ပထမအၾကိမ္ ျပည္သူ့လြွႊတ္ေတာ္ ပဥၥမအၾကိမ္ အစည္းအေ၀း တက္ေရာက္ခဲ့တဲ့ လြွႊတ္ေတာ္ ကုိယ္စားလွယ္ေတြကုိ ျပည္သူေတြရဲ့ လိုအပ္ခ်က္ေတြနဲ့ပတ္သက္ျပီး လြွႊတ္ေတာ္ အတြင္း ေဆြးေနြးမႈ၊ နုိင္ငံျခားရင္းနွီးျမႈပ္နွံမႈ၊ လယ္ယာေျမကိစၥ၊ မီဒီယာဥပေဒ၊ ရခုိင္ျပည္နယ္ ပဋိပကၡ၊ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္း ျဖစ္ပြားေနတဲ့ လက္နက္ကုိင္ပဋိပကၡ စတဲ့အေျခအေနေတြနဲ့ ပတ္သက္ျပီး ေတြ့ဆုံေမးျမန္းထားပါတယ္။ လက္ပန္းေတာင္းေတာင္ ေၾကးနီစီမံကိန္း လယ္ယာေျမအျငင္းပြားမႈ ေဒၚခင္စန္းလႈိင္ (အမ်ဳိးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ့ခ်ဳပ္ ပုလဲျမို့နယ္) “ပဥၥမအၾကိမ္ လြွႊတ္ေတာ္ထဲမွာ ျပည္သူေတြရဲ့ ဒီေန့ လိုလားေနတဲ့ ဆနၵေတြအတုိင္းေပါ့။ ျပည္သူေတြ ဘာလုိလားေနလဲဆိုရင္ လယ္ယာေျမေတြ ျပန္လည္ရ႐ွိေရးနဲ့ လက္ပန္းေတာင္းေတာင္ေၾကးနီစီမံကိန္း လံုး၀ရပ္တန့္ေရး ဆိုတာက သူတို့ရဲ့ ေတာင္းဆိုခ်က္ေပါ့။ ဒါကို အန္တီတို့အေနနဲ့ လြွႊတ္ေတာ္ထဲကေန ေမးခြန္းမေမးဘဲ အဆိုတရပ္တင္သြင္းသြားဖို့ စီစဥ္ထားပါတယ္။ တုိ္င္းေဒသၾကီး၀န္ၾကီးခ်ဳပ္နဲ့ အန္တီနဲ့ေတြ့ခဲ့တုန္းက မသြဲ့သြဲ့၀င္းတုိ့ လြတ္ေျမာက္ေရးကိစၥနဲ့ ပတ္သက္ျပီးေတာ့ ရယ္ ေနာက္ ျပည္သူ့ဆနၵ ထုတ္ေဖာ္ပြဲေတြ ျဖစ္ေပၚေနတာေတြရယ္ကုိ ဆနၵထုတ္ေဖာ္ပြဲေတြ ၾကီးက်ယ္လာခဲ့ရင္ ျပည္သူေတြ အေပၚ မလိုလားတဲ့ ျပဿနာေတြျဖစ္မွာစုိးလုိ့ ဆနၵေဖာ္ထုတ္ပြဲေတြ ရပ္တန့္ဖို့ရယ္၊ အဲအခ်ိန္တုန္းက ဖမ္းဆီးထားတဲ့ အမ်ိုးသမီးေတြ လြတ္ေျမာက္ဖုိ့ရယ္ကုိ အန္အယ္လ္ဒီ ကိုယ္စားျပု ေတာင္းဆိုခဲ့တာပါ။ ဥပေဒကုိ ျပ႒ာန္းထားတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ဥပေဒအတုိင္း ေဆာင္႐ြက္မႈမ႐ွိတာေတြ အမ်ားၾကီးပဲ။ ဥပမာ ဒီအခ်ိန္မွာဆို သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ပ်က္စီးမႈေတြက အရမ္းမ်ားလာတယ္။ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ပ်က္စီးမႈတင္ မကဘူး။ ေဒသခံျပည္သူေတြရဲ့ ထိခိုက္နစ္နာဆံုး႐ွံူးမႈက အမ်ားၾကီးျဖစ္ေနတယ္။ ဥပေဒအတုိင္း မလုိက္နာတာေတြက အမ်ားၾကီးပဲ။ ေနာက္ လာေရာက္ရင္းနွီးျမႈပ္နံွတဲ့သူေတြကလည္း ဥပေဒေဘာင္ကုိ ေက်ာ္ျပီး ဒီေန့ လုပ္ကိုင္ေနတာေတြ အမ်ားၾကီး ေတြ့ရတယ္။ မလိုလားအပ္တဲ့ ဆုိးက်ိုးေတြေၾကာင့္ ျပည္သူေတြလည္း ဒုကၡေတြအမ်ားၾကီး ခံစားေနရတယ္။ အန္တီတုိ့ ကိုယ္တုိင္ ဆင္းျပီး ေလ့လာတဲ့အခါ ေတြ့ခဲ့ရတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ ဥပေဒေဘာင္အတြင္းတြင္မကဘူး။ ဆက္ျပီး ကန့္သတ္ဖို့ ဆက္လုပ္ဖို့ ႐ွိပါတယ္။” ရခုိင္ျပည္ ပဋိပကၡ ဦးေဖသန္း (ရခုိင္တုိင္းရင္းသားမ်ားတုိးတက္ေရးပါတီ ေျမပုံျမို့နယ္) “ရခုိင္ျပည္နယ္ အၾကမ္းဖက္ပဋိပကၡေတြနဲ့ ပတ္သက္ျပီး ျပီးခဲ့တဲ့ ျပည္ေထာင္စုလြွႊတ္ေတာ္မွာ ပါတီအေနနဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေတြဟာ အဆုိေတြ အမ်ားၾကီးတင္ခဲ့တယ္။ ေမးခြန္းေတြလည္း အမ်ားၾကီးေမးခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ေမးခြန္းေတြ၊ အဆုိေတြဟာ တခုမွ လြွႊတ္ေတာ္ထဲ ေရာက္မလာဘူး။ လြွႊတ္ေတာ္ကတင္ျပခြင့္ အေနအထားကိုေရာက္မလာဘူး။ အေပၚက လူၾကီးေတြက ဒီကိစၥကုိ ျပန္မဖြခ်င္ေတာ့တဲ့ သေဘာမ်ိုး ရိွမွာေပါ့။ အလုပ္သေဘာပဲလုပ္သြားတယ္၊ စတုတၳအၾကိမ္လြွႊတ္ေတာ္မွာ ေမးခြန္းေတြ၊ အဆိုေတြ တင္ျပခြင့္မ႐ွိခဲ့ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ အခု လြွႊတ္ေတာ္မွာလည္း တင္ျပဖုိ့မ႐ွိပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ဦးတုိ့ရဲ့ သေဘာထားေတြကို လြွႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားလွယ္တဦးခ်င္းက နုိင္ငံေတာ္သမၼတဆီကုိ တင္ျပထားတာ႐ွိပါတယ္။ အမွန္ကေတာ့ ရခုိင္အေရးအခင္းဆုိတာဟာ တနုိင္ငံလံုးရဲ့ အေရးအခင္းပါ။ ဒီကိစၥကုိ ကမၻာကလည္း စိတ္၀င္စားတယ္။ တသက္လံုး ထုတ္ထားတဲ့ အထုပ္က ျပန္ေျပက်သလုိျဖစ္ေနတာေပါ့။ ဒီကိစၥရဲ့ ျဖစ္ရပ္အမွန္ေတြကုိ ျပည္သူေတြကို သိေစခ်င္တယ္။ ကမၻာကို သိေစခ်င္တယ္။ ဦးတုိ့ ကုိယ္တုိင္က လြွႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ျဖစ္တဲ့အတြက္ လူမ်ိုးစြဲအေနနဲ့ ေဆြးေနြးဖို့မ႐ွိပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ လြွႊတ္ေတာ္ကေန ခြင့္မျပုခဲ့ေတာ့ ျဖစ္ရပ္အမွန္ေတြကုိ ဦးတုိ့ဘက္က ျပည္သူေတြကို တင္ျပမႈအားနည္းသြားတာေပါ့။ ျပည္သူေတြကို တင္ျပမႈအားနည္းတဲ့အပိုင္းမွာ တဖက္ကလည္း ေကာလာဟလေတြ ပိုမ်ားလာတာေပါ့။ အဲေတာ့ တရား၀င္တင္ျပခြင့္ကိုလုိခ်င္တယ္။ ဒါေပမယ့္ လူၾကီးေတြက ဘာလို့ ခြင့္မျပုလဲဆုိတာ နားမလည္ဘူး။ တကယ္ေတာ့ ဒါက ကိုယ့္ျပည္နယ္ကို ကိုယ္စားျပုတဲ့ လြွႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားလွယ္ေတြအေနနဲ့ ရသင့္ရထုိက္တဲ့ အခြင့္အေရးလို့ ျမင္ပါတယ္။ ” “စတုတၳအၾကိမ္လြွႊတ္ေတာ္ကာလမွာ သမၼတၾကီးက က်ေနာ္တုိ့ပါတီက ေခါင္းေဆာင္ေတြကို ဖိတ္ျပီးေတာ့ မြတ္စလင္-ရခုိင္အေရးအခင္းဟာ ေတာ္ေလာက္ျပီ၊ ေ႐ွ့ကုိသြားမယ့္ လမ္းမွာ အေနွာင့္အယွက္ျဖစ္ေနတယ္။ ျငိမ္းျငိမ္းခ်မ္းခ်မ္းျဖစ္ေနတဲ့ကာလမွာ ပိုျပီးေတာ့ ေ႐ွ့ကိုလုပ္စရာ႐ွိတာေတြ လုပ္ေနတယ္ေပါ့ေနာ္၊ အဲလိုမ်ိုး ပါတီကုိေမတၱာရပ္ခံတဲ့အတြက္ ဦးတုိ့ကုိယ္တုိင္ ေဒါက္တာေအးေမာင္အပါအ၀င္ေပါ့ေလ။ သက္ဆုိင္ရာ နယ္ေျမေတြကိုဆင္းျပီးေတာ့ ဒီကိစၥကုိ ဖံုးဖံုးဖိဖိ၊ သိုသိုသိပ္သိပ္နဲ့ သိပ္မဖြၾကဖို့ ျပည္သူကို ေမတၱာရပ္ခံတယ္။ မျဖစ္သင့္တာေတြကုိ ထိန္းထိန္းသိမ္းသိမ္းလုပ္ၾကဖို့၊ အၾကမ္းဖက္ကိစၥဟာ အဆံုးအစမ႐ွိတဲ့၊ အေျဖမရတဲ့ ကိစၥျဖစ္လို့ ဒါေတြကို မလုပ္ဖုိ့ ဦးတုိ့ပါတီက စည္း႐ုံးေျပာဆုိေနပါတယ္။ ျပည္သူေတြကလည္း တကယ္တမ္းျဖစ္ေနတဲ့အေျခအေနနဲ့ လူၾကီးေတြ လုိခ်င္တဲ့ အေျခအေနက နည္းနည္းကြဲလြဲေနတယ္။ လူၾကီးေတြက အတူယွဥ္တြဲေနထုိင္ေရးကို လိုခ်င္တယ္။ ဒါမွလည္း ျပဿနာေတြကို ေျဖ႐ွင္းနုိင္မယ္။ ကမၻာကလည္း ေလွ်ာက္လွမ္းစ နုိင္ငံကို အျမင္ၾကည္မယ္။ ျပုျပင္ေရးလမ္းေၾကာင္းမွာလည္း အေနွာင့္အယွက္မ႐ွိဖုိ့ အဲလိုျဖစ္ေစခ်င္တယ္။ ဒါေပမယ့္ တကယ့္အေျခအေနမွာက အုပ္စု ၂ ခုက တဖက္နဲ့တဖက္ ခံစားခ်က္ေတြေတာ္ေတာ္ျပင္းထန္တယ္။ မ်က္နွာခ်င္းဆုိင္လုိက္ရင္ ျပဿနာျဖစ္မယ္။ အဲေတာ့ ျပည္သူေတြဆနၵအရ အမ်ားစုျဖစ္ေစခ်င္တာက ဒီ community ၂ ခုကို တသီးတျခားေနထုိင္ဖုိ့ေပါ့။ အခုလို အဲလိုပဲေနပါတယ္။ သီးသန့္ေနတယ္။ သီးသန့္ဆုိင္ေတြဖြင့္ၾကတယ္ေပါ့။ ဒါဟာ ေလာေလာဆယ္မွာ အေကာင္းဆံုးလုိ့ ထင္ပါတယ္။ နုိင္ငံရဲ့ပံ့ပုိးမႈ နုိင္ငံတကာရဲ့ အေျခအေနေျပာင္းလဲမႈေတြ ရလာတဲ့အခ်ိန္အခါမွ အတူယွဥ္တြဲေနထုိင္ေရးဆိုတဲ့ လမ္းကို ေလွ်ာက္လွမ္းဖို့ သင့္ပါတယ္။ “အဓိကေျပာခ်င္တာ တသက္လံုး ဥပကၡာျပုထားတဲ့ ရခုိင္ျပည္နယ္မွာ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး အဘက္ဘက္က ေအာက္က်ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ဒီျပဿနာေတြက ပိုဆိုးလာတယ္။ စား၀တ္ေနေရးမေျပလည္တဲ့အခါ ေဒါသတရားေတြက အျမဲတမ္း႐ွိေနတယ္။ ဒါေၾကာင့္ နိုင္ငံေတာ္က ရခုိင္ျပည္နယ္ကုိ ဥပကၡာမျပုပါနဲ့၊ အစြမ္းကုန္ ပ့ံပိုးကူညီပါ။ တခ်ိန္က သူတို့အေတြးအေခၚက ဒီလူမ်ိုးစု ၂ ခုကို ညွိျပီးေနထုိင္ခုိင္းတာေပါ့။ ဆိုလိုတာက လူမ်ိုးစု ၂ ခုကို ညွိျပီး ရခုိင္ျပည္ကုိ ထိန္းတဲ့သေဘာမ်ိုး ႐ွိခဲ့တာေပါ့။ အဲလို ဗ်ဴဟာေတြ မသံုးဘဲ ကိုယ့္ျပည္ေထာင္စုသားအခ်င္းခ်င္း ဟုိမွာလည္း တဖက္ကို ဧည့္သည္ဆုိလည္း ဧည့္သည္ေပါ့၊ နိုင္ငံသားဆုိလည္း နုိင္ငံသား သီးျခားအခြင့္အေရးေတြေပးျပီး လုပ္လုိက္ဖို့လိုတယ္။ တခ်ို့ေနရာမွာ ရည္မွန္းခ်က္ေတြက ျပည္သူေတြ အျမင္မၾကည္ျဖစ္တယ္။ ဥပမာ မြတ္ဆလင္ေတြကုိ ရခုိင္ျပည္မွာပဲ ထားတယ္။ ျပည္မကိုလာခြင့္မေပးဘူး။ ဒါမိ်ဳးက်ေတာ့ ရခုိင္ျပည္နယ္ကို နုိင္ငံျခားေဒသတခုလုိ ဆက္ဆံထားတာ။ အျမင္႐ွင္းေအာင္ ျပည္သူေတြကို ျပဖို့လိုတယ္။ နိုင္ငံသားဆိုရင္ နိုင္ငံသားအခြင့္အေရးနဲ့ တနုိင္ငံလံုးေနထုိင္ခြင့္ေပးသင့္တယ္။ မဟုတ္ရင္ ေဒသမွာပဲ ဒီျပဿနာေတြကုိ ေလွာင္ပိတ္ျပီး မင္းတုိ့ဘာသာ မင္းတို့ေနပါေစဆို ျပဿနာက ျပီးမွာမဟုတ္ဘူး။ နုိင္ငံေတာ္အစိုးရဘက္က ေစတနာမွန္ဖို့ လိုပါတယ္။” မီဒီယာေလာ။ ဦးခုိင္ေမာင္ရည္ (အမ်ဳိးသားဒီမုိကေရစီ အင္အားစုပါတီ အလုံျမို့နယ္) “မီဒီယာေလာဆုိတဲ့ ဥပေဒကေတာ့ ျပီးခဲ့တဲ့လြွႊတ္ေတာ္ ဒုတိယအစည္းအေ၀းေလာက္ ကတည္းကေပၚခဲ့တာ။ ဒါေပမယ့္ တတိယအၾကိမ္မွာေရာ၊ စတုတၳအၾကိမ္မွာေရာ ျဖစ္မလာဘူး။ အျပင္မွာ တခ်ဳိ့က မီဒီယာေလာ လုိအပ္ေသးလုိ့လား၊ လုိမလုိ ဆုိတဲ့စကားလည္း ထြက္လာပါတယ္။ တကယ္က မီဒီယာေလာက လုိပါတယ္။ ဘာလုိ့ လုိတာလဲဆုိေတာ့ မီဒီယာေလာဆုိတာ မီဒီယာေလာကသားေတြကုိ ကာကြယ္ေပးနုိင္မယ့္ ဥပေဒလုိ့ က်ေနာ္တုိ့ နားလည္ထားပါတယ္။ မီဒီယာေလာကုိ ပထမ ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီးဌာနက ဆြဲေနတယ္လို့ ၾကားတဲ့အတြက္ က်ေနာ္တုိ့ ေစာင့္ေနတယ္။ မီဒီယာေလာကုိ အေကာင္းဆုံး ေပၚထြက္နုိင္ေအာင္ မီဒီယာေလာကသားေတြနဲ့ အၾကိမ္ၾကိမ္ေတြ့ျပီးေတာ့ မီဒီယာေလာ လြွႊတ္ေတာ္ကုိ တက္လာျပီဆုိတာနဲ့ က်ေနာ္တုိ့ ေကာ္မတီက ျပင္ဆင္ထားတာနဲ့ မီဒီယာေလာကသားမ်ားနဲ့ ျပန္ျပီး လုပ္မယ္။ ဒီထဲမွာပါတဲ့အခ်က္ေတြကုိ ျဖုတ္သင့္တာေတြ ျဖုတ္မယ္၊ ထည့္သင့္တာေတြထည့္မယ္ ဆုိျပီး ျပင္ဆင္ထားတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီးဌာနရဲ့ ၀န္ၾကီးအေျပာင္းအလဲမွာ ေနာက္ထပ္ေရာက္လာတဲ့ ၀န္ၾကီးက ဒါနဲ့ပတ္သက္ျပီး ပုိေကာင္းေအာင္ သူလုပ္ေနတယ္။ လုပ္တဲ့အခါမွာ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီလည္း သူေတြ့ျပီး ဒါကုိ ထပ္ျပီးျပန္လုပ္ၾကတယ္။ လုပ္တဲ့အခါမွာ အသစ္ကျပန္စတဲ့သေဘာ ျဖစ္သြားတယ္။ က်ေနာ္တုိ့ကလည္း ဒီတေခါက္မွာ ေသခ်ာတက္လာမယ္ဆုိတဲ့ ေစာင့္ေမွ်ာ္ခ်က္ နဲ့ ေစာင့္ေနၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီတေခါက္မွာ ပါနုိင္၊ မပါနုိင္ဆုိတဲ့ ျပန္ၾကားေရးဌာနနဲ့ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီတုိ့ရဲ့ ၾကိုးစားမႈအေပၚ မူတည္တယ္။ က်ေနာ္တုိ့ဘက္က ျပင္ဆင္ျပီးပါျပီ။ ျပင္ဆင္ျပီးတယ္ဆုိတာက ဥပေဒတခုလုံးကုိ က်ေနာ္တို့ ေကာ္မတီအေနနဲ့ ေရးနုိင္ပါတယ္။ ေရးနုိင္တဲ့ အစြမ္းလည္း ႐ွိသလုိ သတၱိလည္း ႐ွိတယ္။ ျပီးေတာ့ က်ေနာ္တုိ့နဲ့ ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္တဲ့ မီဒီယာေလာကသားေတြအကုန္လုံးက လက္ရည္တျပင္တည္း ႐ွိေနတယ္။ အဲအတြက္ မီဒီယာေလာေပၚထြက္ဖု့ိက က်ေနာ္တုိ့အတြက္ မခဲယဥ္းဘူး။ ဒါေပမယ့္ ဒီထဲမွာ ပါရမယ့္အခ်က္ေတြသည္ တဖက္က ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီးဌာနကေန တင္လာမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ သူတုိ့လုိခ်င္တဲ့ အခ်က္နဲ့ က်ေနာ္တုိ့ လုိခ်င္တဲ့အခ်က္ ကုိက္ညီဖုိ့အတြက္ ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီးဌာနနဲ့ ညွိနႈိင္းျပီး လုပ္ရလုပ္ရ၊ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၊ မီဒီယာေလာကသားေတြနဲ့ စုေပါင္းျပီး လုပ္ရလုပ္ရ က်ေနာ္တုိ့ အဆင္သင့္ ျပင္ဆင္ထားပါတယ္။ အဲအတြက္ ဒီတေခါက္ ပဥၥမအၾကိမ္အစည္းအေ၀းမွာ မီဒီယာေလာသာ တက္လာမယ္ဆုိရင္ အေကာင္းဆုံး ေဆာင္႐ြက္နုိင္မယ္လုိ့ ေမွ်ာ္လင့္ထားပါတယ္။” ကခ်င္ျပည္နယ္ လက္နက္ကုိင္ပဋိပကၡ။ ဦးခက္ထိန္နန္ (အမ်ဳိးသားလြွႊတ္ေတာ္ တုိင္းရင္းသားေရးရာေကာ္မတီ အတြင္းေရးမႉး) “က်ေနာ္တုိ့ျပည္နယ္မွာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးကအေရးၾကီးဆံုး ျဖစ္ေနတဲ့ အေျခအေနျဖစ္ေနပါတယ္။  က်ေနာ္တုိ့လည္းပဲ ကခ်င္ျပည္နယ္ကုိယ္စား၊ ျပည္သူေတြကုိယ္စား၊ တုိင္းရင္းသားေတြ ကိုယ္စား ပါ၀င္ေဆာင္႐ြက္ခြင့္ရေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို အဓိကထား အေလးအနက္ထားျပီးေတာ့ ၾကိုးစားေဆာင္႐ြက္ေနပါတယ္။ စတုတၳအၾကိမ္ျပည္သူ့လြွႊတ္ေတာ္မွာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ့ ပတ္သက္ျပီး ေမးခြန္း ၄ ခုေမးခဲ့တယ္။ ပဥၥမအၾကိမ္ ပံုမွန္အစည္းအေ၀းမွာ အဆုိတင္သြင္းဖို့႐ွိပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးၾကာေနတာက နွစ္ဖက္စလံုးက ယံုၾကည္မႈတည္ေဆာက္ဖို့ ခက္ခဲေနလို့ျဖစ္ပါတယ္။ ယံုၾကည္မႈကို နွစ္ဖက္စလံုး ေျပာေနေပမယ့္ ဒီေန့အထိ တကယ္ ယံုၾကည္မႈတည္ေဆာက္ျပတာ ျပည္သူေတြအေနနဲ့ မေတြ့ေသးဘူး။ လက္ေတြ့ ယံုၾကည္မႈ မတည္ေဆာက္တ့ဲအေနအထားမွာ ပါးစပ္နဲ့ပဲ ေျပာေနတဲ့အတြက္ ယံုၾကည္မႈတည္ေဆာက္ဖို့ ခက္ေနတယ္လို့ ျမင္ပါတယ္။ နွစ္ဖက္တပ္ေတြရဲ့ ပဋိပကၡဟာ သူတို့ဟာ ေ႐ွ့တန္းမွာ နီးနီးကပ္ကပ္႐ွိေနတဲ့အတြက္ ကိုယ့္အသက္ ၁ ေခ်ာင္းကို ကာကြယ္ေနရေတာ့ ကိုယ္အရင္ျမင္ ကိုယ္ပစ္၊ သူအရင္ျမင္ သူပစ္ဆုိတဲ့ အေနအထားေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ ဒီပဋိပကၡဟာ စဥ္ဆက္မျပတ္ ၁ နွစ္ေက်ာ္ ျဖစ္ေနရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ က်ေနာ္လည္း ျပည္နယ္အဆင့္မွာ၊ ျပည္ေထာင္စုအဆင့္မွာ ပါ၀င္ေဆြးေနြးခဲ့ပါတယ္။ ဆုိေပမယ့္လည္း တပ္နဲ့ဆုိင္တဲ့ ကိစၥမ်ိုးမွာ ေဆြးေနြးရ ဆံုးျဖတ္ရ ခက္ခဲတာမ်ိုးျဖစ္ျဖစ္သြားတယ္။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ တပ္နဲ့ဆုိင္တဲ့ ဆံုးျဖတ္နုိင္တဲ့ အၾကီးအကဲေတြပါ၀င္ျပီး ဆံုးျဖတ္မွပဲ ဒီကိစၥက တိုးတက္နုိင္မယ့္ အေနအထား႐ွိတယ္။ ေတြ့နုိင္ေအာင္ အားလံုးက၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးလည္း လုိခ်င္တယ္။ နွစ္ဖက္စလံုးကလည္း ၾကိုးစားေနပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ျပည္သူေတြ အၾကီးအက်ယ္ ဒုကၡေရာက္ေနလို့ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္ဖို့ကေတာ့ အစိုးရေရာ၊ ေကအိုင္ေအ၊ ေကအုိင္အိုကေရာ ဆနၵ႐ွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တရားမွ်တမႈ၊ တန္းတူအခြင့္အေရး၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္၊ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္တို့ပါလာတဲ့အတြက္ နိုင္ငံေရးအရ ေျဖ႐ွင္းမွ ျပီးျပည့္စံုမယ့္ အေနအထားမ်ိုး ျငိမ္းခ်မ္းေရးရ႐ွိမွာျဖစ္တယ္။ နုိင္ငံေရးအရေျဖ႐ွင္းဖို့ အေနအထားမေရာက္နုိင္ဘဲ စစ္ေရးနဲ့ ေျဖ႐ွင္းဖို့ အေနအထားမ်ိုးျဖစ္ေနေတာ့ စစ္ေရးနဲ့က်ေတာ့ လြန္ခဲ့တဲ့ နွစ္ေပါင္း ၅၀ ေက်ာ္ ျဖစ္ခဲ့ျပီးျပီဆုိေတာ့ စစ္ေရးနဲ့ဆုိရင္ ဘယ္ေတာ့မွျပီးမွာမဟုတ္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ နွစ္ဖက္စလံုး ေတြ့ဆံုနုိင္ဖို့လုပ္ေနတယ္။ ၾကားထဲမွာ အက်ိုးေတာ္ေဆာင္အဖြဲ့ေတြလည္း ၾကိုးစားေနတယ္။ က်ေနာ္လည္း နုိင္ငံေတာ္အၾကီးအကဲေတြနဲ့ေရာ၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးအက်ိုးေတာ္ေဆာင္ ကခ်င္အဖြဲ့ေတြနဲ့ေရာ ထိေတြ့ ၾကိုးစားေနပါတယ္။” ၁၉၈၂ နုိင္ငံသားဥပေဒ။ ေဒၚျဖူျဖူသင္း (အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ့ခ်ဳပ္ မဂၤလာေတာင္ညြန့္ျမို့နယ္) “လြွႊတ္ေတာ္ေတြျပီးတဲ့အခါ ျပည္သူလူထုနဲ့ အေတြ့အၾကံု႐ွင္းလင္းပြဲေတြ လုပ္ပါတယ္။ တဆက္တည္းမွာပဲ ျပည္သူလူထုဆီက အၾကံဥာဏ္ေတြေတာင္းပါတယ္။ ေတာင္းတဲ့အခါ ရပ္ကြက္ထဲမွာ၊ ျမို့နယ္ထဲမွာ ႐ွိတဲ့ ျပည္သူေတြက သူတို့ရဲ့ အခက္အခဲေတြ အက်ပ္အတည္းေတြကုိ တင္ျပပါတယ္။ ဒါေတြ ဒါေတြေတာ့ လုပ္ေပးပါဆိုျပီး။ က်မကေတာ့ ရန္ကုန္မွာ႐ွိေနတဲ့အခါ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေတြ့တာကေတာ့ စည္ပင္ကိစၥေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေတြ့ပါတယ္။ ေတြ့႐ွိခ်က္ေတြကုိ ျပန္စုျပီး သက္ဆုိင္ရာ ဌာနေတြနဲ့ ေတြ့ဆံုဖို့ ၾကိုးစားပါတယ္။ ၄ ဦးနဲ့ေတာ့ ေတြ့ျပီးျပီ။ ပညာေရးကိစၥေတြ ေတြ့ျပီးျပီ။ ျမို့နယ္သက္ဆုိင္ရာ ရဲေတြနဲ့ ေတြ့ထားတယ္။ လ၀ကဦးစီးမႉးေတြနဲ့ ေတြ့တယ္။ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကေတာ့ အဆင္ေျပတဲ့သေဘာ႐ွိပါတယ္။ က်န္ေနေသးတာက စည္ပင္ကိစၥေပါ့။ ျမို့နယ္နဲ့ ပတ္သက္လို့ အေရးတၾကီးလုပ္ရမယ့္ ေဆာင္႐ြက္ရမွာ အမ်ားၾကီး ရိွပါတယ္။ စည္ပင္နဲ့ေတြ့ျပီး သူတုိ့က ဘာေတြလုပ္ေပးနုိင္မလဲ မလုပ္ေပးနုိင္တာေတြကုိ က်မတုိ့က လြွႊတ္ေတာ္တင္ ေဆြးေနြးသြားမယ္။ ေနာက္ နုိင္ငံသားအခြင့္အေရး ဥပေဒ။ ၁၉၈၂ နုိင္ငံသားဥပေဒနဲ့ ပတ္သက္ျပီး ျပည္သူေတြခံစားေနရတာနဲ့ ကြဲလြဲေနတာေတြ ႐ွိပါတယ္။ အဲဒါ တခုေတာ့ ေတြ့ထားတာ႐ွိတယ္။ ဒါကို ဥပေဒပညာ႐ွင္ေတြနဲ့ တုိင္ပင္ျပီးေတာ့ ဘယ္လိုေဆာင္႐ြက္မလဲဆုိတာ တုိင္ပင္ဖို့ ႐ွိပါတယ္။ ပဥၥမအၾကိမ္ လြွႊတ္ေတာ္အစည္းအေ၀းမွာေတာ့ ဘာေတြေဆြးေနြးမလဲဆိုတာ အၾကမ္းဖ်င္းေျပာရရင္ ျပည္သူလူထုရဲ့ လုိအပ္ခ်က္ေတြအရ သက္ဆုိင္ရာနယ္ေျမခံ ဌာနဆုိင္ရာေတြက လုပ္မေပးနုိင္တာေတြ ႐ွိေနတယ္ဆုိတာေတြ တင္ဖုိ့႐ွိတယ္။ လက္႐ွိ တင္ဖို့က ေတြ့ဆံုဖို့ ဌာနက်န္တယ္၊ ျမို့နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးနဲ့ စည္ပင္နဲ့။ သူတို့နဲ့ေတြ့ျပီးရင္ ဘယ္ကိစၥကို တင္မလဲဆုိတာ ဆံုးျဖတ္သြားမွာပါ။” နိုင္ငံျခားရင္းနွီးျမႈပ္နွံမႈဥပေဒၾကမ္း။ ဦးခင္ေမာင္ဦး (စီးပြားေရးနွင့္ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္မႈ ဖြံ့ျဖိုးေရးေကာ္မတီ အတြင္းေရးမႉး) “နိုင္ငံျခားရင္းနွီးျမႈပ္နွံမႈဥပေဒၾကမ္းက တကယ္က်ေတာ့ ၉ လေလာက္႐ွိသြားျပီ လုပ္ခဲ့ၾကတာ။ အေျခခံကေတာ့ ျပည္သူေတြထဲမွာ အေၾကာင္းအရာေတြလိုက္စုတယ္။ ဒီကေန ခ်မွတ္လိုက္တဲ့ ဥပေဒၾကမ္းကို လုိအပ္ရင္ျဖည့္ၾကပါဆုိျပီး သတင္းစာကေန ေၾကညာခဲ့တယ္။ ေၾကညာတဲ့အတုိင္းပဲ UMFCCI ကေန ဦးတုိ့ ေကာ္မတီဆီကို ညီေနာင္အသင္း ၄၀ ေလာက္ေန အၾကံဥာဏ္ျပုစာေတြ၊ စုိးရိမ္တဲ့ ျပင္ဆင္ရမယ့္ အေၾကာင္းေတြ ပို့လာတယ္။ ဒါေတြကုိလည္း အေလးထားျပီး ျပည္ေထာင္စုလြွႊတ္ေတာ္မွာ ျပန္ေဆြးေနြးၾကတယ္၊ ျပီးေတာ့ အမ်ိုးသားလြွႊတ္ေတာ္ကိုပို့ေပးလိုက္တယ္။ အမ်ိုးသားလြွႊတ္ေတာ္ကေန သမၼတကို ပို့လုိက္တယ္။ ေနာက္ သမၼတကေန သေဘာထားမွတ္ခ်က္နဲ့ ျပန္လာတယ္။ ေကာင္းပါတယ္။ အေရးအသားေလာက္ပဲ ျပန္ျပင္ဆင္သြားတာပါ။ နည္းဥပေဒအရဆုိတဲ့ စကားမ်ိုးက်ေတာ့ ပံုစံက ဥပေဒက မေပၚေသးဘူး၊ နည္းဥပေဒက ျပန္ကိုးကားရမယ္ဆုိတာမ်ိုးက်ေတာ့ ဖေအ့ထက္ သားတလၾကီး၊ နည္းဥပေဒဆိုတဲ့သားေလးက ဖေအ့ကုိ အုပ္ခ်ဳပ္ထားသလိုျဖစ္ေနလို့ ဒါေလးေတြေတာ့ ထုိက္သင့္သေလာက္ျပင္ဆင္ထားတာ႐ွိတယ္။ ဒါလည္းပဲ သမၼတၾကီး လက္ခံမယ္လို့ ေမွ်ာ္လင့္ထားၾကပါတယ္။ ဒီဘက္က လုပ္ငန္း႐ွင္ေတြနဲ့တကြ လာေရာက္နိုင္ငံျခားရင္းနွီးျမႈပ္နွံမယ့္ ပုဂၢိုလ္ေတြရဲ့ စိုးရိမ္စိတ္ကေလးနဲ့ ရင္းနွီးျမႈပ္နွံမႈေကာ္မ႐ွင္က တာ၀န္ယူရမယ့္ အပိုင္း ၂ ခုကို ယွဥ္ၾကည့္လုိက္ေတာ့ MIC က လက္ခံျပီး လုပ္လုိက္တဲ့ကိစၥကုိ တခ်ို့ကိစၥေတြမွာ အင္မတန္ၾကီးက်ယ္ပါတယ္။ incentive (မက္လုံးေပး) ထားတဲ့ကိစၥမ်ဳိမွာ ဥပမာ servicing ကိစၥမ်ိုး incentive ေပးတဲ့အခါ နုိင္ငံအတြက္ နစ္နာတယ္။ တယ္လီဖုန္း ဆက္သြယ္ေရး ကိစၥမ်ိုးေပးလိုက္တဲ့အခါ ၅ နွစ္လံုးလံုး ၀င္ေငြခြန္နဲ့ အျမတ္ခြန္မေဆာင္ရဘူးဆုိေတာ့ နုိင္ငံအတြက္ နစ္နာတယ္။” “အစု႐ွယ္ယာေ၀စုခဲြေ၀မႈအပုိင္းမွာ သမၼတရဲ့ သေဘာထားမွတ္ခ်က္က စစပိုင္းမွာ ၄၅:၅၀ ပံုစံအခ်ိုးကေန ၅၀:၅၀ ျဖစ္သြားတယ္။ အဲမွာဆုိရင္ ဘယ္လုိပံုစံျဖစ္သြားလဲဆုိေတာ့ အခုေလာေလာဆယ္က ဥပေဒၾကမ္းေကာ္မတီက ညွိနိႈင္းတဲ့အခ်ိုးဆိုျပီး ျပန္လည္ သေဘာတူထားပါတယ္။ အင္မတန္ flexible ျဖစ္ပါတယ္။ ရင္းနွီးျမႈပ္နွံမႈအခ်ိုးအေနနဲ့ေတာ့ အုိေက။ အန္ကယ္တင္ျပလိုတာက ဒါေတြအျပင္ကို ျဖည့္စြက္ရမယ့္ အပုိဒ္ ၁ ပိုဒ္ ျဖည့္ဖို့လိုအပ္တယ္လို့ ဒါက private ပါ။ ေကာ္မတီနဲ့မဆုိင္ပါဘူး. အန္ကယ့္သံုးသပ္ခ်က္ပါ။ ၂၅ ရက္ေန့မွာ ဒါကုိ အမည္စာရင္းေပးတင္သြင္းပါဆုိေတာ့ အန္ကယ္ အမည္စာရင္းေပးပါမယ္။ အေၾကာင္းအက်ိုးျပခ်က္နဲ့အတူ တာ၀န္ခံတဲ့ေနရာမွာ MIC (ရင္းနွီးျမႈပ္နွံမႈေကာ္မ႐ွင္) တင္မဟုတ္ဘဲ နို္င္ငံေတာ္အစုိးရအဖြဲ့ကပါ တာ၀န္ခံတဲ့အဆင့္ထိ ေရာက္ေအာင္ promote လုပ္ေပးျပီး ရင္းနွီးျမႈပ္နွံမႈအတြက္လညး္ ခုိင္မာသြားေအာင္၊ နိုင္ငံေတာ္အတြက္ သံုးသပ္တဲ့အခါလည္း နစ္နာမႈေတြ နည္းနုိင္သမွ်နည္းေအာင္ ဖန္တီးနိုင္ေအာင္ အစိုးရအဖြဲ့တဖြဲ့လံုးကို တာ၀န္ယူပါဆိုတဲ့ ပံုစံမ်ိုး အဆိုျပုဖို့႐ွိပါတယ္။”