ဒီတပတ္ေဆြးေႏြးမယ့္ အေၾကာင္းအရာကေတာ့ မၾကာခင္ရက္ပိုင္းအတြင္းက ျမန္မာႏိုင္ငံကို ရခိုင္အေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး တပ္မေတာ္ တာဝန္ရွိသူတခ်ဳိ႕ကို အေရးယူဖို႔ ျပင္ဆင္ေနတာနဲ႔ လက္နက္ေရာင္းခ်မႈ ပိတ္ဆို႔မႈ အေရးယူမႈအသစ္ေတြ ျပင္ဆင္လာပါတယ္။ အဂၤလန္မွာရွိတဲ့ အမတ္တခ်ဳိ႕ကလည္း ရခိုင္အေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ တာဝန္ရွိသူတခ်ဳိ႕ကို ႏိုင္ငံတကာခံု႐ံုး အိုင္စီစီမွာ တရားစဲြဖို႔ ျပင္လာတဲ့ ေျခလွမ္းေတြ ရွိပါတယ္။ အဲဒီမတိုင္ခင္က ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေမာင္ေမာင္စိုးကို အေမရိကန္နဲ႔ ကေနဒါက အေရးယူမႈေတြ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ျမန္မာျပည္အေပၚမွာ ဒဏ္ခတ္အေရးယူမႈေတြ တကယ္ အလုပ္ျဖစ္ႏိုင္၊ မျဖစ္ႏိုင္ ေဆြးေႏြးသြားမွာျဖစ္ၿပီး ဒီတပတ္ ေဆြးေႏြးမယ့္သူေတြကေတာ့ ႏုိင္ငံေရးေလ့လာသုံးသပ္သူ ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္းနဲ႔ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ IR ဌာနမွ ကထိက ေဒါက္တာသန္းလိႈင္ဦးတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗီြဘီ) “အခုေလာေလာဆယ္ ျဖစ္ေနတဲ့ ျမန္မာျပည္ကို ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔မႈေတြေပါ့။ အရင္တုန္းက စစ္အစိုးရလက္ထက္ကလည္း ရွိဖူးတယ္။ အခုကေတာ့ ႏိုင္ငံတကာမွာ အသစ္ျပန္လည္ အေရးယူ လႈပ္ေဆာင္မႈေတြ တိုးလာတယ္။ အဲဒါေတြက တကယ္ေရာ အလုပ္ျဖစ္ရဲ႕လား။ ဒီဟာေတြရဲ႕ သက္ေရာက္မႈ ဘာေတြရွိလဲ၊ ဆရာ စၿပီး ေဆြးေႏြးသံုးသပ္ေပးပါဦး။” ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္း (ႏိုင္ငံေရး ေလ့လာသံုးသပ္သူ) “လက္ရွိအေျခအေနမွာ ျမန္မာအစိုးရနဲ႔ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္အေပၚမွာ ဒဏ္ခတ္အေရးယူ ပိတ္ဆို႔မႈေတြ လုပ္ဖို႔အတြက္ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြက ျပင္ဆင္လာတဲ့ ေျခလွမ္းေတြေတာ့ ေတြ႔ေနရတယ္။ ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔မႈေတြ လုပ္တာကလည္း တပိုင္းေပါ့ေလ။ ေနာက္တပိုင္းက ျမန္မာအစိုးရ၊ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္နဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ အရပ္ဘက္အဖဲြ႔အစည္းေတြ၊ သတင္းမီဒီယာေတြနဲ႔ အေမရိကန္ အပါအဝင္ အေနာက္အုပ္စုႏိုင္ငံေတြအေနနဲ႔ ဒီ့ထက္ပိုၿပီးေတာ့ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ထိေတြ႔ဆက္ဆံဖို႔ လိုအပ္တယ္လုိ႔ ျမင္ပါတယ္။ အစိုးရ၊ တပ္မေတာ္၊ လႊတ္ေတာ္အေနနဲ႔လည္းပဲ ဒီလို ျမင့္တက္လာေနတဲ့ ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔မယ့္ အလားအလာေတြ၊ အေရးယူမယ့္ အလားအလာေတြကို အေလးအနက္ထားၿပီးေတာ့ ဆန္းစစ္သံုးသပ္ႏိုင္ဖုိ႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ကိုယ့္အစိုးရ၊ ကိုယ့္လႊတ္ေတာ္၊ ကိုယ့္တပ္မေတာ္ရဲ႕ အားနည္းခ်က္ေတြ၊ လိုအပ္ခ်က္ေတြ၊ ျပဳျပင္ရမယ့္ အခ်က္ေတြကို သိသာ ျမင္သာျဖစ္ေအာင္ ထိုးေဖာက္ဆန္းစစ္သံုးသပ္ႏိုင္ဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔က အၿမဲတမ္း မွန္တယ္ဆိုတဲ့ဘက္ကေန ခုခံကာကြယ္ေနလို႔ လက္ရွိ ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရး အခင္းအက်င္းမွာ အလုပ္မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလို႔ ျမင္ပါတယ္။” ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗီြဘီ) “ဆရာရန္မ်ဳိးသိမ္းကေတာ့ Engage လုပ္တဲ့အခါမွာ Civil Society ေတာ့ ပိုက်ယ္ျပန္႔တာကို Engage လုပ္ဖို႔ရယ္၊ ေနာက္တခုက သက္ဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္အဖဲြ႔ေတြ၊ တပ္မေတာ္၊ အစိုးရ၊ လႊတ္ေတာ္လို႔ ေျပာသြားပါတယ္။ အခုလို ႏိုင္ငံတကာက ေျပာလာတာေတြကို ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးက ေသခ်ာနားေထာင္ၿပီးေတာ့ ျပန္ၿပီး ဘာလုပ္သင့္လဲဆိုတာ ေဆြးေႏြးသြားပါတယ္။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးက ကထိကတေယာက္အေနနဲ႔ ဆရာ့ကိုလည္း ေမးပါရေစ။ အေနာက္အုပ္စု ႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား အီးယူ၊ ယူေက၊ ယူအက္စ္၊ ကေနဒါကေနၿပီး ပိုၿပီးေတာ့ ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔မႈဘက္ကို ဦးတည္တဲ့ လႈပ္ရွားမႈေတြ လုပ္လာတယ္။ အရင္တုန္းကလည္း ရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဒါေတြက တကယ္အလုပ္ျဖစ္ရဲ႕လား။ ဘာေတြ သက္ေရာက္မႈရွိႏိုင္လဲ။ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးအေနနဲ႔ ျဖစ္လာႏိုင္ေျခေတြကို ျဖည့္စြက္ ေဆြးေႏြးေပးပါဦး။” ေဒါက္တာသန္းလြင္ဦး (ကထိက၊ IR ဌာန၊ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္) “Sanction ကေတာ့ Political Tools တခုေပါ့။ ႏိုင္ငံေရး လက္နက္တခုအေနနဲ႔ ေတာက္ေလၽွာက္သံုးခဲ့တာ။ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံလည္း Sanction ပိတ္ဆို႔မႈနဲ႔ သိပ္စိမ္းတာေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ ၈၈ ေနာက္ပိုင္းမွာ နည္းမ်ဳိးစံုန႔ဲ ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔မႈေတြ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ Sanction ပိတ္ဆို႔မႈဟာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ အေရြ႕ေပၚမွာ သက္ေရာက္မႈကို ျပန္တိုင္းတာၾကည့္ရမွာေပါ့။ တကယ္ေရာ သက္ေရာက္မႈရွိလား၊ မရွိလား ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ၁၉၈၈ မွာ ဒီမုိကေရစီအေရးေတာ္ပံု ျဖစ္တယ္။  စေျပာင္းတာ ၂၀၁၀ က်မွ ဒီမုိကေရစီလို႔ ေခၚလို႔ရတဲ့ အစိုးရတရပ္ ေပၚလာတယ္။ ၾကားထဲမွာ ျပန္ၾကည့္ရင္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ေက်ာ္ ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔မႈကို ေတာင့္ခံခဲ့တာ။ ဒါေပမယ့္ ဒီေျပာင္းလဲမႈဟာ Sanction ေၾကာင့္ ျဖစ္လာတာလား။ ဒါမွမဟုတ္ တြန္းအားေတြေၾကာင့္ ျဖစ္လာတာလားဆုိတာ ဆန္းစစ္ဖုိ႔ လိုတယ္။ က်ေနာ့္ personal view အေနနဲ႔ ေျပာရင္ လက္ရွိ ေရႊ႕ေျပာင္းလာတဲ့ အေရြ႕သည္ Sanction အျပည့္အဝ မဟုတ္ေပမယ့္ တစိတ္တပိုင္းေတာ့ ပါတယ္။ တျခားႏုိင္ငံ အခင္းအက်င္းေတြက တြန္းအားေပးတာလည္း ပါတာေပါ့။ တစိတ္တပိုင္း ပါတယ္ဆိုေပမယ့္ အရင္တုန္းက နည္းမ်ဳိးစံုနဲ႔ ေတာင့္ခံခဲ့တယ္။ အဲဒီအပိုင္းမွာလည္း ေအာင္ျမင္တယ္၊ မေအာင္ျမင္ဘူးဆိုတဲ့ အပိုင္းမွာ ျပန္တိုင္းရင္ သက္ဆုိင္ရာ Targeted Country ရဲ႕ အေျခအေနနဲ႔လည္း ျပန္သက္ဆိုင္တယ္။ ဥပမာ Targeted Country က Self Sufficient ဘယ္ေလာက္ျဖစ္လဲ။ က်ေနာ္တုိ႔တုိင္းျပည္မွာ ရာသီဥတုနဲ႔ ရင္းျမစ္ေတြက ျပန္ၾကည့္ရင္ က်ေနာ္တို႔ကို စီးပြားေရးပိတ္ဆုိ႔လို႔၊ အရင္တုန္းက ဆီဦးေထာပတ္နဲ႔ စားရၿပီ၊ အခု ငါးပိရည္နဲ႔ စားရင္ စားရမယ္။ အေျခအေနက အဲဒီလို ရွိေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္မို႔ ေတာ္႐ံုတန္႐ံု ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔မႈကို က်ေနာ္တုိ႔ ေတာင့္ခံႏိုင္တယ္။ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံက စင္ကာပူလို၊ ဂ်ပန္လို ႏိုင္ငံမ်ဳိးေတြ ျဖစ္လာမယ္။ Trade ေပၚမွာ အကုန္လံုး ဦးစားေပး ေဆာင္ရြက္မယ့္ႏိုင္ငံမ်ဳိး၊ ႏိုင္ငံတကာနဲ႔ ထိေတြ႔ေဆာင္ရြက္မႈေပၚမွာ ကိုယ့္ရဲ႕ စားဝတ္ေနေရးက ေတာက္ေလၽွာက္မွီခိုေနရတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေသခ်ာတယ္။ အဲဒီ Sanction က ထိေရာက္မႈ ရွိပါတယ္။ ဒီအေနအထားအတိုင္းကေတာ့ သက္ေရာက္မႈက ရွိေတာ့ ရွိမယ္၊ ထူးျခားတဲ့ Outcome အေနနဲ႔ ထြက္လာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။” အျပည့္အစုံကုိ ႐ုပ္သံဖုိင္တြင္ ၾကည့္႐ႈႏိုင္ပါသည္။