“က်မ လင္လိုခ်င္ၿပီ” က်ေနာ္တို႔နဲ႔ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဘက္သတင္းေထာက္ အပ်ိဳႀကီးတေယာက္ရဲ႕ လူမႈကြန္ရက္စာမ်က္ႏွာမွာ သူ႔ရဲ႕ အလွ႐ိုက္ထားတဲ့ ပံုကေလးနဲ႔အတူ တက္လာတဲ့ စာသားကေလးပါ။ ပံုေအာက္မွာေတာ့ ရင္းႏွီးတဲ့မိတ္ေဆြေတြ၊ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဘက္ေတြက အမ်ိဳးမ်ိဳး ေနာက္ေျပာင္က်ီစယ္ထားတဲ့ မွတ္ခ်က္ေတြလည္း တြဲပါလာပါတယ္။ က်ေနာ္ သိလိုက္ပါတယ္။ သူ ထမင္းစားသြားတုန္း သူ႔ရဲ႕ လူမႈကြန္ရက္စာမ်က္ႏွာ      Facebook မွာ မိတ္ေဆြသူငယ္ခ်င္းေတြက ေနာက္ေျပာင္တဲ့အေနနဲ႔ ေရးလိုက္တယ္ ဆိုတာ။ ဒီလို တေယာက္နဲ႔တေယာက္ ေနာက္ေျပာင္တာကို သူတို႔စကားနဲ႔ ‘ေဆးထိုး’တယ္လို႔ ေျပာေလ႔ရွိပါတယ္။ အပ်ိဳႀကီးမမကလည္း သူ႔ Facebook စာမ်က္ႏွာကို မပိတ္ခဲ႔မိပဲကိုး။ သူျပန္လာေတာ့ ‘နင္တို႔ ငါ႔ကို ေဆးထိုးတယ္ သိမယ္’ လို႔ေျပာၿပီး တင္ထားတဲ့စာကို ျပန္ဖ်က္ခ်လိုက္ပါတယ္။ ဘာမွ ျပႆနာမျဖစ္ပါ။ ရယ္ရယ္ေမာေမာနဲ႔ ၿပီးသြားပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ကလည္း ေနာက္ေျပာင္က်ီစယ္မွန္းလည္းသိ၊ အေၾကာင္းအရာကလည္း အမ်ားနဲ႔ မသက္ဆိုင္တဲ့အျပင္၊ ရင္းႏွီးတဲ့ သူငယ္ခ်င္းေတြကိုသာ မၽွေဝထားတဲ့ စာမ်က္ႏွာလည္း ျဖစ္ေနတာကိုး။ တကယ္လို႔မ်ား လူအားလံုးကိုျဖန္႔တဲ့ စာမ်က္ႏွာလည္းျဖစ္၊ အမ်ားစိတ္ဝင္စားတဲ့ အေၾကာင္းအရာလည္း ျဖစ္မယ္ဆိုရင္ အဲဒီလို က်ီစယ္ေနာက္ေျပာင္မႈဟာ ျပႆနာပါ။ ဥပမာ လူအမ်ား စိတ္ဝင္စားေနတဲ့ တက္သစ္စ ေမာ္ဒယ္ကေလးတေယာက္ရဲ႕ လူမႈကြန္ရက္ စာမ်က္ႏွာေပၚမွာ အဲဒါမ်ိဳး ေနာက္ေျပာင္မိရင္ေတာ့ Like လုပ္မယ့္သူေတြ၊ Share မယ့္သူေတြ သိန္းေသာင္းခ်ီ ျဖစ္သြားမယ္၊ ေၾကာ္ျငာေတြနဲ႔အတူ ဝင္ေငြေတြ ရလာမယ္၊ သတင္းမီဒီယာေတြအတြက္လည္း မ်က္ႏွာဖံုးသတင္းေတြ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္သြားမွာပါ။ ေငြဝင္လာၿပီဆိုရင္ေတာ့ စီပြားေရးသမားေတြရဲ႕ ခြင္ထဲကို ေရာက္သြားပါၿပီ။ ဒီလိုအထာကို သိလိုက္တဲ့ စီးပြားေရးသမားေတြက လူသိမ်ား၊ လူႀကိဳက္မ်ားမယ့္ သတင္းတုေတြကို ဖန္တီးၿပီး Like ေတြ မ်ားမ်ားရေအာင္လုပ္၊ ေၾကာ္ျငာေတြ မ်ားမ်ားရေအာင္လုပ္ၿပီး ေငြရွာေလ့ရွိပါသတဲ့။ အဲဒါေၾကာင့္ သတင္းတုေတြ ဖန္တီးရတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြထဲမွာ ေငြမ်ားမ်ားရဖို႔ဆိုတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ ရွိေနတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ေနာက္တခုက လူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာေရး ခြဲျခားၿပီး အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ေပၚေပါက္ေအာင္ သတင္းမွားေတြ လႊင့္တတ္သလို ႏိုင္ငံေရးမွာ မဲအႏိုင္ရေအာင္ သတင္းတုေတြ ဖန္တီးတတ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ လူမ်ဳိးေရး၊ ဘာသာေရး အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ေပၚေပါက္ေအာင္ သတင္းတုေတြ ဖန္တီးတဲ့ဒဏ္ကို က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံသားေတြ ေတာ္ေတာ္ခံခဲ့ရပါတယ္။ အခုလည္း ခံေနရဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္သူ႔ကို ဘာသာမတူတဲ့ လူတစုက ေခါင္းျဖတ္၊ အမည္မသိလူအုပ္ႀကီးက ဘာသာေရးအေဆာက္အဦေတြကို မီး႐ႈိ႕၊ အမ်ိဳးသမီးတဦးကို ဘာသာမတူတဲ့ အမ်ိဳးသားေတြက ဝိုင္းဝန္းမုဒိမ္းက်င့္၊ လူမ်ိဳးငယ္တစုကို လက္နက္ကိုင္ေတြက လူမ်ိဳးတုံး သတ္ျဖတ္ စတဲ့သတင္းေတြေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံဟာ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ အထင္လြဲမႈေတြ ခံရသလို၊ ႏိုင္ငံသားအခ်င္းခ်င္း သံသယမ်က္လံုးေတြနဲ႔ ၾကည့့္ေနတတ္ပါတယ္။ ဒါဆို အဲဒီလို ဒုကၡေပးတဲ့ သတင္းဆိုးေတြကို ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲဆိုတဲ့ ေမးခြန္းကလည္း ေနာက္ဆက္တြဲ ေပၚလာပါတယ္။ ခုေခတ္မွာ အင္တာနက္ အသံုးျပဳသူေတြဟာ လူမႈကြန္ရက္ေတြကတဆင့္ သတင္းျဖန္႔ခ်ိရာမွာ ျမန္တယ္၊ လြယ္တယ္၊ ေနာက္ၿပီး သတင္းမွားေတြ သတင္းတုေတြကို ေသေသခ်ာခ်ာ မစဥ္းစားဘဲ ယံုလြယ္ၿပီး အလြယ္တကူ မၽွေဝတတ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ တနည္းေျပာရရင္ သတင္းမွန္၊ မမွန္ စစ္ေဆးရာမွာ အပ်င္းထူတယ္လို႔ ေကာက္ခ်က္ခ်ႏိုင္ပါတယ္။  အင္တာနက္ဟာ ျမန္တယ္ (quickly)၊ လြယ္တယ္ (easy)၊ ဒါေပမယ့္ အသံုးျပဳသူေတြကေတာ့ အပ်င္းထူတယ္ (lazy) လို႔ ေျပာစမွတ္ျပဳၾကပါတယ္။ ဒီလိုျပႆနာေတြနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ သတင္းမီဒီယာေကာင္စီ႐ံုးခန္းမွာ ဆံုေတြ႔ခဲ့ၾကတဲ့ ေဘာ့စနီးယားနဲ႔ ဟာဇီဂိုးဗီးနားက သတင္းသမားျဖစ္တဲ့ Ljiljana Zurovac နဲ႔ Aleksandar Bibanovic တို႔ကေတာ့ သူတို႔အေတြ႔အႀကံဳေတြကိုေျပာရင္း ‘လူေတြကို က်ေနာ္တို႔က အသိေပးရမယ္၊ ဘယ္လိုသတင္းေတြကို မၽွေဝသင့္တယ္၊ ဘယ္လိုသတင္းေတြကို မမၽွေဝသင့္ဘူး၊ သတင္းေတြကို မၽွေဝတဲ႔အခါ အားလံုးကို မၽွေဝသင့္တဲ့ သတင္းလား၊ သိသင့္သိထိုက္တဲ့သူကိုသာ မၽွေဝသင့္တဲ့ သတင္းလား’ ဆိုတာေတြကို ေျပာျပပါတယ္။ Ljiljana ဆိုတဲ့ အမ်ိဳးသမီးႀကီးက အသက္ ငါးဆယ္ေက်ာ္ေလာက္ ရွိပါၿပီ။ သူဟာ ေဘာ့စနီးယားနဲ႔ ဟာဇီဂိုးဗီးနားက သတင္းမီဒီယာေကာင္စီ ဒါ႐ိုက္တာတေယာက္ပါ။ သူ စကားေျပာတဲ့အခါ သူ႔ရဲ႕ ေရႊညိဳေရာင္ဆံပင္ေတြကို ေလထဲဝဲလြင့္ေနတဲ့အထိ တက္တက္ႂကြႂကြ ေျပာတတ္ပါတယ္။ သူ႔မွာ ေျမာက္ျမားလွတဲ့ အေတြ႔အႀကံဳေတြ ရွိေနတယ္ဆိုတာ သူ႔ေလသံနဲ႔ အမူအရာကို ၾကည့္တာနဲ႔ သိႏိုင္ပါတယ္။ Aleksandar ကေတာ့ အသက္သံုးဆယ္အရြယ္ ေထာင္ေထာင္ေမာင္းေမာင္း ဗလေကာင္းေကာင္း လူငယ္တေယာက္ပါ။ ဘယ္လ္ဂ်ီယံက မာလ္တီမီဒီယာ ကြၽမ္းက်င္သူ တဦးပါ။ ေခတ္လူငယ္ပီပီ လည္ပင္းမွာ ေဆးမင္ေၾကာင္ထိုးတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ သူ စကားေျပာတဲ့အခါ ျပတ္သားၿပီး ကြန္ပ်ဴတာသမားပီပီ အခ်က္အလက္နဲ႔ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ရွိလွပါတယ္။ သူေျပာဟန္ဆိုဟန္နဲ႔ အမူအရာေတြက သတင္းမွား ျဖန္႔ခ်ိတဲ့သူေတြ၊ အမုန္းစကား ေျပာသူေတြကို အူလႈိက္အသည္းလႈိက္ ရြံရွာေနတာ သိသာပါတယ္။ သူတို႔က အမုန္းစကားေတြနဲ႔ သတင္းမွားေတြရဲ႕ဒဏ္ကို အေတာ္ႀကီး ခံစားခဲ့ၾကရသူေတြပါ။ ဒါေၾကာင့္လည္း သတင္းမွား ဖန္တီးတဲ့သူေတြကို ဘယ္လိုေဖာ္ထုတ္ရမယ္၊ ဘယ္လိုဆန္႔က်င္သင့္တယ္ ဆိုတာကို ခ်က္က်လက္က် ေျပာႏိုင္တာပါ။ က်ေနာ္တို႔ ေတြ႔ဆံုပြဲကေလးကို စီစဥ္ေပးသူက ဂ်ာမနီက DW သတင္းဌာနက ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔နဲ႔ ေျပာခဲ့တာေတြကို လက္ဖက္ရည္ေသာက္ခ်ိန္မွာ က်ေနာ္တို႔ သတင္းဌာနက သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ ေတြ႔ရင္ ျပန္ေျပာျပရပါဦးမယ္။ က်ေနာ္တို႔ဆံုေနက် လက္ဖက္ရည္ဆိုင္ကေတာ့ ဂမုန္းပြင့္ကုန္တိုက္ အေပၚထပ္က ေရႊပလႅင္ လက္ဖက္ရည္ဆိုင္ပါ။ သားႀကီးေမာင္ေဇယ်