ရပ္ေက်းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးမ်ား ေရြးခ်ယ္ရာဝယ္
DVB
·
December 1, 2017
ရပ္ကြက္ (သို႔မဟုတ္) ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြကို ျပန္လည္ေရြးခ်ယ္ရမယ္ ဆိုတဲ့ သတင္းေတြ ထြက္ေပၚလာၿပီးေနာက္ပိုင္း အခ်ိဳ႕ေသာ တိုင္းေဒသႀကီးနဲ႔ ျပည္နယ္ေတြမွာ ရပ္ကြက္ (သို႔မဟုတ္) ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြကို ျပန္လည္ေရြးခ်ယ္ေနၾကသလို အခ်ိဳ႕ေသာ တိုင္းေဒသႀကီးနဲ႔ ျပည္နယ္ေတြမွာ ဒီဇင္ဘာလမွာမွ စတင္ေရြးၾကရမယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ေရြးခ်ယ္မႈေတြ စတင္ျပဳလုပ္ေနတဲ့ တိုင္းေဒသႀကီးနဲ႔ ျပည္နယ္ေတြရဲ႕ ရပ္ကြက္နဲ႔ ေက်းရြာေတြမွာ ျပႆနာေတြမ်ားစြာ ႀကံဳေတြ႔ေနရတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ အဓိကျဖစ္ရတဲ့ ျပႆနာအရင္းအျမစ္ကေတာ့ နည္းဥပေဒမရွိဘဲ တတိယအႀကိမ္ ျပင္ဆင္မႈျပဳလုိက္တဲ့ ရပ္ကြက္ (သို႔မဟုတ္) ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒအေပၚ မူတည္ၿပီး ေရြးခ်ယ္ေနရတာေၾကာင့္ အျငင္းပြားမႈေတြ ျဖစ္တယ္ဆိုတာ ေတြ႔ရပါတယ္။
အထူးသျဖင့္ ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ေတြကို ဘယ္လိုနည္းနဲ႔ေရြးမယ္၊ ရာအိမ္စု၊ ဆယ္အိမ္စုေတြကို ဘယ္လိုနည္းနဲ႔ စုဖြဲ႔မယ္၊ ဆယ္အိမ္မႉးေတြကို ဘယ္လိုနည္းနဲ႔ ေရြးမယ္၊ ရာအိမ္မႉးေတြကို ဘယ္လိုနည္းနဲ႔ေရြးမယ္၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြကို ဘယ္လိုေရြးမယ္ ဆိုတာပါပဲ။ သတင္းေတြ ၾကားေနရတာကေတာ့ နည္းဥပေဒမရွိ၊ မထြက္ေသးဘဲ ဘာလို႔ ေရြးေကာက္ပြဲ လုပ္ရသလဲဆိုတဲ့ ေဝဖန္ခ်က္ေတြနဲ႔အတူ လက္ရွိအစိုးရအဖြဲ႔ကို အျပစ္တင္ေနၾကတာ ပိုမ်ားေနပါတယ္။ ဟုတ္ေတာ့လည္း ဟုတ္ေနတာပဲေလ။ နည္းဥပေဒမရွိဘဲ အထက္မွ ညႊန္ၾကားခ်က္ေတြ ထြက္ေပၚမလာဘဲ ဒီဇင္ဘာလအၿပီး ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြကို ျပန္ေရြးခိုင္းေတာ့ တိုင္ပတ္ၾကမွာေတာ့ မထူးဆန္းပါဘူး။
ဒါေပမယ့္ အေကာင္းဘက္္က ျပန္လည္႐ႈျမင္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္လည္း တတိယအႀကိမ္ ျပင္ဆင္လိုက္တဲ့ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒအရ ဒီမိုကေရစီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပံုစံရဲ႕ အေျခခံအုတ္ျမစ္ျဖစ္တဲ့ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္ခ်ဳပ္ေရး အခန္းက႑မွာ ရပ္ရြာေနျပည္သူမ်ားအတြက္ တိုက္႐ိုက္ ဒီမိုကေရစီကို အဆင့္တိုင္းမွာ က်င့္သံုးခြင့္ေပးထားသလို နည္းဥပေဒမရွိဘဲ ေရြးေကာက္ပြဲ လုပ္ခိုင္းလိုက္တာဟာ ရပ္ရြာေနျပည္သူေတြကို တိုက္႐ိုက္ဆံုးျဖတ္ခြင့္၊ လုပ္ပိုင္ခြင့္ ေပးလိုက္တယ္လို႔ ယူဆလို႔လည္း ရတယ္လို႔ စာေရးသူအေနနဲ႔ ႐ႈျမင္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ နည္းဥပေဒမရွိတဲ့အတြက္ ရပ္ရြာေနျပည္သူေတြက သက္ဆိုင္ရာ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ေရြးတဲ့အခါ အဆင့္တိုင္းမွာ ရပ္ရြာက လူေတြက တိုင္ပင္ၾက၊ ဆံုးျဖတ္ၾက ပံုစံနဲ႔ ႀကီးၾကပ္ေရးမႉးေတြ၊ ဆယ္အိမ္မႉးေတြ၊ ရာအိမ္မႉးေတြ၊ ေက်းရြာတာဝန္ခံေတြ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေလာင္းေတြကို ဘယ္လိုဘယ္ပံုနည္းနဲ႔ ေရြးၾကမလဲဆိုတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခြင့္အာဏာ၊ တနည္းအားျဖင့္ ျပည္သူကို အာဏာအပ္ႏွင္းလိုက္တဲ့သေဘာ ျဖစ္သြားတာပါ။ ဒါကို အေတြ႔အႀကံဳမရွိၾကတဲ့ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ ျပႆနာ အႀကီးအက်ယ္တက္မယ္ ဆိုတာလည္း မထူးဆန္းပါဘူး။
အဲဒီျပႆနာရဲ႕ ေရေသာက္ျမစ္ကလည္း ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒကို ေလ့လာမႈနဲ႔ ေရးထားတဲ့ အဓိပၸာယ္ဆိုလိုရင္းေတြကို နားလည္မႈ နည္းတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒီျပႆနာကလည္း ေခတ္အဆက္ဆက္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဥပေဒပညာရွင္ေတြ လူထုအေျချပဳ လူမႈအဖြဲ႔ေတြ၊ ေရွ႕ေနအသင္းေတြနဲ႔ တတ္သိနားလည္သူေတြက အသိပညာေပး အားနည္းခဲ့လို႔ျဖစ္သလို ျပည္သူလူထုကလည္း ေလ့လာဖတ္႐ႈမႈ၊ စိတ္ဝင္စားမႈ အားနည္းတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ အခုလို အခက္အခဲေတြနဲ႔ ႀကံဳေတြ႔ေနရတာပဲ ျဖစ္တယ္လို႔ သံုးသပ္ႏိုင္ပါတယ္။
အခု ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြကို ေရြးခ်ယ္တဲ့အခါ ပထမဆံုး နားလည္ထားရမွာက ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒ၊ အခန္း (၁)၊ ပုဒ္မ(၂) (က-ည) အထိ၊ ယခု တတိယအႀကိမ္ ျပင္ဆင္ခ်က္ ဥပေဒအရ (က-ဎ) အထိ ျပ႒ာန္းထားတဲ့ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ကို နားလည္ထားရပါမယ္။ အထူးသျဖင့္ တတိယအႀကိမ္မွာ ျပင္ဆင္လိုက္တဲ့ ဥပေဒအရ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုထားတဲ့ ႀကီးၾကပ္ေရးဆိုတာ ဘာလဲ၊ ဆယ္အိမ္မႉးဆိုတာ ဘာလဲ၊ ရာအိမ္မႉးဆိုတာ ဘာလဲ၊ ေက်းရြာတာဝန္ခံဆိုတာ ဘာလဲ၊ အိမ္ေထာင္စု ကိုယ္စားလွယ္ဆိုတာ ဘာလဲဆိုတာ သိထားဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ အဲဒီအဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္နဲ႔အတူ ပူးတြဲသိထားရမွာက ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ကို ဘယ္လိုေရြးရမယ္၊ ဆယ္အိမ္မႉး၊ ရာအိမ္မႉးေတြကို ဘယ္လိုေရြးမယ္၊ ေက်းရြာတာဝန္ခံကို ဘယ္လိုေရြးရမယ္၊ ေက်းရြာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြကို ဘယ္လိုေရြးရမယ္ ဆိုတဲ့ ပုဒ္မေတြနဲ႔ ပူးတြဲေလ့လာၾကရပါမယ္။ ေနာက္တဆင့္ သိထားရမွာက အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးကို ေရြးခ်ယ္တဲ့ အဆင့္တိုင္းမွာ ဘယ္သူေတြက မဲေပးေရြးခ်ယ္ရမလဲ၊ ဘယ္လိုေရြးခ်ယ္ရမလဲ၊ ဘယ္လိုအတည္ျပဳလဲဆိုတာ သိထားဖို႔လိုပါတယ္။
တတိယအႀကိမ္ ျပင္ဆင္တဲ့ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒအရ သံုးသပ္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ အေျခခံအားျဖင့္ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာေန ျပည္သူေတြက အနည္းဆံုး ၃ ႀကိမ္၊ အမ်ားဆံုး ၄ ႀကိမ္ မဲေပးၾကရမွာျဖစ္ၿပီး အတည္ျပဳရမယ့္အဆင့္ ၂ ဆင့္ရွိတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒီအဆင့္ကိုမသြားခင္ နားလည္ထားရမွာက - ဘယ္သူေတြ မဲေပးပိုင္ခြင့္၊ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ခံပိုင္ခြင့္ရွိလဲနဲ႔ အိမ္ေထာင္စုဆိုတာ ဘာလဲ၊ အိမ္ေထာင္စု ကိုယ္စားလွယ္ဆိုတာ ဘာလဲဆိုတာကို သိဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ေရြးခ်ယ္ဖို႔ မဲေပးခြင့္ရွိသူက ဘယ္သူလဲဆိုတာကို ေလ့လာၾကည့္မယ္ဆိုရင္ အိမ္ေထာင္စုကိုယ္စားလွယ္ေတြက မဲေပးေရြးခ်ယ္ရမွာပါ။ အိမ္ေထာင္စုကိုယ္စားလွယ္ကို ယခင္ ၂၀၁၂ ဥပေဒအရဆိုရင္ “အိမ္ေထာင္ဦးစီး” ကို ညႊန္းဆိုထားပါတယ္။ အခု တတိယအႀကိမ္ ျပင္ဆင္တဲ့ ဥပေဒအရ ဆိုရင္ အသက္ ၁၈ ႏွစ္ျပည့္သူတဦး ျဖစ္ရပါ့မယ္။ အိမ္ေထာင္ဦးစီးကပဲ မဲေပးရမယ္ဆိုတဲ့ သေဘာမဟုတ္ဘဲ တအိမ္ေထာင္တေယာက္ မဲေပးခြင့္ ျဖစ္သြားပါတယ္။ အသက္ ၁၈ ႏွစ္ ျပည့္ရမယ္ ဆုိတာပါပဲ။ ယခင္ ၂၀၁၂ ဥပေဒနဲ႔ ကြဲျပားသြားတာကေတာ့ အမ်ိဳးသမီးနဲ႔ လူငယ္ေတြကို မဲေပးခြင့္ လမ္းဖြင့္ေပးလိုက္တဲ့သေဘာ ျဖစ္တယ္ဆိုတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဥပမာ- ေက်းရြာတရြာမွာ အိမ္ေထာင္စု ၇၀၀ ရွိရင္ အိမ္ေထာင္စုကိုယ္စားလွယ္ ၇၀၀ က မဲေပးေရြးၾကရမယ္ဆိုတဲ့ သေဘာပါ။
အိမ္ေထာင္စု ဆိုတာကေတာ့ လ.ဝ.က က အတည္ျပဳေပးထားတဲ့ ပံုစံ (၆၆/၆) စာရင္းရွိရမယ္ ဆိုတာပါပဲ။ ဒီအိမ္ေထာင္စုစာရင္း (ပံုစံ ၆၆/၆) နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဒိြဟျဖစ္ေနတာက လက္ရွိ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြ ေရြးခ်ယ္ေနၾကတဲ့ တိုင္းေဒသႀကီး/ျပည္နယ္ေတြမွာ ပံုစံ (၆၆/၆) မရွိသူေတြ မဲေပးခြင့္ ရွိ/မရွိ ဆိုတာေတြပါပဲ။ ဥပေဒအရ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ ပံုစံ (၆၆/၆) မရွိရင္ ေပးခြင့္မရွိပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ေတြက ဆင္ျခင္တံုတရားရွိရင္ မဲေပးခြင့္ ရသြားႏိုင္ပါတယ္လို႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ အခန္း(၁) အေျခခံမူမ်ားတြင္ ျပ႒ာန္းထားသည့္ ပုဒ္မ (၂) အရ ျပည္ေထာင္စုသမၼတ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ျဖစ္သည့္အတြက္ အေမြဆက္ခံျခင္းစနစ္ကို က်င့္သံုးေသာႏိုင္ငံ မဟုတ္ျခင္း၊ အစိုးရအႀကီးအကဲမ်ားကို ျပည္သူ႔ဆႏၵျဖင့္ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္သည့္ႏိုင္ငံ ျဖစ္သည့္အတြက္ေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊ ပုဒ္မ (၄) အရ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာသည္ ႏိုင္ငံသားတို႔ထံမွ ဆင္းသက္ရမည္ ဆိုသည့္အတြက္ေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊ ပုဒ္မ (၂၁)(က)(ဂ) မ်ားအရ ႏိုင္ငံသားတိုင္းသည္ တန္းတူညီမၽွခြင့္၊ လြတ္လပ္ခြင့္နွင့္ တရားမၽွတခြင့္ အခြင့္အေရးမ်ား ရွိျခင္းႏွင့္ ျပည္သူတို႔၏ ေအးခ်မ္းသာယာေရးႏွင့္ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးအတြက္ တာဝန္ကိုယ္စီ ရွိေနသည့္အတြက္ေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊ ပုဒ္မ (၃၈)(က) အရ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ခြင့္ႏွင့္ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ခံပိုင္ခြင့္ ရွိသည့္အတြက္ေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊ အခန္း (၈) ႏိုင္ငံသား၊ ႏိုင္ငံသားမ်ား၏ မူလအခြင့္အေရးႏွင့္ တာဝန္မ်ားအရ ပုဒ္မ (၃၄၇) အရ ႏိုင္ငံေတာ္သည္ မည္သူ႔ကိုမဆို ဥပေဒအရ တန္းတူညီမၽွခြင့္ ေပးျခင္းေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊ ပုဒ္မ (၃၄၈) အရ ႏိုင္ငံေတာ္သည္ မည္သည့္ႏိုင္ငံသားကိုမၽွ ခြဲျခားဆက္ဆံျခင္း မျပဳရျခင္းေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊ ပုဒ္မ (၄၈၄) အရ ႏိုင္ငံသားတိုင္းသည္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားကို တာဝန္ရွိသည့္အတြက္ေၾကာင့္ လည္းေကာင္း ႏိုင္ငံေတာ္၏ ေအာက္ေျခ ေဒသႏၲရ အစိုးရအဖြဲ႔ျဖစ္သည့္ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးမ်ားကို ေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ရွိေနတယ္ ဆုိတာကို သိထားဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
ၿပီးရင္ အိမ္ေထာင္စု ကိုယ္စားလွယ္ေတြအေနနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးကို အဆင့္ဆင့္ ေရြးတဲ့အခါ အေရးတႀကီး သိထားရမွာက ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ ေရြးတာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ဆယ္အိမ္မႉး၊ ရာအိမ္မႉးေတြ ေရြးတဲ့အခါပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေက်းရြာတာဝန္ခံနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးပဲျဖစ္ျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ခံမယ့္သူအားလံုး ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒ၊ ပုဒ္မ (၅) ပါ အရည္အခ်င္းနဲ႔ ျပည့္စံုသူမ်ား ျဖစ္ရမယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို ေသခ်ာနားလည္ထားဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ အားလံုးေသာ အရည္အခ်င္းနဲ႔ ျပည့္စံုသူ ျဖစ္ခ်င္မွ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ တတိယအႀကိမ္ ျပင္ဆင္တဲ့ဥပေဒမွာ အရည္အခ်င္းနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ယခင္ပုဒ္မ (၅)(ဂ)(ဃ) ျဖစ္တဲ့ ပညာအရည္အခ်င္း အသင့္အတင့္ရွိသူျဖစ္ျခင္းနဲ႔ စားဝတ္ေနေရးဖူလံုသူ ျဖစ္ရမယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို ပယ္ဖ်က္ထားပါတယ္။ ဒါကလည္း လက္ေတြ႔ ေက်းရြာေတြရဲ႕ အေျခအေနအရ ပညာတတ္သူ နည္းပါးတဲ့အတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ က်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံသားေတြအေနနဲ႔ စဥ္းစားရမွာက ေက်းရြာေတြမွာ ပညာမတတ္တာမွန္ေပမယ့္ အတတ္ႏိုင္ဆံုးေတာ့ ပညာတတ္သူကို ေရြးခ်ယ္ႏိုင္မွ ေတာ္ရာက်ပါမယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စုစာေရးက ဘြ႔ဲရ ပညာတတ္လည္းျဖစ္၊ ႏိုင္ငံဝန္ထမ္းလည္း ျဖစ္တဲ့အတြက္ သူက ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးကို အေထာက္အကူျပဳေပးရမယ့္သူဆိုေတာ့ ကိုယ္တို႔ ေရြးခ်ယ္လိုက္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးက လုပ္ရည္ကိုင္ရည္ မရွိဘူးဆိုရင္ စာေရးေျပာတဲ့အတိုင္း လုပ္ရမယ့္သေဘာ ျဖစ္ေနပါ့မယ္ဆိုတာကိုေတာ့ သတိထားဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
တတိယအႀကိမ္ ျပင္ဆင္တဲ့ ဥပေဒမွာ ပုဒ္မ (၅)(င) မွာ ျပင္ဆင္ထားတာကေတာ့ ယခင္ ၂၀၁၂ ဥပေဒမွာလို သက္ဆိုင္ရာ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာမွာ တဆက္တည္း ၁၀ ႏွစ္ ေနထိုင္ရေတာ့မွာ မဟုတ္ဘဲ ၅ ႏွစ္ ေနထိုင္သူျဖစ္ရမယ္လို႔ ျပင္ဆင္ထားသလို ႏိုင္ငံဝန္ထမ္းျဖစ္ရင္ တဆက္တည္း ၂ ႏွစ္ ေနထိုင္သူျဖစ္ရမယ္လို႔ ျပင္ဆင္ထားပါတယ္ ဆိုတဲ့အခ်က္ကို သိနားလည္ထားရင္ ရပါၿပီ။ ပုဒ္မ (၅)(ည) မွာ အစိုးရဝန္ထမ္းကေန ႏိုင္ငံဝန္ထမ္းလို႔ ေျပာင္းတာကလြဲလို႔ေပါ့၊ က်န္တဲ့အခ်က္ေတြကေတာ့ ယခင္ဥပေဒအတိုင္း အတူတူပါပဲ။
အထက္က တင္ျပထားသလိုပဲ တတိယအႀကိမ္ျပင္ဆင္တဲ့ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒအရ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ပံုစနစ္မွာ အေျခခံအားျဖင့္ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာေနျပည္သူေတြက အနည္းဆံုး ၃ ႀကိမ္၊ အမ်ားဆံုး ၄ ႀကိမ္ မဲေပးၾကရမွာျဖစ္ၿပီး အတည္ျပဳရမယ့္အဆင့္ ၂ ဆင့္ရွိပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံရဲ႕ အေျခအေနအရ ေက်းရြာခြဲေတြနဲ႔ စုဖြဲ႔ထားတဲ့ ေက်းရြာအုပ္စုေတြမွာဆိုရင္ အုပ္စုအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို အၿပိဳင္အဆုိင္ရွိၾကတာေၾကာင့္ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာေန ျပည္သူမ်ားအေနနဲ႔ မဲ ၄ ႀကိမ္ေပးရမယ္ဆိုတာ က်ိန္းေသသေလာက္ပါပဲ။
ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ပံု အဆင့္ဆင့္
၁) ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔အား ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ျခင္းႏွင့္ အတည္ျပဳျခင္း
တတိယအႀကိမ္ ျပင္ဆင္တဲ့ ဥပေဒအရ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒ၊ ပုဒ္မ (၆) အရ ႀကီးၾကပ္ေရးမႉး ၅ ဦးကို ၿမိဳ႕နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးက ေရြးခ်ယ္ရမယ့္ပံုစံ မဟုတ္ေတာ့ဘဲ ရပ္ရြာ အုပ္စုအတြင္း ေနထိုင္သူမ်ားက ေရြးခ်ယ္ခံရသူကို ၿမိဳ႕နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးက အတည္ျပဳ ဖြဲ႔စည္းတာဝန္ေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ ျပႆနာျဖစ္ေနတာက လက္ရွိ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြ ေရြးခ်ယ္ေနၾကတဲ့ တိုင္းေဒသႀကီးေတြနဲ႔ ျပည္နယ္ေတြမွာ ေက်းရြာအုပ္စုအတြင္း ေနထိုင္သူမ်ားက ေရြးခ်ယ္ရမယ္ဆိုေတာ့ အုပ္ေအာ္ေသာင္းတင္းျဖစ္ၿပီး ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ပြဲေတြ ပ်က္ကုန္တာပါပဲ။ ဒါကလည္း အေလ့အထမရွိလို႔ ျပႆနာျဖစ္တာပါ။ ဒီအျဖစ္အပ်က္ေတြကို ရပ္/ေက်း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြ ေရြးခ်ယ္ဖို႔ မလုပ္ရေသးတဲ့ တုိင္းေဒသႀကီးေတြနဲ႔ ျပည္နယ္ေတြက သင္ခန္းစာယူၾကရမွာေတာ့ အမွန္ပါပဲ။ ျပႆနာက ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ ေရြးခ်ယ္ပြဲေတြ ပ်က္သြားတဲ့ ေက်းရြာေတြက ေနာက္တႀကိမ္ ေရြး၊ မေရြး မသိရတာပါ။ က်ေနာ့္အေနနဲ႔ေတာ့ ျပန္ေရြးေစခ်င္ပါတယ္။ အဲဒီအခါက်ရင္ ျပန္မေရြးခင္ ရပ္ရြာမွာေနတဲ့သူေတြက ႀကိဳတင္ညိႇႏိႈင္းေဆြးေႏြးၾကဖို႔ လိုပါလိမ့္မယ္။
ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ ေရြးတဲ့ပံုစံကို ေလ့လာၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ေက်းရြာခြဲေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ ေက်းရြာအုပ္စုေတြမွာ ယခင္က အိမ္ေထာင္စုအေရအတြက္နဲ႔ အခ်ိဳးက် ေရြးခ်ယ္တဲ့ပံုစံကို ေရြးခ်ယ္ၾကတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒီစနစ္ကို မႀကိဳက္တာက အိမ္ေထာင္စုနည္းတဲ့ ေက်းရြာေတြက မႀကိဳက္ၾကပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အိမ္ေထာင္စုမ်ားတဲ့ ေက်းရြာႀကီးက ႀကီးၾကပ္ေရးမႉးတဦး အပိုရတာေၾကာင့္ပါ။ ႀကီးၾကပ္ေရးမႉး အပိုရလို႔ ဆယ္အိမ္စု၊ ရာအိမ္စုေတြဖြဲ႔ရင္ ဒါမွမဟုတ္ အျငင္းပြားရင္ ႀကီးၾကပ္ေရးမႉးမ်ားတဲ့ရြာက အႏိုင္ရတယ္ဆိုတဲ့ အေတြးဝင္ေနလို႔ပါပဲ။ လက္ေတြ႔လည္း ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၂၊ ၂၀၁၅ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ပြဲေတြမွာ ျဖစ္ခဲ့တာပါ။ အဲေတာ့ လက္ရွိ တည္ဆဲဥပေဒအရ နည္းဥပေဒကလည္း မရွိေသးေတာ့ ႀကီးၾကပ္ေရးမႉးေတြကို ယခင္အတိုင္း ေရြးမလား၊ ဒါမွမဟုတ္ ေက်းရြာ ၅ ရြာေအာက္နဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ ေက်းရြာအုပ္စုေတြမွာ တရြာႏွစ္ေယာက္ အဆုိတင္ၿပီး ေက်းရြာအုပ္စုတခုလံုးက တိုက္႐ိုက္မဲေပးၿပီး ႀကီးၾကပ္ေရး ၅ ဦးကိုပဲ ေရြးမလား၊ ေက်းရြာ ၅ ရြာအထက္ရွိတဲ့ ေက်းရြာအုပ္စုေတြမွာ တရြာ ၁ ေယာက္ အဆိုျပဳၿပီး ၅ ဦးကို ေရြးမလားဆိုတာ ရပ္ရြာေနျပည္သူမ်ားက ေသခ်ာစဥ္းစားၾကရပါလိမ့္မယ္။ ဒီထက္ေကာင္းတဲ့ နည္းလမ္းေတြ ရွိရင္လည္း အသံုးျပဳၾကရမွာပါ။ က်ေနာ္ အႀကံျပဳခ်င္တာက ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ကို ဘယ္လိုပံုစံနဲ႔ေရြးေရြး အဓိကက အမွန္တကယ္ ရပ္ရြာက လူအမ်ား ေလးစားၾကည္ညိဳသူ၊ သိကၡာ သမာဓိရွိသူကို မွန္မွန္ကန္ကန္ ေရြးခ်ယ္ျဖစ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
သံုးသပ္ခ်က္အရ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒမွာ ဒီမိုကေရစီက်တယ္ဆိုလို႔ ဒီတခ်က္ပဲရွိတာ ေတြ႔ရတယ္။ ေနာက္တခ်က္က ရပ္ရြာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအတြက္ အဓိကက်တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ေရြးတဲ့အခါမွာမသံုးဘဲ ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ကို ဒီမိုကေရစီနည္းက် ေရြးေတာ့ ျပႆနာတက္တယ္လို႔ ယူဆရပါတယ္။ အမွန္က အုပ္စုအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ေရြးတဲ့အခါ ဒီစနစ္ကို သံုးမယ္ဆိုရင္ ဒီမိုကေရစီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္က ပီပီျပင္ျပင္ ျဖစ္လာမွာပါ။ က်ေနာ္ကေတာ့ ႀကီးၾကပ္ေရးေရြးတာမွာ အျငင္းပြားစရာမရွိဘူးလို႔ ျမင္တယ္။ ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ေတြ ဆယ္အိမ္၊ ရာအိမ္ စုဖြဲ႔တာ၊ မဲေပးႏိုင္တဲ့ စာရင္းျပဳစုတာေတြ မွန္၊ မမွန္က အဓိကျဖစ္လို႔ပါ။ ဒါကို ေစာင့္ၾကည့္ဖို႔ လိုပါတယ္။ တကယ့္ပြဲႀကီးပြဲေကာင္းက ဆယ္အိမ္မႉး၊ ရာအိမ္မႉးနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးကို ေရြးတဲ့အခါ အုပ္စုတခုလံုးအတြက္ အမွန္တကယ္ အက်ိဳးျပဳႏိုင္သူ၊ အုပ္စုတခုလံုးအတြက္ စဥ္းစားေပးႏိုင္သူ၊ အုပ္စုတခုလံုးရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ဘက္မလိုက္ဘဲ ျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္သူ၊ ေက်းရြာအုပ္စုတခုလံုးရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားနဲ႔ အခြင့္အေရးေတြကို ကာကြယ္ျမႇင့္တင္ေပးႏိုင္သူကို မွန္မွန္ကန္ကန္ မဲေပးေရြးခ်ယ္ႏိုင္ဖို႔ပါပဲ။
ႀကီးၾကပ္ေရးမႉး ၅ ဦးကို ေရြးခ်ယ္ေပးၿပီးၿပီဆိုရင္ ရရွိလာတဲ့ရလဒ္ကို ၿမိဳ႕နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးကို တင္ျပရၿပီး ၿမိဳ႕နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးက အတည္ျပဳ ဖြဲ႔စည္းတာဝန္ေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ ရပ္ရြာေန ျပည္သူေတြက မဲတႀကိမ္ေပးၿပီး၊ တႀကိမ္ အတည္ျပဳၿပီးပါၿပီ။
၂) ဆယ္အိမ္စု၊ ရာအိမ္စုမ်ားကို စုဖြဲ႔ေပးျခင္း
ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ကို ဒီမိုကေရစီနည္းက် အမ်ားဆႏၵအရ ေရြးခ်ယ္ေပးၿပီးတယ္ဆိုရင္ ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔က ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒ၊ ပုဒ္မ (၇)(က) အရ အိမ္ေထာင္စုစာရင္းကို ျပဳစုၿပီး ဆယ္အိမ္စု၊ ရာအိမ္စုေတြကို စုဖြဲ႔ေပးရမွာပါ။ အဲလိုဖြဲ႔တဲ့အခါ တဆက္တစပ္တည္း အစဥ္အလိုက္ တတန္းတည္း ဖြဲ႔ရမွာပါ။ လိုသလိုစုဖြဲ႔လို႔ မရပါဘူး။ အကယ္၍ အိမ္ေက်ာ္ဖြဲ႔တယ္၊ ကြက္က်ားဖြဲ႔တယ္ဆိုရင္ ဒါဟာ ဥပေဒကို ခ်ိဳးေဖာက္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလိုမျဖစ္ေအာင္ လက္ရွိ ေရြးခ်ယ္ပြဲေတြ ျပဳလုပ္ေနတဲ့ တိုင္းေဒသႀကီး (သို႔မဟုတ္) ျပည္နယ္ေတြမွာ ႀကီးၾကပ္ေရးမႉးေတြရဲ႕ လုပ္ပိုင္ခြင့္နဲ႔ တာဝန္ေတြကို သီးျခားသင္တန္းေပးတဲ့ အစီအစဥ္ေတြရွိတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ ႀကီးၾကပ္ေရးမႉးေတြကို သင္တန္းေပးၿပီးျဖစ္လို႔ ငါတို႔နဲ႔မဆိုင္ဘူးဆိုၿပီး လုပ္လို႔မရပါဘူး။ ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ကို ဥပေဒအရ ေပးထားတဲ့တာဝန္ကို ရပ္ရြာေန ျပည္သူမ်ားအေနျဖင့္လည္း ေလ့လာထား၊ သိရွိနားလည္ထားရင္ ပိုေကာင္းတယ္လို႔ အႀကံျပဳခ်င္ပါတယ္။ သို႔မွသာ ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ေတြရဲ႕ လုပ္ပိုင္ခြင့္နဲ႔ တာဝန္ေတြအတိုင္း မလုပ္ဘူးဆိုရင္ ေထာက္ျပႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆယ္အိမ္စု၊ ရာအိမ္စုေတြ ဖြဲ႔တာကို ကိုယ္နဲ႔မဆိုင္ဘူးဆိုၿပီး မေနပါနဲ႔ ရပ္ရြာေန ျပည္သူေတြအေနနဲ႔ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ရင္ အေကာင္းဆံုးပါ။ ျပႆနာဆိုတာ မျဖစ္ခင္က ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ ကာကြယ္ထားဖို႔ပါပဲ။
ဒီေနရာမွာ ျပႆနာတခု ရွိေနတာက ေက်းရြာအေတာ္မ်ားမ်ားမွာ အိမ္ေထာင္စုစာရင္းပံုစံ ၆၆/၆ မရွိတာပါပဲ။ အဲေတာ့ အိမ္ေထာင္စုစာရင္း မရွိသူေတြ အေတာ္မ်ားမ်ား၊ မရွိတဲ့အိမ္ေထာင္စုေတြ မဲေပးခြင့္ရွိ၊ မရွိဆိုတဲ့ ျပႆနာပါပဲ။ ဒါကို ရပ္ေက်းေန ျပည္သူေတြက ဘယ္လိုျဖစ္သင့္တယ္ဆိုေတာ စဥ္းစားၾကရမွာပါ။ အထူးသျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမွာ အာမခံခ်က္ေပးထားတဲ့ ပုဒ္မေတြနဲ႔ အထက္မွာ တင္ျပထားတဲ့အတိုင္း အခြင့္အေရးရွိတယ္ဆိုတာ ေထာက္ျပ ေတာင္းဆိုရမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္ျပႆနာတခုက တအိမ္တည္းမွာ အိမ္ေထာင္စုပံုစံ ၆၆/၆ မိသားစုရွိတဲ့အျပင္ မရွိတဲ့မိသားစုတခု၊ ႏွစ္ခုလည္း ရွိေနျခင္းနဲ႔ အိမ္ေထာင္စုပံုစံ ၆၆/၆ ပံုစံႏွစ္ခုလံုးရွိတဲ့ မိသားစုႏွစ္စုလံုး တအိမ္တည္းမွာ ေနၾကေတာ့ ဆယ္အိမ္စု၊ ရာအိမ္စုေတြ ဖြဲ႔တဲ့အခါ ဖြဲ႔ခြင့္ရွိ၊ မရွိ ဆိုတဲ့ အျငင္းပြားမႈ ျဖစ္ႏိုင္တာပါ။ ဥပေဒအရ ေျပာထားတာက တဆက္တည္း အစဥ္လိုက္ျဖစ္ရမယ္ ဆုိတာေၾကာင့္ အိမ္တေဆာင္ထဲမွာ အိမ္ေထာင္စု ႏွစ္စုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ႏွစ္စုအထက္ပဲရွိရွိ စုဖြဲ႔လို႔မရတဲ့သေဘာ ေဆာင္ေနပါတယ္။ ဒီလို အျငင္းပြားမႈမျဖစ္ေအာင္ ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္က ဆင္ျခင္ဖို႔က အဓိကပဲျဖစ္တယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။ တအုပ္စုတည္းမွာ ရြာတရြာကို ေပးဖြဲ႔ၿပီး အျခားတရြာကို ေပးဖြဲ႔တာမ်ိဳး မျဖစ္ဖို႔ေတာ့ လိုပါလိမ့္မယ္။
ဆယ္အိမ္စုဖြဲ႔တဲ့အခါ စုဖြဲ႔ခြင့္ျပဳ၊ မျပဳနဲ႔ ပံုစံ ၆၆/၆ မရွိသူ မဲေပးခြင့္ရွိ/မရွိ ဆိုတဲ့ကိစၥက တထပ္တည္း က်ေနတာ ေတြ႔ရမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ မဲေပးခြင့္ေပးရင္ စုဖြဲ႔ေပးရမယ့္သေဘာ ရွိၿပီး မဲေပးခြင့္မရွိဘူး ဆိုရင္ေတာ့ ဆယ္အိမ္စုဖြဲ႔ခြင့္ မေပးသင့္တဲ့သေဘာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ေနာက္တခ်က္က အိမ္တအိမ္တည္းမွာ ပံုစံ ၆၆/၆ ရွိေနတယ္ဆိုရင္ ဥပေဒအရ သူ မဲေပးခြင့္၊ ေရြးခ်ယ္ခံပိုင္ခြင့္ ရွိေနတာေၾကာင့္ ဆယ္အိမ္စုဖြဲ႔ရင္ ထည့္ဖြဲ႔ေပးရမယ့္သေဘာ ျဖစ္ေနပါတယ္။ အိမ္တအိမ္တည္းကို အိမ္ႏွစ္အိမ္အျဖစ္ စုဖြဲ႔ေပးလိုက္ျပန္ရင္လည္း အစဥ္လိုက္ မျဖစ္တာေၾကာင့္ ရွင္းမရျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ စုဖြဲ႔ခြင့္မေပးရင္ ပံုစံ ၆၆/၆ ရွိရက္ႏွင့္ မဲေပးခြင့္ ဆံုး႐ႈံးသြားရင္ ႏိုင္ငံသားအခြင့္အေရးကို ခ်ိဳးေဖာက္ရာ ေရာက္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီကိစၥကို ဘယ္လိုကိုင္တြယ္ရင္ ေကာင္းမလဲဆိုတဲ့ အေျဖတခုခုကို အားလံုးက ဝိုင္းဝန္းစဥ္းစားၾကရပါလိမ့္မယ္။
အႀကံျပဳခ်င္တာက ဆယ္အိမ္ေတြ စုဖြဲ႔တဲ့အခါ ဥပေဒအတိုင္း ပံုမွန္ဖြဲ႔သြားဖို႔ပါပဲ။ မဲေပးခြင့္ကို မဆံုး႐ံႈးေစခ်င္ဘူး ဆိုရင္ေတာ့ နည္းဥပေဒမရွိတဲ့အတြက္ ႁခြင္းခ်က္အေနနဲ႔ ဆယ္အိမ္စုဖြဲ႔တဲ့အခါ ဆင့္ဖြဲ႔ ဖြဲ႔ေပးဖို႔ပဲ ရွိပါေတာ့တယ္။ ဆိုလိုခ်င္တာကေတာ့ ပံုစံႏွစ္ခုက တခုကို ဆံုးျဖတ္ရမွာပါ။
၃) ဆယ္အိမ္မႉး၊ ရာအိမ္မႉးမ်ား ေရြးခ်ယ္ျခင္း
ဆယ္အိမ္စု ရာအိမ္စုေတြ စုဖြဲ႔ၿပီးတယ္ဆိုရင္ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒ၊ ပုဒ္မ (၇)(ခ) အရ ဆယ္အိမ္စုမွာရွိတဲ့သူေတြက သူနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ ဆယ္အိမ္စုမႉးကို အမ်ားသေဘာနဲ႔ ေရြးခ်ယ္ရမွာပါ။ ဒီေနရာမွာ ဆယ္အိမ္မႉးအျဖစ္ အဆိုတင္သြင္းခြင့္ ဥပေဒက ေပးမထားပါဘူး။ ရပ္ရြာေန ျပည္သူေတြကို တိုက္႐ိုက္မဲေပးခြင့္၊ စုေပါင္းေဆြးေႏြးၿပီး အမ်ားဆႏၵအရ ဆံုးျဖတ္ခြင့္ရွိတဲ့ တိုက္႐ိုက္ဒီမိုကေရစီကို က်င့္သံုးခြင့္ေပးထားတာ ေတြ႔ရပါတယ္။
အမ်ားဆႏၵ ဆိုတဲ့အတြက္ ဆယ္အိမ္စုထဲမွာပါတဲ့ အိမ္ေထာင္စု ကိုယ္စားလွယ္ေတြထဲက ဘယ္သူျဖစ္သင့္တယ္ဆိုတာ အိမ္ေထာင္စု ကိုယ္စားလွယ္ေတြက အေက်အလည္ ေဆြးေႏြးဖို႔ လိုပါလိမ့္မယ္။ ဆယ္အိမ္စုအတြက္ အမွန္တကယ္ အလုပ္လုပ္ေပးႏိုင္တဲ့သူျဖစ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ျဖစ္ေရးအတြက္ မဲေပး႐ံုသက္သက္၊ အေရြးခ်ယ္ခံ႐ံုသက္သက္ မဟုတ္ဘဲ ဆယ္အိမ္မႉး ရာထူးနဲ႔အညီ ေက်းရြာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးနဲ႔ တြဲဖက္ၿပီး ရပ္က်ိဳးရြာက်ိဳးကို အမွန္တကယ္ ထမ္းေဆာင္ႏိုင္သူျဖစ္ဖို႔ အထူးလိုအပ္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္က အုပ္စုအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေကာင္းတဦးရဖို႔ အေျခခံအက်ဆံုး ေရြးခ်ယ္မႈအဆင့္ဆိုတာ မေမ့ေစခ်င္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေနရာမွာ မိသားစုစြဲ၊ ေဆြမ်ိဳးစြဲ မထားေစခ်င္ပါဘူး။ အခုဆို ရပ္ရြာေနျပည္သူမ်ားအေနျဖင့္ ႀကီးၾကပ္ေရးမႉး ေရြးခါ ၁ ႀကိမ္၊ ဆယ္အိမ္မႉး ေရြးခါ ၁ ႀကိမ္၊ စုစုေပါင္း ၂ ႀကိမ္ မဲေပးၿပီးျဖစ္ပါတယ္။
ဆယ္အိမ္မႉး ေရြးၿပီးၿပီဆိုရင္ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒ၊ ပုဒ္မ (၇)(ဂ) အရ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ခံရတဲ့ ဆယ္အိမ္မႉး ၁၀ ဦးထဲက ဘယ္သူ ရာအိမ္မႉး ျဖစ္သင့္တယ္ဆိုတာကို ရာအိမ္စုမွာပါတဲ့ အိမ္ေထာင္စု ကိုယ္စားလွယ္ ၁၀၀ က အမ်ားဆႏၵနဲ႔ ေရြးရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာလည္း တိုက္႐ိုက္ဒီမိုကေရစီက်င့္သံုးခြင့္ ေပးထားျခင္းပါပဲ။
ဒီအဆင့္က ေက်းရြာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေကာင္း ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ႏိုင္ေရးအတြက္ ေက်ာ႐ိုးတခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေက်ာ႐ိုးက မခိုင္မာဘူးဆိုရင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးျဖစ္သူက ေကာင္းမြန္တဲ့ စီမံခန္႔ခြဲအုပ္ခ်ဳပ္မႈကို ျပဳႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ရာအိမ္မႉးေတြရဲ႕ ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံမယူဘဲ ေက်းရြာကို စီမံအုပ္ခ်ဳပ္သြားမယ္ဆိုလည္း အာဏာရွင္ ျဖစ္သြားမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ရာအိမ္မႉးေတြကို ေရြးတဲ့အခါ ေက်းရြာအုပ္စုတခုလံုးကို အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးနဲ႔ ပူးတြဲစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္သူေတြ ျဖစ္ဖို႔လိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒ တတိယအႀကိမ္ ျပင္ဆင္ခ်က္ ျဖည့္စြက္ခ်က္ ပုဒ္မ (၃၄)(က) မွာ ရာအိမ္မႉးေတြက ေက်းရြာလံုၿခံဳေရးနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာ ကိစၥမ်ားအတြက္ အႀကံေပးရမယ္ဆိုတာ တိတိလင္းလင္း ေဖာ္ျပထားပါေသးတယ္။ ေက်းရြာအုပ္စုတခုလံုး ေအးခ်မ္းသာယာဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအတြက္ ရာအိမ္မႉးေကာင္းမ်ား ေရြးခ်ယ္ႏိုင္ေရးက အေရးႀကီးတယ္လို႔ ဆိုလိုတာပါ။ အခုဆိုရင္ ေက်းရြာေန ျပည္သူမ်ားအေနနဲ႔ မဲ ၃ ႀကိမ္ေပးၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။
၄) အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးအား ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ျခင္း
ရာအိမ္မႉးေတြ ေရြးခ်ယ္ၿပီးသြားၿပီးေနာက္ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒ၊ ပုဒ္မ(၇)(ဃ) အရ ရာအိမ္မႉးေတြထဲက ရပ္/ေက်း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ျဖစ္သင့္သူကို အဆိုတင္သြင္းရမွာပါ။ တဦးတည္း ျဖစ္ေနတယ္ဆိုရင္ ရပ္ေက်းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး တိုက္႐ိုက္ျဖစ္သြားပါၿပီ။ အကယ္၍ အျငင္းပြားမႈျဖစ္မယ္၊ ရပ္ေက်းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးလုပ္ဖိ႔ု တဦးထက္ ပိုေနမယ္ဆိုရင္ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒ၊ ပုဒ္မ (၇)(စ) အရ ေက်းရြာတရြာလံုးမွာရွိတဲ့ အိမ္ေထာင္စု ကိုယ္စားလွယ္ေတြက လၽွဳိ႕ဝွက္မဲစနစ္ကို က်င့္သံုးၿပီး ဘယ္သူက အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ျဖစ္သင့္တယ္ဆုိတာကုိ ရက္တရက္သတ္မွတ္ၿပီး ေရြးခ်ယ္ၾကရေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ တရြာလံုးမွာရွိတဲ့ အိမ္ေထာင္စု ကိုယ္စားလွယ္ေတြကေပးတဲ့ အမ်ားဆံုး မဲေပးေရြးခ်ယ္ခံရသူက ရပ္ေက်းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ျဖစ္လာမွာပါ။
ရပ္ေက်းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးကို ေရြးတဲ့အခါ ရပ္စြဲရြာစြဲေတြနဲ႔ ေရြးခ်ယ္ျခင္းမျပဳဖို႔ အထူးသတိထားရပါလိမ့္မယ္။ တကယ္လို႔ ရပ္စြဲရြာစြဲနဲ႔ ေရြးခ်ယ္တယ္ဆုိရင္ အမွန္တကယ္ ရပ္ရြာကို အက်ိဳးျပဳႏိုင္တဲ့ အရည္အခ်င္းရွိသူေတြ ဆံုး႐ံႈးသြားေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေက်းရြာအုပ္စုတခုလံုးအတြက္ အရည္အခ်င္းရွိရွိ အလုပ္လုပ္ေပးႏိုင္တဲ့သူ၊ ေက်းရြာအုပ္စုတခုလံုးရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးႏိုင္သူကို ေရြးခ်ယ္ႏိုင္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
၅) ေက်းရြာတာဝန္ခံအား ေရြးခ်ယ္ျခင္း
အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေရြးၿပီးရင္ ဆက္လုပ္ဖို႔ လိုအပ္တာကေတာ့ ေက်းရြာတရြာထက္ပိုတဲ့ အုပ္စုေတြမွာ ေက်းရြာတာဝန္ခံတဦး ထားရွိရမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ရာအိမ္မႉးေတြထဲက ဘယ္သူက ေက်းရြာတာဝန္ခံ ျဖစ္သင့္လဲဆိုတာကို ဆယ္အိမ္မႉးေတြက ေရြးခ်ယ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အိမ္ေထာင္စု တရာမရွိတဲ့ ေက်းရြာေတြမွာေတာ့ ဆယ္အိမ္မႉးေတြထဲက တဦးကို ေက်းရြာတာဝန္ခံအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တတိယအႀကိမ္ ျပင္ဆင္လိုက္တဲ့ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒ၊ ပုဒ္မ (၂)(ၮ) မွာ ေက်းရြာတာဝန္ခံဆိုတာ ရာအိမ္မႉးက ျဖစ္ရမယ္လို႔ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ထားၿပီး ပုဒ္မ (၇)(ဆ) အရ ေရြးခ်ယ္တဲ့အခါ ရာအိမ္မႉးနဲ႔ ဆယ္အိမ္မႉးေပါင္းၿပီး ေက်းရြာတာဝန္ခံ ေရြးခိုင္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။
အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးရွိတဲ့ ေက်းရြာကေတာ့ ေက်းရြာတာဝန္ခံဖြဲ႔ဖို႔ မလိုေတာ့ပါဘူး။ ေက်းရြာခြဲေတြနဲ႔ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ ေက်းရြာအုပ္စုေတြမွာ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ျဖစ္သြားတဲ့ ရြာကလြဲၿပီး အျခားေက်းရြာခြဲေတြမွာ ေက်းရြာတာဝန္ခံထားရမယ္ ဆုိတာပါပဲ။ ဥပမာအားျဖင့္ ေက်းရြာတရြာမွာ အိမ္ေျခ ၁၂၀ ရွိတယ္ဆိုရင္ ရာအိမ္မႉးတဦးတည္းရွိရင္ အဲဒီရြာအိမ္မႉးက ေအာ္တို ေက်းရြာတာဝန္ခံ ျဖစ္ေစပါတယ္။ ရာအိမ္မႉး ၂ ဦး ရွိခဲ့ရင္ေတာ့ ဆယ္အိမ္မႉး ၁၈ ဦးက ဘယ္သူေက်းရြာတာဝန္ခံ ျဖစ္သင့္တယ္ဆိုတာ ေရြးခ်ယ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အကယ္၍ ရာအိမ္မျပည့္တဲ့ ေက်းရြာေတြမွာေတာ့ ဆယ္အိမ္မႉးထဲက ဘယ္သူ ေက်းရြာတာဝန္ခံ ျဖစ္သင့္တယ္ဆိုတာ ေရြးခ်ယ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ရပ္ကြက္ သို႔မဟုတ္ ေက်းရြာအုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒ တတိယအႀကိမ္ ျပင္ဆင္ခ်က္ ျဖည့္စြက္ခ်က္ ပုဒ္မ (၃၄)(ခ) မွာ ေက်းရြာတာဝန္ခံေတြက ေက်းရြာလံုၿခံဳေရးနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာ ကိစၥမ်ားအတြက္ အႀကံေပးရမယ္ဆိုတာ တိတိလင္းလင္း ေဖာ္ျပထားပါေသးတယ္။
အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးႏွင့္ ေက်းရြာတာဝန္ခံ ေရြးခ်ယ္ၿပီးေနာက္ ရလဒ္မ်ားကို ႀကီးၾကပ္ေရးမႉးအဖြဲ႔က ၿမိဳ႕နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးထံ တင္ျပရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၿမိဳ႕နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးက ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔က တင္ျပလာတဲ့ ရလဒ္ကို ယခင္ကလို ခ႐ိုင္ေထြအုပ္ဆီ တင္ျပ အတည္ျပဳခ်က္ရယူရန္ မလိုအပ္ေတာ့ဘဲ ပုဒ္မ (၅) ပါ အရည္အခ်င္းနဲ႔ ျပည့္စံုသူ ျဖစ္၊ မျဖစ္ စိစစ္အတည္ျပဳၿပီး တာဝန္ေပးအပ္ရေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုဆိုရင္ေတာ့ ရပ္ေက်းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးကို ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္လို႔ ၿပီးသြားပါၿပီ။
အႏွစ္ခ်ဳပ္ရမယ္ဆိုရင္ အိမ္ေထာင္စုကိုယ္စားလွယ္တဦးဟာ ႀကီးၾကပ္ေရးမႉးမ်ား ေရြးခ်ယ္ခါ တႀကိမ္၊ ဆယ္အိမ္မႉးမ်ား ေရြးခ်ယ္ခ်ိန္ တႀကိမ္၊ ရာအိမ္မႉးမ်ား ေရြးခ်ိန္ တႀကိမ္၊ သံုးႀကိမ္ကို ေပးရမွာျဖစ္ၿပီး အကယ္၍ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေလာင္း တဦးထက္ပိုမယ္ဆိုရင္ ေက်းရြာအုပ္စု တခုလံုးမွာရွိတဲ့ ရပ္/ေက်းေန အိမ္ေထာင္စု ကိုယ္စားလွယ္အားလံုးက စတုတၱအႀကိမ္ေျမာက္ထိ မဲေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
လက္ရွိ ရပ္ေက်းေရြးေကာက္ပြဲေတြ လုပ္ေနတာကို ေလ့လာသံုးသပ္ၾကည့္တဲ့အခါ ရပ္/ေက်းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးမ်ား ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ပြဲ ျပဳလုပ္ေနတဲ့ အခ်ိဳ႕ေသာ တိုင္းေဒသႀကီး သို႔မဟုတ္ ျပည္နယ္အခ်ိဳ႕မွာ ျပႆနာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား တက္ေနတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ လူထုဆႏၵ ေဖာ္ထုတ္ေလာက္ေအာင္ထိ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ တတိယအႀကိမ္ ျပင္ဆင္ျပ႒ာန္းလိုက္တဲ့ ဥပေဒအရ ရပ္/ေက်းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးမ်ား ေရြးခ်ယ္ပံုအဆင့္ဆင့္မွာ ရပ္ရြာေနျပည္သူေတြကို တိုက္႐ိုက္ ဒီမိုကေရစီက်င့္သံုးခြင့္ ေပးထားေပမယ့္ ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္ အာဏာပိုင္ေတြက ဖြဲ႔ေပးလိုက္တဲ့ ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ေတြ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြနဲ႔ ရပ္ရြာေနျပည္သူေတြရဲ႕ ဆႏၵနဲ႔ စဥ္းစားခ်က္ေတြ မတူကြဲျပားေနတာေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕ေသာ ရပ္/ေက်းေရြးေကာက္ပြဲေတြ မျဖစ္ဘဲ ပ်က္သြားတဲ့အထိ ျဖစ္တာ ေတြ႔ရပါတယ္။
ဆက္လက္တင္ျပရမယ္ဆိုရင္ လက္ေတြ႔ ေက်းရြာေတြမွာ စာမတတ္သူမ်ားေနေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးကို မဲေပးတဲ့အခါ လၽွဳိ႕ဝွက္မဲနဲ႔ ေပးရေတာ့ ကိုယ္ေပးခ်င္တဲ့သူ ေပးဖို႔ အျခားသူက ကူညီေပးခြင့္မရွိရင္ စာမတတ္တဲ့အတြက္ ကိုယ္တိုင္မဲေပးတဲ့အခါ မွားယြင္းစြာ မဲေပးလိုက္တဲ့အတြက္ ပယ္မဲျဖစ္တာ သို႔မဟုတ္ မိမိမဲေပးရန္ ဆႏၵမရွိသူကို မဲမွားေပးတာေၾကာင့္ ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္က ေျပာင္းလဲသြားတယ္ဆိုတာ ေတြ႔ရွိရပါတယ္။ က်ေနာ္ ပညာသြားေပးေတာ့လည္း လၽွဳိ႕ဝွက္မဲေပးရတဲ့အေၾကာင္း အႏွစ္သာရကို ရွင္းျပေပမယ့္ ေက်းရြာက လူေတြက က်ေနာ္တို႔ေက်းရြာေတြမွာ အမ်ားစုက စာမတတ္ေတာ့ မေရးတတ္ မဖတ္တတ္ေတာ့ လူကူေပးဖို႔လိုတာ တနည္းအားျဖင့္ ေရြးခ်ယ္ပြဲမွာ ဝန္ထမ္းတဦးထားေပးဖို႔ (သို႔) ေျဗာင္မဲေပးခ်င္ၾကတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ နာမည္ထက္ ဓာတ္ပံုကပ္ေပးဖို႔ေတာင္ ဆိုၾကပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ စာမတတ္ မဖတ္တတ္သူေတြအတြက္ မွန္မွန္ကန္ကန္ မဲေပးႏိုင္ဖို႔အတြက္ လွ်ဳိ႕ဝွက္မဲေပးစနစ္ကို တီထြင္ေပးပါတဲ့ေလ။
ကဲ စဥ္းစားၾကည့္ၾကပါေတာ့။ ကေ်နာ္တို႔ႏိုင္ငံရဲ႕ လက္ေတြ႔ ေက်းရြာေတြမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ အေျခအေနပါ။ ဒါေၾကာင့္ ရပ္/ေက်း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြ ေရြးေနတဲ့ အခ်ိဳ႕ေသာ တိုင္းေဒသႀကီးနဲ႔ ျပည္နယ္ေတြမွ “ထိုင္ထ” စနစ္ကိုသံုးၿပီး လုပ္ေနတာပါ။ ဒါဟာလည္း ရပ္/ေက်းဥပေဒရဲ႕ အားနည္းခ်က္ေၾကာင့္ ျဖစ္လာတာပါ။
ဆက္လက္တင္ျပရမယ္ဆိုရင္ ေက်းရြာအုပ္စုတခုမွာ အိမ္ေျခ (၁၀၀၀) ရွိတယ္ဆိုရင္ ေက်းရြာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး (၁) ဦး၊ ရာအိမ္မႉး (၁၀) ဦးနဲ႔ ဆယ္အိမ္မႉး (၁၀၀) ရွိတာ ဘာေၾကာင့္ အဲဒီေက်းရြာ မဖြံ႔ၿဖိဳးလဲဆိုတာ ျပန္လည္သံုးသပ္ဖို႔ လိုပါလိမ့္မယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးက မေကာင္းလို႔လား၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔ထဲမွာပါတဲ့ အဖြဲ႔ဝင္ေတြအားလံုး ေစတနာမမွန္လို႔လား၊ အလုပ္မလုပ္လို႔လား၊ ရပ္ရြာေနျပည္သူေတြကပဲ ေရြးခ်ယ္မႈမွားလို႔လား၊ အျခား ဘာေၾကာင့္လဲဆိုတာ ျပန္လည္သံုးသပ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ သံုးသပ္ခ်က္ေတြရရင္ ရပ္/ေက်းအဆင့္ကစၿပီး ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရအထိ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဆင့္ဆင့္အတြက္ ျပ႒ာန္းထားတဲ့ ဥပေဒေတြကို ျပန္လည္သံုးသပ္ရပါလိမ့္မယ္။ လိုအပ္လို႔ရွိရင္ သက္ဆုိင္ရာ ဥပေဒေတြကို ျပင္ဆင္ျခင္း၊ ျဖည့္စြက္ျခင္း၊ ဖ်က္သိမ္းျခင္း၊ အသစ္ျပန္လည္ေရးဆြဲျခင္းတို႔ လုပ္ရမွာျဖစ္သလို တုိင္းျပည္ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား အဆင့္ဆင့္ကို ဒီမိုကေရစီနည္းက် ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ရပ္ကြက္ (သို႔မဟုတ္) ေက်းရြာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား မေအာင္ျမင္ရသည့္အေၾကာင္း
ရပ္/ေက်းအုပ္ခ်ဳပ္ေရး မေအာင္ျမင္ရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းကို ေလ့လာၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ေက်းရြာမ်ားတြင္ စာတတ္ေျမာက္မႈ ရာခိုင္ႏႈန္း နည္းပါးျခင္း၊ အသိပညာ အားနည္းျခင္း၊ အေတြးအေခၚမ်ား မေျပာင္းလဲျခင္း၊ ဒီမိုကေရစီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို ေအာက္ေျချပည္သူမ်ား နားလည္မႈမရွိျခင္း၊ ၿမိဳ႕နယ္ႏွင့္ ခ႐ုိင္အဆင့္ကို ေရြးေကာက္ပြဲ မလုပ္ႏိုင္ေသးျခင္းႏွင့္ ျပည္နယ္အစိုးရမွ ၿမိဳ႕နယ္ႏွင့္ ခ႐ုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဆင့္မ်ားကို စီမံခန္႔ခြဲပိုင္ခြင့္မရွိျခင္း၊ ျပည္နယ္အစိုးရကို ျပည္နယ္အတြင္း အႏိုင္ရပါတီမွ ဖြဲ႔စည္းပိုင္ခြင့္မရျခင္း၊ ရပ္/ေက်းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးမ်ား၊ ရာအိမ္မႉးမ်ားႏွင့္ ဆယ္အိမ္မႉးမ်ား အရည္အခ်င္းႏွင့္ လုပ္ရည္ကိုင္ရည္မရွိျခင္း၊ လူမႈေရးအသင္းအဖြဲ႔မ်ား၊ ရပ္ရြာေန ျပည္သူမ်ားကိုယ္၌ စိတ္ဝင္စားမႈႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ မရွိျခင္း၊ ျပည္သူ႔အာဏာကို အသံုးခ်ဝ့ံသည့္ သတၱိမရွိျခင္း၊ ေၾကာက္စိတ္/စိုးရိမ္စိတ္မ်ား လႊမ္းမိုးေနေသးျခင္း၊ ျပည္သူလူထုမွ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ခံရသည့္ ကိုယ္စားလွယ္က ခန္႔အပ္ျခင္းခံရသူမ်ားထံ လႊမ္းမိုးခံေနျခင္း၊ ရပ္ေက်းအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဥပေဒႏွင့္ ဆက္စပ္ဥပေဒကို နားလည္မႈမရွိျခင္း၊ ရပ္ေက်းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးမ်ား ကိုယ္တိုင္က မိမိ၏ လုပ္ပိုင္ခြင္အာဏာကို မသိျခင္း၊ မက်င့္သံုးတတ္ျခင္း၊ ရပ္ရြာအက်ိဳးကို အမွန္တကယ္ သယ္ပိုးေဆာင္ရြက္လိုသည့္ ဆႏၵမရွိၾကျခင္း၊ ေစတနာမမွန္ကန္ျခင္း၊ ကိုယ္က်ိဳးရွာျခင္းႏွင့္ အာဏာအလြဲသံုးစားမႈမ်ား ျပဳေနျခင္း၊ ရပ္ရြာေနျပည္သူက မတရားလုပ္ရပ္မ်ားကို သိေသာ္လည္း ေခါင္းငံု႔ခံျခင္း၊ မတရားမႈကို အားေပးျခင္း၊ ျပည္သူ႔အာဏာကို အသံုးမခ်တတ္ျခင္း၊ ရပ္စြဲ ရြာစြဲမ်ား အလြန္မ်ားျပားျခင္း၊ ေက်းရြာအုပ္စုတခုလုံး၏ အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ အေျမာ္အျမင္မရွိျခင္း၊ ဆယ္အိမ္မႉး၊ ရာအိမ္မႉးမ်ားကို အာဏာခြဲမေပးႏိုင္ျခင္း၊ ရပ္ရြာအက်ိဳးကို ပခံုးထမ္းမည့္သူမရွိျခင္း/ ေခါင္းေဆာင္လုပ္ခ်င္သည့္သူမ်ားသာ ေပါမ်ားျခင္း၊ ရပ္ရြာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားကို စနစ္တက် မဖြဲ႔စည္းႏိုင္ျခင္းႏွင့္ လည္ပတ္ေအာင္ မစြမ္းေဆာင္ႏိုင္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။ ရလဒ္မ်ားအေနျဖင့္ အခ်င္းခ်င္း အျပန္အလွန္ ယံုၾကည္မႈအားေပ်ာ့လာျခင္း၊ ရပ္ရြာအတြင္း စည္းလံုးညီညႊတ္မႈ အားနည္းလာျခင္း၊ အုပ္စုကြဲမ်ား၊ ဂိုဏ္းဂဏကြဲမ်ား ပိုမိုျဖစ္လာျခင္း၊ ရပ္ရြာအတြင္း လံုၿခံဳမႈႏွင့္ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈ ထိခုိက္လာ၊ ရပ္ရြာ ေအးခ်မ္းသာယာဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ ပိုမိုဆုတ္ယုတ္လာေၾကာင္း ေတြ႔ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။
နိဂံုးခ်ဳပ္အေနနဲ႔ တင္ျပရမယ္ဆိုရင္ က်ေနာ္တုိ႔တိုင္းျပည္မွာ ရပ္/ေက်းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးနဲ႔ ပတ္သတ္လို႔ အသိပညာေပးဖို႔ မ်ားစြာလုိအပ္ေနပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို နားလည္က်င့္သံုးတတ္လာေအာင္ ေသေသခ်ာခ်ာ အသိပညာေပးဖို႔ အရပ္ဘက္ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ႕အားေတြ လိုအပ္ေနပါတယ္။
မွတ္ႀကီးသား (ဥပေဒ)
