“ခင္…ျမင္းလွည္းေလးနဲ႔ တူေပ်ာ္ေပ်ာ္ …. ဘုရားပြဲေတာ္သြားစို႔ေနာ္..” ဆိုတဲ့သီခ်င္းကို ျမင္းလွည္းဆရာက တိုးညင္းညင္း ဖြင့္ေပးထားတယ္။ ေမၿမိဳ႕အေခၚက ရထားလုံး။ ေမာ္လၿမိဳင္နဲ႔ ေျမလတ္ကေတာ့ ဘုံျပတ္ေပါ့။ တႏုိင္ငံလုံး အေခၚကေတာ့ ျမင္းလွည္းပါ။ ပုဂံ၊ ေမၿမိဳ႕နဲ႔ နယ္ၿမိဳ႕ေတြကိုေရာက္တိုင္း ေပ်ာက္ကြယ္လုနီးျဖစ္ေနတဲ့ ျမင္းလွည္းကို စီးေလ့ရွိပါတယ္။ ေဈးအနည္းငယ္ပိုေပမယ့္ စီးျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို စီးျဖစ္တိုင္းလည္း “ျမင္းလွည္းအစ  ဘယ္ကလဲ။ ဘယ္အခ်ိန္က ျမင္းလွည္း ျမန္မာတို႔ဆီ ေရာက္ခဲ့သလဲ” ဆိုတာကို စိတ္အေတြးဝင္ေလ့ရွိပါတယ္။ ဗမာဘုရင္ေတြ လက္ထက္ကာလေတြကေတာ့ ျမန္မာသယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးအျဖစ္ လွည္းကိုပဲ အသုံးျပဳခဲ့တာ။ ဘုရင္ေတြ မင္းညီမင္းသားေတြေတာ့ ဆင္၊ ျမင္းနဲ႔ လူထမ္းတဲ့ေဝါတို႔ကိုပဲ သုံးခဲ့တာ။ ဗမာေတြက လူစီးလွည္းကိုေတာ့ လွည္းယာဥ္လို႔ ေခၚခဲ့ၾကတယ္။ ေအာက္ဗမာျပည္ကို အဂၤလိပ္သိမ္းေတာ့ ထားဝယ္ကေန သိမ္းယူသြားတဲ့ ထားဝယ္ၿမိဳ႕ဝန္ရဲ႕ ရတနာျခယ္ထားတဲ့ လွည္းယာဥ္တစီးဟာ အခုထိ ၿဗိတိသွ်ျပတိုက္မွာ ရွိေနဆဲပါ။ ဒါ ျမန္မာတို႔ရဲ႕ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးယာဥ္ေပါ့။ မႏၱေလး ေမၿမိဳ႕တို႔မွာေတာ့ ၁၈၈၆ အထက္ဗမာျပည္ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ေရာက္မွ အဂၤလိပ္ေတြသုံးတဲ့ ရထားလုံး ေရာက္လာတယ္လို႔ မွတ္သားရဖူးတယ္။ လူထုေဒၚအမာကေတာ့ သူ႔ရဲ႕ အေမ့ေရွးစကားမွာ “ဓာတ္ရထားနဲ႔အၿပိဳင္ ဘိလပ္ေရစက္႐ုံ ေပၚလာေတာ့ (၁၉၀၄) ဘိလပ္ေရသယ္ဖို႔ 'တန္ကား' လို႔ေခၚတဲ့ ပို႔ေဆာင္ေရးယာဥ္ရွိတယ္။ ဒီတုန္းက ကားမေပၚေသးဘူး။ 'တန္ကား' ဆိုတာ ဘိလပ္ေရပုလင္းေတြတင္ၿပီး ၿမိဳ႕တြင္းကဆိုင္ေတြကို လိုက္ပို႔တဲ့ ေလးဘီးတပ္ ျမင္းတေကာင္ဆြဲ ကုန္တင္ယာဥ္ေပါ့” လို႔ ေျပာခဲ့ဖူးတယ္။ ျမင္းလွည္းကေတာ့ ၁၈၈၅ ကတည္းက အဂၤလိပ္အရာရွိေတြ စီးေနၿပီလို႔ ဆိုၾကပါတယ္။ မႏၱေလးကတဆင့္ ၁၈၈၆ ထဲမွာ ေမၿမိဳ႕ကိုေရာက္တယ္လို႔ သက္ႀကီးစကား သက္ငယ္ၾကားခဲ့ဖူးရဲ႕။ အခ်ိဳ႕မွတ္တမ္းေတြမွာေတာ့ ၁၈၃၇ ကေန ၁၈၄၇ အထိ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွာ အိႏၵိယကလာတဲ့ ရထားလုံးေတြကို အသုံးျပဳခဲ့ၾကတယ္လို႔ ေတြ႔ရတယ္။ ေသခ်ာတာတခ်က္ကေတာ့ ပထမ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ပြဲ ေနာက္ပိုင္းမွ ျမင္းလွည္းေရာက္ရွိလာဟန္ပါပဲ။ ပထမ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္လို႔  ေျပာလိုက္တဲ့အတြက္ တနသၤာရီနဲ႔ ရခိုင္ဘက္ လွည့္ၾကည့္မိတယ္။ ဆရာအံ့ေက်ာ္ရဲ႕ “ေမာ္လၿမိဳင္ ေရႊေတာင္ေက်ာင္းတိုက္သမိုင္း” ကို ရည္ညႊန္းေျပာရရင္….။ ျမင္းလွည္းအစ ဘုံျပတ္ကပါ။ ဘုံျပတ္အစကိုရွာေတာ့.. “ဘုံျပတ္အစ ဘုံျပန္နဲ႔ ဘုံေဆာင္ကလို႔ပဲ ဆိုရမွာ။ ဒါေတြအားလုံး အစက ဦးအလီဆိုသူအေၾကာင္း ေျပာမွ ျပည့္စုံမွာပါ။ ဦးအလီဆိုတာက အိႏၵိယႏိုင္ငံသားေပါ့။ သူ႔အေဖက အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ပထမစစ္မွာ အဂၤလိပ္တို႔နဲ႔အတူ ပါလာတဲ့ စစ္သားတေယာက္။ စစ္ႀကီးၿပီးေတာ့ အိႏၵိယကို မျပန္ေတာ့ဘဲ ေမာ္လၿမိဳင္မွာ အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့တာ။ ဦးအလီ အရြယ္ေရာက္ေတာ့ သူ႔အိမ္နဲ႔ကပ္ရက္ ေရႊပရိယတၱိစာသင္တိုက္ ဆရာေတာ္ထံမွာ ပညာသင္ခဲ့တာ။ ဆရာေတာ္ဆီက ျမန္မာစာေပ၊ မြန္စာေပသာမက ျမန္မာသီခ်င္းႀကီး သီခ်င္းခန္႔နဲ႔ ရတု ကဗ်ာ အလကၤာဖြဲ႔နည္းတို႔ သင္ယူတတ္ေျမာက္ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဦးအလီက အဂၤလိပ္၊ ျမန္မာ၊ မြန္၊ ကုလားစကားလည္း တတ္ေတာ့ ေမာ္လၿမိဳင္အေရးပိုင္႐ုံးမွာ ဘိလစ္စာေရး အလုပ္ရတယ္။ ဒ့ါအျပင္ အလႉမဂၤလာေဆာင္ဖိတ္စာေတြကို ရတုလိုေရးေပးတဲ့ အလုပ္လည္း လုပ္တယ္။ ဘိလစ္စာေရး လုပ္ရာကေန ေရွ႕ေနလုပ္ခြင့္ အဂၤလိပ္ဆီ ေလွ်ာက္တယ္။ အဲ့ဒီေခတ္က ေရွ႕ေနေတြက ဘိလပ္က ေရွ႕ေနဆိုေတာ့ ျမန္မာလို မြန္လို စကားကလည္း မေပါက္။ ဒီေတာ့အမႈသည္ေတြဟာ ေရွ႕ေနခအျပင္ ဘာသာျပန္ခပါ ေပးရတာဆိုေတာ့ ေငြကုန္ေၾကးက်မ်ားတာကို ေထာက္ထားၿပီး ဦးအလီကို အစမ္းခန္႔ေရွ႕ေနအျဖစ္ တႏွစ္ခန္႔ထားလိုက္တယ္။ သူ ေရွ႕ေနျဖစ္တာက ၁၈၇၀ ေလာက္မွာပါ။ ေရွ႕ေနျဖစ္ၿပီဆိုေတာ့ သူ႔အိမ္မွာ လူဝင္လူထြက္မ်ားလာတယ္။ ရပ္နီးရပ္ေဝး အမႈသည္ အစုံစုံေပါ့။ အခ်ိဳ႕လည္း ညအိပ္ညေန လာၾကရတာကိုး။ ဧည့္သည္ေတြက က်ိဳက္မေရာ၊ မုဒုံကလည္း ပါရဲ႕။ အဲဒီေခတ္က က်ိဳက္မေရာ၊ မုဒုံတို႔ကေန ေမာ္လၿမိဳင္ကိုလာရင္ လမ္းမွာ တညအိပ္ရေတာ့ အႏၱရာယ္မ်ားလြန္းတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဦးအလီက ဘီးေလးဘီးတပ္ ျမင္းႏွစ္ေကာင္ဆြဲတဲ့ ျမင္းရထားႏွစ္စီးကို ဖန္တီးလိုက္တယ္။ တစီးက ေမာ္လၿမိဳင္-မုဒုံ ေျပးဆြဲၿပီး ေနာက္တစီးကေတာ့ ေမာ္လၿမိဳင္-က်ိဳက္မေရာ ေျပးဆြဲခဲ့တယ္။ အဲ့ဒီ ျမင္းရထားႏွစ္စီးကို “ဘုံျပန္နဲ႔ ဘုံေဆာင္” လို႔ အမည္ေပးလိုက္တယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ဦးအလီ အရြယ္က်လာေတာ့ ဘုံျပန္နဲ႔ ဘုံေဆာင္ ႏွစ္စီးကို ေမြးစားသားႏွစ္ေယာက္ကို တေယာက္တစီး အေမြေပးလိုက္သတဲ့။ သားႏွစ္ေယာက္က ျမင္းႏွစ္ေကာင္ကရတဲ့ ရထားတစီးကို မေစာင့္ရွာက္ႏိုင္တာေၾကာင့္ ဦးအလီရဲ႕ သေဘာတူညီခ်က္နဲ႔ ရထားႏွစ္စီးစလုံးကို အလယ္ကေနျဖတ္ၿပီး ျမင္းတေကာင္ဆြဲ ျမင္းလွည္းေလးစီးအျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းလိုက္တယ္။ သားႏွစ္ေယာက္က အဲ့ဒီျမင္းႏွစ္ေကာင္က “ရထား (၄) စီးကို ဘယ္လိုအမည္ေပးရမလဲ” လို႔ေမးေတာ့ ဦးအလီက ရထားကို အလယ္ကျဖတ္ထားလို႔ “ဘုံျပတ္” လို႔ ေပးလိုက္ကြာလို႔ ေျပာရာကေန အခုထိ ဘုံျပတ္လို႔ပဲ အခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ ေခၚေနၾကဆဲရွိတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ဘုံေဆာင္နဲ႔ ဘုံျပန္ ေပၚတာက ၁၈၇၁ ေလာက္ကလို႔ ခန္႔မွန္းေျပာရင္ ရမယ္ထင္ပါတယ္။ ဘုံျပတ္ေပၚတာက ၁၉၀၅ ဝန္းက်င္လို႔ ေျပာရင္ ရႏိုင္မယ္ထင္ပါရဲ႕။ ဦးအလီေသတာက ၁၉၀၇ ထဲမွာပါ။ အဲ့ဒီကေန ျမန္မာတျပည္လုံးကို ပ်ံ႔ႏွံ႔သြားတယ္လို႔ ယူဆႏုိင္ပါတယ္။ ရမည္းသင္းၿမိဳ႕ မွတ္တမ္းအရဆိုရင္ ရမည္းသင္း ဘုံျပတ္ေတြဟာ ၁၉၀၅ အထိ အမိုးမပါဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ ၁၉၀၅ ခုႏွစ္ထဲမွာေတာ့ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွာ ေမာ္ေတာ္ကား ေရာက္ရွိေနၿပီလို႔ ျမဴနီစီပါယ္ မွတ္တမ္းေတြအရ သိရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕ေသာမွတ္တမ္းေတြက ျမင္းလွည္းအစ ဘုံျပတ္ကလို႔ ေခၚဆိုေၾကာင္းကို အတည္ျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။ ဘုံျပတ္လို႔ပဲေခၚေခၚ ရထားလုံးလို႔ပဲသုံးသုံး ျမင္းလွည္းလို႔ ဆိုခ်င္လည္းဆိုေတာ့ အဲ့ဒီ လူစီးျမင္းရထားႀကီးကေတာ့ ေမာ္ေတာ္ကားကို အံတုဖက္ၿပိဳင္ ရပ္တည္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေန႔ အငွားကားေတြ တုတ္တုတ္ေခၚ တ႐ုတ္ေထာ္လာဂ်ီေတြနဲ႔ ဆိုင္ကယ္ ကယ္ရီေတြကိုေတာ့ အံတုႏိုင္စြမ္း မရွိေပမယ့္ ႐ုိးရာအေမြအႏွစ္အျဖစ္ ရွိေနဦးမွာပါ။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ျမင္းလွည္းအစ ဘုံျပတ္ကဆိုတာကိုေတာ့ အခုထိ လက္ခံေနၾကဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာေ႒း