အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေရးဌာနက ဆိုရင္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ကတည္းက “ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ လုပ္မယ္ဆိုရင္ ဉာဏပစၥည္း မူပိုင္ခြင့္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ သတိႀကီးစြာထားရန္ႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား၏ အတုအပ ဆင္တူယိုးမွား လုပ္ေဆာင္ျခင္းမ်ားလည္း ရွိႏိုင္ျခင္း” စတာေတြကို ေဖာ္ျပ ေဝဖန္ခဲ့တာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ မူပိုင္ခြင့္ဥပေဒကို ၁၉၁၄ ခုႏွစ္ကတည္းက ျပ႒ာန္းထားခဲ့တာပါ။ ဒါေပမယ့္ အခုဆိုရင္ ႏွစ္ေပါင္း ၁၀၀ ေက်ာ္ၿပီဆိုေတာ့ ေခတ္နဲ႔ေလ်ာ္ညီမႈ မရွိႏိုင္တာလည္း အေသအခ်ာပါ။ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ဥပေဒဟာ အရင္က မရွိခဲ့ဘူး။ အရင္ကေတာ့ ျပစ္မႈဆိုင္ရာဥပေဒနဲ႔ ျပ႒ာန္းဆုံးျဖတ္ခဲ့ၾကတာပါ။ ဒီလိုအပ္ခ်က္ကို ျမန္မာစက္မႈလုပ္ငန္းရွင္ေတြလည္း သိသင့္သေလာက္ သိခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ၂၀၀၂ ခုႏွစ္မွာ စက္မႈလုပ္ငန္းရွင္မ်ား အသင္းခ်ဳပ္မွာ မူပိုင္ခြင့္ သင္တန္းေပး ပို႔ခ်ခဲ့တာေတြ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ကမာၻ႔အသိဉာဏ္ပစၥည္းဆိုင္ရာ အဖြဲ႔အစည္းႀကီး (WIPO) နဲ႔လည္း ညိႇႏိႈင္းလုပ္ေဆာင္ခဲ့တာေတြ ရွိသလို ၂၀၁၃ မွာ ေနာက္ဆုံးထား လုပ္ေဆာင္ၾကဖို႔ မူပိုင္ခြင့္ဆိုင္ရာ ကတိကဝတ္ကလည္း ရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ကမာၻ႔အသိဉာဏ္ပစၥည္း မူပိုင္ခြင့္အဖြဲ႔အစည္း (WIPO) ရဲ႕ အသင္းဝင္ျဖစ္သလို အာဆီယံဉာဏပစၥည္း မူပိုင္ခြင့္ဆိုင္ရာ မူေဘာင္မွာ သေဘာတူ လက္မွတ္လည္း ေရးထိုးၿပီးျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရက မၾကာေသးမီကပဲ အမ်ားျပည္သူ ေလ့လာႏိုင္ဖို႔ “ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ မူပိုင္ခြင့္မူၾကမ္း” ဆိုၿပီး ထုတ္ျပန္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ကုန္ပစၥည္းမူပိုင္ခြင့္ဥပေဒနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ဆက္စပ္ဥပေဒေတြကလည္း အမ်ားအျပား ရွိေနပါတယ္။ ရာဇသတ္ႀကီးဥပေဒ၊ ၁၉၀၈ မွတ္ပုံတင္ဥပေဒ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ ကုန္အမွတ္အသားမ်ား အက္ဥပေဒ (၁၈၈၉) (Myanmar Mercha --ndise Marks Act 1889)၊ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈဥပေဒ ၂၀၁၅၊ သီးျခားသက္သာခြင့္ဥပေဒ စသျဖင့္ ဆက္စပ္ဥပေဒကလည္း မ်ားတဲ့အတြက္ ဥပေဒအခ်င္းခ်င္း ပဋိပကၡျဖစ္ေပၚမႈ ရွိလာႏိုင္သလို ႐ႈပ္ေထြးမႈ ရွိလာႏိုင္တာၾကာင့္ ေသခ်ာေစ့ငုဖို႔ေတာ့ လိုမွာပါ။ မၾကာမီက ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ ဥပေဒၾကမ္းမွာေတာ့ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္အခ်ိဳ႕ဟာ ရွင္းလင္းမႈမရွိ ေဝဝါးေနတယ္လို႔ ပညာရွင္ေတြက သုံးသပ္ခဲ့တာေတြလည္း ရွိေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ DVB Law Lab (ပိုင္းျခားစိတ္ျဖာဥပေဒေရးရာ) အစီအစဥ္မွာ “ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ ဥပေဒၾကမ္းမွာ ဘာေတြျဖည့္စြက္ဖို႔ လိုမလဲ” ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ေဆြးေႏြးၾကဖို႔အတြက္ ဦးသန္းေမာင္ (တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေနႏွင့္ ဥပေဒအတိုင္ပင္ခံ) ဦးေမာင္ေမာင္ (ခ) ၾကည္ရႊန္း (တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေနႏွင့္ စာေရးဆရာ) တို႔ကို ဖိတ္ၾကားခဲ့ပါတယ္။ အစီအစဥ္တင္ဆက္သူ ဦးခင္သန္းရဲ႕ အေမးကိုေတာ့ ဦးသန္းေမာင္က “ဥပေဒ ေခါင္းစီးမွာေတာ့ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ဆိုၿပီး ေပးထားေပမယ့္ အထဲမွာက ကုန္ပစၥည္း အမွတ္တံဆိပ္ကိုပဲ အသားေပး ေရးထားတာကို ေတြ႔ေနရတယ္။ ဒီႏွစ္ခုက မတူၾကဘူး။ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ဆိုတာက ကုန္သြယ္ရာမွာ အသုံးျပဳတဲ့ အမွတ္တံဆိပ္ကို ေျပာတာ။ ကုန္မႈအမွတ္တံဆိပ္ကို ေျပာတာ။ ဥပေဒၾကမ္းမွာ ပါတာက ကုန္ပစၥည္းအမွတ္တံဆိပ္ ျဖစ္ေနတယ္။ နာမည္ရယ္၊ ေခါင္းစဥ္ရယ္ အထဲမွာ ပါတာေတြရယ္က သဟဇာတ မျဖစ္ဘူး” လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဦးေမာင္ေမာင္ကေတာ့ အရင္ကေတာ့ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ ဥပေဒဆိုတာ သီးျခားမရွိပါဘူး။ ၿဗိတိသၽွတို႔ရဲ႕ ရာဇသတ္ႀကီးဥပေဒမွာပဲ ရွိတာပါ။ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ကို အရင္ကေတာ့ ေၾကးတိုင္နဲ႔ ေျမစာရင္းမွာ မွတ္ပုံတင္ရတယ္။ ဒီဥပေဒထြက္လာေတာ့ သဘာဝက ျခားနားသြားၿပီ။ အခုဥပေဒမွာက အရင္ ဘယ္ေလာက္ၾကာၾကာ လုပ္ေဆာင္ခဲ့လဲ။ အခုဥပေဒအရ အရင္မွတ္ပုုံတင္သူက ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ကို သုံးစြဲႏိုင္တယ္ဆိုေတာ့ အရင္လူကို နစ္နာေစပါတယ္။ ဒါဟာ အျငင္းပြားမႈကို ပိုျဖစ္ေစတယ္။ အခုဥပေဒမွာ အစဥ္တစိုက္ သံုးစြဲခဲ့သူကို ၾကားကာလ မွတ္ပုံတင္ဖို႔ အခ်ိန္ကာလတခု သတ္မွတ္ခ်က္ ပါဝင္သင့္ပါတယ္” လို႔ ေဆြးေႏြးသြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီအခ်က္ကိုေတာ့ ဦးသန္းေမာင္ကလည္း ေထာက္ခံေဆြးေႏြခဲ့ပါတယ္။ ၾကားကာလဆိုင္ရာ အခ်ိန္အကန္႔အသတ္တခု ထည့္သြင္းသင့္တယ္။ ဒီလိုမွမဟုတ္ပဲ ဦးစြာ မွတ္ပုံတင္သူက သုံးစြဲပိုင္ခြင့္ရွိၿပီး အစဥ္တစိုက္ သံုးစြဲသူရဲ႕ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ဟာ မွတ္ပုံတင္တာ ေနာက္က်တာနဲ႔ လက္လြတ္ဆုံး႐ႈံးရမယ္ဆိုတာ ယုတၱိမဲ့လြန္းရာက်တယ္” လို႔ ဆိုပါတယ္။ ေျမရွင္ပေဒသရာဇ္ေခတ္ရဲ႕ ၿခံခတ္ဥပေဒလို ျဖစ္ေနတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အစဥ္တစိုက္ သံုးခဲ့သူအတြက္ ထပ္မံမွတ္ပုံတင္ခ်ိန္ကာလကို သတ္မွတ္ေပးသင့္တယ္လို႔ ေဆြးေႏြးသြားခဲ့တယ္။ ႏွစ္ဦးစလုံး ေဆြးေႏြးခ်က္ေတြဟာ လက္ေတြ႔အေျခအေနနဲ႔ ကိုက္ညီေနသလို ဥပေဒလစ္ဟာခ်က္ေတြကို ျဖည့္စြက္ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကတယ္။ ေဆြးေႏြးသူအားလုံးကေတာ့ ဥပေဒဆိုင္ရာ ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြထဲမွာ “ဆင္တူယိုးမွား တုပျခင္း (Passing off) ဆိုတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေျပာထားတာ မေတြ႔ရဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ ဆင္တူယိုးမွား လုပ္တာဟာလည္း တပါးသူရဲ႕ အသိဉာဏ္ပစၥည္း မူပိုင္ခြင့္ကို ထိပါးတာပဲ” လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ရာဇသတ္ႀကီးပုဒ္မ ၄၇၈ မွာပါရွိတဲ့ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ဆိုင္ရာ ဖြင့္ဆိုမႈနဲ႔လည္း မကြာဟဖို႔လိုေၾကာင္း သုံးသပ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။ ေက်ာ္ၾကားအမွတ္တံဆိပ္ကို ဘယ္သူက သတ္မွတ္ေပးမွာလဲဆိုတဲ့ အခ်က္ မပါတဲ့အတြက္ ေနာင္မွာ ႐ႈပ္ေထြးလာႏိုင္တာေၾကာင့္ ျဖည့္စြက္ေရးဆြဲသင့္ေၾကာင္း တင္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။ ဥပေဒအသစ္တခုကို ျပ႒ာန္းရတာဆိုေတာ့ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္၊ အားနည္းခ်က္အခ်ိဳ႕ေတာ့ ရွိတတ္စၿမဲပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ဥပေဒတရပ္ရဲ႕ အစ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္မွာကတည္းက ႐ႈပ္ေထြးေနရင္ ေနာက္ဆက္တြဲျပႆနာေတြ ေျဖရွင္းရာမွာ ပိုမိုခက္ခဲလာႏိုင္ဖြယ္ရာ ရွိပါတယ္။ ပင္မဥပေဒက က်င့္ထုံးေတြ၊ ျပစ္မႈဥပေဒေတြကိုပါ လႊမ္းမိုးခဲ့ရင္ ေနာင္ ျပင္ဖို႔ ခက္ခဲတာထက္ နစ္နာသူကို ကုစားဖို႔ ခက္ခဲလာႏိုင္တာေၾကာင့္ မျပ႒ာန္းမီကတည္းက ႀကိဳတင္ရွင္းၾကဖို႔ လိုပါမယ္။ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္မွာကတည္းက ကုန္အမွတ္တံဆိပ္လား၊ ကုန္ပစၥည္းအမွတ္တံဆိပ္လား ဆိုတာကအစ ျပန္လည္သုံးသပ္ရန္ သင့္ပါေၾကာင္း တင္ျပလိုက္ရပါတယ္။ ထြန္းေဇာ္ေဌး