မြန္ျပည္နယ္အတြင္းမွာ လယ္ေျမသိမ္းဆည္းမႈေတြ ဆက္လက္ျဖစ္ပြားေနျပီး လက္႐ွိျပ႒ာန္းထားတဲ့ လယ္ယာေျမဥပေဒသစ္ဟာလည္း  မြန္ေတာင္သူလယ္သမားေတြ အတြက္ ေျမယာအခြင့္အေရးေတြကုိ ကာကြယ္ေပးတဲ့ အာမခံခ်က္ေပးထားမႈေတြ မ႐ွိဘူးလုိ့  မြန္ျပည္လူ့အခြင့္အေရးေဖာင္ေဒး႐ွင္းက ေျပာၾကား လိုက္သည္။ ၁၉၉၅ ခု မြန္ျပည္သစ္ပါတီ အပစ္ခတ္ရပ္စဲေရးေနာက္ပုိင္း မြန္ျပည္နယ္အတြင္း ေျမယာ သိမ္းဆည္းမႈေတြ အဆုိး၀ါးဆုံးခံခဲ့ရျပီး အရပ္သားအစုိးရသစ္တက္လာတဲ့ ၂၀၁၀ ခု ေနာက္ပုိင္းမွာလည္း ေျမယာသိမ္းဆည္းမႈေတြျဖစ္ပြားတဲ့အတြက္   ေဒသခံေတြ ေျမယာျပဿနာေတြနဲ့ ရင္ဆုိင္ေနရတယ္လုိ့  မြန္လူ့အခြင့္အေရး ေဖာင္ေဒး႐ွင္းရဲ့ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ‘တရားမဲ့နယ္ေျမ’ ဆုိတဲ့ အစီရင္ခံစာကို  ေအာက္တုိဘာလ ၉ ရက္ေန့က စတင္ ျဖန့္ခ်ိ လုိက္တာပါ။ ဒီအစီရင္ခံစာကုိ မြန္ျပည္နယ္ ေရးနဲ့ က်ဳိက္မေရာ ျမို့နယ္က ေျမယာျပဿနာေတြနဲ့ ရင္ဆုိင္ေနတဲ့ ေတာင္သူေတြအေၾကာင္း ၄ လတာ ျပုစုျပီး ထုတ္ျပန္ထားတာလုိ့ ေျပာပါတယ္။ ေရးနဲ့ က်ဳိက္မေရာျမို့နယ္မွာ သိမ္းဆည္းခံထားရတဲ့ ေျမယာဧကေပါင္း ၂ ေသာင္းေက်ာ္႐ွိျပီး  စစ္အစုိးရ လက္ထဲက  စစ္တပ္၊ ေရတပ္က တပ္ပိုင္နယ္ေျမအျဖစ္ သိမ္းျပီး သီးစားျပန္ခ်တာ႐ွိသလုိ အစုိးရ သစ္လက္ထဲမွာလည္း ေဇကမၻာကုမၸဏီအစ႐ွိတဲ့ အစုိရ ေၾကာေထာက္ေနာက္ခံျပုထားတဲ့ အဖြဲ့ေတြက ေျမယာေတြ သိမ္းဆည္းထားတယ္လုိ့ ဆုိပါတယ္။ ဒီလုိ ေျမယာ သိမ္းဆည္းခံရတဲ့ ေတာင္သူေတြအေနနဲ့ လည္း မၾကာေသးခင္ကမွ  ျပ႒ာန္း ထားတဲ့  ေတာင္သူလယ္သမား အက်ဳိးစီးပြားကာကြယ္ျမွင့္တင္ေရး ဥပေဒဟာ  သူတုိ့အတြက္ အကာအကြယ္ ကင္းမဲ့ေနတယ္လုိ့ မြန္လူ့အခြင့္အေရးေဖာင္ေဒး႐ွင္းရဲ့  ညိွနိႈင္းေဆာင္႐ြက္သူ နုိင္ေအာမြန္က ေျပာပါတယ္။ “မြန္ျပည္နယ္ ေက်း႐ြာေတြမွာ ကုမၸဏီေတြက သတ္မွတ္ထားတဲ့ ကာလေပါက္ေဈးေအာက္ အမ်ားၾကီး နွိမ့္က်တဲ့ ေလ်ာ္ေၾကးေပးမႈေတြ လုပ္တယ္။ အဲဒီအတြက္ေၾကာင့္ အခ်ဳိ့လယ္သမားေတြက လက္မွတ္လည္း မထိုးဘူး။ သူတို့ ေျမေတြကို မအပ္ဘူး။ အဲဒီလိုမ်ဳိး တင္းခံေနတဲ့ အေနအထား ေတြ႐ွိတယ္။ ေနာက္ဆံုး ဒီကုမၸဏီေတြက ေဒသအာဏာပိုင္ေတြနဲ့ ေပါင္းတာတမ်ဳိး နိုင္ငံေရးပါတီေတြထဲက တခ်ဳိ့အာဏာ႐ွိတဲ့ သူပုဂၢုိလ္ေတြကို ေပါင္းျပီးေတာ့ တမ်ဳိး ျခိမ္းေျခာက္တယ္။ နိုင္ငံေတာ္ရဲ့ လိုအပ္ခ်က္အရ စက္မႈကုန္ၾကမ္းထုတ္လုပ္မယ့္ ေျမအျဖစ္ အသံုးျပုမယ္ဆိုတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ လက္႐ွိကာလတန္ဖိုးကို မယူဘူးဆိုရင္ ေျမလည္းဆံုး ေငြလည္းမရျဖစ္မယ္ အဲဒီလိုမ်ဳိးေတြ ျခိမ္းေျခာက္တယ္။ ေနာက္တခါ တင္းခံထားတဲ့ အုပ္စုေတြကို ေသြးခဲြျပီးေတာ့ တခ်ဳိ့ကို အမ်ားၾကီးေပးလိုက္တယ္။ တခ်ဳိ့ကို မေပးဘူး။ တခ်ဳိ့ကို အဆင္ဆင့္ေပးလိုက္တယ္။ အဲဒီလို ပြင့္လင္းျမင္သာမႈမ႐ွိတဲ့ ေလ်ာ္ေၾကးေပးမႈ ပံုစံမ်ဳိးေတြနဲ့ အမ်ဳိးမ်ဳိး ဒီေျမေတြကို သိမ္းထားတာျဖစ္ပါတယ္။” လက္႐ွိ ေဒသခံေတြ ၾကံုေတြ့ေနရတဲ့  လယ္ယာေျမသိမ္းဆည္းခံရမႈေတြနဲ့ပတ္သက္ျပီး အစုိးရက ဖြဲ့စည္းေပးထားတဲ့ ေျမယာေကာ္မ႐ွင္ကေနဆင့္ ေဒသခံေတြက အသနားခံစာ တင္သြင္းျပီး ျပန္လည္ ေတာင္းဆုိမႈေတြ လုပ္ေဆာင္ပါတယ္။ ဒီေကာ္မ႐ွိကေနတင့္ ညွိနႈိင္းေပးလုိ့ တခ်ဳိ့ လယ္ေျမေတြ ျပန္ရေပမယ့္ အနည္းအက်ဥ္းသာျဖစ္တယ္လုိ့ ေျပာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ေဒသခံေတြအနဲ့ လက္႐ွိ ၾကံုေတြေနရတဲ့  လယ္ယာေျမျပဿနာနဲ့ ပတ္ သက္ျပီး  မြန္ေဒသအတြင္း႐ွိ နိုင္ငံေရးပါတီေတြ၊ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ့အစည္းေတြအေနနဲ့ ဝိုင္းဝန္း ကူညီေဆာင္႐ြက္ ေပးဖုိ့လည္း အစီရင္ခံစာက တိုက္တြန္းထားပါတယ္။ မြန္လူ့အခြင့္အေရးေဖာင္ေဒး႐ွင္းကုိ ၁၉၉၅ ခုနွစ္မွာ စတင္ဖြဲ့စည္းခဲ့တာျဖစ္ျပီး မြန္ျပည္ နယ္အတြင္း  လူ့အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္ခံရမႈအေျခအေန အခ်က္လက္ကုိ ေကာက္ယူစုေဆာင္း ထားတဲ့ အစီရင္ခံတဲ့အဖြဲ့ ျဖစ္ပါတယ္။