ဟိုတေလာက ေမာ္လၿမိဳင္ဘက္ ခရီးထြက္ေတာ့ သုံးဘီးဆိုင္ကယ္အငွားယာဥ္ စီးျဖစ္တယ္။ ဒါကိုအေၾကာင္းျပဳၿပီး ဆက္စပ္စဥ္းစားမိတာက ဟိုအရင္ ဖဆပလေခတ္က သုံးဘီးကားေတြ အေၾကာင္းပါ။ စစ္ေလ်ာ္ေၾကးအျဖစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ဂ်ပန္က ေပးတာေတြလို႔ ၾကားဖူးခဲ့တယ္။ တကယ္ေတာ့ သုံးဘီးဆိုင္ကယ္၊ သုံးဘီးကားတို႔ ဆိုတာေတြ အားလုံးဟာ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးအတြက္ အသုံးျပဳၾကတာ။ ေသေသခ်ာခ်ာ ေလ့လာၾကည့္ေတာ့ သူတို႔အားလုံးဟာ တခ်ိန္က လူအားနဲ႔ဆြဲတဲ့ လန္ခ်ားႏြယ္ဖြားေတြ ျဖစ္ေနတယ္ဆိုရင္…. သင္ယုံႏိုင္ပါ့မလား…။ လန္ခ်ားကို အဂၤလိပ္လိုေခၚတာက "ရစ္ေရွာ" (Rickshaw) ပါ။ အဘိဓာန္မွာေတာ့ လန္ခ်ားလို႔ေခၚတဲ့ Rickshaw ေလးမ်ိဳးခြဲထားတာကို ေတြ႔ရတယ္။ ၁) Pulled Fickshaw ဒါက အရင္ေခတ္က ျမန္မာျပည္မွာရွိခဲ့ဘူးတဲ့ ဘီးႏွစ္ဘီးတပ္ၿပီး ထိုင္ခုံမွာ ခရီးသည္တင္ၿပီး ဆြဲခဲ့ဖူးတဲ့ လူဆြဲယာဥ္တမ်ိဳး။ ၂) Cycle Rickshaw ဒါကရွင္းတယ္။ သုံးဘီးဆိုင္ကယ္လို႔ ေျပာရင္ အားလုံးသိတယ္။ ၃) Auto Riskshaw ဒါကလည္း ျမန္မာလူထုနဲ႔ ရင္းႏွီးၿပီးသား သုံးဘီးကားဆိုရင္ အားလုံးသိ။ ၄) an electric Rickshaw ဒါကလည္း ဘက္ထရီသုံး သုံးဘီးဆိုင္ကယ္တမ်ိဳးပါပဲ။ ဒါေတြအားလုံးဟာ လန္ျခားကေနတဆင့္ ဆင္းသက္လာခဲ့တာလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ကဲ ..ဒါဆိုရင္ လန္ခ်ားအေၾကာင္း ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္…။ လန္ခ်ား ဘယ္က စတင္သလဲ… "လန္ခ်ား" ဆိုတဲ့ အသံထြက္ကိုၾကည့္ၿပီး အေတာ္မ်ားမ်ားက ကုလားကလာတဲ့ ယာဥ္တမ်ိဳး ထင္တတ္ၾကတယ္။ လန္ခ်ားကို ကုလားကစတယ္လို႔ ထင္ၾကတာ။ ျမန္မာႏိုင္ငံကို လန္ခ်ားေရာက္လာတာကိုက တ႐ုတ္ကတဆင့္ ေရာက္လာတာ။ ပထမဦးဆုံး ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လန္ခ်ားဆြဲတာ တ႐ုတ္လူမ်ိဳးေတြပါ။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ၁၈၉၇ ခုႏွစ္မွာပဲ "လန္ခ်ား" လို႔ေခၚတဲ့ လူစီးယာဥ္တမိ်ဳးနဲ႔ စတင္မိတ္ဆက္ခြင့္ ရခဲ့တယ္။ အစပိုင္း တ႐ုတ္ေတြဆြဲေနေပမယ့္ ျမန္မာႏိုင္ငံေရာက္ တ႐ုတ္လူႀကီးေတြက တ႐ုတ္လူမ်ိဳးေတြကို မဆြဲဖို႔ ေတာင္းပန္ၾကတာေၾကာင့္ တ႐ုတ္ေတြေနရာမွာ "ေဂၚရင္ဂ်ီ" နဲ႔ "တမီးလ္" လူမ်ိဳးေတြက ေနရာယူ လုပ္ကိုင္လာၾကတာပါ။ ၁၉၅ဝ ႏွစ္ကာလမ်ားဆီအထိ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေျပးဆြဲခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ကမၻာမွာ လန္ခ်ားေပၚခဲ့တာက ၁၉ ရာစု အလယ္ေလာက္မွ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံကေန စတင္ေပၚလာခဲ့တာ။ အခ်ိဳ႕ေသာ သမိုင္းပညာရွင္ေတြကေတာ့ ၁၈၆ဝ ခုႏွစ္မွ စတင္ခဲ့တာလို႔ ဆိုတယ္။ ဂ်ပန္ဘုရင္ Tokugawa ေခတ္ (၁၆ဝ၃-၁၈၆၈) ထဲမွာ ေပၚခဲ့တာ။ စတင္တီထြင္သူက L Zumi Yosuke နဲ႔ SuZuKi To JiRo;TakaYaMa KoSuKe တို႔က စတင္ခဲ့တာ။ ပထမဆုံး တိုက်ိဳလမ္းမေပၚမွာ စတင္ေျပးဆြဲေစခဲ့တယ္။ ၁၈၇ဝ ခုႏွစ္မွ ထုတ္ေရာင္းခ်ျဖန္႔ခ်ိခြင့္ကို ဂ်ပန္အစိုးက ခြင့္ျပဳခဲ့တာ။ အဲ့ဒီအခ်ိန္ကစၿပီး ကမၻာေပၚမွာ လန္ခ်ားဆိုတာ ေရာက္ရွိခဲ့တာပါ။ စင္ကာပူႏိုင္ငံမွာေတာ့ ၁၈၈ဝ ခုႏွစ္ထဲမွာ စတင္အသုံးျပဳႏိုင္ခဲ့တယ္။ အိႏၵိယကလည္း ၁၈၈ဝ ထဲမွာ စတင္အသုံးျပဳခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံကေတာ့ ၁၈၇၃ ေႏြဦးရာသီမွာ ျပင္သစ္ကုန္သည္ Menard က ဂ်ပန္ကေန ဝယ္ယူမိတ္ဆက္ေပးခဲ့ရာက စတင္ခဲ့တာလို႔ ဆိုပါတယ္။ တ႐ုတ္မွာ အသုံးျပဳတာ အေတာ္ၾကာေတာ့မွ ၁၈၉၇ ခုႏွစ္ထဲေရာက္မွ စတင္ေျပးဆြဲခဲ့တာ။ အခ်ိဳ႕မွတ္တမ္းေတြကေတာ့ သီေပါ ပါေတာ္မူၿပီး အႏွစ္ ႏွစ္ဆယ္ၾကာမွ ေရာက္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ဘယ္သူ ဘယ္အဖြဲ႔က လန္ခ်ားယာဥ္ သယ္ေဆာင္လာခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ မွတ္တမ္းမရွိေပမယ့္ ၁၈၉၇ ခုႏွစ္မွာ ေရာက္ရွိတယ္ ဆုိတာကိုေတာ့ မွတ္တမ္းမွတ္ရာေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ လန္ခ်ားဆိုတဲ့ေဝါဟာရ ဘယ္ကလာသလဲ လန္ခ်ားကို အဂၤလိပ္လို Rickshaw လို႔ေခၚေၾကာင္း ေျပာခဲ့ၿပီးၿပီ။ မူလအစျဖစ္တဲ့ ဂ်ပန္အေခၚကေတာ့ Jinrikisha လို႔ သုံးပါတယ္။ အဓိပၸာယ္က လူဆြဲလွည္းလို႔ ဆိုတယ္။ တ႐ုတ္ကေတာ့ Renliche လို႔ေခၚတယ္။ အမ်ားစုအေခၚက dongyanche လို႔သံုးတယ္။ ဂ်ပန္အသံကို တ႐ုတ္အသံထြက္ Renliche နဲ႔ ဆင္ေနတယ္။ ျမန္မာလိုက တ႐ုတ္ကတဆင့္ လာတာမုိ႔ အနီးစပ္ဆုံး တ႐ုတ္အသံထြက္အရ လန္ခ်ားရယ္လို႔ ျဖစ္သြားတယ္လို႔ သုံးသပ္ရပါတယ္။ ျမန္မာအဘိဓာန္က ေဖာ္ျပရာမွာလည္း “လူဆြဲသည့္ လူစီးယာဥ္” (တ႐ုတ္လုိ Renliche) လို႔ ေဖာ္ျပထားတာလည္း ရွိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာတို႔ရဲ႕ လန္ခ်ားေဝါဟာရဟာ ဂ်ပန္အသံကေန တ႐ုတ္၊ တ႐ုတ္ကေန ေရာက္ရွိလာတဲ့ ေဝါဟာရ ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုရမွာပါ။ ဒီလိုနဲ႔ ေခတ္ကာလေတြ ေျပာင္းလဲလာျခင္းနဲ႔အတူ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး ယာဥ္ေတြကလည္း တိုးတက္ေပၚထြက္လာခဲ့တယ္။ တခ်ိဳ႕ေသာ ႏိုင္ငံေတြမွာ လူလုပ္အားနဲ႔ ေျပးဆြဲေနျခင္းကို ညႇဥ္းပန္းႏွိပ္စက္ရာ က်တယ္ဆိုၿပီး လန္ခ်ားယာဥ္ကို ပိတ္ပင္လာၾကတယ္။ သူ႔ေနရာမွာ စက္တပ္သုံးဘီးယာဥ္၊ သုံးဘီးကား၊ သုံးဘီးဆိုင္ကယ္မွအစ အခုေနာက္ပိုင္း ေလာင္စာဆီမသုံးေတာ့ဘဲ e-rickshaw မ်ားအထိ တိုးတက္လာခဲ့ပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲ သုံးဘီးတပ္ယာဥ္ေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့ေပမယ့္ ဒီယာဥ္အမ်ိဳးအစားေတြဟာ လန္ခ်ားႏြယ္ဖြား ယာဥ္အမ်ိဳးအစားမ်ားသာျဖစ္ေၾကာင္း ဗဟုသုတျဖစ္ဖြယ္ တင္ျပလိုက္ပါတယ္။ ဆရာေ႒း ကိုးကား- Encylopedia Britannica/ Wikipedia ဦးရည္စိန္ (လက္ေရြးစင္စာတမ္းမ်ား) ျမန္မာအဘိဓာန္ ဓာတ္ပံု-Dustinmain/Pinterest