ဆီးခ်ိဳရုတ္တရက္တက္လာရင္ အေရးေပၚဘယ္လိုကုသမလဲ
DVB
·
January 14, 2018
ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူေတြမွာ ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ျမင့္တက္လြန္းရင္ အေရးေပၚအေျခအေန (diabetic coma) ျဖစ္လာနိုင္ပါတယ္။ ဒီအေျခအေနကို အမ်ိဳးအစား ၁ နဲ႔ အမ်ိဳးအစား ၂ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ႏွစ္မ်ိဳးလံုးမွာခံစားရနိုင္ပါတယ္။ ဆီးခ်ိဳေၾကာင့္ျဖစ္ရတဲ့ကိုမာ (diabetic coma) ဆိုတာ အသက္အႏၱရာယ္ရွိနိင္တဲ့ ဆီးခ်ိဳေနာက္ဆက္တြဲေဝဒနာျဖစ္တဲ့ သတိလစ္ေမ့ေျမာျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ သင့္မွာဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိေနတယ္ဆိုရင္ ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ျမင့္လြန္းတာ (hyperglycemia) ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္က်ဆင္းတာ(hypoglycemia) ပဲျဖစ္ျဖစ္ အႏၱရာယ္အဆင့္ကိုေရာက္ရင္ ဆီးခ်ိဳကိုမာ ရနိုင္ပါတယ္။
ဆီးခ်ိဳကိုမာအေျခအေနကိုေရာက္ေနျပီဆိုရင္ သင္ဟာ အသက္ရွင္ေနေသးေပမယ့္ ျမင္ရ၊ၾကားရသမွ် သို႔မဟုတ္ လံႈ႕ေဆာ္မႈအာရံုအားလံုးကို မတံု႔ျပန္နိုင္၊ မနိုးထနိုင္တဲ့အေနအထား ခံစားရနိုင္ပါတယ္။ မကုသဘဲထားရင္ diabetic coma က လူကိုေသေစတဲ့အထိျဖစ္ေစနိုင္ပါတယ္။
Hyperglycemia ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္မ်ားျခင္း မွာ အမ်ိဳးအစားႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္ –
- အစာမစားခင္ေသြးစစ္ခ်ိန္ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ျမင့္ေနျခင္း(Fasting hyperglycemia)
- အစာစားျပီးေသြးစစ္ခ်ိန္ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ျမင့္ေနျခင္း(After-meal hyperglycemia)
ျဖစ္လာေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းမ်ား
ေအာက္ပါအခ်က္ေတြ ရွိေနရင္ ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ျမင့္တက္လာနုိင္ပါတယ္-- အင္ဆူလင္ထိုးဖို႔ေမ့တာ၊ ဒါမွမဟုတ္ ဆီးခ်ိဳထိန္းေဆးေသာက္ဖို႔ေမ့တာ
- ေဆးထိုးထားတဲ့ အင္ဆူလင္ပမာဏနဲ႔ကိုက္ညီတဲ့အတိုင္းအတာထက္ေက်ာ္လြန္တဲ့ ကာဗိုဟိုက္ဒရိတ္ပမာဏကိုစားသံုးမိတာ
- ေရာဂါတစ္စံုတစ္ခု ကူးစက္ခံရတာ၊
- နာမက်န္းျဖစ္တာ
- စိတ္ဖိစီးမႈခံစားေနရတာ
- လႈပ္ရွားမႈနည္းတာ၊ ဒါမွမဟုတ္ ပံုမွန္ေလာက္ ေလ့က်င့္ခန္းမလုပ္ျဖစ္တာ
- အားစိုက္ရတဲ့ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈလုပ္တာ၊အထူးသျဖင့္ ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ျမင့္ေနခ်ိန္နဲ႔ အင္ဆူလင္ပမာဏက်ဆင္းေနခ်ိန္။
လကၡဏာမ်ား
ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ျမင့္လာခ်ိန္မွာျဖစ္လာနိုင္တဲ့ လကၡဏာေတြက –- ေရငတ္လာျခင္း
- ေခါင္းကိုက္ျခင္း
- အာရံုစိုက္မရျခင္း
- အျမင္အာရံုေဝဝါးျခင္း
- မၾကာခဏဆီးသြားျခင္း
- ေမာပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း (အားနည္းျခင္း၊ပင္ပန္းေနသလိုခံစားရျခင္း)
- ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်ဆင္းျခင္း
- ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္က 180 mg/dL ထက္ေက်ာ္လြန္ျခင္း
- မိန္းမကိုယ္ နဲ႔ အေရျပား ပိုးဝင္ျခင္း
- အနာက်က္ေႏွးျခင္း
- အျမင္အာရံုမေကာင္းျခင္း
- ေျခဖ်ားေအးစက္ျခင္း၊ထံုက်ဥ္ျခင္းျဖစ္ေစတဲ့ အာရံုေၾကာထိခိုက္မႈ၊ေျခေခ်ာင္းလက္ေခ်ာင္းေတြမွာ အေမႊးကြ်တ္ျခင္း၊ဒါမွမဟုတ္ ပန္းေသပန္းညွိဳးျဖစ္ျခင္း
- ကာလတာရွည္ဝမ္းခ်ဳပ္ေနျခင္း သို႔မဟုတ္ ဝမ္းပ်က္ျခင္း တို႔လို အစာအိမ္နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္းျပႆနာမ်ား
- မ်က္စိ၊ ေသြးေၾကာနဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ထိခိုက္ျခင္း
Hyperglycemia အေျခအေနျပင္းထန္တဲ့အခါ အေရးေပၚကုသမႈ
ျပင္းထန္တဲ့ ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ျမင့္တက္မႈလကၡဏာေတြျဖစ္လာရင္ အေရးေပၚခန္း သို႔မဟုတ္ ေဆးရံုတင္ ကုသရနိုင္ပါတယ္။ အေရးေပၚေရွးဦးသူနာျပဳနည္းကေတာ့ ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ကို ပံုမွန္ျပန္ျဖစ္ေစဖို႔ပဲျဖစ္ပါတယ္။ အရည္ဓာတ္ျပန္လည္ျဖည့္တင္းျခင္း – ေရဓာတ္ျပန္လည္ျပည့္ဝလာတဲ့အထိ ပါးစပ္မွတဆင့္ သို႔မဟုတ္ ေသြးေၾကာမွတဆင့္ အရည္ဓာတ္ သြင္းေပးရပါလိမ့္မယ္။ ဒီအရည္ဓာတ္ေတြက ဆီးမၾကာခဏသြားျခင္းေၾကာင့္ဆံုးရံႈးသြားတဲ့အရည္ပမာဏကို ျပန္လည္ျဖည့္တင္းေပး မွာျဖစ္ျပီး ေသြးထဲမွာပိုလွ်ံေနတဲ့ သၾကားဓာတ္ေတြကို ေလ်ာ့က်သြားေစနိုင္ပါတယ္။ ဓာတ္ဆားျဖည့္တင္းျခင္း – ဓာတ္ဆား(electrolytes )ေတြက ခႏၶာကိုယ္တစ္ရွဴးေတြကို လုပ္ေဆာင္ခ်က္မွန္ကန္ေစဖို႔လိုအပ္တဲ့ ေသြးတြင္းသတၳဳဓာတ္ေတြျဖစ္ပါတယ္။ အင္ဆူလင္မရွိတဲ့အခါ ေသြးထဲက ဓာတ္ဆားပမာဏကိုေလ်ာ့ပါးေစနိုူင္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ႏွလံုး၊ၾကြက္သား၊နဲ႔အာရံုေၾကာဆဲလ္ေတြကို ပံုမွန္အတိုင္းလုပ္ေဆာင္ခ်က္ရွိေစဖို႔ ေသြးေၾကာကတဆင့္ electrolytes ေတြကိုသြင္းရပါတယ္။ အင္ဆူလင္ကုထံုး – အင္ဆူလင္က ေသြးထဲမွာ ketones ေတြမ်ားျပားစုပံုေစတဲ့ျဖစ္စဥ္ေတြကို ေျပာင္းလဲကုသေပးနူိင္ပါတယ္။ အရည္ဓာတ္နဲ႔ ဓာတ္ဆားေတြအျပင္ အင္ဆူလင္ကုထံုးကိုလည္းေသြးေၾကာကတဆင့္ သြင္းရနိုင္ပါတယ္။ဘယ္လိုၾကိဳတင္ကာကြယ္မလဲ
hyperglycaemia အေျခအေန ျပင္းထန္တာ သို႔မဟုတ္ တာရွည္ေနတာေတြမျဖစ္ေအာင္ ၾကိဳတင္ကာကြယ္နုိင္မယ့္နည္းလမ္းေတြရွိပါတယ္ –- အစားအေသာက္ကိုခ်င့္ခ်ိန္ပါ – သေရစာ စားတဲ့အခါမွာ သတိနဲ႔ခ်င့္ခ်ိန္ပါ သို႔မဟုတ္ အခ်ိဳဓာတ္နဲ႔ကာဗိုဟိုက္ဒရိတ္ပါဝင္မႈမ်ားတဲ့ အစားအစာေတြစားရင္ ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ျမင့္တက္နိုင္ပါတယ္။
- ကုသမႈကို ေသခ်ာလိုက္နာပါ – အင္ဆူလင္ သို႔မဟုတ္ တျခားဆီးခ်ိဳေဆး ကုထံုးမ်ားကို ဆရာဝန္ညႊန္ၾကားတဲ့အတိုင္း လိုက္နာခံယူဖို႔ မေမ့ပါနဲ႔။
- တတ္နိုင္သမွ် လႈပ္လႈပ္ရွားရွားေနပါ – ပံုမွန္ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ေပးတာက ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ျမင့္တက္မႈကို ဟန္႔တားနိုင္ေပမယ့္ ကိုယ္က ဆီးခ်ိဳထိန္းေဆးေတြေသာက္သံုးေနတာဆိုရင္ ဆရာဝန္နဲ႔အရင္ဆံုးစစ္ေဆးသင့္ပါတယ္။ လႈပ္ရွားမႈမ်ားလြန္းရင္လည္း ေဆးေတြေၾကာင့္ ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္က်ဆင္းမႈလြန္ကဲတာေတြျဖစ္လာနိုင္လို႔ပါ။
- ေနမေကာင္းျဖစ္ရင္ ပိုဂရုစိုက္ပါ – ေရာဂါေဝဒနာတစ္ခုခုေၾကာင့္ ခံစားေနရခ်ိန္အတြင္း ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ကို ဘယ္လိုထိန္းသိမ္းမလဲဆိုတာကို ဆရာဝန္ေပးထားတဲ့လမ္းညႊန္ခ်က္အတိုင္း လိုက္နာပါ။
- ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ကို အျမဲေစာင့္ၾကည့္စစ္ေဆးပါ – ကိုယ့္အိမ္မွာပဲ ေသြးခ်ိဳတိုင္းစက္နဲ႔ စစ္ေဆးတာက ဆီးခ်ိဳအတက္အက်ကို ေစာေစာသိရွိနုိင္ျပီး တားဆီးကုသမႈျုမန္ေစနိုင္ပါတယ္။
- အခ်ိဳမပါတဲ့ အရည္ေတြမ်ားမ်ားေသာက္ပါ – ဒီလိုေသာက္သံုးျခင္းအားျဖင့္ ေရဓာတ္ကို ျဖည့္တင္းေပးနိုင္ပါတယ္။