႔ စီစဥ္ေနပါတယ္။
ဆီးရီးယားႏိုင္ငံမွာျဖစ္တဲ့ ဆိုးရြားလွတဲ့ ပဋိပကၡေတြကို သင္ခန္းစာယူၿပီး ျဖစ္ေနတဲ့ျပႆနာေတြကို ေျဖရွင္းႏိုင္မယ္ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ဟာ ေနာက္တဆင့္အေနနဲ႔ လူေတြအမ်ားႀကီးရဲ့ အသက္ေတြကို ကယ္တင္ႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို ရွာႀကံၾကရမွာပါ။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ရဲ့အသက္ေတြ ေရရွည္ ရပ္တည္ႏိုင္ေစေရးအတြက္ ညႇိႏိႈင္းေဆြးေႏြးမႈေတြကို ႀကိမ္ဖန္မ်ားစြာ ျပဳလုပ္ၾကရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ပဋိပကၡျဖစ္ေနတဲ့ေဒသထဲကို ေဆး၀ါးအကူအညီ ေတြ၊ ေသာက္ေရသန္႔ေတြ ရရွိေစေရးနဲ႔ ေရဆိုးေရညစ္ေတြ မျဖစ္ေစေရးေတြ ဖန္တီးႏိုင္မယ္ဆိုရင္ ဆိုးရြားလွတဲ့ ေဆာင္းရာသီမွာ အသက္အိုးအိမ္ေတြ မဆံုးရံႈးေစေရးအတြက္ လုပ္ကိုင္ႏိုင္မွာပါ။ ဒါေပမယ့္ ပညာေရးစနစ္ေကာင္းမြန္ဖို႔နဲ႔ သူတို႔ရဲ့ ဘ၀ေတြ လွပေစေရးဖို႔အတြက္ က်ေနာ္တို႔ ဦးစြာႀကိဳးစားၾကရမွာျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသားလိုက္ရပါတယ္။
(၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၁၆ ရက္ေန႔ထုတ္ ကိုရီးယားဟာရယ္သတင္းစာမွာ ေဒးဗစ္ မီလီဘန္း ေရးသားထားတဲ့ “A plan for Syria’s refugees” ဆာင္းပါးကုိ ေမာင္ေဖသက္နီ ဘာသာျပန္ပါတယ္။)
(ေဆာင္းပါးေရးသားသူ ေဒးဗစ္ မီလီဘန္းဟာ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ကေန ၂၀၁၀ ခုႏွစ္အထိ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံရဲ့ ႏိုင္ငံျခားေရးတာ၀န္ကိုထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး အခုလက္ရွိမွာေတာ့ ႏိုင္ငံတကာ ကယ္ဆယ္ေရး ေကာ္မတီရဲ့ ဗဟိုအလုပ္အမႈေဆာင္ဥကၠ႒ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနသူျဖစ္ပါတယ္။)