“လိပ္ခုံးပါလားေဟ့” ဆိုတ့ဲ ကားစပါယ္ယာရဲ႕ အသံနဲ႔အတူ ေဆးတကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားေတြ၊ ပညာေရးတကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားေတြ ဒီမွတ္တိုင္မွာဆင္းၿပီး မိမိတို႔ဆိုင္ရာဆိုင္ရာ စာသင္ခန္း သြားခဲ့ၾကတာေတြကို သတိရေနမိတယ္။ လိပ္ခုံးလို႔ ခရီးသည္အမ်ား သိေနတာက ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ဝင္းထဲမွာ ျပည္လမ္းေပၚကၾကည့္ရင္ လိပ္ေက်ာကုန္းနဲ႔တူတဲ့ အေဆာက္အုံငယ္ေလးတခုပဲ။ သူ႔ေနာက္ဘက္မွာေတာ့ ေဆးတကၠသိုလ္ စာသင္ခန္းမႀကီးရွိတယ္။ ေဆးေက်ာင္းသားတို႔ရဲ႕ စာသင္ခန္း ေနာက္ဘက္မွာေတာ့ ပညာေရးတကၠသိုလ္ ေက်ာင္းေဆာင္နဲ႔ စာသင္ခန္းေတြ ရွိတာေပါ့။ အဲဒီအေဆာက္အုံေတြရဲ႕ ေရွ႕မ်က္ႏွာစာမွာေတာ့ ျပည္လမ္းမေပၚကေန လွမ္းျမင္ႏိုင္တဲ့ လိပ္ခုံးခန္းမကို အထီးထီး ျမင္ေနရတယ္။ သူ႔ေရွ႕မွာ ေရကန္ငယ္နဲ႔ ျမက္ခင္းျပင္ေလးကလည္း အေဆာက္အအုံရဲ႕ အလွကို ေဖာ္ညႊန္းေနပါတယ္။ အဲဒီ လိပ္ကေလးရဲ႕ေရွ႕မွာ “အဆည” လို႔ေခၚတဲ့ အဆင့္ျမင့္ပညာဦးစီးဌာနဆိုတဲ့ အေဆာက္အအုံရွိတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္က ေက်ာင္းသားေတြက အဲဒီအေဆာက္အအုံဝန္းႀကီးကို ၾကည့္ၿပီး ပညာေရးညံ့တာလည္း မေျပာနဲ႔၊ အဆင့္ျမင့္ပညာဆီကို လိပ္ကေလးရဲ႕ အလ်င္ႏႈန္းနဲ႔ သြားေနတာကိုးလုိ႔ ေျပာစမွတ္ျပဳခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီအေဆာက္အအုံေလးကို ေက်ာင္းသားတိုင္း တန္ဖိုးထားခဲ့ၾကတယ္။ အျမတ္တႏိုး နားခိုခဲ့ၾကတယ္။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္အေၾကာင္းေျပာရင္ ကန္္႔ေကာ္ပင္တန္းေတြ၊ သစ္ပုတ္ပင္၊ ဂ်ပ္ဆင္တို႔ မပါရင္မၿပီးသလို လိပ္ခုံးက်န္ေနရင္ မျပည့္စုံဘူးလို႔ေတာင္ အဲဒီေခတ္ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ စိတ္ႏွလုံးမွာ စြဲထင္ခဲ့ၾကရတယ္။ အဲဒီလိပ္ခုံးခန္းမနဲ႔ ျမက္ခင္းျပင္ေတြေပၚမွာ မဂၤလာဧည့္ခံပြဲေတြ က်င္းပခဲ့ဖူးတယ္။ အေမရိကန္ အာကာသယာဥ္မႉးတဦးေတာင္ အာကာသပ်ံသန္းေရး အေတြ႔အႀကံဳ ေဟာေျပာပြဲ က်င္းပခဲ့ေသးတယ္။ အင္းလ်ားေဆာင္သူေတြရဲ႕ ျမန္မာ့႐ုိးရာ ဆင္ယဥ္ထုံးဖြဲ႔မႈျပပြဲ၊ ႏိုင္ငံတကာ စာတတ္ေျမာက္ေရး အထိမ္းအမွတ္ပြဲ၊ ပန္းခ်ီျပပြဲ၊ စကားရည္လုပြဲ စတာေတြ က်င္းပခဲ့ဖူးတယ္။ လိပ္ခုံးခန္းမ အဝင္ဝမွာေတာ့ ကြယ္လြန္သူ ဗဂ်ီေအာင္စိုးရဲ႕ လက္ရာတရပ္ျဖစ္တဲ့ အလြန္လက္ရာေျမာက္တဲ့ ေဒါင္း႐ုပ္ပန္းခ်ီကားခ်ပ္ႀကီးရွိတယ္။ လိပ္ခုံးရယ္ ေဒါင္းရယ္ ပ်ားအုံသဏၭာန္ အေဆာက္အအုံရယ္နဲ႔ အလြန္ပဏာရလွပတင့္လို႔ “ေသာဘဏရသ” နဲ႔ျပည့္စုံတဲ့ ေနရာအျဖစ္ တခ်ိန္က ကမၸည္းတင္ခံရတဲ့ ေနရာေလးေပါ့။ လိပ္ခုံးခန္းမမွာ ဘာလို႔ ပြဲေတြက်င္းပခဲ့ရသလဲဆိုတာ စိတ္ဝင္စားစရာပါ။ လွပ ပနံတင့္႐ုံသာမကဘဲ ထူးျခားတဲ့ အေဆာက္အအုံ ဗိသုကာဖြဲ႔စည္းပုံေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ဟန္ရွိပါတယ္။ အေဆာက္အအုံရဲ႕ အက်ယ္ဟာ အနံ ၉၃ ေပ။ အလ်ား ၁၅၃ ေပ ရွိတယ္။ ဧရိယာ စတုရန္းေပ ၁၄၂၂၉ ရွိတယ္။ ထူးျခားတာက အဲဒီအက်ယ္အဝန္းထဲမွာ မိုက္က႐ုိဖုန္းမလို၊ ေဆာင္းေဘာက္မလိုဘဲ ဘယ္ေနရာကေျပာေျပာ ဘယ္ေနရာက နားေထာင္နားေထာင္ အသံကို ပီပီသသ ၾကည္ၾကည္ျမျမ ၾကားေနရျခင္းပါပဲ။ ဒီလို ထူးျခားခ်က္ကို ျဖစ္ေပၚေစတာက “ေရကေန အသံထိန္းစနစ္တခု ရွိေနျခင္းေၾကာင့္ပါပဲ။ (Surrounding Sound System) ပါပဲ။ ဒါဟာ လိပ္ခုံးအေဆာက္အအုံရဲ႕ ထူးျခားခ်က္ပါ။ ဒီေတာ့ လိပ္ခုံးအေဆာက္အအုံအေၾကာင္း ၾကည့္ၾကရေအာင္ပါ။ မွတ္မိသမွ် လိပ္ခုံးခန္းမရဲ႕ ပုံသဏၭာန္ကို ေဖာ္ၾကည့္မိတယ္။ ေအာက္ၾကမ္းခင္းမွာ ဆ႒ဂံလို ပ်ားအုံကြက္ေတြ၊ မွန္အထူေတြ ခင္းထားတယ္။ အလယ္တိုင္မပါဘဲ ခန္းမက်ယ္ႀကီးရွိတယ္။ အဝင္ဝမွာ ေျခႏွစ္ေခ်ာင္းနဲ႔ ေထာက္ထားတဲ့ ေပၚတီကုိရွိတယ္။ ေပၚတီကုိကို အေပၚစီးကၾကည့္ရင္ လိပ္ရဲ႕ ဦးေခါင္းသဏၭာန္ ျဖစ္တယ္။ အမိုးကို လွ်ာထိုးသစ္ေတြနဲ႔ ကန္႔လန္႔ျဖတ္ သုံးလႊာခင္းထားတယ္။ တလႊာနဲ႔တလႊာၾကားမွာ ကတၱရာျပားေတြ ခင္းထားတယ္။ မိုးလုံေအာင္ထင္ပါရဲ႕။ အေပၚကေတာ့ ေၾကးျပားေတြခင္းၿပီး ေၾကးျပားေတြကိုေတာ့ ေၾကးမိႈနဲ႔ ႐ုိက္ထားတာပါ။ အေဆာက္အအုံ ေဘးေတြမွာေတာ့ ေရေျမာင္းေတြရွိတယ္။ ေရေျမာင္းေတြကို အေပၚက မွန္အၾကည္အထူနဲ႔ အုပ္ထားတယ္။ ေျမာင္းထဲ ေရသြင္းၿပီး မီးေခ်ာင္ေတြနဲ႔ အလွဆင္လို႔ရတယ္။ ေထာင့္ေလးခုမွာလည္း ေလးေပပတ္လည္ခန္႔က်ယ္တဲ့ ေရကန္တခုစီ ရွိတယ္။ အခမ္းအနား လုပ္မယ္ဆိုရင္ တက္ေရာက္မယ့္လူ အေရအတြက္ကိုၾကည့္ၿပီး အဲ့ဒီကန္ေတြကို ေရအနိမ့္အျမင့္ ခ်ိန္ျဖည့္ရတယ္။ ေဟာေျပာပြဲလုပ္တဲ့အခါ ထပ္ဆင့္အသံလိႈင္းေတြ မေပၚေစဘဲ အသံကို ၾကည္ၾကည္လင္လင္ ၾကားရေအာင္ တြက္ခ်က္စီမံ ေဆာင္ရြက္ခဲ့တာပါ။ ဒါေၾကာင့္ လိပ္ခုံးမွာ အခမ္းအနားက်င္းပရင္ စပီကာေတြ၊ ေဆာင္းေဘာက္ေတြ၊ မိုက္ခ႐ုိဖုန္းေတြ မလိုဘဲ အသံကို ပီပီျပင္ျပင္ ၾကားရပါတယ္။ အေဆာက္အအုံေအာက္မွာလည္း ေရေလွာင္ကန္ေတြ ထားရွိတယ္။ လူအင္အားနဲ႔ အသံကို ခ်ိန္ညႇိရတဲ့စနစ္ပါ။ လူအင္အားမ်ားရင္ ေရအျပည့္ျဖည့္ၿပီး အသံကို ထိန္းညႇိရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ လိပ္ခုံးအေဆာက္အအုံေတြကိုေတာ့ ၁၉၅၄ မတ္လ ၃ ရက္ေန႔မွာ ႏိုင္ငံေတာ္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးႏုက အုတ္ျမစ္ခ်ေပးခဲ့တာ။ မူလရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ အင္ဂ်င္နီယာ ေက်ာင္းသားေတြအတြက္ ေဆာက္လုပ္ခဲ့တာပါ။ ၁၉၅၇ ခုႏွစ္မွာ ေဆာက္လုပ္ၿပီးစီးခဲ့တယ္။ ၁၉၅၇-၅၈ ပညာသင္ႏွစ္ကစၿပီး အင္ဂ်င္နီယာသင္တန္းေတြကို ဖြင့္လွစ္သင္ၾကားခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၆၀ ထဲမွာ လိပ္ခုံးဟာ ဗိသုကာဒီဇိုင္းဆုကို ဆြတ္ခူးရရွိခဲ့ပါတယ္။ လိပ္ခုံးရဲ႕ ဗိသုကာအဖြဲ႔ဟာ ၿဗိတိသွ်နာမည္ႀကီး Raglan Squire အဖြဲ႔ရဲ႕ လက္ရာပါ။ အင္ဂ်င္နီယာေက်ာင္းသားေတြအတြက္ ရည္ရြယ္ခဲ့ေပမယ့္ ၁၉၆၀-၆၁ ထဲေရာက္ေတာ့ ရန္ကင္းေကာလိပ္ကိုပိတ္ၿပီး ဥပစအပိုင္ (က) နဲ႔ (ခ) တို႔ကို ဒီအေဆာက္အုံေတြမွာပဲ သင္ၾကားခဲ့ရပါတယ္။ ၁၉၆၄ ထဲေရာက္ေတာ့ တကၠသိုလ္ရဲ႕ ပညာေရးစနစ္ေဟာင္း ခ်ဳပ္ၿငိမ္းသြားၿပီး စနစ္သစ္ပညာေရးမွာ ေဆးတကၠသိုလ္ (၁) အျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားခဲ့ရပါေတာ့တယ္။ ၁၉၈၉ ထဲေရာက္ေတာ့ လိပ္ခုံးဟာ အေတာ္အိုမင္းလို႔ က်ားကန္ထားတာ ေတြ႔ရတယ္။ ျမန္မာအင္ဂ်င္နီယာေတြ ျပဳျပင္ဖို႔ လုပ္ကိုင္ေနတာကို ျမင္ေတြ႔ေနရတယ္။ ဒါေပမယ့္ စြမ္းႏိုင္တာ မရွိဘူးထင္ပါရဲ႕။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ လိပ္ခုံးအေဆာက္အုံႀကီးကို က်ပ္ ၂၅ သိန္း ၁ ေသာင္းနဲ႔ တန္ဖုိးသင့္ၿပီး ေရာင္းစားလိုက္တယ္ဆိုတဲ့ သတင္းရလို႔ အလြမ္းေျပ သြားၾကည့္ခ်ိန္မွာေတာ့ အေဆာက္အအုံလက္က်န္ဆိုလို႔ ေက်ာက္စီေဒါင္းပန္းခ်ီတခ်ပ္သာ ေတြ႔ရပါေတာ့တယ္။ အဲဒီပန္းခ်ီကားဟာ ဗဂ်ီေအာင္စိုးရဲ႕ လက္ရာတခုပါ။ ေနာက္ေတာ့ အဲဒီပန္းခ်ီကားေတာင္ လက္စေပ်ာက္သြားပါေတာ့တယ္။ အင္ဂ်င္နီယာေက်ာင္းသားတို႔အတြက္ ေရနဲ႔ အသံထိန္းစနစ္တခုျဖစ္တဲ့ Surrounding Sound System တခုကို ေလ့လာဖို႔ အခြင့္အေရးပါ ဆုံး႐ႈံးသြားခဲ့ရပါေတာ့တယ္။ အခုေတာ့ မိုက္ခ႐ုိဖုန္းမလို၊ ေဆာင္းေဘာက္မလိုဘဲ ေရနဲ႔ အသံထိန္းညႇိတဲ့ လိပ္ခုံးခန္းမ ရွိခ့ဲဖူးတယ္ဆိုတာ ဒ႑ာရီတခုပင္ ျဖစ္ေနပါေတာ့တယ္။ ဆရာေ႒း