ဥေရာပတိုက္က ေနာ္ေ၀နဲ့ ဂ်ာမနီနိုင္ငံေတြကို သြားေရာက္ေလ့လာေနတဲ့ ၈၈ ျငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ့ ပြင့္လင္းလူ့အဖြဲ့အစည္းက ေခါင္းေဆာင္တဦးျဖစ္တဲ့ ဦးျမေအးကို  ဒီဗြီဘီ သတင္းဌာနက လက္ေထာက္ညြန္ၾကားေရးမႉး ဦးခင္ေမာင္၀င္းက ဥေရာပေ႐ြးေကာက္ပြဲေတြ၊ ပီအာရ္စနစ္၊ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုအေရးေတြနဲ့ ပတ္သက္ျပီး  ေတြ့ဆံု ေမးျမန္းထားပါတယ္။ ၈၈ မ်ိုးဆက္ေက်ာင္းသားအဖြဲ့ရယ္၊ နိုင္ငံေရးကိုယ္စားလွယ္တခ်ို့ရယ္၊ ဒီဥေရာပနုိင္ငံေတြ ေလ့လာေရးခရီးစဥ္နဲ့ ပတ္သက္ျပီး မိတ္ဆက္နည္းနည္း ႐ွင္းျပေပးပါ။ “က်ေနာ္တို့ ေနာ္ေ၀နုိင္ငံကို အဓိကလာတဲ့ေခါင္းစဥ္ကေတာ့ ေနာ္ေ၀နုိင္ငံမွာ က်င္းပတဲ့ ေ႐ြးေကာက္ပြဲေလ့လာေရးခရီးစဥ္လို့ ေခါင္းစဥ္ေတာ့ တပ္ထားတယ္ေပါ့ဗ်ာ။ ဒါေပမယ့္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲက ၂ ရက္တည္းပဲ။ ၁ ရက္တည္းပဲ အဓိကေျပာမယ္ဆိုရင္ ေလ့လာရတာကို အဲဒီေခါင္းစဥ္က သပ္သပ္ေပမယ့္ က်ေနာ္တို့ တကယ့္ေလ့လာရတာက ေနာ္ေ၀နုိင္ငံရဲ့ နုိင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးနဲ့ အခြန္အေကာက္ ေကာက္ခံဖို့စနစ္ အစ႐ွိသျဖင့္ စာရင္းဇယားေကာက္ယူမႈအစံု အေသးစိတ္ကုိ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေလ့လာရတဲ့ ခရီးစဥ္လို့ က်ေနာ္ ေျပာခ်င္ပါတယ္။” ေနာ္ေ၀းေ႐ြးေကာက္ပြဲ ေလ့လာခဲ့တယ္ဆိုေတာ့ က်ေနာ္တုိ့ နုိင္ငံနဲ့ တူတာ မတူတာ၊ မွတ္သားစရာ ဘာမ်ားေတြ့႐ွိခဲ့လဲ။ “မတူဘူးဗ်။ ေနာ္ေ၀နုိင္ငံကေတာ့ ဒီမိုကေရစီနဲ့ အသားက်ျပီးတဲ့ နုိင္ငံတနုိင္ငံလည္း ျဖစ္ေနတယ္။ ေနာက္တခုက ေနာ္ေ၀ ျပည္သူေတြကိုယ္တုိင္က ေ႐ြးေကာက္ပြဲဆိုတဲ့ ၀န္ထုပ္၀န္ပိုးၾကီး ပိေနတာမ်ိုး မတြ့ရဘူးဗ်။ အဲလိုပဲ ေနာ္ေ၀း အာဏာပိုင္ေတြအေနနဲ့လည္း ေ႐ြးေကာက္ပြဲနဲ့ ပတ္သက္ျပီး အရမ္းၾကီး ၀န္ထုပ္၀န္ပိုး တခုကို ထမ္းေနရတဲ့ ပံုစံမ်ိုးမ႐ွိဘူးေပါ့။ သမားရိုးက် ျဖစ္စဥ္တခုကို ေက်ာ္ျဖတ္ေနရတဲ့ ပံုစံမ်ိုး သြားေတြ့တယ္။ ဥပမာ ဆိုပါစို့ အလုပ္လုပ္ရင္းနဲ့ပဲ သြားရင္းလာရင္း မဲေပးသြားတာမ်ိုး၊ ေနာက္ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ မဲေပးလို့ရေအာင္ စီစဥ္ထားေပးတာကိုလည္း ေတြ့ရတယ္။” မဲေပးတဲ့ေန့ေတာင္မွ ရံုးေတြဘာေတြ မပိတ္ဘူး။ ရံုးေတြဘာေတြ ဆင္းလာျပီး မဲေပးလို့ရတယ္ဆိုတဲ့ အေျခအေနမ်ိုးကို ဆုိလုိတာလား။ “ဟုတ္တယ္ဗ်။ ရံုးေတြဘာေတြ ပိတ္တာေတြမ႐ွိဘူး။ လူေတြ သြားလာလႈပ္႐ွားမႈမပ်က္ဘူး။ တခုပဲ႐ွိတာေပါ့၊ မဲရံုေတြက က်ေနာ္တုိ့နဲ့ သြားတူတာက ေက်ာင္းေတြမွာ လုပ္တာ႐ွိတယ္ေလ။ အဲဒီေတာ့ ေက်ာင္းေတြက တခ်ို့ပိတ္တယ္ ဒါပဲ။ က်န္တဲ့ဟာေတြက ဘယ္လိုမွ က်ေနာ္တုိ့နဲ့ မတူဘူး။ “ေနာက္ က်ေနာ္တုိ့နုိင္ငံ ေ႐ြးေကာက္ပြဲဆိုတာလည္း က်ေနာ္ ဒီအသက္အ႐ြယ္ ေရာက္ျပီ။ တကယ့္ေ႐ြးေကာက္ပြဲတခု ၉၀ တုန္းကလည္း က်ေနာ္တုိ့ ေထာင္ထဲမွာဆို မၾကံုဖူးဘူး။ ျပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၂ ခုနွစ္ ၾကားျဖတ္ေ႐ြးေကာက္ပြဲတခုပဲ က်ေနာ္တုိ့ အျပင္မွာၾကံုဖူးတာ။” ေနာ္ေ၀ေ႐ြးေကာက္ပြဲက ကမၻာမွာ ဒီမိုကေရစီအ႐ွိဆံုး၊ လြတ္လပ္မွ်တဆံုးလုိ့ ေျပာၾကတာေပါ့။ အဲဒီထဲကေန သင္ခန္းစာယူစရာ၊ ေလ့လာစရာေလးေတြ၊ က်ေနာ္တုိ့နုိင္ငံမွာ ျပန္အသံုးခ်လို့ရမယ္ ထင္တဲ့ဟာေတြ ဘာမ်ားေတြ့႐ွိခဲ့လဲဗ်။ “႐ွိတယ္ဗ်။ က်ေနာ္ ေစာေစာကေျပာသြားသလုိ လူေတြရဲ့ စိတ္ဓာတ္ဟာ နုိင္ငံေရးေပၚမွာ စိတ္၀င္စားမႈ ေရခ်ိန္ျမင့္မားတဲ့အခါၾကေတာ့ သူတို့ရဲ့ နုိင္ငံေရးစနစ္နဲ့ သူတို့ရဲ့ ျပည္သူလူထုက တသားတည္း ျဖစ္သြားတယ္။ တသားတည္း ျဖစ္သြားတဲ့အခါၾကေတာ့ သူတို့အတြက္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲ ဆိုတဲ့ဟာက အထူးအဆန္းတခုလို ျဖစ္မေနဘူး။ ဒါကိုက နုိင္ငံေရး ေရခ်ိန္ျမင့္မားေနတာပဲဆိုတာ အဲဒါေတြက က်ေနာ္တုိ့ဆီမွာ အမ်ားၾကီးလုပ္ယူရမယ္လို့ က်န္ေတာ္ျမင္တယ္။ “ေနာက္တခုက မဲရံုနား ဘယ္ေလာက္မကပ္ရဘူးလို့ သူတို့ဆီမွာ ကန့္သတ္ထားတာ မ႐ွိဘူး။ ဒါေပမယ့္ ပါတီေတြက အသိစိတ္ဓာတ္နဲ့ ကပ္လည္း မကပ္ဘူး။ ဒါကိုက သူတို့ရဲ့ နုိင္ငံေရးရင့္က်က္မႈကို ေဖာ္ျပေနတယ္ေလ။ အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္ျမင္တာက အဲလိုမ်ိုး က်ေနာ္တုိ့ဆီမွာ ျဖစ္ေအာင္လုပ္ယူရမယ္လို့ ထင္တယ္။” ဦးျမေအးေျပာသြားတဲ့အထဲမွာ ပါတယ္။ ေနာ္ေ၀နုိင္ငံရဲ့ တျခားနုိင္ငံေရးစနစ္၊ စီးပြားေရးစနစ္ေတြကိုလည္း ေလ့လာခြင့္ရတယ္ဆိုတဲ့ သေဘာမ်ိုးေပါ့ေလ။ အဲဒီဟာေတြနဲ့ပတ္သက္ျပီး ထူးျခားခ်က္ေလးေတြ ဘာေတြမ်ား ေလ့လာခြင့္ရခဲ့သလဲ။ “လူသားကို လူသားလို ျမင္တဲ့ နုိင္ငံတနုိင္ငံလို့ပဲ က်ေနာ္ျမင္တယ္ေလ။ က်ေနာ္တို့လို့ ဖြံ့ျဖိုးဆဲနိုင္ငံေတြနဲ့ အရမ္းကြာေနတာကို သြားေတြ့ရတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ လူတေယာက္ရဲ့ စား၀တ္ေနေရးနဲ့ ပတ္သက္ျပီးေတာ့ အစိုးရက ပီပီျပင္ျပင္တာ၀န္ယူထားတယ္။ သူတို့အခြန္ေကာက္တဲ့ ပံုစံက ထုိက္တန္တဲ့အခြန္ကိုလည္း ေကာက္တယ္။ တခ်ို့ဆို ၃၀ ရာခိုင္နႈန္းေက်ာ္ထိ အခြန္ေဆာင္ရတာေတြ႐ွိတယ္။ ၅၀ ရာခိုင္နႈန္းအထိ ျဖစ္သြားတာလည္း ႐ွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလိုအခြန္ေကာက္တာကို ျပည္သူ လူထုကလည္း နွစ္နွစ္သက္သက္၊ လိုလိုလားလား ေပးတယ္။ သူတို့အတြက္ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ အသက္ၾကီးလာလို့႐ွိရင္ ေအးေအးေဆးေဆး ေနနုိင္ဖို့အတြက္ ပင္စင္ကအစ အစိုးရက လိုေလေသးမ႐ွိ လုပ္ထားေပးေတာ့ ျပည္သူနဲ့ အစိုးရၾကားမွာ ယံုၾကည္မႈအတိုင္းအတာ နက္႐ႈိင္းတယ္။ ေလးေလးနက္နက္ကို ယံုၾကည္ၾကတယ္။ အဲဒီအခါၾကေတာ့ အခြန္ေပးရတဲ့ တန္ဖိုးကို ျပည္သူေတြက နားလည္တဲ့အခါမွာ အခြန္ကို စိတ္ပါလက္ပါေပးတယ္။ အစိုးရကလည္း ယူထားတဲ့အခြန္နဲ့ ထိုက္တန္ေအာင္ ျပည္သူလူထုကို ျပန္ျပီးေတာ့ အလုပ္အေကၽြးျပုစုတယ္။ အဲဒါက ေနာ္ေ၀းနုိင္ငံေရးစနစ္ရဲ့ ထူးျခားမႈတခုပဲ။ အထူးသျဖင့္ က်ေနာ္တုိ့ နုိင္ငံဆို ဆင္းရဲတဲ့ ျပည္သူေတြအတြက္ ဆိုလုိ့႐ွိရင္ ဒီပံုစံမ်ိုးကို က်ေနာ္ပုိျပီး သေဘာက်တယ္။ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာရရင္ Social democratic ပံုစံမ်ိုးကိုေပါ့ဗ်ာ။” ေနာ္ေ၀ စီးပြားေရး ကုမၸဏီၾကီးေတြ ဥပမာ telenor ဆိုရင္ ျမန္မာနုိင္ငံထဲ လာျပီးေတာ့ ရင္းနွီးျမႈပ္နွံေတာ့မယ္။ အဲလို telenor တို့၊ step oil ေရနံကုမၸဏီၾကီးေတြက နုိင္ငံပိုင္ ကုမၸဏီေတြလို့ က်ေနာ္တုိ့ သိပါတယ္။ အဲဒီ ကုမၸဏီၾကီးေတြရဲ့ စီးပြားရင္းနွီးျမႈပ္နွံမႈေတြ၊ လုပ္ငန္းလွည္ပတ္ေနတဲ့ ပံုစံေတြ၊ အစိုးရရဲ့ စြက္ဖက္မႈ၊ ထိန္းခ်ဳပ္မႈ ဒီကိစၥနဲ့ေရာ ေလ့လာခြင့္ရခဲ့တယ္လို့ က်ေနာ္တုိ့ သိရပါတယ္။ ဘယ္လိုမ်ား ထူျခားခ်က္ေတြ မွတ္သားမိလဲ။ “ဒီ telenor တို့ ဆိုတာက အစိုးရ ႐ွယ္ယာပါတဲ့ ကုမၸဏီ၊ ၅၄ ရာခိုင္နႈန္း ႐ွယ္ယာပါတဲ့ ကုမၸဏီ ေတြပဲ။ ဒါေပမယ့္ အစိုးရ ထိန္းခ်ဳပ္မႈမ႐ွိဘူး။ အစိုးရက ႐ွယ္ယာပါျပီး အစိုးရပိုင္တယ္ဆိုေပမယ့္လည္း အားလံုး ျပည္သူတေယာက္ အခြန္ထမ္းရသလို၊ ျပည္သူတေယာက္ ေထာင္ထားတဲ့ ကုမၸဏီေတြ အခြန္ထမ္းရသလို သူကလည္း အခြန္ထမ္းရတယ္။ အစိုးရနဲ့ ပတ္သက္တယ္ဆိုျပီး အထူးအခြင့္အေရး ရတာမ်ိုးလံုး၀မ႐ွိဘူး။ အဲဒါကိုက ထူးျခားေနတဲ့အခ်က္ပဲ။ ဆိုလိုခ်င္တာက ကုမၸဏီစီးပြားေရး အစိုးရပိုင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ပုဂၢလိကပိုင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သြားျခားလြတ္လပ္စြာလုပ္ခြင့္႐ွိတယ္။ "လြတ္လပ္စြာလုပ္ခြင့္႐ွိတာနဲ့အညီ ကုမၸဏီအားလံုး အခြန္ထမ္းရမယ့္ ပံုစံအတုိင္းပဲ ျပည္သူလူထုတေယာက္၊ ဒါမွမဟုတ္သန့္႐ွင္းအလုပ္သမားတေယာက္ အခြန္ထမ္းရတဲ့ ပံုစံမ်ိုးအတုိင္းပဲ သူတို့ကလည္း အခြန္ျပန္ထမ္းရမယ္။ အဲဒါကေတာ့ အေတာ္ကိုထူးျခားတဲ့ အခ်က္ပဲ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာရရင္ေတာ့ဗ်ာ စနစ္အရမ္းက်တယ္လို့ ေျပာလို့ရတာေပါ့။” ေနာ္ေ၀းက သူတို့နိုင္ငံထဲမွာလည္း လူ့အခြင့္အေရး စံခ်ိန္စံညြန္း၊ အလုပ္သမား စံခ်ိန္စံညြန္း၊ ျပီးေတာ့ စီးပြားေရးကုမၸဏီေတြဆိုရင္လည္း စီးပြားေရးလုပ္ကိုင္တဲ့ ေနရာမွာ ကုမၸဏီၾကီးေတြ လိုက္နာရမယ့္ လူမႈေရးက်င့္၀တ္ေတြ လိုက္နာတယ္လို့ ရပါတယ္။ အဲဒီဟာနဲ့ပတ္သက္လို့ေရာ ဘယ္ေလာက္ထိ ဦးျမေအးတို့ ေလ့လာခြင့္ရခဲ့လဲ။ “ကုမၸဏီေတြအေနနဲ့ကေတာ့ ႐ွင္းတယ္ဗ်။ သူတို့က လူ့အခြင့္အေရးနဲ့ ပတ္သက္လို့႐ွိရင္ ေနာ္ေ၀းနုိင္ငံက ကမၻာေပၚမွာ နံပါတ္ ၁ ေနရာမွာ ႐ွိတယ္လို့ေတာင္ ေျပာလို့ရတယ္ေလ။ ဘာလို့လဲဆို သူတို့ရဲ့ သင္ၾကားမႈပံုစံေတြက ေက်ာင္းမွာျပ႒ာန္းတာကအစ က်ေနာ္အဲဒီလိုမ်ိုး သိခဲ့ရတယ္။ “ကုမၸဏီေတြအေနနဲ့ကလည္း ဒီလူ့အခြင့္အေရးေတြကို ခ်ိုးေဖာက္ျပီးေတာ့မွ ဘာမွလုပ္ခြင့္မ႐ွိဘူး။ လုပ္လို့လည္း မရဘူး။ သူတို့ရဲ့ အက်ိုးစီးပြားေရးတခုတည္းအတြက္ ျပည္သူလူထုကို အသံုးခ်လိုက္တာမ်ိုး လံုး၀မ႐ွိဘူး။ လုပ္လို့လည္း မရဘူး။ ဥပေဒေတြက ထိန္းခ်ဳပ္ထားတယ္။ နိုင္ငံပိုင္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ပုဂၢလိကပိုင္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေနာက္တခုက လူတန္းစား ကြာဟခ်က္ၾကီးမားတာမ်ိုး မျဖစ္ေအာင္ ဒီအခြန္ေတြနဲ့ သူတို့ထိန္းသြားတယ္။ ထိန္းသြားတယ္ဆိုတဲ့အခါၾကေတာ့ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာရရင္ေတာ့ လံုး၀ၾကီးကို လြွႊတ္ေပးလိုက္တဲ့ ေဈးကြက္စီးပြားေရးစနစ္နဲ့ေတာ့ နည္းနည္းေတာ့ကြာတာေပါ့ဗ်ာ။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္ ေစာေစာကေျပာခဲ့သလိုပဲ အစိုးရအေနနဲ့က ျပည္သူတရပ္လံုးေပၚမွာ တာ၀န္ယူတယ္ဆိုတဲ့စကားနဲ့အညီ သူကလုပ္တယ္ဆိုေတာ့ အစိုးရနဲ့ ျပည္သူၾကားမွာ ယံုၾကည္မႈနက္႐ႈိင္းတဲ့အေပၚမွာ အမ်ားၾကီး ေအာင္ျမင္သြားတာပဲ။" ျပီးေတာ့ အဲလို ေလ့လာေရးအျပင္ ေနာ္ေ၀းနုိင္ငံေရးသမားေတြနဲ့ေရာ ေတြ့ခြင့္ရေသးလာဗ်။ “ေတြ့ခဲ့ပါတယ္။ က်ေနာ္တုိ့ နုိင္ငံေရး ပေရာ္ဖက္ဆာ နဲ့ ေဆြးေနြးခြင့္ရသလိုမ်ိုး၊ ေနာ္ေ၀းနုိင္ငံျခားေရး၀န္ၾကီးနဲ့လည္း ေတြ့ခဲ့ရပါတယ္။” ေနာ္ေ၀းနုိင္ငံျခားေရး၀န္ၾကီးနဲ့ ေတြ့တဲ့အခ်ိန္မွာ အဓိကဘာေတြမ်ား ေဆြးေနြးခဲ့ၾကလဲ။ “အဓိက ကေတာ့ ေနာ္ေ၀းနုိင္ငံက ကမၻာ့ျငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္ေတြမွာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ က်ေနာ္တုိ့ နုိင္ငံမွာျဖစ္ေနတဲ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ေဆာက္မႈျဖစ္စဥ္ေတြမွာလည္း ေနာ္ေ၀းနုိင္ငံအေနနဲ့ ပံ့ပိုးမႈေတြ၊ ကူညီမႈေတြ႐ွိေနတယ္။ ဒီအေပၚမွာ အစိုးရဘက္ကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ အတိုက္အခံ ဒီမိုကရက္တစ္ အင္းအားစုေတြအနဲ့ လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ့အစည္းေတြဘက္ကို ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ဘယ္ဘက္ကိုမွ မယိမ္းပဲနဲ့ အားလံုးကို ခ်ိန္ခြင္လ်ာ ညီညီမွ်မွ် ဆက္ဆံသြားဖို့ က်ေနာ္တုိ့ တိုက္တြန္းခဲ့တယ္။ သူတို့ကလည္း ဒီသေဘာအတိုင္း႐ွိတယ္ဆိုတာ ျပန္ေျပာတယ္။ ဒါကေတာ့ က်ေနာ္တုိ့ နုိင္ငံအတြက္ အေရးၾကီးတဲ့အခ်က္ပါ။ ေနာ္ေ၀းျပီးရင္ တျခားဘယ္နုိင္ငံကို သြားေလ့လာခဲ့ေသးလဲဗ်။ “အခု ဂ်ာမဏီေရာက္တယ္ေလ။ ဂ်ာမဏီကို ေရာက္လာတဲ့ ကိစၥကေတာ့ အဓိကအားျဖင့္ ဂ်ာမဏီနုိင္ငံမွာ ဖယ္ဒရယ္လစ္ဇင္ နဲ့ပတ္သက္ျပီး ေလ့လာရတာပါ။ ဖယ္ဒရယ္လစ္ဇင္နဲ့ ပတ္သက္ျပီး ေလ့လာတဲ့အခါမွာ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာရလို့႐ွိရင္ ဂ်ာမဏီရဲ့ ဖယ္ဒရယ္လစ္ဇင္နဲ့ အခုစျပီး ထိေတြ့တယ္လို့ ေျပာလို့ရတယ္။ က်န္တာကေတာ့ စာထဲမွာပဲ နည္းနည္းပါးပါး ဖတ္ဖူးတာပဲ႐ွိတာကို။ ဒီမွာေတြ့တဲ့အခါမွာ ထူးထူးျခားျခားျဖစ္စဥ္ေတြနဲ့ ဂ်ာမဏီနုိင္ငံၾကီးကို ေလ့လာရတဲ့ဟာက အရမ္းေကာင္းပါတယ္။ အလြန္ကို အက်ိုး႐ွိပါတယ္။” ဂ်ာမဏီဟာ ဥေရာပမွာ ဓနအင္အားအၾကီးဆံုးနုိင္ငံေပါ့ေလ။ က်ေနာ္တုိ့ သိရတာက ဂ်ာမဏီနုိင္ငံထဲ ျပည္နယ္တိုင္းမွာ အားလံုးတေျပးညီ ဖြံ့ျဖိုးတိုးတက္ေနတာမဟုတ္ဘူး။ ဥပမာ အေ႐ွ့ဂ်ာမဏီကေနျပီး လာေပါင္းတဲ့ ျပည္နယ္ ၁၁ ခု ဆိုလို့႐ွိရင္ အေနာက္ဂ်ာမဏီထက္ အမ်ားၾကီး နွိမ့္က်တယ္။ အဲလို ဆင္းရဲခ်မ္းသာ႐ွိေနတဲ့ ျပည္နယ္ေတြၾကားမွာ ဓနအင္အားေတြ ဘယ္လိုမ်ိုးမွ်ေ၀ သံုးစြဲၾကသလဲဆိုတာနဲ့ ပတ္သက္လို ဘာေတြ ေလ့လာသိ႐ွိခြင့္ရခဲ့လဲ။ “ရခဲ့ပါတယ္ဗ်။ အဓိကကေတာ့ ဂ်ာမဏီမွာက ျပည္နယ္ ၁၆ ခု႐ွိတယ္။ ၁၆ ခုမွာ constitution (ဖြဲ့စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ) မွာလည္း ဗဟို constitution တခု႐ွိသလို၊ ျပည္နယ္ constitution လည္း ၁၆ ခု႐ွိတယ္။ ဒီထဲမွာ အဓိက ၃ ျပည္နယ္က ခ်မ္းသာတာေပါ့ဗ်ာ။ က်န္တဲ့ျပည္နယ္ကို ဒီ ၃ ျပည္နယ္ကေနျပီးေတာ့မွ ျပန္ေထာက္ပံ့ေပးေနရတဲ့ဟာ မ်ဳိး႐ွိတာေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒီဟာမ်ိုးေတြလည္း သူတုိ့ေျပာျပခ်က္အရ က်ေနာ္တုိ့ သိရတာေပါ့။ ဒီလိုမ်ိုးကို ဘာလို့လုပ္ထားလဲဆိုေတာ့ အဲလိုမဟုတ္ပဲနဲ့ လံုး၀ျပည္နယ္ေတြကို ခဏေျပာသလိုမ်ိုး ကိုယ့္ျပည္နယ္ကို ဆိုတဲ့ ပံုစံမ်ိုးဆိုလို့႐ွိရင္ ခ်မ္းသာ၊ ဆင္းရဲကြာဟခ်က္က ၾကီးသြားမယ္ဗ်ာ။ လံုး၀ သံယံဇာတမထြက္ဘူး။ ဒါမွမဟုတ္ရင္ ဆင္းရဲနြမ္းပါးတဲ့ ျပည္နယ္ေတြအေနနဲ့က ေထာင္တက္လာစရာမ႐ွိဘူး။ အဲဒီအတြက္ကို မွ်မွ်တတျဖစ္ေအာင္ လုပ္ထားတဲ့ပံုစံကိုေတာ့ သြားေတြ့တယ္။” အဲဒီလိုမ်ိုး စနစ္က က်ေနာ္တို့ ျမန္မာနုိင္ငံမွာ ဖယ္ဒရယ္ တကယ္လုပ္မယ္ဆိုရင္ အသံုးတည့္နိုင္မယ္လို့ မထင္ဘူးလား။ “လိုအပ္တယ္ဗ်။ ဘာျဖစ္လို့လဲဆို က်ေနာ္တုိ့နုိင္ငံမွာ ခ်င္းျပည္နယ္၊ ရခိုင္ျပည္နယ္ ဒီျပည္နယ္ေတြက စီးပြား ဖြံ့ျဖိုးတိုးတက္မႈ အလြန္ကို နည္းပါတယ္။ အဲဒီျပည္နယ္ေတြအတြက္ က်ေနာ္တို့ နိုင္ငံရဲ့ သယံဇာတထြက္တဲ့ ျပည္နယ္ေတြ ဒါမွမဟုတ္ စီးပြားေရးအားေကာင္းတဲ့ ျပည္နယ္ေတြက ၀ိုင္းပိုးရမွာပါ။ ျပည္နယ္ရဲ့ လုပ္ပိုင္ခြင့္ေတြကို ေပးတယ္ဆိုတဲ့အခါမွာလည္း ခ်ိန္ခြင္လွ်ာညီမွ်ေအာင္လို့ ထိန္းရမယ္လို့ က်ေနာ္ျမင္တယ္။” ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို ေျပာတဲ့အခါမွာ လြွႊတ္ေတာ္ကလည္း အေရးၾကီးတာေပါ့။ လြွႊတ္ေတာ္နွစ္ရပ္မွာ တရပ္က ျပည္နယ္ေတြကို ကိုယ္စားျပုၾကရတာေပါ့။ ဦးျမေအးတို့အေနနဲ့ လြွႊတ္ေတာ္ေတြကိုေရာ သြားေရာက္ေလ့လာခြင့္ရခဲ့လားဗ်။ “ရတယ္ခင္ဗ်။ အမ်ဳိးသားလြွႊတ္ေတာ္ေတြလိုမ်ဳိးေပါ့ေနာ္။ ျပည္နယ္ေတြက စုထားတဲ့ လြွႊတ္ေတာ္လိုမ်ဳိးလည္း သြားေရာက္ေလ့လာခြင့္ရခဲ့တယ္။ ထူးျခားမႈက က်ေနာ္တုိ့နဲ့ မတူဘူး။ ျပည္နယ္အေပၚမွာ ကြာဟခ်က္မ်ားတယ္။ လူဦးေရအေပၚမွာမူတည္ျပီး လုပ္ထားတာေတြ့တယ္၊ အဲဒါက ထူးျခားပါတယ္။” ေအာက္လြွႊတ္ေတာ္နဲ့ ပတ္သက္ျပီးေတာ့ ဘယ္လိုမ်ဳိး ေလ့လာသိ႐ွိရသလဲ။ “ပါလီမန္က ဂ်ာမနီနိုင္ငံရဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္မႈကုိ အသက္၀င္ေစတဲ့ေနရာပဲဗ်။ ပါလီမန္မွာက အစိုးရအဖဲြ့ကို ဖဲြ့စည္းသြားတယ္ကိုး။ ဒီမွာကေတာ့ ေအာက္လြွႊတ္ေတာ္အေနနဲ့က က်ေနာ္တို့တိုင္းျပည္လို ေ႐ြးေကာက္ပဲြက်င္းပတယ္။ အဲဒီကေနမွ အစိုးရအဖဲြ့ကို ေ႐ြးခ်ယ္တယ္။ တခု႐ွိတာက ေအာက္လြွႊတ္ေတာ္ခ်ည္းပဲလည္း သပ္သပ္လုပ္လို့ ရတာ႐ွိသလို အထက္လြွႊတ္ေတာ္နဲ့ ညိွျပီးလုပ္ရတဲ့ ကိစၥေတြလည္း ႐ွိတယ္။ ေအာက္လြွႊတ္ေတာ္အေနနဲ့ အေရးၾကီးတဲ့အပိုင္းမွာ ဆံုးျဖတ္ခြင့္႐ွိတယ္၊ သို့ေသာ္လည္းပဲ အထက္လြွႊတ္ေတာ္ရဲ့ သေဘာထားကို ယူရတယ္။ အထက္လြွႊတ္ေတာ္က ကန့္သတ္ထားေပမယ့္ အခ်ဳိ့အပိုင္းေတြမွာ ေအာက္လြွႊတ္ေတာ္ လုပ္လို့ရတာတဲ့ဟာ တခ်ဳိ့အပိုင္းေတြမွာ လုပ္လို့မရဲ့ဟာ အဲဒီလိုမ်ဳိးေတြ႐ွိတယ္။" ဂ်ာမဏီဟာ ကမၻာၾကီးကုိ မီးတင္႐ႈိ့ခဲ့တဲ့နုိင္ငံ၊ အဓိကက်တာက အာဏာ႐ွင္ ဟစ္တလာ နိုင္ငံေရးကို ခ်ဳပ္ကိုင္လာပံု၊ သူ့လက္ထက္မွာ ဘယ္လို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သလဲ၊ ဘယ္လို ရက္စက္ၾကမ္းၾကတ္ခဲ့သလဲ၊ ဒါေတြနဲ့ ပတ္သတ္လို့ေကာ မ်က္ျမင္ကိုယ္ေတြ့ ေလ့လာခဲ့ရတာ ႐ွိပါသလား။ “ဘာလင္တံတိုင္းၾကီးျဖိုျပီး က်န္ခဲ့တဲ့ အၾကြင္းအက်န္ေတြကို သြားေလ့လာခဲ့ရတဲ့အခါမွာ ဟစ္တလာနဲ့ ပက္သတ္ျပီး ျပထားတာေတြ အမ်ားၾကီးေတြ့ခဲ့တယ္။ အလားတူပဲ အသတ္ခံလိုက္ရတဲ့ ဂ်ဴးေတြအတြက္ မန္မိုရီရယ္ လုပ္ထားတဲ့ ေနရာကို သြားေလ့လာခဲ့ရတယ္။ အရမ္းအံ့အားသင့္တာက ဂ်ဴးေတြနဲ့ ပတ္သက္ျပီး ဂ်ာမနီက မန္မိုရီရယ္ေတာင္ လုပ္ေပးထားတာက ယဥ္ေက်းမႈအဆင့္အတန္းအလြန္ျမင့္မားတဲ့ နိုင္ငံေတြမွာ ထား႐ွိတဲ့ သေဘာထားကို သြားေတြ့ရတယ္။ ယဥ္ေက်းမႈစံု ၀ါဒကို လက္ခံထားျပီး ဒါကို သမိုင္းရဲ့ သင္ခန္းစာတခုအျဖစ္ ျပန္ယူထားတာ သြားေတြ့တယ္။ ဘာလင္တံတိုင္းကိုလည္း သမိုင္းရဲ့ သင္ခန္းစာအျဖစ္ထားတာေတြ့ရတယ္။ ထပ္ျပီးအာဏာ႐ွင္စနစ္ မေမြးဖြားနိုင္ေအာင္လည္း အာဏာခ်ိန္ခြင္လွ်ာကို ညီမွ်ေအာင္ ထိန္းသြားတယ္။ အဲဒီအတြက္ေၾကာင့္လည္း သူတုိ့နုိင္ငံေတြ ပီအာရ္စနစ္ကုိ က်င့္သုံးသြားတာလုိ့ က်ေနာ္ျမင္တယ္။” အရင္တုန္းက ဦးျမေအးတို့လုိ နုိင္ငံေရးတက္ၾကြလႈပ္႐ွားသူေတြ ျပည္ပထြက္ခြင့္မရခဲ့ဘူး။ အခုပြင့္လင္းလာျပီး လက္႐ွိ ဦးျမေအးတုိ့ အလုပ္နဲ့ ပတ္သက္ျပီး ေလ့လာေရးခရီးစဥ္ေတြဟာ အသံုးတည့္မႈ မတည့္မႈအေပၚ ဘယ္လိုမ်ား သံုးသပ္လို့ရမလဲ။ “နွစ္ပိုင္း႐ွိတယ္။ ပထမပိုင္းက ေလ့လာတာ။ ေနာက္တပိုင္းက ကိုယ့္တိုင္းျပည္အတြက္ အက်ဳိး႐ွိေအာင္  ေရာက္႐ွိတဲ့ နိုင္ငံရဲ့ အစိုးရ တာ၀န္႐ွိသူေတြ နိုင္ငံေရးသမားေတြန့ဲ ေတြ့တဲ့အခါမွာ  အေထာက္အပံ့  အကူအညီရနိုင္မယ့္ ကိစၥေတြ ေျပာရတာေပါ့။ “လူတေယာက္ရဲ့ ဘ၀မွာ စိတ္ခ်မ္းခ်မ္းသာသာနဲ့ မိသားစုေရး၊ စား၀တ္ေနေရး၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ လူမႈေရး အကုန္လံုးကို အေထာက္အပံ့ အကူအညီ ေပးနိုင္တဲ့ စနစ္တခုကို သြားခ်င္တယ္။ ဒီစနစ္က ခ်ဳပ္ေနွာင္မႈလည္း မျဖစ္ေစရဘူး။ လြတ္လပ္ ပြင့္လင္းေနရမယ္။ အစိုးရနဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ခံျပည္သူေတြၾကားမွာ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ယံုၾကည္မႈ နက္နက္ရိႈင္း႐ႈိင္း ႐ွိေနရမယ္။ ဒီစနစ္ကို တည္ေဆာက္ခ်င္တဲ့အခါမွာ လက္႐ွိ ေအာင္ျမင္ေနတဲ့ စကင္ဒီေနးဗီးယန္း နိုင္ငံေတြရဲ့ စနစ္ေတြကို အရမ္းသေဘာၾကတယ္။ “က်ေနာ္တို့နိုင္ငံမွာ အီးယူအပါအ၀င္ နိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက စီးပြားေရး ပိတ္ဆို့မႈေတြ ေျဖေလ်ာ့လိုက္ျပီ။ က်ေနာ္တို့နိုင္ငံမွာ ရင္းနွီးျမႈပ္နံွမႈေတြလိုခ်င္တယ္။ လာတဲ့ ကုမၸဏီေတြကိုလည္း အာမခံခ်က္ေပးဖို့လိုမယ္။ ရင္းနွီးျမႈပ္နံွမႈ ဥပေဒကလည္း လြယ္ကူျပီး ႐ွင္းလင္းေနရမယ္။ အဲဒီလိုမ်ဳိး သူတို့ဘက္ေျပာတာေတြ ၾကားရတဲ့အခါမွာ ဘာလုပ္ရမလဲဆိုတဲ့ ေတြးေခၚစရာေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ အရမ္းအက်ဳိး႐ွိတဲ့ ခရီးစဥ္ပါ။"