ျမန္မာနိုင္ငံသည္ နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ျပည္တြင္းစစ္ႏြံတြင္း၌ မြန္းနစ္ေနခဲ့ရေသာ နိုင္ငံျဖစ္သည္။ တနည္းအားျဖင့္ ကမၻာေပၚတြင္ အရွည္ၾကာဆံုး ျပည္တြင္းစစ္ကို ေတြ႔ႀကံဳခံစားေနရေသာ ႏိုင္ငံဟု ဆိုႏိုင္သည္။   ျပည္တြင္းစစ္ စတင္ျခင္းႏွင့္ လြတ္လပ္ေရးရရွိျခင္းသည္ မေရွးမေႏွာင္း ျဖစ္သျဖင့္  ၿပီးခဲ့သည့္  ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၄ ရက္ေန႔တြင္ က်ေရာက္ခဲ့ေသာ ၇၁ ႏွစ္ေျမာက္ လြတ္လပ္ေရးေန႔သည္ ျပည္တြင္းစစ္ ၇၁ ႏွစ္ ၾကာခဲ့သည္ကိုလည္း အမွတ္ရေစခဲ့ေသာေန႔တစ္ေန႔လည္းျဖစ္သည္။ လြတ္လပ္ေရးႏွင့္ ျပည္တြင္းစစ္ကို ဆက္စပ္၍ အမွတ္ရျခင္းသည္ ဒီမိုကေရစီအကူးအေျပာင္း ကာလ အတြက္ သတိေပးေနသကဲ့သို႔ ရွိပါသည္။ ၿပီးခဲ့သည့္ ၂၀၁၆ ခုနွစ္နွင့္ ၂၀၁၇ ခုနွစ္တို႔တြင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ဦးေဆာင္ေသာ ၂၁ ရာစု ပင္လံုညီလာခံကို နွစ္ႀကိမ္ တိုင္တိုင္ က်င္းပ ၿပီးစီးခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။  သို႔တိုင္ ေသနတ္သံမ်ား ေပ်ာက္ကြယ္မသြားခဲ့ေပ။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစကား၀ိုင္းမ်ား၊ တိုက္ပြဲမ်ား၊ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡမ်ား ေရာႁပြမ္း ေနသျဖင့္ ယေန႔ေခတ္ကို စစ္ႏွင့္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေခတ္ဟုပင္ အမည္ေပးႏိုင္ေကာင္းပါသည္။ လြတ္လပ္ေရး၊ ျပည္တြင္းစစ္၊ ဒီမိုကေရစီေရး၊ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု စသည့္ စကားလံုးမ်ားသည္ “စစ္ႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေခတ္” တြင္ ပဲ့တင္ထပ္ေနသည္။ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ား၊ ေလ့လာသံုးသပ္သူမ်ား၊ ပညာရွင္မ်ားအတြက္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးသည္ အဆံုးသတ္ အေျဖရွာေတြ႔ရန္ မလြယ္ေသးေသာ ျပႆနာႀကီးတရပ္ ျဖစ္ေနပါသည္။ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒေၾကာင့္လား၊ တန္းတူညီမၽွမႈကို မေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္လား၊ ပဋိပကၡ အေျချပဳ စီးပြားေရးေၾကာင့္လား၊ သယံဇာတ က်ိန္စာေၾကာင့္လား၊ လူမ်ဳိးဘာသာ ကြဲျပားမႈမ်ားေၾကာင့္လား စသျဖင့္ ထည့္သြင္း တြက္ခ်က္စရာေတြ မ်ားျပားလြန္းလွသည္။     ျပည္ေထာင္စုအျမင္ႏွင့္ တရားမၽွတမႈ ျမန္မာ့ျပႆနာအတြက္ ေရွးဦးပဏာမအေနႏွင့္ အလိုအပ္ဆံုးအခ်က္မွာ ယံုၾကည္မႈ တည္ေဆာက္ေရး ျဖစ္ပါသည္။ ျပည္တြင္းစစ္ ရွည္ၾကာသည္ႏွင့္အမၽွ လူမ်ဳိးစုမ်ားအၾကား ယံုၾကည္မႈ ပ်က္ျပားလာခဲ့သည္မွာ ယေန႔ဆိုလၽွင္ သုညမွ ျပန္ၿပီး တည္ေဆာက္ရသည့္ အေျခသို႔ ေရာက္ခဲ့ပါၿပီ။ ယံုၾကည္မႈကို ခိုင္ခိုင္မာမာ တည္ေဆာက္ႏိုင္ျခင္း မရွိသေရြ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ဆိုသည္မွာ အိပ္မက္သာသာ ျဖစ္ေနမည္ျဖစ္ၿပီး ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု ဆိုသည္မွာလည္း စိတ္ကူးယဥ္သက္သက္သာ ျဖစ္ေနပါလိမ့္မည္။ ဤအခ်က္အေပၚတြင္ အျငင္းပြားစရာ ရွိမည္မထင္ပါ။ သို႔ေသာ္ ယံုၾကည္မႈတည္ေဆာက္ရန္အတြက္ လက္ေတြ႔ အခက္အခဲက မည္သည့္အရာ ျဖစ္သနည္း ဆိုသည္ကိုေတာ့ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာရဲဆိုရဲရန္ လိုုအပ္ပါလိမ့္မည္။ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ဆက္ႏႊယ္၍ ေျပာဆိုၾကရာတြင္ တန္းတူညီမၽွေရး ဟူေသာ အခ်က္ကို အဓိက ဦးစားေပးၿပီး ေျပာဆိုတတ္ၾကသည္။ တန္းတူညီမၽွေရးကို မေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ အခ်င္းခ်င္း ယံုၾကည္မႈ ပ်က္ျပားေနျခင္းဟုလည္း ေကာက္ခ်က္ခ်ေနၾကသည္။ လက္ရွိအေနအထားအရ တန္းတူညီမၽွေရး ဆိုသည္ကို ေမၽွာ္မွန္းေနလၽွင္ အလွမ္းေဝးေနလိမ့္မည္ဟု စာေရးသူ ယူဆမိပါသည္။ ရွည္ၾကာခဲ့ေသာ လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရး၊ လူမႈေရး အစစတြင္ လူမ်ဳိးစုမ်ားၾကား အကြာျခားႀကီး ကြာျခားခဲ့ပါၿပီ။ နိမ့္က်သူက နိမ့္က်လွၿပီး ႀကီးျမင့္သူက ႀကီးျမင့္လြန္းလွျခင္း၊ တိုးတက္သူက တိုးတက္လွၿပီး ဆုတ္ယုတ္သူက ဆုတ္ယုတ္လြန္းလွျခင္း၊ ေပါမ်ားသူက ေပါမ်ားလွၿပီး ရွားပါးသူက ရွားပါးလြန္းလွျခင္း စသျဖင့္ အဆင့္အတန္းႏွင့္ အခြင့္အလမ္းတို႔ ကြာဟခ်က္ေၾကာင့္ တန္းတူညီမၽွပါမွ ယံုၾကည္မႈ ရမည္ဆိုလၽွင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ျဖစ္စဥ္မွာ သုညက တက္ႏိုင္ေတာ့မည္ မဟုတ္ပါ။ သို႔ဆိုလၽွင္ မည္သည့္အခ်က္ကို ယခုအခ်ိန္တြင္ ပဓာနထားသင့္သနည္း ဟူေသာ ေမးခြန္းေပၚလာပါမည္။  စာေရးသူအတြက္ေတာ့ တန္းတူညီမၽွမႈ ဆိုသည္ထက္ တရားမၽွတမႈက လက္ရွိအေျခအေနတြင္ ပိုၿပီးပဓာနက်သည္ဟု ျမင္မိပါသည္။ တရားမၽွတမႈႏွင့္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ျဖစ္ေနသည့္ အေနအထားသည္  တရားမၽွတမႈကို မေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ရင္ၾကားမေစ့ႏိုင္၊ တရားမၽွတမႈ မရွိေသာေၾကာင့္ ယံုၾကည္မႈမတည္ေဆာက္ႏိုင္၊ တရားမၽွတေသာ ခြဲေဝခံစားမႈ မရွိသည့္အတြက္ သယံဇာတ ေပါႂကြယ္ဝျခင္းသည္ပင္လၽွင္ ပဋိပကၡကို ဖန္တီးေသာ အေၾကာင္းတရား ျဖစ္ေနသကဲ့သို႔ ရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တရားမၽွတမႈသည္ အေရးတႀကီး ေဖာ္ေဆာင္ရမည့္အရာ ျဖစ္လာသည္။ ႏိုင္ငံေရးေလ့လာသံုးသပ္သူတခ်ဳိ႕က တရားမၽွတမႈကို မေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ျခင္းမွာ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒျပႆနာဟု ေထာက္ျပၾကသည္။ ဖြဲ႔စည္းပံုုအေျခခံဥပေဒက တရားမၽွတမႈကို အာမ မခံသျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးပဋိပကၡမ်ား ဆက္လက္ျဖစ္ပြားေနဦးမည္ဟု ေကာက္ခ်က္ခ်သည္။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ၏ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒက တရားမၽွတမႈကို မေဖာ္က်ဴးႏိုင္သေရြ႕ တိုင္းသူျပည္သား အခ်င္းခ်င္းၾကား စိတ္ဝမ္းကြဲျပားေနၾကရမည္ဟူေသာ အဆိုမွာ အျငင္းပြားစရာ မရွိပါ။ သို႔ေသာ္ တရားမၽွတမႈ ဟူသည္ လြယ္လြယ္နားလည္ႏိုင္ေသာ အရာ မဟုတ္သည္ကိုလည္း သိထားရပါမည္။ တရားမၽွတမႈနွင့္ တန္းတူအခြင့္အေရး တရားမၽွတမႈ (Justice) ႏွင့္ တန္းတူညီမၽွမႈ (Equality) သည္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးတြင္ ဆင္ျခင္စရာ အေကာင္းဆံုး သေဘာတရားမ်ား ျဖစ္သည္။ တန္းတူညီမၽွမွ တရားမၽွတမည္ဟု ေကာက္ခ်က္ခ်တတ္သည္။ သို႔ေသာ္ တန္းတူညီမၽွတိုင္း တရားမၽွတမႈ မရွိသည့္သေဘာကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားမွ တခ်ိဳ႕ျပႆနာမ်ား ေျပလည္ႏိုင္မည္ကို သတိထားရန္ လိုအပ္ပါသည္။ ဂြၽန္ေရာ (John Rawls) ၏ တရားမၽွတမႈ သေဘာတရားတခု ျဖစ္ေသာ (A Theory of Justice) စာအုပ္ကို အနည္းငယ္ ကိုးကားခ်င္ပါသည္။ ထိုစာအုပ္သည္  ၁၉၇၁ ခုနွစ္က ထုတ္ေဝခဲ့ၿပီး ကမာၻကို ႐ိုက္ခတ္ခဲ့ေသာ စာအုပ္တအုပ္လည္း ျဖစ္သည္။  ဂြၽန္ေရာက သူ၏ စာအုပ္တြင္ ေသခ်ာစြာ ရွင္းလင္းဖြင့္ဆိုခဲ့သည့္ မျဖစ္မေန မွတ္သားထုိက္ေသာ အခ်က္တခ်က္ ရွိပါသည္။ တရားမၽွတမႈသည္ တန္းတူညီမၽွမႈႏွင့္ အတူတူဟု ထင္တတ္ၾကေသာ္လည္း (ဂြၽန္ေရာ၏ သီအိုရီအရ) ယင္းသေဘာတရားႏွစ္ခုသည္ ကြဲလြဲေနတတ္ဟု ေထာက္ျပခဲ့သည္။ တန္းတူညီမၽွ ဆိုသည့္ သေဘာသည္ အညီအမၽွ ခဲြေဝရရွိသည့္သေဘာ ျဖစ္သည္။ ယင္းသို႔ တန္းတူညီမၽွစြာ အခြင့္အေရး ခြဲေဝရရွိျခင္းသည္ အဆင့္အတန္းတူသည့္ ဘက္ႏွစ္ဖက္အတြက္ တရားမၽွတမႈကို ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ေသာ္လည္း နဂိုကတည္းက အဆင့္အတန္း မတူညီသည့္ ဘက္ႏွစ္ဖက္အတြက္ေတာ့ တရားမၽွတမႈကို ပိုုၿပီး တိမ္းေစာင္းသြားေစႏိုင္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ျပည္ေထာင္စုစနစ္ကို ဖန္တီးလိုုပါက ယင္းအခ်က္ကို သတိေကာင္းေကာင္း ထားသင့္ပါသည္။ ဂြၽန္ေရာ၏ တရားမၽွတတမႈ သီအုိရီအရမူ နိမ့္က်ေနသည့္သူကို အခြင့္အေရး ပိုေပးမွသာ တရားမၽွတသည္ဟု ဖြင့္ဆိုထားသည္။ ဥပမာ- ခ်င္းျပည္နယ္ သို႔မဟုတ္ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္ ရွိေနေသာ ၁၀ တန္းေက်ာင္းသားတေယာက္သည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ ရွိေနေသာ  ၁၀ တန္း ေက်ာင္းသားတေယာက္ကို  မည္သို႔မၽွ ယွဥ္ႏိုင္မည္ မဟုတ္ေပ။ ထိုသို႔ မယွဥ္ႏိုင္သည့္အတြက္လည္း ေဆးတကၠသိုလ္တက္ခြင့္ ရရွိသူမ်ားတြင္ ရန္ကုန္က ေက်ာင္းသားမ်ားကသာ အၿမဲမ်ားျပားေနပါမည္။ ရန္ကုန္က ေက်ာင္းသားမ်ားက အခြင့္အလမ္းသာေနသည့္အတြက္ ရန္ကုန္တြင္သာ ဆရာဝန္ဦးေရ မ်ားျပားမည္။ ခ်င္းျပည္နယ္ကမူ ထိုသို႔ ျဖစ္ရန္ အခြင့္အလမ္း နည္းပါးသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ခ်င္းျပည္နယ္က လူကို ဟန္းဒီကက္ (Handicap) ေပးပါမွ တရားမၽွတမည္ဟု ဂြၽန္ေရာ၏ သီအိုရီအရ ေကာက္ခ်က္ခ်ရမည္ ျဖစ္သည္။ ၂၀၁၄ ခုနွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ လူဦးေရႏွင့္ အိမ္အေၾကာင္းအရာ သန္းေခါင္စာရင္းအရ ခ်င္းျပည္နယ္တြင္  လူဦးေရစုစု ေပါင္း ၄၇၈ ၈၀၁ ဦးရွိၿပီး၊ ယင္းအနက္ ေယာက္်ားဦးေရ  ၂၂၉၆၀၄ ဦးႏွင့္ မ ဦးေရ ၂၄၆၁၉၇ ဦး ရွိေၾကာင္း သိရသည္။ စာတတ္ေျမာက္မႈ ရာခိုင္နႈန္းအား ေလ့လာရာတြင္  ၁၅ ႏွစ္ႏွင့္အထက္ စာတတ္ေျမာက္သူ ပမာဏ ၇၁ ဒသမ ၉ ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိေၾကာင္း သိရေသာ္လည္း တကၠသုိလ္အဆင့္သို႔ ေရာက္သည့္ ေက်ာင္းသား ဦးေရ ၉၉၉၄ ဦးသာရွိၿပီး ဘဲြ႔လန္တက္ႏိုင္သူ ၉၃၉ ဦးသာ ရွိေၾကာင္း သိရွိရသည္။ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းသင္တန္း တက္ေရာက္ႏိုင္သူ ဦးေရ ၃၁၄ ဦးသာ ေဖာ္ျပထားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေဆးတကၠသိုလ္ဝင္ခြင့္ အမွတ္ကို သတ္မွတ္ရာတြင္ တႏိုင္ငံလံုုးအတြက္ တသမတ္တည္း သတ္မွတ္ျခင္းသည္ တရားမၽွတပါသလားဟုု စဥ္းစားသင့္သည္။ ရန္ကုန္ ေက်ာင္းသားကို  အမွတ္ ၅၀၀ ႏွင့္ ဝင္ခြင့္ေပးၿပီး ခ်င္းျပည္နယ္ သို႔မဟုတ္ ရခိုင္ျပည္နယ္က ေက်ာင္းသားကို ၅၀၀ ထက္နည္းေသာ အမွတ္ျဖင့္ ဝင္ခြင့္ျပဳပါမွ တရားမၽွတမႈကို ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ (မွတ္ခ်က္။  ခ်င္းႏွင့္ ရခိုင္ကုိ ေရြးခ်ယ္ဥပမာေပးျခင္းမွာ အဆင္းရဲဆံုး ျပည္နယ္မ်ား ျဖစ္ေနသည့္အတြက္ ျဖစ္ပါသည္။) သို႔ပါမွ ယင္းတိုင္းရင္းသားမ်ားသည္လည္း ဆရာဝန္ျဖစ္ခြင့္ ရလာပါလိမ့္မည္။ ဥပမာ ခ်င္းျပည္နယ္တြင္ ခ်င္းလူမ်ဳိး ဆရာဝန္ေတြ မ်ားလာပါလိမ့္မည္။ ခ်င္းျပည္နယ္သည္ က်န္းမာေရးတြင္ ပိုၿပီးဖြံ႔ၿဖိဳးလာပါမည္။ ခ်င္းလူမ်ဳိး၏ ဥပဓိအမွတ္အသား (Indentity) သည္ ပို၍ျမင့္မားလာပါမည္။ ဤသည္မွာ တရားမၽွတမႈကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားပါမွ ျပည္ေထာင္စု ဟူေသာ အျမင္အတြက္ အေထာက္အပံ့ျဖစ္မည္ကို ျပညႊန္းသည့္ ဥပမာတခု ျဖစ္ပါသည္။ တနည္းအားျဖင့္ ယင္းကဲ့သို႔ တရားမၽွတမႈကို ဦးစားေပးသည့္အဆင့္မွ တန္းတူညီမၽွ အဆင့္သို႔ ေရာက္လာႏိုင္ျခင္းကို သေဘာေပါက္ျခင္းသည္ ျပည္ေထာင္စုအျမင္ကို ပိုမို ရွင္သန္ ထြန္းကားလာေစလိမ့္မည္။ ျပည္ေထာင္စုအျမင္ ျပည္ေထာင္စု ဆိုသည့္ အျမင္သည္ လံုးဝ မရွိခဲ့သည္ မဟုတ္။ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု တည္ေထာင္ရန္ ပင္လံုညီလာခံ ျပဳလုပ္ခဲ့သည္မွာ ယင္းကို အထင္အရွား ျပဆိုထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲမ်ား လုပ္ေဆာင္ေနျခင္းသည္လည္း ျပည္ေထာင္စုအျမင္ျဖင့္ လုပ္ေဆာင္ေနျခင္းဟု ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေကာက္ခ်က္ခ်နိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ျငား ျပည္ေထာင္စု ဆိုသည္ကို လူတိုင္း၏ ဉာဏ္မ်က္စိတြင္ အနာဂတ္႐ုပ္ပံု (Vision) အျဖစ္ ျမင္ေအာင္ၾကည့္ရန္ လြယ္ကူလွသည္ေတာ့ မဟုတ္။ ျမင္ေအာင္ ၾကည့္ႏိုင္မွ ဉာဏ္ရည္ျပည့္ဝၿပီး က်င့္ႀကံ လုပ္ေဆာင္မႈမွန္သမၽွသည္ ျပည္ေထာင္စုလူ႔အဖြဲ႔အစည္း ဟူေသာ သေဘာကို ထင္ဟပ္ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ျပည္ေထာင္စုသည္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းပံုစံတခု၊ ေလာကပံုစံတခု ျဖစ္ပါသည္။ ျပည္ေထာင္စု ဆိုသည္မွာ သူ႔ဘာသာ ျဖစ္တည္လာျခင္း မဟုတ္။ ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ ဆက္ဆံေရးကို တည္ေဆာက္ႏိုင္မွ ျဖစ္လာမည့္အရာ ျဖစ္သည္။ စင္စစ္  ျပည္ေထာင္စု ျဖစ္ေပၚလာေရးအတြက္ လူမ်ိဳးစုတို႔ႏွင့္ ဆက္ဆံေရး ရွိရမည္။ ျမန္မာက က်န္လူမ်ိဳးမ်ားကို ဆက္ဆံသလို က်န္သည့္လူမ်ိဳးမ်ားကလည္း အျခား အျခားေသာ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံရသည္။ ဥပမာ လူမ်ိဳး ၁၀ မ်ိဳးရွိသည္ ဆိုပါက အျခား ၉  မ်ိဳးႏွင့္ ဆက္ဆံရမည္။ လူမ်ိဳး  ၁၃၅ မ်ိဳး ရွိသည္ဆိုလၽွင္  လူမ်ိဳးတမ်ဳိးက က်န္သည့္ ၁၃၄ မ်ိဳးႏွင့္ ဆက္ဆံရမည္။ ထိုသို႔ အားလံုးႏွင့္ ဆက္ဆံေရးရွိမွ ျပည္ေထာင္စု ဆိုသည့္ ေလာကတခု ေပၚလာေပလိမ့္မည္။ ထိုဆက္ဆံေရးမွာ မည္သည့္ဆက္ဆံေရးမ်ိဳး ျဖစ္သင့္သနည္း။ ၿငိမ္းခ်မ္းသည့္ ျပည္ေထာင္စုကို လိုခ်င္ပါက ၿငိမ္းခ်မ္းသည့္ ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ဆုိင္သည့္ ဆက္ဆံေရးမ်ိဳး ျဖစ္ရမည္သာ ျဖစ္သည္။ ထိုေနရာတြင္  တရားမၽွတမႈကို အေျခခံေသာ ဆက္ဆံေရးမ်ိဳး ျဖစ္ရပါလိမ့္မည္။ အမွန္တြင္ ျပည္ေထာင္စုစိတ္ဓာတ္ ဆိုသည္မွာ (လတ္တေလာ အေနအထားအရ) ေနာက္တန္းက်ေနသည့္ သူကို ပိုၿပီးအခြင့္အေရးေပးသည့္ စိတ္ဓာတ္ဟု ေတြးျမင္ႏိုင္ပါက ပိုၿပီးေလးနက္မႈ ရွိပါလိမ့္မည္။ ျပည္ေထာင္စုအျမင္ျဖင့္ စဥ္းစားမည္ဆိုလၽွင္ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈဆိုသည့္ အပိုင္းကို မျဖစ္မေန ထည့္သြင္းရပါမည္။ အားလံုးအတူတူ ဖြံံ႔ၿဖိဳးရန္ လိုအပ္ပါသည္။ ထို႔အတြက္ မဖြံ႔့ၿဖိဳးေသးသည့္ ေဒသမ်ားကို ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးဆိုင္ရာ အခြင့္အလမ္းမ်ား ပို၍ ေပးရပါမည္။ ယင္းမွာ ျပည္ေထာင္စုစိတ္ဓာတ္ပင္ ျဖစ္သည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈ ဆိုသည္မွ တရားမၽွတမႈရွိမွသာ ရရွိနိုင္သည့္အရာ ျဖစ္သည္။  တိုိင္းရင္းသားမ်ား၏ စိတ္ထဲတြင္ တန္းတူညီမၽွမႈ မရွိ၊ တရားမၽွတမႈ မရွိဟု ယူဆေနေသးသေရြ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းေသာ ဆက္ဆံေရးမႈမ်ိဳးကိုု က်င့္သံုးလိုေသာဆႏၵ ရွိမည္ မဟုတ္ေပ။ ၿငိမး္ခ်မ္းေရး ဆိုသည္မွာ ယင္းဆက္ဆံေရး၏ အက်ိဳးရလဒ္ ျဖစ္ေနသည့္ အတြက္ဟု ဆိုရေပမည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနွင့္ တိုင္းျပည္စီးပြားေရး UNHCR ၏ ခန္႔မွန္းေဖာ္ျပခ်က္အရမူ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ စစ္ေဘးဒုကၡသည္ ဦးေရ   ၅၈၇၀၀၀ (၂၀၁၅) ရွိေၾကာင္းနွင့္  (IDMC) ၏ ခန္႔မွန္းခ်က္အရမူ ၆၄၃၀၀၀ (၂၀၁၄) ရွိေၾကာင္း သိရသည္။ ယင္းအနက္ ဒုကၡသည္စခန္း (IDP Camps)  မ်ားတြင္ ေနထိုင္သူမွာ ေသာင္းဂဏန္းေလာက္သာရွိၿပီး အမ်ားစုမွာ စစ္ေဘးေရွာင္ရင္း ႀကံဳသလို ေနထိုင္ စားေသာက္ေနၾကေၾကာင္းလည္း ေလ့လာေတြ႔ရွိရသည္။ စစ္ေဘးဒုကၡသည္မ်ားသည္ ထိုင္းနယ္စပ္ႏွင့္ တ႐ုတ္နယ္စပ္တို႔တြင္ ပ်ံ႔ႏွံ႔႔ေနထိုင္ၾကသည္။ စစ္ေဘးဒဏ္သင့္ ျပည္သူမ်ားသည္ မိမိရပ္တည္ေရးအတြက္ပင္ ဘာမွ မေသခ်ာသည့္သူမ်ား ျဖစ္သည္။ တိုင္းျပည္တျပည္လံုးႏွင့္ယွဥ္ကာ စီးပြားေရး႐ႈေထာင့္မွ ၾကည့္ပါက ထုတ္လုပ္မႈမယ့္ေနသူမ်ား ျဖစ္သည္။ စစ္ေၾကာင့္ ပုန္းေရွာင္ေနရေသာ စစ္ေဘးဒုကၡသည္မ်ားကို ကူညီေပးရန္ လိုအပ္လာသည့္အတြက္ တိုင္းျပည္အတြက္လည္း စရိတ္ေထာင္းေတာ့သည္။ ဥပမာ စစ္ေဘးဒုကၡသည္ တဦးကို တရက္ စားစရိတ္ေငြ တေဒၚလာႏွင့္ တြက္လၽွင္ပင္ သံုးႏွစ္ဆိုလၽွင္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁ ဘီလီယံေက်ာ္ ရွိေနသည္။ ယင္းပမာဏသည္ ေနရာထိုင္ခင္းႏွင့္ စားစရိတ္သာ ျဖစ္သည္။ ပညာသင္စရိတ္ႏွင့္ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ မပါဝင္ေပ။ ထို႔နည္းတူ စစ္ျဖစ္ေနေသာ တိုင္းျပည္တြင္ ကာကြယ္ေရး အသံုးစရိတ္မ်ား ျမင့္တက္ေနတတ္ေနၿပီး ႏိုင္ငံေတာ္က ႏွစ္စဥ္ က်ခံေနရသည္။ ဥပမာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဘတ္ဂ်က္ခြဲေဝရာတြင္ စစ္သံုးစရိတ္သည္ ႏွစ္စဥ္ ဂဏန္းနွစ္လံုးျဖင့္ ဦးေဆာင္ေနသည္။ ဥပမာ ၂၀၁၂- ၁၃ ဘ႑ာႏွစ္တြင္ ၁၆ ဒသမ ၄၆ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ၂၀၁၃-၁၄ ဘ႑ာႏွစ္တြင္ ၁၃ ဒသမ ၉၁ ရာခိုင္ႏႈန္း၊  ၂၀၁၄-၁၅ ဘ႑ာႏွစ္တြင္ ၁၃ ဒသမ ၄၄ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ၂၀၁၅-၁၆ ဘ႑ာႏွစ္တြင္ ၁၃ ဒသမ ၃၄ ရာခိုင္ႏႈန္း (ထပ္တိုးမပါ)၊ ၂၀၁၆-၁၇ ဘ႑ာႏွစ္တြင္ ၁၃ ဒသမ ၄၄ ရာခိုင္ႏႈန္း (ထပ္တိုးမပါ) အသီးသီး ျဖစ္သည္။ ဥပမာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ၂၀၁၆- ၁၇ ဘ႑ာႏွစ္၏ GDP ကို အေမရိကန္ေဒၚလာ ၆၁ ဘီလီယံျဖင့္ တြက္ပါက ထပ္တိုးမပါဘဲ မူလခန္႔မွန္းေျခအေပၚ မူတည္တြက္ေသာ စစ္သံုးစရိတ္သည္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၈ ဒသမ ၁၉ ဘီလီယံ ျဖစ္ေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စီးပြားေရးအျမင္ျဖင့္ ၾကည့္လၽွင္လည္း စစ္ပြဲမ်ား ခ်ဳပ္ၿငိမ္းရန္၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးရရန္ လိုအပ္ပါသည္။ တရားမၽွတမႈႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး.. အခ်ဳပ္ဆိုရေသာ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးရရန္ ဆိုသည့္ ေနရာတြင္ တရားမၽွတမႈသည္ မ်ားစြာ အခရာက်ေနပါသည္။ တရားမၽွတသည့္ ဆက္ဆံေရးရွိမွသာလၽွင္ တခ်ိန္ခ်ိန္တြင္ တန္းတူညီမၽွသည့္ အဆင့္ကို ေရာက္လာေပလိမ့္မည္။ တိုင္းရင္းသားအားလံုး ေပါင္းစည္းျခင္းအားျဖင့္ တရားမၽွတမႈနွင့္ တန္းတူညီမၽွမႈကို ရလာပါက ေလာကတခု ဖြံ႔ၿဖိဳးလာေပလိမ့္မည္။ ထို႔အတူ တိုင္းရင္းသားမ်ားကလည္း တို႔အားလံုး ဖြံ႔ၿဖိဳးပါလား ဆိုသည့္ အျမင္ကို ရလာေပလိမ့္မည္။ သို႔မွသာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို ဦးတည္လာေပလိမ့္မည္။  ထိုအျမင္ မရွိပါက မေအာင္ျမင္ႏိုင္။ ဥပမာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ ျပည္နယ္တခု နိမ့္က်ေနပါက နိမ့္က်သည့္ ျပည္နယ္ကို အခြင့္အလမ္း ပိုေပးတတ္သည္။ နိမ့္က်ေနသည့္သူသည္ လိုအပ္ခ်က္ ပိုမင့္ေနေသာသူ ျဖစ္သည္။ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ၊ ပညာေရးျမႇင့္တင္မႈ အစစ လိုအပ္ေနၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ထိုသို႔ ျပဳလုပ္ျခင္းမွာ တိုက္႐ိုက္သေဘာအားျဖင့္ တန္းတူညီမၽွမႈ မဟုတ္ေသာ္လည္း တန္းတူညီမၽွေရးဆီသို႔ ဦးတည္သည့္ တရားမၽွတမႈ ျဖစ္ပါသည္။  ျမန္မာႏိုင္ငံကဲ့သို႔ တန္းတူညီမၽွမႈ ကြာျခားလြန္းသည့္ ႏိုင္ငံတြင္ တရားမၽွတမႈကို အေျခခံ၍ က်င့္သံုုးျခင္းျဖင့္သာ ျပည္ေထာင္စုစိတ္ဓာတ္ကို ရရွိလာပါလိမ့္မည္။ တဦးခ်င္း အက်ိဳးစီးပြား၊ သို႔မဟုတ္ လူမ်ိဳးတမ်ဳိးခ်င္း အက်ိဳးစီးပြားကိုသာ ၾကည့္ေနသေရြ႕ ျပည္ေထာင္စုအျမင္လည္း မႈန္ဝါးေနပါလိမ့္မည္။ ျပည္ေထာင္စုအျမင္ မရွိေသးလၽွင္ လုပ္သမၽွ ကိုင္သမၽွမွာ ကိုယ့္လူမ်ဳိး ေကာင္းစားေရးသက္သက္ကိုသာ ဦးတည္ေနလိမ့္မည္။ အခ်င္းခ်င္း ယံုၾကည္မႈလည္း နည္းပါးေနလိမ့္မည္။  အမ်ိဳးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး (National Recouncilation) လည္း ေဝးေနလိမ့္မည္။ ဂြၽန္ေရာ (John Rawls) တင္ျပသည့္ တရားမၽွတမႈ သေဘာတရားသည္  ႏိုင္ငံ တႏိုင္ငံလံုးႏွင့္ဆိုင္သည့္ တရားမၽွတမႈ ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံတြင္ တရားမၽွတမႈ (justice) ရွိျခင္း ဆိုသည္မွာ အားလံုးဖြံ႔ၿဖိဳးရန္အတြက္ ျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုကို ရည္မွန္းသည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ အေလးအနက္ထားရမည့္ သေဘာတရား ျဖစ္သည္။ ႏွစ္ကာလရွည္ၾကာစြာ ျဖစ္ေနခဲ့ရေသာ ပဋိပကၡကို ေျဖရွင္းရန္အတြက္ တရားမၽွတမႈ သေဘာတရားကို နားလည္သေဘာေပါက္ၿပီး ေလးေလးနက္နက္ က်င့္သံုးရန္သာ ရွိပါသည္။ ယမင္းျမတ္ေအး