သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ဟာ အေ႐ွ့ေတာင္အာ႐ွ နိုင္ငံမ်ားအသင္း အာဆီယံရဲ့ ၂၃ ၾကိမ္ေျမာက္ ထိပ္သီးညီလာခံကို တက္ေရာက္ဖို့ မေန့က ဘ႐ူနိုင္းနိုင္ငံမွာ ေရာက္႐ွိေနပါတယ္။ ဒီေန့မွာေတာ့ ျမန္မာနုိင္ငံက စတင္ျပီး အာဆီယံဥကၠ႒တာ၀န္ကုိ လြွႊဲေျပာင္းရယူမွာျဖစ္ပါတယ္။ အာဆီယံဥကၠ႒ျဖစ္လာရင္ ျမန္မာနုိင္ငံအေနနဲ့ ဘယ္လုိစိမ္ေခၚမႈေတြ ၾကံုေတြ့ရမလဲ၊ ဘယ္လုိအခြင့္အလမ္းေတြ ရ႐ွိလာမလဲ၊ အစ႐ွိတာေတြနဲ့ပတ္သက္ျပီး အာဆီယံသတင္းစာဆရာ Mr Kavi ကုိ ဒီဗြီဘီ ရန္ကုန္ဗ်ဴ႐ုိ႐ုံး အၾကီးအကဲ ဦးတုိးေဇာ္လတ္က ေတြ့ဆံုေမးျမန္းထားပါတယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံဟာ အာဆီယံဥကၠ႒ တာ၀န္ကိုယူေတာ့မွာပါ။ ဒီအေပၚမွာ ျမန္မာလူမ်ဳိးေတြ ဘာေတြ သိထားသင့္လဲ။ ျမန္မာနိုင္ငံအတြက္ အၾကီးမားဆံုးစိန္ေခၚမႈနဲ့ အခြင့္အလမ္းေတြက ဘာေတြျဖစ္မလဲ။ “ျမန္မာနိုင္ငံဟာ ၁၇ နွစ္အၾကာ ေစာင့္ဆိုင္းခဲ့ျပီးတဲ့အခါမွာေတာ့ အာဆီယံဥကၠ႒ တာ၀န္ယူရေတာ့မွာပါ။ အာဆီယံအဖြဲ့၀င္ နိုင္ငံတခုအေနနဲ့ အလြန္မွ အေရးၾကီးတဲ့အခ်ိန္ခါ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံအေနနဲ့ စိန္ေခၚမႈေတြ အမ်ားၾကီး႐ွိပါတယ္။ ပထမအေနနဲ့ကေတာ့ အာဆီယံနိုင္ငံေတြ ေတြ့တဲ့အခါ တေယာက္နဲ့ တေယာက္ ဘယ္လို ျပုမႈေဆာင္႐ြက္တယ္ဆိုတာကို အရင္ဆံုး နားလည္ဖို့ လိုပါတယ္။ ျမန္မာဟာ သူမ်ားနုိင္ငံေတြမွာပဲ အာဆီယံကို သြားတက္ဖူးပါတယ္။ အိမ္႐ွင္အေနနဲ့ ပထမဆံုးေဆာင္႐ြက္ရမွာပါ။ အာဆီယံနဲ့ဆိုင္တဲ့ အစည္းအေ၀းေပါင္း ၃၀၀ ကို လက္ခံ က်င္းပေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ တ၀တ္ေလာက္ကေတာ့ စီးပြားေရးနဲ့ဆိုင္တဲ့အစည္းအေ၀းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါနဲ့ ပတ္သက္တဲ့ ဘတ္ဂ်က္ေတြ၊ အစီအစဥ္ေတြ၊ ယာဥ္ေၾကာပိတ္ဆို့မႈေတြနဲ့ တရား၀င္ ရံုးလုပ္ငန္းေတြကို ကူညီပံ့ပိုးဖို့ ျပင္ထားရမွာပါ။ ေနာက္နွစ္ နို၀င္ဘာလထဲမွာ အာဆီယံညီလာခံကို ေဖာ္ေဆာင္ေပးရမွာပါ။ ဒီနွစ္မွာလို ေအာက္တုိဘာလမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီနွစ္ကေတာ့ ေအပက္စ္ညီလာခံနဲ့ သြားတုိက္ေနတဲ့အတြက္ ေခါင္းေဆာင္အမ်ားစုက ရက္ေ႐ြွႊ့ခဲ့တာပါ။ ဒီအခ်က္အလက္အားလံုးရဲ့ အေသးစိတ္ေတြကို ျမန္မာအေနနဲ့ သိထားဖို့ လိုပါတယ္။” ဒီလို အေရးၾကီးတဲ့ အစည္းအေ၀း ၃၀၀ ကို ဘယ္သူက တာ၀န္ခံ က်င္းပေပးရမွာလဲ။ တကယ္လက္ေတြ့ အေကာင္အထည္ေဖာ္နုိင္တဲ့အေျခအေန ႐ွိပါသလား။ “သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ ဦးေဆာင္တဲ့ ျမန္မာအစိုးရကေတာ့ လက္ေတြ့ အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈေတြကို တာ၀န္ခံရမွာပါ။ နိုင္ငံျခားေရး၀န္ၾကီးဌာန၊ စီးပြားေရးနဲ့ စီမံကိန္းဌာနနဲ့ ျပန္ၾကားေရးဌာနေတြလို ဌာနတခုတည္းက တာ၀န္ခံေဆာင္႐ြက္ရမွာ မဟုတ္ဘဲ ျမန္မာျပည္သူတရပ္လံုးက ပါ၀င္ေဆာင္႐ြက္ဖို့ လိုပါတယ္။ ရန္ကုန္နဲ့ ေနျပည္ေတာ္လမ္းမေတြက လူေတြမွာလည္း တာ၀န္႐ွိပါတယ္။ အာဆီယံနဲ့ ပတ္သက္တဲ့ သံတမန္ေတြကိုလည္း ေတြ့ရမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ ျပင္ဆင္ထားဖို့ လိုပါတယ္။ ယာဥ္ေၾကာပိတ္ဆို့မႈေတြ ျဖစ္ေနရင္လည္း အစိုးရကို အျပစ္တင္ေနမယ့္အစား အာဆီယံအစည္းအေ၀းေၾကာင့္ ပိတ္ဆို့မႈေတြ ျဖစ္ေနတယ္လို့ နားလည္ထားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။” ျမန္မာအစိုးရနဲ့ ျမန္မာျပည္သူေတြက ဒီအစည္းအေ၀း ျဖစ္ေျမာက္ေအာင္ျမင္ေအာင္ ဘာေတြ လုပ္ေဆာင္ေပးနုိင္ပါသလဲ။ “ပထမဦးဆံုးအေနနဲ့ ျမန္မာမီဒီယာေတြဟာ အေရးၾကီးတဲ့အခန္းက႑က ပါ၀င္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အာဆီယံထဲက ျမန္မာအခန္းက႑ကို ျပည္သူေတြသိေအာင္ ေရးသားထုတ္လြွႊင့္မႈေတြ လုပ္ေဆာင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယအေနနဲ့ အာဆီယံနုိင္ငံေတြထဲက အေရးၾကီးတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြျဖစ္တဲ့ ဥပမာ - စီးပြားေရး ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္လုပ္ကိုင္မႈေတြ၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ ကာကြယ္လုပ္ေဆာင္မႈေတြ၊ ျမန္မာနိုင္ငံ ျငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ့ ပဋိပကၡ ကာကြယ္လုပ္ေဆာင္မႈေတြကုိ သာမန္ျပည္သူလူထုေတြ နားလည္ေအာင္ ႐ွင္းျပရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၉၇ ကတည္းက ျမန္မာနိုင္ငံဟာ အာဆီယံအဖြဲ့၀င္ ျဖစ္လာေပမယ့္ နိုင္ငံတကာက လက္ခံမႈ မ႐ွိခဲ့တဲ့အေပၚ ေဒသတြင္းနဲ့ နိုင္ငံတကာမွာ အာဆီယံ ဘာေတြလုပ္ေဆာင္ခဲ့လဲဆိုတာ ျပည္သူေတြ သိေအာင္ လုပ္ဖို့ လိုပါတယ္။ အခုဆိုရင္ ျမန္မာနုိင္ငံဟာ အာဆီယံေဒသတြင္းမွာ အခ်စ္ေတာ္ နိုင္ငံတခုအျဖစ္နဲ့ မ်က္နွာပန္းပြင့္လာခဲ့ပါျပီ။” အာဆီယံမွာ တေယာက္နဲ့ တေယာက္ခ်ိတ္ဆက္ရမယ္ဆိုတဲ့ connectivity ႐ွိခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံဟာ ၂၀၀၆ က အာဆီယံဥကၠ႒လုပ္ခြင့္ရခဲ့လ်က္နဲ့ ဥကၠ႒အျဖစ္ မေဆာင္႐ြက္နုိင္ခဲ့ပါဘူး။ အခု ၂၀၁၄ မွာေရာ အဆင္သင့္ျဖစ္ျပီလားဆုိတာ နိႈင္းယွဥ္ျပေပးပါ။ “အာဆီယံမွာ တေယာက္နဲ့ တေယာက္ ခ်ိတ္ဆက္ရမယ္ဆိုတဲ့ connectivity မွာ ၃ မ်ဳိး ႐ွိပါတယ္။ အေရးၾကီးဆံုး ခ်ိတ္ဆက္မႈက institutional အခ်င္းခ်င္းခ်ိတ္ဆက္ဖို့ လိုပါတယ္။ ျမန္မာ institutional ေတြ အားေကာင္းလာဖို့ အခ်ိန္တခု လိုပါတယ္။ တျခားခ်ိတ္ဆက္မႈေတြျဖစ္တဲ့ အေျခခံအေဆာက္အအံုေတြ ခ်ိတ္ဆက္ဖို့ ဆိုတာ လြယ္ပါတယ္။ အခုလည္း လမ္းေတြနဲ့ တံတားေတြ ေဆာက္ျပီး ဆက္လုိက္ရတာ လြယ္ပါတယ္။ institutional ေတြနဲ့ ပတ္သက္တဲ့ အေတြးအေခၚယူဆခ်က္ (mind-set) ခ်ိတ္ဆက္ဖို့က အခ်ိန္လိုပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးတခ်က္ကတာ့ လူလူခ်င္းေပါ့။ လူလူခ်င္း ခ်ိတ္ဆက္ဖို့ကေတာ့ တုိ္င္းျပည္ဖြင့္လိုက္တာနဲ့အတူ လူေတြကေတာ့ အလိုလိုခ်ိတ္ဆက္ မိသြားၾကတာပဲ။ အခုဆိုရင္ ေလေၾကာင္းလိုင္း ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားထဲမွာ ျမန္မာနုိင္ငံကို လာေရာက္ဖုိ့ ခ်ိတ္ဆက္ျပီးသားျဖစ္ေနပါျပီ။ အဲ့ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာနိုင္ငံကို လူေတြလည္း ပိုလာမွာျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာအစိုးရအေနနဲ့ ဆိုက္ေရာက္ဗီဇာကို ထိုင္းနဲ့ ကေမၻာဒီးယား နိုင္ငံေတြလို ထုတ္ေပးဖို့ စဥ္းစားေနပါတယ္။ ခရီးသြားေတြမွာ နိုင္ငံတခုက ဗီဇာ႐ွိတာနဲ့ တျခားနိုင္ငံေတြကို ဗီဇာမလိုဘဲ သြားေရာက္နိုင္တာမ်ဳိးကုိ ဆိုလိုတာပါ။” အေရးၾကီးတဲ့ အာဆီယံ+၆ နိုင္ငံဆိုတဲ့ အစည္းအေ၀း ႐ွိပါတယ္။ အင္အားၾကီးနိုင္ငံ ေတြျဖစ္တဲ့ အေမရိကန္၊ ႐ု႐ွား ၊တ႐ုတ္ ၊အိနိၵယနဲ့ ဂ်ပန္နိုင္ငံေတြဟာလည္း ျမန္မာနိုင္ငံကို လာေရာက္ေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီညီလာခံက ျမန္မာနိုင္ငံနဲ့ ျမန္မာျပည္သူျပည္သားေတြ အတြက္ ဘာေတြ အက်ဳိးေက်းဇူးရ႐ွိမွာလဲ။ “အာဆီယံနိုင္ငံဥကၠ႒အေနနဲ့ အေ႐ွ့အာ႐ွညီလာခံကို ေနာက္နွစ္ နို၀င္ဘာလမွာ အိမ္႐ွင္အျဖစ္ လက္ခံေဆာင္႐ြက္ၾကရမွာပါ။ ဒါဟာ အလြန္အေရးၾကီးတဲ့ အခြင့္အေရးျဖစ္ပါတယ္။ ကမၻာ့နိုင္ငံေခါင္းေဆာင္ေတြျဖစ္တဲ့ အိုဘားမား၊ ပူတင္၊ ႐ွီဂ်င္းပင္၊ မန္မိုဟန္ဆင္၊ ဩစေၾတးလ်၀န္ၾကီးခ်ဳပ္၊ နယူးဇီလန္၀န္ၾကီးခ်ဳပ္တို့လို အေရးၾကီးတဲ့သူေတြ ျမန္မာျပည္ကို လာမွာပါ။ ျမန္မာနိုင္ငံဟာ အေရးၾကီးတဲ့ အာဆီယံရဲ့ျပင္ပ ဆက္ဆံေရး ေပၚလစီေတြကို ပံုသြင္းနုိင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အာဆီယံသမိုင္းေၾကာင္းမွာ မိတ္ဘက္နိုင္ငံမ်ားနဲ့ အျပုသေဘာဆက္ဆံေရးက အေရးပါတဲ့အခန္းက႑က ပါပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုနွစ္သံုးခုအတြင္းမွာ အာဆီယံဟာ မိတ္ဘက္နိုင္ငံေတြနဲ့ ေကာင္းမြန္စြာ အျပုသေဘာေဆာင္တဲ့ ဆက္ဆံေရး ထူေထာင္ခဲ့ပါတယ္။” အာဆီယံနိင္ငံေတြမွာ ေဒသတြင္းလံုျခံုေရးနဲ့ တည္ျငိမ္ေရးဆိုတဲ့ မူ၀ါဒ ႐ွိပါတယ္။ ျမန္မာျပည္တခ်ဳိ့ေနရာေတြမွာ ျငိမ္းခ်မ္းမႈနဲ့ တည္ျငိမ္မႈမ႐ွိေသးပါဘူး။ အထူးသျဖင့္ ကခ်င္ နဲ့ ႐ွမ္းျပည္ဘက္ေတြမွာပါ။ ဒါေတြအတြက္ အာဆီယံမူ၀ါဒေတြထဲ အက်ံုး၀င္နိုင္ေအာင္ ဘာေတြလုပ္ေဆာင္ေပးရမလဲ။ “ဒါဟာ အလြန္စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းတဲ့ အာဆီယံပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္ေရး ႐ႈေထာင့္သစ္ ျဖစ္ပါတယ္။ မၾကာေသးခင္က အာဆီယံက ျငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ့ ရင္ၾကားေစ့ေရး institute ကို ထူေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာအေနနဲ့ ဒီ institute ကို အသံုးျပုျပီး လူနည္းစုေရးရာနဲ့ လူမ်ဳိးေရးပဋိပကၡေတြကို စနစ္တက်ေလ့လာျပီး အၾကံဥာဏ္ယူျပီး ေလ့လာရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။” ျမန္မာအစိုးရ၊ ျမန္မာျပည္သူေတြနဲ့ ျမန္မာမီဒီယာေတြအတြက္ ဘာမ်ားေျပာလိုပါသလဲ။ “ဒီဟာကေတာ့ ႐ွင္းပါတယ္။ အာဆီယံဥကၠ႒ျဖစ္ဖို့ ၁၇ နွစ္လံုးလံုး ေစာင့္ခဲ့ျပီးပါျပီ။ ဥကၠ႒နိုင္ငံျဖစ္ဖို့ ေနာက္ထပ္ ၁၀ နွစ္ ထပ္ေစာင့္ရမွာပါ။ ဒီအခြင့္အလမ္းကိုယူျပီး အမ်ဳိးသားေရးနဲ့ ဂုဏ္သိကၡာကို အက်ဳိး႐ွိ႐ွိ အသံုးခ် ျမွင့္တင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။”