ျမန္မာနိုင္ငံစာနယ္ဇင္းေကာင္စီ(ယာယီ)က ေရးဆြဲထားတဲ့ သတင္းမီဒီယာ က်င့္၀တ္၊ ပံုနွိပ္နဲ့ မီဒီယာဥပေဒမူၾကမ္းတို့နဲ့ ပတ္သက္ျပီး အလုပ္ရံုေဆြးေနြးပြဲတခု ရန္ကုန္မွာ ဒီေန့ျပုလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္း စာနယ္ဇင္းေကာင္စီယာယီက ျပန္ၾကားေရးတာ၀န္ခံ ဆရာသီဟေစာကို ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထားပါတယ္။ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကေန မီဒီယာက်င့္၀တ္ရယ္ မီဒီယာဥပေဒမူၾကမ္းရယ္ကို စာနယ္ဇင္းေလာကသားေတြကုိ ခ်ျပတာပါလား။ “အဲလိုေျပာလုိ့ရပါတယ္။ စာနယ္ဇင္းေလာကသားေတြဆိုတာ သတင္းဂ်ာနယ္ေပါင္းစံုက လူေတြေရာ၊ စာေရးဆရာေတြေရာ၊ စာေရးဆရာအသင္းတို့နဲ့ ပံုနွိပ္သူမ်ားအသင္း စသည္ျဖင့္ မီဒီယာေတြနဲ့နြယ္တဲ့ အဖြဲ့အစည္းေတြေရာ၊ လူတဦးခ်င္းစီေရာ ဖိတ္တယ္။ သူတို့ကုိ က်ေနာ္တုိ့ေရးထားျပီးသား က်င့္၀တ္ေတြနဲ့ မီဒီယာဥပေဒ အၾကမ္းထည္ေပါ့ အေခ်ာမသတ္ရေသးဘူး။ ဒါကုိ ခ်ျပျပီးေဆြးေနြးၾကတယ္။” အဓိက ဘယ္အပိုင္းေတြ ေဆြးေနြးၾကလဲ။ “မနက္ပိုင္းမွာ က်င့္၀တ္ဆုိင္ရာေတြ ေျပာျပတယ္။ ဘာေၾကာင့္ ေရးထားတယ္။ ဘာေတြ ေရးထားတယ္။ ေနာက္ အဲဒါေတြကုိ feedback ေပးတယ္။ ျပန္ျပီး နားမလည္တာေမးတာ၊ အၾကံျပုတာေတြ လုပ္တယ္။ ညေနပိုင္းမွာ ဥပေဒ။ က်ေနာ္တုိ့လုပ္ထားတာ ၇ ခုေပါ့။ အဲဒါကို တခုခ်င္း႐ွင္းျပတယ္။ သူတုိ့ ေဆြးေနြးခ်င္တာေတြ ေဆြးေနြးၾကတယ္။ ေတာ္ေတာ္ စိတ္၀င္စားဖို့ေကာင္းပါတယ္။ အၾကံျပုတဲ့အထဲမွာ ဥပေဒပညာ႐ွင္ေတြလည္း ပါတယ္။ ေ႐ွ့ေနေတြလည္း ပါတယ္။ စာနယ္ဇင္းေလာကသားေတြလည္း ေျပာၾကတယ္။” အဲထဲက မီဒီယာအတြက္ အေရးၾကီးတဲ့အခ်က္ ေဆြးေနြးခဲ့တာ ျပန္ေျပာျပေပးပါ။ “မီဒီယာသမားေတြဘက္က ဘာေျပာလဲဆိုရင္ မီဒီယာသမားေတြကုိ ကာကြယ္တဲ့ ရပိုင္ခြင့္နဲ့ အကာကြယ္ အဓိက ေျပာၾကတယ္။ ဘာေတြပါသင့္တယ္ဆုိတာ ေထာက္ျပၾကတာ႐ွိတယ္။ က်ေနာ္တုိ့လည္း ေတာ္ေတာ္ ျပည့္စံုေအာင္ေရးထားတယ္၊ နုိင္ငံျခားက ဥပေဒေတြလည္း ေလ့လာတာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ဒီမွာ႐ွိတဲ့ လက္႐ွိအေျခအေနနဲ့ ကိုယ့္ခံစားခ်က္ေလးေတြ ေျပာၾကတာေပါ့။ ေနာက္တခုက လက္႐ွိမီဒီယာဥပေဒမွာ အျပစ္ဒဏ္အခန္းမပါဘူး။ က်ေနာ္တုိ့က အျပစ္ဒဏ္မေရးထားဘူး။ တခ်ို့ကလည္း ဥပေဒေရးျပီဆုိရင္ အျပစ္ဒဏ္ေတြပါသင့္တယ္ေပါ့။ Access to information တို့။ Right to reply တို့ ဒါေတြမလုိက္နာရင္ တစံုတရာအေရးယူမႈ ႐ွိသင့္တယ္ အဲဒါမ်ိုး အၾကံျပုတာ႐ွိတယ္။” ပြဲျပီးရင္ မူၾကမ္းတို့ က်င့္၀တ္တုိ့နဲ့ပတ္သက္ျပီး ေ႐ွ့ဆက္ဘာလုပ္သြားဖို့႐ွိပါလဲ။ “က်ေနာ္တုိ့ ၂ ပတ္ အခ်ိန္ေပးထားတယ္။ ဥပမာ ျမန္မာနုိင္ငံ ပံုနွိပ္သူမ်ား၊ ထုတ္ေ၀သူမ်ား၊ လုပ္ငန္း႐ွင္မ်ားအသင္းဆုိရင္ သူတို့ကုိ တရား၀င္ဖိတ္ထားျပီးျပီ။ ေျပာထားျပီးျပီဆုိေတာ့ သူတို့ကလည္း သူတို့လူေတြနဲ့ ျပန္ေဆြးေနြးျပီး အၾကံပို့ၾကမယ္။ တဦးခ်င္းစီလည္း အၾကံဥာဏ္ေတြ ပုိ့လို့ရပါတယ္။ ျပည္တြင္းနဲ့ ျပည္ပေရာ ပို့လုိ့ရပါတယ္။ အဓိကက က်ေနာ္တုိ့ဆီကုိ ၂ ပတ္အတြင္းမွာ စာနဲ့ျဖစ္ေစ၊ အီးေမးလ္နဲ့ျဖစ္ေစ၊ ဖက္စ္နဲ့ျဖစ္ေစ ပို့လို့ရတယ္။ အဲဒါေတြအကုန္ ျပန္စုစည္းျပီး က်ေနာ္တို့ ျပန္အေခ်ာကုိင္မယ္။ ဒါေတြအဆင့္အဆင့္ျပီးလို့ လံုး၀အေခ်ာသပ္ျပီးရင္ေတာ့ ၀န္ၾကီးဌာနနဲ့ လြွႊတ္ေတာ္ကုိ တင္ရမယ္။” ၂ ပတ္အခ်ိန္ယူျပီးရင္ လြွႊတ္ေတာ္နဲ့ ၀န္ၾကီးဌာနကုိ တင္ဖုိ့ အခ်ိန္ဘယ္ေလာက္ယူမလဲ။ “အကုန္လံုး က်ေနာ္တုိ့ဘက္က အေခ်ာသပ္ျပီးျပီဆုိရင္ေတာ့ ပို့လုိက္႐ုံပဲ။ က်ေနာ္တုိ့ဘက္က ေက်နပ္ျပီ။ မီဒီယာေလာကသားေတြအကုန္လံုး ေျပာခ်င္တာေတြ၊ ပါခ်င္တာေတြပါျပီ ဆိုရင္ ပို့မယ္။ ဟိုဘက္က လုပ္ငန္းစဥ္ေတာ့ မသိဘူး။ လာမယ့္ ၂ လ-၃ လအတြင္း က်ေနာ္တုိ့ဘက္က အျပီးသတ္မွာ ေသခ်ာတယ္။” အေခ်ာသပ္ျပီးတဲ့ က်င့္၀တ္နဲ့ မူၾကမ္းကိုေရာ မီဒီယာေလာကသားေတြကုိ ျပန္မခ်ျပေတာ့ဘူးလား။ “အဲဒါ စဥ္းစားထားတာေတာ့ ႐ွိပါတယ္။ ေလာေလာဆယ္ ၀က္ဘ္ဆုိက္နဲ့ Facebook လုပ္ထားတာ႐ွိတယ္။ အဲကေန ေနာက္ဆံုးလုပ္ျပီးျပီဆိုရင္ ေျပာျပမွာပါ။ ေလာေလာဆယ္ မစီစဥ္ရေသးဘူး။ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေျပာၾကတာေတြကို စုစည္းျပီးေတာ့ ဘယ္အခ်က္ေတြကေတာ့ ဦးစားေပးသင့္တယ္။ ဘယ္အခ်က္ေတြက စဥ္းစားသင့္တယ္ စသျဖင့္ေပါ့။ ဒါေတြက တဆင့္ခ်င္းလုပ္ရမယ္။” တျခား ဘာေျပာခ်င္တာ ႐ွိပါလဲ။ “စာနယ္ဇင္းေကာင္စီယာယီကေန ဥပေဒၾကမ္းေရးရာမွာ ပါ၀င္ခြင့္ရတယ္။ အရင္ကဆို မရဘူး။ တျခား ၀န္ၾကီးဌာနေတြလည္း မရဘူးဆိုေတာ့ မီဒီယာေလာကသားေတြ ၀ိုင္းအၾကံဥာဏ္ထည့္ျပီး ေရးခြင့္ရတာ ထူးျခားတဲ့ အခြင့္အေရးတခုပဲ။ ဒါဟာ မီဒီယာေလာကသားေတြနဲ့ဆုိင္တာ ဒါကုိ မီဒီယာေလာကသားေတြအမ်ားစုနဲ့ State holders ေတြ ေျပာခြင့္ေရးခြင့္ရတယ္ဆုိတာဟာ ထူးျခားတဲ့အခြင့္အေရးတရပ္ေပါ့။”