စာၾကည့္တိုက္ကို အဂၤလိပ္လိုေတာ့ Library လို႔ သုံးတာပါ။ အဂၤလိပ္ကလည္း Libraria လို႔ေခၚတဲ့ လက္တင္ေဝါဟာရကေန ဆင္းသက္လာတာ။ အဓိပၸာယ္ကေတာ့ “စာအုပ္” (Book) ပါပဲ။ ျမန္မာေတြကေတာ့ “ပိဋကတ္တိုက္” လို႔ ေရွးႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကတည္းက ေခၚခဲ့ၾကတာပါ။ စာၾကည့္တိုက္ကို ဖြင့္ဆိုရာမွာေတာ့ “စာၾကည့္တိုက္သည္ ပံုႏွိပ္စာအုပ္မ်ားကို ေသာ္လည္းေကာင္း၊ လက္ေရးစာမူမ်ားကို ေသာ္လည္းေကာင္း လူခပ္သိမ္းတို႔ ေလ့လာရန္ စုေဆာင္းထားရာဌာန ျဖစ္သည္ဟု ဆိုေလသည္။” လို႔ ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္းမွာ ဖြင့္ဆိုတယ္။ ဒီဖြင့္ဆိုခ်က္ဟာ ေျပာင္းလဲလာတဲ့ ေခတ္ကာလနဲ႔ဆိုရင္ မျပည့္စုံႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ ဒီေန႔ေခတ္မွာေတာ့ စာအုပ္စာတမ္း၊ စာေပ၊ က်မ္းစာ၊ လက္ေရးမူတို႔သာမက ဖလင္ေကာ္ျပား၊ ဓာတ္ပုံ၊ ဓာတ္ျပားအျပင္ အီလက္ထေရာနစ္ဆိုင္ရာ မွတ္တမ္းမ်ားကိုပါ စနစ္တက် ထိန္းသိမ္းထားတဲ့ ေမာ္ကြန္းတိုက္ႀကီးပင္ ျဖစ္ေနပါတယ္။ စာၾကည့္တိုက္ဟာ လူ႔ယဥ္ေက်းမႈ စတင္ျမင့္မားလာတဲ့ “အေရးစာ” ေပၚလာကတည္းက ရွိေနခဲ့တာပါ။ အစပိုင္းေတာ့ ဘုရင္၊ မင္းညီမင္းသား၊ မႉးမတ္ေတြ၊ ပုေရာဟိတ္ ပညာရိွေတြအတြက္ သီးသန္႔ျဖစ္ခဲ့ေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ တျဖည္းျဖည္း အမ်ားျပည္သူ အသုံးျပဳႏိုင္သည္အထိ ဖြံ႔ၿဖိဳးလာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ စာၾကည့္တိုက္ဖံြ႔ၿဖိဳးတယ္ ဆိုတာကလည္း အေဆာက္အုံ ရွိေန႐ံုနဲ႔ ဖြံ႔ၿဖိဳးတယ္လို႔ မဆိုႏိုင္ဘူး။ စာၾကည့္တိုက္ ရွင္သန္ဖြံ႔ၿဖိဳးဖို႔ဆိုရင္ B သုံးလုံးနဲ႔ေတာ့ အနည္းဆုံး ျပည့္စုံဖို႔ လိုတယ္။ B သုံးလုံးဆိုတာ Book, Brain, Building တို႔ပါပဲ။ Brain ဆိုတာကေတာ့ စာၾကည့္တိုက္မႉးရဲ႕စီမံခန္႔ခြဲမႈကို ေျပာတာ။ စာၾကည့္တိုက္မွာ မရွိမျဖစ္က “စာအုပ္” ပါပဲ။ B သုံးလုံးနဲ႔ ျပည့္စုံၿပီဆိုတာနဲ႔ စာၾကည့္တိုက္ ရွင္သန္မႈအတြက္ စိတ္ခ်ရပါၿပီ။ ဒါေပမယ့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးဖို႔ဆိုရင္ေတာ့ ဖြင့္ထားတဲ့ စာၾကည့္တိုက္ကို လူထု ဝင္ေရာက္လာမွ ျဖစ္မွာပါ။ စာၾကည့္တိုက္ကို လူထုဝင္ေရာက္လာဖို႔ဆိုရင္ ဘာေတြလိုအပ္ပါသလဲ။ စာၾကည့္တိုက္ဆိုတာ စာအုပ္ စုေဆာင္းသိမ္းဆည္းရာ ေနရာသက္သက္ မဟုတ္။ ဗဟုသုတျဖန္႔ခ်ိရာ ေနရာသာ ျဖစ္တယ္လို႔ ခံယူႏိုင္မွ စာၾကည့္တိုက္ ဖံြ႔ၿဖိဳးတဲ့ဘက္ကို ဦးတည္ႏိုင္မွာပဲ ျဖစ္တယ္။ စာၾကည့္တိုက္က လူထုအတြက္ ဘာေတြေပးႏိုင္သလဲ ဆိုတာကို လူထုသိျမင္လာေအာင္ ဘယ္လိုႀကံေဆာင္မလဲ။ စာၾကည့္တိုက္အမ်ဳိးအစား ၅ မ်ိဳးထဲမွာ အမွန္တကယ္ လူထုနဲ႔ တိုက္႐ိုက္ထိေတြ႔တာက နယ္လွည့္စာၾကည့္တိုက္နဲ႔ ျပည္သူ႔စာၾကည့္တိုက္ပဲ ျဖစ္တယ္။ ဒီေတာ့ ဒီစာၾကည့္တိုက္မ်ိဳး အားေကာင္းဖို႔ဆိုရင္ အစိုးရက ဘာေတြကို ပံ့ပိုးေပးဖို႔ လိုမလဲ၊ စာၾကည့္တိုက္ဥပေဒဟာ စာၾကည့္တိုက္ ဖံြ႔ၿဖိဳးေရးကို အေထာက္ကူျပဳႏိုင္သလား၊ စတာေတြကို လူထုထံ တင္ျပေဆြးေႏြးဖို႔အတြက္ DVB Law Lab (ပိုင္းျခားစိတ္ျဖာ ဥပေဒေရးရာ) က ႐ိုက္ကူးထုတ္လႊင့္ခဲ့ပါတယ္။ ေဆြးေႏြးတင္ျပၾကမယ့္သူေတြက ေဒါက္တာသန္႔ေသာ္ေကာင္း (စာအုပ္စာေပ ပ့ံပိုးကူညီမႈအသင္းႏွင့္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးအသင္း အမႈေဆာင္)၊ ဦးသန္းႏိုင္ဦး (ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီး လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္)၊ ဦးေမာင္ေမာင္စိုး (စာၾကည့္တိုက္မႉး၊ သက္ဝင္းေအာင္ စာၾကည့္တိုက္) တို႔ပါပဲ။ အစီအစဥ္တင္ဆက္သူ ဦးခင္သန္းရဲ႕ အေမးကိုေတာ့ ေဒါက္တာသန္႔ေသာ္ေကာင္းက “စာၾကည့္တိုက္ ဖံြ႔ၿဖိဳးဖို႔ဆိုရင္ ျပည္သူ႔ဝင္ေငြခြန္ထဲက ရာခိုင္ႏႈန္းအခ်ိဳ႕ သတ္မွတ္ၿပီး ဥပေဒမွာထည့္ ျပ႒ာန္းသင့္တယ္” လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဦးသန္းႏိုင္ဦးကေတာ့ ျပည္ေထာင္စုကေရးတဲ့ စာၾကည့္တိုက္ဥပေဒကို အေျခခံၿပီး တိုင္း၊ ျပည္နယ္ရဲ႕ ေဒသဆိုင္ရာ လိုအပ္ခ်က္နဲ႔အညီ ဥပေဒေရးဆြဲဖို႔ လိုတယ္။ ဥပေဒက ဖိႏွိပ္တဲ့ဥပေဒ မျဖစ္ဖို႔ေတာ့လိုတယ္” လို႔ ေဆြးေႏြးခဲ့ပါတယ္။ ဦးေမာင္ေမာင္စိုးကေတာ့ “အစိုးရအေနနဲ႔ စာၾကည့္တိုက္ ေျမေနရာကို ရပ္ကြက္အတြင္း သင့္ေလ်ာ္ရာ ေနရာတခု ခ်မွတ္ေပးဖို႔ လိုသလို အရင္ရွိၿပီး စာၾကည့္တိုက္ ေျမေနရာေတြကိုလည္း အကာကြယ္ေပးဖို႔ ဥပေဒမွာ ပါဝင္သင့္ေၾကာင္း” ေဆြးေႏြးတင္ျပခဲ့ပါတယ္။ အားလုံး တညီတညြတ္တည္း ေဆြးေႏြးၾကတာကေတာ့ အနယ္နယ္အရပ္ရပ္က ျပည္သူ႔စာၾကည့္တိုက္ကို တာဝန္ယူ လုပ္ကိုင္သူ ေစတနာ့ဝန္ထမ္းမ်ားကို စာၾကည့္တိုက္ပညာေပးဖို႔ လိုေၾကာင္းနဲ႔ စာအုပ္စာတမ္း၊ ဂ်ာနယ္၊ သတင္းစာမ်ား အခ်ိန္နဲ႔တေျပးညီ ရရွိႏိုင္ေရးတို႔ကိုလည္း အစိုးရက ပံ့ပိုးေပးဖို႔လိုေၾကာင္း ေဆြးေႏြးသြားၾကပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ စာတတ္သူဦးေရ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းနီးပါး ရွိပါတယ္။ ကမာၻမွာ ေအာက္စ္ဖို႔ဒ္တကၠသိုလ္ မေပၚမီကတည္းက ပိဋကတ္တိုက္ေတြ ရွိခဲ့သလို ပုဂံေခတ္ မတိုင္မီကတည္းက “မိန္းမ စာတတ္သူေပါတဲ့ ႏိုင္ငံ” လို႔ မစၥတာဖာနီဗယ္က မွတ္ခ်က္ေပးခဲ့ဖူးတယ္။ ဘာသာေရးအေျခခံနဲ႔ စာေပလိုက္စားမႈ အစဥ္အလာ ႀကီးခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၆၂ ခု စစ္တပ္က အာဏာမသိမ္းမီအခ်ိန္ထိ စာၾကည့္တိုက္၊ ေက်းလက္နဲ႔ ရပ္ကြက္စာၾကည့္တိုက္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွိခဲ့တယ္။ စြယ္စုံက်မ္းမွအစ ေန႔စဥ္ထုတ္ သတင္းစာ၊ ဂ်ာနယ္တို႔အျပင္ မူလတန္းကေန တကၠသိုလ္ဝင္တန္း ျပ႒ာန္းခ်က္အဆုံး ရွာေဖြဖတ္႐ႈလို႔ ရပါတယ္။ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္ အသင္းအဖြဲ႔ဖ်က္သိမ္းေရး အမိန္႔နဲ႔အတူ စာၾကည့္တိုက္ေတြပါ ပ်က္ဖို႔အေၾကာင္း ျဖစ္လာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ၁၉၆၄ မွာ စာၾကည့္တိုက္၊ ျပတိုက္ႏွင့္ ျပပြဲမ်ား ႀကီးၾကပ္ေရးဥပေဒကို ျပ႒ာန္းၿပီး စာၾကည့္တိုက္ေတြ မွတ္ပုံတင္ရသလို စာအုပ္စာရင္းေတြပါ ေရးတင္ၿပီး အခ်ိဳ႕စာအုပ္ေတြဟာ သိမ္းယူျခင္းခံခဲ့ရတာေတြထိ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ အဲဒီေနာက္ပိုင္း ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျပည္သူ႔စာၾကည့္တိုက္ေတြ တျဖည္းျဖည္း ေပ်ာက္ကြယ္လုနီးပါး ျဖစ္သြားခဲ့ပါေတာ့တယ္။ တကယ္ေတာ့ ၁၉၆၄ စာၾကည့္တိုက္ဥပေဒဆိုတာ စာၾကည့္တိုက္ေတြကို ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ဖို႔ ျပ႒ာန္းတာပဲ ျဖစ္တယ္။ အမွန္တကယ္ စာၾကည့္တိုက္ ဖံြ႔ၿဖိဳးရွင္သန္ဖို႔ဆိုရင္ ဥပေဒအေႏွာင္အဖြဲ႔ကင္းတဲ့ ရပ္/ေက်းဆိုင္ရာ ျပည္သူ႔စာၾကည့္တိုက္ေတြ တိုးပြားဖို႔ လိုပါတယ္။ အစိုးရပိုင္းအေနနဲ႔ကေတာ့ စာအုပ္၊ နည္းပညာနဲ႔ ရပ္ေက်းစာၾကည့္တိုက္ေတြမွာ အင္တာနက္ကေန အခ်ိန္နဲ႔တေျပးညီ ဖတ္ႏိုင္ေအာင္ စီမံပံ့ပိုးေပးဖို႔ေတာ့ လိုမွာပါ။ ဒါ့အျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေတာေရာ ၿမိဳ႕ပါ ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္ အသုံးျပဳသူ အေရတြက္မ်ားျခင္းကို အခြင့္အေရးတရပ္အျဖစ္ အသုံးခ်ၿပီး အက်ိဳးရွိေစမယ့္ စာအုပ္စာတမ္းမ်ား၊ သတင္းမ်ားကို စာၾကည့္တိုက္မ်ားအေနနဲ႔ အခမဲ့ ၾကည့္႐ႈေလ့လာ ကူးယူႏိုင္ေအာင္ အစိုးရက ပံ့ပိုးေပးမယ္ ဆုိရင္ေတာ့ ျပည္သူ႔စာၾကည့္တိုက္မ်ား ရွင္သန္ဖြံ႔ၿဖိဳး အက်ိဳးရွိလာေစႏိုင္ေၾကာင္း အႀကံျပဳ တင္ျပလိုက္ပါတယ္။ ထြန္းေဇာ္ေဌး