ဒီတပတ္ေဆြးေႏြးမယ့္ အေၾကာင္းအရာကေတာ့ ႐ိုက္တာသတင္းေထာက္ႏွစ္ေယာက္ကို ႏိုင္ငံေတာ္လၽွဳိ႕ဝွက္ခ်က္ဥပေဒနဲ႔ တရားစဲြဆိုထားတာကို မၾကာခင္က ဒု-ရဲမႉး မိုးရန္ႏိုင္က သူတုိ႔ကို ေထာင္ဖမ္းခဲ့တယ္လုိ႔ တရား႐ံုးမွာ ေျပာခဲ့တာနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အမွန္တရား ရွာေဖြတာေတြ၊ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈ ဘယ္ေလာက္ရွိလဲ ဆိုတာကို ေဆြးေႏြးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီတပတ္ ေဆြးေႏြးမယ့္သူေတြကေတာ့ တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေန ဦးခင္ေမာင္ေဇာ္နဲ႔ ျမန္မာ့အေရး ေလ့လာသံုးသပ္သူ ဦးတင္ေမာင္သန္းတုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗီြဘီ) “ဒီအမႈကိစၥက ျမန္မာျပည္တင္မကပါဘူး၊ တကမာၻလံုးကပါ အာ႐ံုစိုက္ေနတယ္။ သတင္းသမားေတြ သတင္းအလုပ္ လုပ္တယ္။ အဲဒါကို ၿဗိတိသၽွကိုလိုနီလက္ထက္က ဥပေဒနဲ႔ စဲြတယ္။ စစဲြကတည္းက အဲဒီအမႈက တကယ္စဲြဖုိ႔ ထိုက္တန္သလား၊ ေနာက္တခုကလည္း လံုၿခံဳေရးတပ္ဖဲြ႔ထဲက ဒု-ရဲမႉးတေယာက္ရဲ႕ ထြက္ဆိုခ်က္က အဲဒါဟာ သူတို႔ကို ေထာင္ေခ်ာက္ဆင္ ဖမ္းပါတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ အခု သူ႔ကို တင္ထားတာကေတာ့ မယံုၾကည္ရတဲ့ သက္ေသေပါ့။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ျမန္မာျပည္မွာ လူေတြအရမ္းစိတ္ဝင္စားေနတယ္။ ဒု-ရဲမႉးကလည္း ဒီလိုေျပာရျခင္းဟာ သူ႔ရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာေၾကာင့္ေပါ့။ ပထမဆံုး သိခ်င္တာက ဒီအမႈဟာ တကယ္ေရာ စဲြထိုက္ရဲ႕လား၊ ဒု-ရဲမႉးအေပၚ ဘာေတြသက္ေရာက္မႈရွိလဲ ဥေပဒအျမင္အရ ဆရာ စၿပီးသံုးသပ္ေပးပါဦး။” ဦးခင္ေမာင္ေဇာ္ (တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေန) “က်ေနာ္က Official Secret Act နဲ႔ စဲြထားတဲ့​ ႐ိုက္တာသတင္းေထာက္ ကိုဝလံုးတို႔ အမႈကို လိုက္တာပါ။ က်ေနာ္တို႔ေရွ႕ေနေတြမွာ က်င့္ဝတ္ရွိပါတယ္။ တရား႐ံုးနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ အကုန္လံုးကို ခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားတဲ့ တရား႐ံုးမ်ား မထီမဲ့ျမင္ျပဳမႈ အက္ဥပေဒ ဆိုတာလည္း ရွိပါတယ္။ အခုေတာ့ ဥပေဒျဖစ္သြားပါၿပီ။ အရင္ကေတာ့ အက္။ အဲဒါကို ေျပာင္းလိုက္တယ္။ အဲဒီမွာလည္းပဲ စစ္ေဆးစီရင္ဆဲ အမႈတခုကို တရားသူႀကီးကို သေဘာထား ေျပာတယ္၊ သို႔မဟုတ္ တရားသူႀကီးကို ၾသဇာလႊမ္းမိုးဖို႔အတြက္ ဘယ္ေနရာမွာမဆို သူ႔ရဲ႕ သေဘာထားမွတ္ခ်က္ေတြကို ေပးရင္ ဘယ္သူမဆိုေပါ့။ သတင္းဌာနက လႊင့္တဲ့အခါမွာလည္း ဒီကိစၥေတြက ၿငိသြားႏိုင္တာ ရွိပါတယ္။ ကိုဝလံုးတို႔ အမႈကို Offical Secret Act နဲ႔ စဲြတာ စဲြသင့္လား၊ မစဲြသင့္ဘူးလား ဆိုတာက်ေတာ့ က်ေနာ္က ဒီအမႈနဲ႔ ေျပာလို႔မရဘူး။ ေယဘုယ်ေတာ့ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဒု-ရဲမႉး မိုးရန္ႏိုင္ ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္လို႔လည္းပဲ က်ေနာ့္ Comment မေပးႏိုင္ဘူးေပါ့ဗ်ာ။ က်ေနာ့္ Comment ေပးလိုက္ျခင္းအားျဖင့္ စစ္ေဆးစီရင္ဆဲ အမႈတခုကို က်ေနာ့္ရဲ႕သေဘာထား ေပးၿပီးေတာ့ ၾသဇာလႊမ္းမိုးဖို႔ သို႔မဟုတ္ တနည္း Influence ျဖစ္ေအာင္လုပ္တယ္ ဆိုတာမ်ဳိး ျဖစ္သြားႏိုင္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ဒီအမႈမ်ဳိးေတြက သတင္းေထာက္ေတြနဲ႔ ဆိုင္သလား၊ ႏိုင္ငံတကာမွာေရာ ဘယ္လုိရွိလဲ က်ေနာ္ အဲဒါ ေျပာပါမယ္။ ဒု-ရဲမႉးမိုးရန္ႏိုင္ကို Hostile ေၾကညာဖို႔လုပ္တဲ့ကိစၥမွာ Hostile ေၾကညာတဲ့ သေဘာသဘာဝ ႏွစ္ခုကို က်ေနာ္ ေျပာပါမယ္။ Official Secret Act က ကိုလိုနီေခတ္ကတည္းက အိႏိၵယမွာ စပါတယ္။ အဂၤလိပ္က အိႏိၵယကို အုပ္စိုးထားတဲ့အတြက္ Official Secret Act နဲ႔ အိႏိၵယကစၿပီး ျမန္မာျပည္ကို ဆက္ၿပီး ျပန္႔လာတာပါ။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အိႏိၵယမွာလည္း ပထမကမာၻစစ္အၿပီးမွာ ၿဗိတိသၽွအင္ပါယာကို အၿပိဳင္အဆိုင္ ယွဥ္ၿပိဳင္တိုက္ခိုက္မယ့္ အလားအလာေတြကလည္း ရွိေနတဲ့အခ်ိန္ေပါ့။ လက္နက္အသင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေခတ္မ်ဳိးေပါ့။ ၿဗိတိသၽွအစိုးရက သူ႔ရဲ႕ ေနမဝင္အင္ပါယာႀကီးထဲမွာ သူလၽွဳိလုပ္မယ့္လူေတြ၊ အတြင္းထဲ သူ႔ဝန္ထမ္းေတြကေန သတင္းကို ခိုးၿပီးေတာ့ ရန္ဘက္ႏိုင္ငံကို ေပးမွာေတြ ကိုလိုနီအစိုးရက ေတာ္ေတာ္ေၾကာက္တယ္။ ကိုလိုနီနီႏိုင္ငံေတြမွာ အဲဒီလိုျဖစ္မွာ ေၾကာက္တဲ့အတြက္ ထုတ္လိုက္တဲ့ကိစၥပါ။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ သတင္းသမားေတြကို အေရးယူဖို႔ ဆိုတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ မရွိဘူး။ ကိုယ့္ထဲက သတင္းကို သူလၽွဳိလုပ္ၿပီး အကူအညီေပးၿပီးေတာ့ အခ်က္အလက္ေတြ ေပးတယ္။ အဲဒါမ်ဳိးနဲ႔ လုပ္တာ။ အဲဒီမွာ နည္းနည္းေလး ကြာတာတခုက အိႏိၵယမွာ Rights to Information သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္အက္ဥပေဒ ဆိုတာ ရွိတယ္။ ေနာက္ တျခားႏိုင္ငံေတြမွာလည္း အဲဒီလိုရွိတယ္။ မရွိတဲ့ႏိုင္ငံေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒီအေပၚမွာပဲ မွီၿပီးေတာ့ တရားသူႀကီးက အိႏိၵယက အမႈတခုမွာ သတင္းေထာက္မေလးတေယာက္ဟာ စစ္တပ္အတြင္း အထက္အရာရွိေတြက ေအာက္ကလူေတြကို ခဲြျခားဖိႏွိပ္တဲ့ကိစၥေတြကို စစ္တပ္ထဲကို ဝင္ၿပီးေတာ့ ဓာတ္ပံု႐ိုက္တယ္။ အဲဒီမွာ သူ႔ကို Official Sercret Act နဲ႔ စဲြတယ္။ ဒါက Constitution မွာ ပါၿပီးေတာ့ Constitutional Right လည္း ျဖစ္တယ္။ ဥပေဒကိုလည္း သီးျခားျပ႒ာန္းၿပီးၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ သတင္းသမားေတြကို Official Secret Act နဲ႔ မစဲြသင့္ဘူးလို႔ Turn Down လုပ္လိုက္တာ ရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ ရွိတဲ့ Constitution အရ အသံုးခ်မယ္ဆုိရင္ ၂၀၀၈ ဖဲြ႔စည္းပံုမွာ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆိုခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာ တင္ျပခြင့္တို႔ Right to Information ဆိုတဲ့သေဘာ ရွိၿပီးသားပဲ။ အေျခခံဥပေဒႀကီးကို ဆန္႔က်င္ၿပီးေတာ့ ကိစၥတခုလုပ္လိုက္ရင္ အဲဒီကိစၥက အလုိလို ပ်က္ျပယ္တယ္ဆိုတာ ရွိပါတယ္။ ဥပမာ ဥပေဒတခုကိုေတာင္မွ အေျခခံဥပေဒမွာပါတဲ့ ျပ႒ာန္းခ်က္ေတြ၊ တားျမစ္ခ်က္ေတြကို ေဖာက္ဖ်က္ၿပီး ဥပေဒအသစ္တခုလုပ္တယ္။ အဲဒီဥပေဒႀကီးကိုယ္တိုင္က အာလ္ထရာ ေဗးရပ္စ္ ျဖစ္သြားတာ ရွိပါတယ္။ Official Secret Act ဆိုတာကိုက ၂၀၀၈ Constitution နဲ႔ ေျပာမယ္ဆုိရင္လည္း Constitution မွာပါတဲ့ Citizen Right ကို ခ်ဳိးဖ်က္ဖို႔ ျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ အာလ္ထရာ ေဗးရပ္စ္ ျဖစ္ေနတယ္လို႔ က်ေနာ္ ထင္ပါတယ္။” အျပည့္အစုံကို ႐ုပ္သံဖုိင္တြင္ ၾကည့္႐ႈႏုိင္ပါသည္။