ေက်ာင္းသားလႊတ္ေတာ္ဆိုတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး စူးစမ္းခ်င္လာတယ္။ ဦးစြာစဥ္းစားမိတာက… လႊတ္ေတာ္ဆိုတာဘာလဲ..။ ျမန္မာအဘိဓာန္မွာေတာ့ “၁) ဘုရင္ႏွင့္ ဝန္ႀကီးမ်ား တိုင္းျပည္ကိစၥအဝဝကို တိုင္ပင္ေဆာင္ရြက္ရာ အေဆာက္အအုံ။ ၂) ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ပါဝင္ဖြဲ႔စည္းထားေသာ ႏိုင္ငံေတာ္၏ အျမင့္ဆုံးအာဏာပိုင္အဖြဲ႔အစည္း။ ၃) ယင္းအဖြဲ႔အစည္း လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ရာ အေဆာက္အအုံ” လို႔ ဖြင့္ဆိုတယ္။ ဖြင့္ဆိုခ်က္ျပည့္စုံရဲ႕လား ဆိုတာကို ထပ္မံစဥ္းစားရမယ္ ထင္ပါတယ္။ လႊတ္ေတာ္ဆိုတာ အဂၤလိပ္လိုေတာ့ Parliament ပါ။ ျပင္သစ္စကား Parliement က လာတာလို႔ ဆိုတယ္။ လက္တင္လိုကေတာ့ Parlamentum ျဖစ္တယ္။ အဓိပၸာယ္ကေတာ့ Discussion, Meeting, Negotiation, Assembly တို႔ပါပဲ။ လက္တင္၊ ျပင္သစ္၊ အဂၤလိပ္၊ အားလုံး ဒီအဓိပၸါယ္ပဲ ဖြင့္ၾကပါတယ္။ "ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးညိႇႏိႈင္း တိုင္ပင္ႏွီးေႏွာျခင္း” ပါပဲ။ ဒါက အားလုံးလႊမ္းၿခံဳႏိုင္တဲ့ လက္ခံႏိုင္တဲ့ ဖြင့္ဆိုခ်က္ျဖစ္တယ္။ အဂၤလိပ္လို Parliament ဆိုတာ Parler ကေန ဆင္းသက္လာတာ။ Parler ဆိုတာ (To Speak) ပဲ။ ဗမာလို စကားေျပာရန္ေပါ့။ အဲ့ဒါကိုပဲ ႏိုင္ငံေတာ္ကသုံးေတာ့ တိုင္းျပည္တခုအတြက္ ဥပေဒျပဳေရးအာဏာကို က်င့္သုံးရာဌာနလို႔ ဝိၿဂိဳဟ္ျပဳပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ဖြဲ႔စည္ပုံအေျခခံဥပေဒ ျပ႒ာန္းခ်က္အတိုင္း လႊတ္ေတာ္ကို ဖြဲ႔စည္းၾကရတယ္။ လႊတ္ေတာ္သမိုင္း ေျခရာေကာက္ၾကည့္ျခင္း လႊတ္ေတာ္အစဟာ ဒီမိုကေရစီနဲ႔အတူ ေမြးဖြားလာတာ။ ဂရိေခတ္ကို ျပန္ညႊန္းရမွာပဲ ျဖစ္တယ္။ ေအသင္ၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံမွာ ဒီစနစ္က်င့္သုံးစဥ္က သူ႔အရပ္က ေရြးေကာက္ခံ ကိုယ္စားလွယ္ေတြက လႊတ္ေတာ္လို႔ေခၚတဲ့ ေနရာကို လာေရာက္ၿပီး ႏိုင္ငံေရးရာေတြ ေဆြးေႏြးအေျဖရွာခဲ့တာကိုး။ လႊတ္ေတာ္ေနရာ အတိအက် မရွိေသးေတာ့ ေစ်းထိပ္ေတြ ၿမိဳ႕တြင္း ေျမကြက္လပ္ေတြမွာ က်င္းပၾကရတာကိုး။ ဒီမိုကေရစီ ထြန္းကားလာတဲ့ အခ်ိန္က်ေတာ့ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ဥပေဒျပဳေရးအာဏာအတြက္ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္ေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းလာရာက လႊတ္ေတာ္ဆိုတဲ့အသုံး တြင္က်ယ္လာခဲ့တာပဲ။ ေနာက္ပိုင္း ဝက္မင္စတာပါလီမန္ေၾကာင့္ လႊတ္ေတာ္ဟာ ကမၻာအႏွံ႔ က်ယ္ျပန္႔ခဲ့ေပမယ့္ အသုံးခ်မႈနယ္ က်ဥ္းေျမာင္းစြာ အသုံးခ်ခံရတာဟာလည္း ဝက္မင္စတာပါလီမန္ပါပဲ။ သူ႔ၾသဇာက်ယ္ျပန္႔တာနဲ႔အမွ် ခမ္းနား ႀကီးက်ယ္ေအာင္ အေရာင္တင္ရာက လႊတ္ေတာ္ဆိုတဲ့ အသုံးဟာ အစိုးရသုံးအျဖစ္ က်ဳံ႕သြားခဲ့တာ။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ လႊတ္ေတာ္ဟာ ပုဂံမင္းဆက္ေတြကတည္းက ရွိခဲ့တာလို႔ ဆိုပါတယ္။ ေရႊဘုံနိဒါန္းမွာေတာ့ ပ်ဴေစာထီး လက္ထက္ကတည္းက လႊတ္ေတာ္ေပၚလာေၾကာင္းနဲ႔ လႊတ္ေတာ္ေခၚယူျခင္းေတြ ရွိခဲ့တယ္လို႔ ဆိုတယ္။ အခ်ိဳ႕မွတ္တမ္းေတြကေတာ့ နရပတိစည္သူလက္ထက္က စတင္တယ္လို႔ အတည္ျပဳ ေျပာဆိုၾကတယ္။ နရပတိစည္သူက သူ႔အရင္ဘိုးေဘးေတြ အေလာင္းစည္သူကအစ အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ထီးနန္းေၾကာင့္ လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္တာေတြ ခံရပုံကို ဆင္ျခင္ၿပီး သူမေသမီမွာ သား ၅ ေယာက္ထဲက အငယ္ဆုံးသားကို ထီးနန္းလႊဲအပ္ၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္မႈအာဏာကို က်န္တဲ့ ညီအစ္ကိုေလးေယာက္နဲ႔ စီမံခန္႔ခြဲအုပ္ခ်ဳပ္ဖို႔ အစီအမံျပဳခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ သူ အာဏာအပ္ခဲ့တဲ့ အငယ္ဆုံးသား ေဇယ်သိခၤေပါ့။ ရာဇဝင္မွာေတာ့ ထီးလိုမင္းလိုမင္းလို႔ နာမည္ရခဲ့တဲ့သူပါ။ ဖခင္ေသေတာ့ ေဇယ်သိခၤဟာ သူ႔ဖခင္မွာတဲ့အတိုင္း ေနာင္ေတာ္ေနထိုင္ရာ အိမ္ေတာ္ေတြဆီကို ေန႔စဥ္ေန႔တိုင္း အစဥ္မပ်က္ သြားေရာက္ၿပီး တိုင္းေရးျပည္ရာေတြကို ေမးျမန္းေဆြးေႏြးေလ့ ရွိသတဲ့။ ဒီလို သြားလိုက္လာလိုက္ ေဆြးေႏြးေမးျမန္းတိုင္ပင္ ႏွီးေႏွာၿပီး နန္းေတာ္ကို ျပန္ႂကြသြားတဲ့ ညီငယ္ကို အခ်ိန္ၾကာလာေတာ့ ေနာင္ေတာ္ေတြက ညႇာတာစိတ္ ဝင္လာတယ္။ အဲဒီေတာ့မွ ညီေတာ္ အိမ္စဥ္ေလွ်ာက္မလာရေအာင္ နန္းေတာ္ထဲမွာ အေဆာင္တေဆာင္ေဆာက္ၿပီး လႊတ္ေတာ္အျဖစ္သတ္မွတ္ရာ လႊတ္ေတာ္ဆိုတာ ေပၚလာတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ေဝါဟာရအရကေတာ့ ဘုရင္ေတြရဲ႕ ထီးသုံးနန္းသုံးကပဲ ထြက္ေပၚလာခဲ့တာ။ လုံးေကာက္အဓိပၸါယ္အရ ၾကည့္ရင္ “လႊတ္” ဆိုတာ ၾသဇာအာဏာလႊတ္ျခင္း၊ အမိန္႔ေတာ္ အမွာေတာ္လႊတ္ျခင္း၊ ပိုင္နက္နယ္ကိုလႊတ္ျခင္း၊ ကင္းျပတ္ျခင္း၊ လႉျခင္း ေပးျခင္း စတာေတြနဲ႔ သက္ဆိုင္တာပါ။ “ေတာ္” ဆိုတာ ထီးသုံးနန္းသုံး။ အရွင္သခင္၊ ဘုရား စတာေတြအတြက္ကို အထြတ္အျမတ္ထားသုံးရာမွာ ထည့္သြင္းေျပာဆိုတဲ့ ေဝါဟာရ။ “ေတာ္”မထည့္ဘဲ အေဆာက္အအုံနဲ႔ လူစုေဝးရာေနရာကို “လႊတ္႐ုံး” လို႔ေခၚလည္း ရတာပဲ။ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ကိုလည္း “လႊတ္႐ုံးကိုယ္စားလွယ္” လို႔ေခၚလည္း ရတယ္။ အမည္နာမဆိုတာလည္း ပညတ္ခ်က္ပါပဲ။ အခု.. က်ေနာ္ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး စေျပာပါ့မယ္။ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားသမဂၢ သမိုင္းနဲ႔ ဗမာႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာ ေက်ာင္းသားသမဂၢ ျဖစ္လာပုံ သမိုင္းေၾကာင္းကို ျပန္မေျပာေတာ့ဘူး။ ဒါေပမယ့္ ေျပာစရာရွိတာက သမိုင္းေၾကာင္းတေလွ်ာက္မွာ တကသနဲ႔ ဗကသတို႔ ေပါင္းၿပီး ေက်ာင္းသားညီလာခံ ၃ ႀကိမ္နဲ႔ ေက်ာင္းသားလႊတ္ေတာ္ ၃ ႀကိမ္ ေခၚဖူးတယ္။ ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္ ကိုေအာင္ဆန္းနဲ႔ ကိုရာရွစ္တို႔ ကာလေပါ့။ ပထမဆုံး ဗကသညီလာခံကို ၁၉၃၆ ခုႏွစ္ ေမလ ၈ ရက္ေန႔ ဂ်ဴဗလီေဟာမွာ က်င္းပတာ။ အဲဒီညီလာခံကပဲ ကိုရာရွစ္ကို ဗကသဥကၠ႒အျဖစ္ တင္ေျမႇာက္ခဲ့တာ။ ကိုေအာင္ဆန္းက ဒုတိယဥကၠ႒။ ၁၉၃၇ ခု ေမလ ၉ ရက္ေန႔ မႏၱေလးၿမိဳ႕မွာ က်င္းပတာ။ အဲဒီပြဲမွာေတာ့ မႏၱေလးက လူႀကီးလူေကာင္းေတြအျပင္ အိႏၵိယက ေနာင္တခ်ိန္မွာ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ျဖစ္လာမယ့္ ေန႐ူးနဲ႔ သူ႔သမီး အင္ဒီယာဂႏၵီတို႔လည္း တက္ေရာက္ခဲ့တယ္။ ဒုတိယအႀကိမ္ ညီလာခံကိုေတာ့ ေန႐ူးက ဖြင့္လွစ္ေပးခဲ့တာ။ ပထမဆုံး ဗကသဥကၠ႒ေဟာင္း ကိုရာရွစ္က ဥကၠ႒သစ္ ကုိေအာင္ဆန္းထံကို ဗကသဥကၠ႒ ရာထူးတာဝန္ လႊဲအပ္ေပးခဲ့တယ္။ က်မ္းသစၥာႀကိမ္ဆိုၿပီး ကိုေအာင္ဆန္း ဥကၠ႒ေနရာ ယူၿပီးတဲ့ေနာက္ ကိုေအာင္ဆန္းက ဒုတိယအႀကိမ္ ညီလာခံကို ဖြင့္လွစ္ေပးရန္ ေန႐ူးကိုပန္ၾကားၿပီး ေန႐ူးက အဖြင့္မိန္႔ခြန္းေျပာၿပီး ဖြင့္ေပးခဲ့တာ။ ဗမာထဲက ဝတ္လုံေတာ္ရ ဦးေက်ာ္ျမင့္ တက္ေရာက္ခဲ့တယ္။ တတိယအႀကိမ္ညီလာခံက ၁၉၃၈ ခုႏွစ္ ဧၿပီလ (၂၄/၂၅) မွာ ဥကၠ႒ ကိုေအာင္ဆန္းပဲ ဦးေဆာင္က်င္းပခဲ့တယ္။ ဒီပြဲကိုေတာ့ ဆရာႀကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္းက ဖြင့္လွစ္ေပးခဲ့တာ။ အေရးပါတဲ့ ဆုံးျဖတ္ေတြကို ခ်မွတ္ႏိုင္ခဲ့တယ္။ ဒီညီလာခံကပဲ ေက်ာင္းသားဟာ ႏိုင္ငံေရးလုပ္ေရးကို ဆုံးျဖတ္ခဲ့တာ။ တၿပိဳင္တည္း ဇီးခ်ိဳင့္ကို ဆက္သြားၿပီး ဇီးခ်ိဳင့္တရားပြဲမွာ လူထုနည္းနဲ႔မရရင္ လြတ္လပ္ေရးကို လက္နက္ကိုင္နည္းနဲ႔ လုပ္ေဆာင္ဖို႔ နည္းလမ္းရွာရမယ္လို႔ ထုတ္ေဖာ္ဖြင့္လွစ္ခဲ့တယ္။ ၁၉၃၈ ႏိုဝင္ဘာလထဲမွာေတာ့ ကိုေအာင္ဆန္း ဥကၠ႒ေနရာက ႏုတ္ထြက္သြားၿပီး ကိုဘဟိန္း ဥကၠ႒ျဖစ္လာတယ္။ ကိုဘဟိန္း ဥကၠ႒လက္ထက္ ႏိုဝင္ဘာ ပထမပတ္ထဲမွာပဲ ပထအႀကိမ္ ေက်ာင္းသားလႊတ္ေတာ္ကို ေခၚယူက်င္းပခဲ့တယ္။ ကိုဘဟိန္းက လႊတ္ေတာ္ဥကၠ႒ ခံယူတယ္။ ၁၉၃၉ ဇန္နဝါရီ ၃၀ ရက္ေန႔မွာ ဒုတိယအႀကိမ္ ေက်ာင္းသားလႊတ္ေတာ္ က်င္းပခဲ့တယ္။ သပိတ္ကာလထဲမွာ ေခၚယူက်င္းပခဲ့တာ။ ၿမိဳ႕မေက်ာင္းမွာပါ။ ေက်ာင္းေပါင္းစုံသပိတ္ အခါတြင္းႀကီးေပါ့။ တတိယအႀကိမ္ ေက်ာင္းသားလႊတ္ေတာ္ကလည္း ၁၉၃၉ ထဲမွာ ေခၚယူက်င္းပခဲ့တာပါ။ ဦးပု နန္းရင္းဝန္လက္ထက္မွာပါ။ ဒါကလည္း ၁၉၃၈ ကတည္းက ျပခဲ့တဲ့ ေက်ာင္းသားသပိတ္ လွန္ေရး မလွန္ေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး မဲခြဲဆုံးျဖတ္ဖို႔ လိုလာတဲ့အတြက္ပါ။ အခုေဖာ္ျပခဲ့တာေတြက ေက်ာင္းသားလႊတ္ေတာ္ဆိုတာ တခ်ိန္က အမွန္တကယ္ က်င္းပခဲ့တာရဲ႕ သက္ေသအျဖစ္ ေဖာ္ျပခဲ့တာ။ ကိုေအာင္ဆန္းကာလက ဘာလို႔ ညီလာခံကို သုံးခဲ့ရသလဲဆိုတာ သုံးသပ္ၾကည့္ရေအာင္။ သူ႔ကာလက ေက်ာင္းသားကိုယ္စားလွယ္ဟာ သင့္ေတာ္ရာကို အနယ္နယ္အရပ္ရပ္က လက္ေရြးစဥ္ (Slection) အျဖစ္ သတ္မွတ္ေစလႊတ္ခဲ့ဟန္ပါပဲ။ ဒုတိယ၊ တတိယအထိ အေျခခံပညာေတြပါလာေအာင္ စည္း႐ုံးၿပီး လက္ေရြးစင္ကိုပဲ စိစစ္ေရြးခ်ယ္ေနရဟန္ပါပဲ။ ေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့မွ Election အျဖစ္ မဲေပးေရြးခ်ယ္ႏိုင္ခဲ့တာပါ။ အဲ့လို မဲေပးေရြးခ်ယ္ရတဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေတြ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေက်ာင္းသားလႊတ္ေတာ္လို႔ သုံးခဲ့ဟန္ပါပဲ။ ေကာင္းၿပီ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေက်ာင္းသားလႊတ္ေတာ္ အသုံးရွိတာ မွန္ေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာမွာ ဒီလိုအသုံးမ်ိဳး ရွိသလားဆိုတာ ဆက္ေလ့လာရေအာင္။ သူတို႔စကားနဲ႔ဆိုရင္ Student Parliament ေခၚပါတယ္။ South East European University မွာ Student Parliament & Association ဆိုတာရွိတယ္။ ေနာ္ေဝႏိုင္ငံ ေအာ္စလိုမွာလည္း Student Parliament ဆိုတာရွိတယ္။ အဲ့လိုရွိတဲ့ ႏိုင္ငံနဲ႔ ေက်ာင္းေပါင္း အမ်ားႀကီးကိုပဲ ရွာေဖြၾကည့္ရင္း ႏိုင္ငံ ၂၀ ေလာက္နဲ႔ ေက်ာင္းေပါင္း ၃၀ ေလာက္ကို ေလ့လာျဖစ္ရဲ႕။ ေနာ္ေဝႏိုင္ငံရဲ႕ ေအာ္စလိုတကၠသိုလ္ကေတာ့ အေတာ္စနစ္က်တယ္။ Faculty ေက်ာင္း ရွစ္ခုေလာက္ေပါင္းၿပီး ႏွစ္စဥ္ ကိုယ္စားလွယ္ ၂၇ ေယာက္ကို မဲနဲ႔ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ရတယ္။ ေရြးေကာက္ခံ ေက်ာင္းသားကိုယ္စားလွယ္ေတြက အခ်ိန္ျပည့္ တာဝန္ထမ္းရတယ္။ ေက်ာင္းသားအခြင့္အေရး၊ ပညာေရးအရည္အေသြး ျမင့္ဖို႔အတြက္ ေက်ာင္းသားထု လိုအပ္ခ်က္ေတြ ျဖည့္ဆည္းေပးရတယ္။ ႏွစ္တိုင္း ေက်ာင္းသားလႊတ္ေတာ္ကေန စီမံကိန္းအသစ္ေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးပလက္ေဖာင္းေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးအျမင္နဲ႔ ေတာင္းဆိုခ်က္ေတြ၊ ေက်ာင္းသားကိစၥ အဝဝတို႔ကို ခ်မွတ္ျခင္းတို႔ လုပ္ေဆာင္ရတယ္။ ဒါ ႏိုင္ငံျခားတိုင္းျပည္က ေက်ာင္းသားလႊတ္ေတာ္။ ကဲ..ေျပာစရာေတြကေတာ့ အမ်ားႀကီးက်န္ေသးတယ္။ တခုသိေစခ်င္တာက ေက်ာင္းသားလႊတ္ေတာ္ဆိုတဲ့ အသုံးဟာ ျမန္မာေက်ာင္းသားမ်ားသာမက ကမၻာမွာလည္း အသုံးျပဳေၾကာင္း၊ ရွိေၾကာင္းပါခင္ဗ်ား…။ ဆရာေ႒း