ဒီတပတ္ေဆြးေႏြးမယ့္ အေၾကာင္းအရာကေတာ့ ႏိုင္ငံတကာ ႏိုင္ငံေရးဇာတ္ခံုေပၚမွာ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ အေျခအေန၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ မၾကာခင္က ေအးပက္ႏိုင္ငံေတြကို သြားခဲ့တယ္။ ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ ေတြ႔ခဲ့တယ္။ အဲဒီလိုပဲ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး ျမန္မာျပည္ကို လာခဲ့တယ္။ အခု အာဆီယံ၊ ဥေရာပႏိုင္ငံ ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ ေတြ႔ဆံုမယ္။ အဲဒီအေပၚမွာ ျမန္မာျပည္နဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးရယ္၊ အရပ္ဘက္ စစ္ဘက္ ဆက္ဆံေရးရယ္ ဘာေတြျဖစ္လာႏိုင္မလဲဆိုတာ ေဆြးေႏြးမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီတပတ္ေဆြးေႏြးမယ့္သူေတြကေတာ့ ႏုိင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္ ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္းနဲ႔ စစ္ဘက္-အရပ္ဘက္ဆက္ဆံေရး သုေတသီ ဦးဝင္းမင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗီြဘီ) “ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္းကို အရင္ေမးပါရေစ။ အခုတေလာ ရခုိင္ကိစၥၿပီးေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေအးပက္အစည္းအေဝး သြားတက္တယ္။ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး ျမန္မာျပည္ကို လာတယ္။ အခုဆိုရင္ အာဆီယံနဲ႔ ဥေရာပ ထိပ္သီးေခါင္းေဆာင္ ၅၀ ေက်ာ္ ျမန္မာျပည္မွာ ေတြ႔ဖို႔ရွိတယ္ေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ႏိုင္ငံတကာဇာတ္ခံုေပၚမွာ ဆက္ဆံေရးအေနနဲ႔ ဘာေတြမ်ားရွိလဲ၊ ဘာေတြမ်ား သတိထားမိလဲ။ အဲဒါေလး အရင္ဆံုး စၿပီး ေဆြးေႏြးေပးပါ ခင္ဗ်။” ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္း (ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္) “က်ေနာ့္အျမင္ကေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ဦးေဆာင္တဲ့ ျပည္သူကေန တိုက္႐ိုက္ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္တဲ့ အစိုးရလက္ထက္မွာ လတ္တေလာ အေျခအေနမွာ ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအဝိုင္းရဲ႕ ဖိအားေပးမႈေတြ၊ ျပည္တြင္းမွာလည္းပဲ အက်ပ္အတည္းေတြ ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ ကာလတခုလို႔ ေျပာရင္ မမွားႏိုင္ပါဘူး။ လက္ရွိအေျခအေနမွာ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံနဲ႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ ဆက္ဆံေရးဟာ အင္မတန္မွ အေရးႀကီးတယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံကို ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္းကတည္းက အင္တိုက္အားတိုက္ ေထာက္ခံခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံႀကီးတႏိုင္ငံ ျဖစ္တယ္။ လက္ရွိအေျခအေနမွာလည္း က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အေျပာင္းအလဲက အင္မတန္မွ သိမ္ေမြ႔ၿပီးေတာ့ အင္မတန္မွ ႏုနယ္တဲ့ အေနအထားမ်ဳိး ရွိေနတဲ့ အေျခအေနမ်ဳိးမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ ေထာက္ခံမႈဟာ အင္မတန္မွ အေရးႀကီးတယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ရက္ပိုင္းက အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး ရက္စ္ ေတလာဆန္ (Rex Tillerson) က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံကို လာတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္အတိုင္ပင္ခံပုဂိၢဳလ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နဲ႔ ေတြ႔တယ္။ တပ္မေတာ္ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္နဲ႔ ေတြ႔တယ္။ အဲဒီေနာက္ပိုင္းမွာ အေမရိကန္နဲ႔ ျမန္မာ ဆက္ဆံေရးဟာ ဒီ့ထက္ပိုၿပီးေတာ့ ေကာငး္လာဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။ ေတလာဆန္ရဲ႕ ခရီးစဥ္ မတိုင္ခင္အထိက အေမရိကန္နဲ႔ ဆက္ဆံေရးက သိပ္မေကာင္းဘူးလို႔ ျမင္ပါတယ္။ ေနာက္တခု ၾကည့္ရမွာက တ႐ုတ္ျပည္သူ႔သမၼတႏိုင္ငံနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ဆက္ဆံေရးပါ။ က်ေနာ္တို႔နဲ႔ တ႐ုတ္ျပည္သူ႔သမၼတႏိုင္ငံဟာ အိမ္နီးခ်င္းေတြ ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ က်ေနာ္တုိ႔က မျဖစ္မေန တ႐ုတ္ျပည္သူ႔သမၼတႏိုင္ငံနဲ႔ ဆက္ဆံေရးကိုလည္း ေကာင္းမြန္ေအာင္ တည္ေဆာက္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့ အေနအထားမ်ဳိး ရွိပါတယ္။ အခု ေတလာဆန္ ျပန္ၿပီး သိပ္မၾကာဘူး။ တနလၤာေန႔မွာလုပ္မယ့္ ေအဆမ္ အစည္းအေဝးကို လာတက္ဖို႔ တ႐ုတ္ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး ဝမ္ယီ လာမယ္။ ဝမ္ယီ လာၿပီးရင္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးက အစည္းအေဝးတက္ရင္းနဲ႔ တခါတည္း တပ္မေတာ္ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ေရာ၊ ႏိုင္ငံေတာ္အတိုင္ပင္ခံပုဂိၢဳလ္ေရာနဲ႔ သီးျခားေတြ႔ဆံု ေဆြးေႏြးမႈေတြ လုပ္ႏိုင္တယ္လို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ အဲဒီလို သံုးသပ္ပါတယ္။ ဝမ္ယီရဲ႕ ထူးျခားမႈတခုက ျမန္မာႏိုင္ငံကို မလာခင္မွာ သူဟာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံကို အရင္သြားမယ္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံကေနကတဆင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို လာမယ္ဆိုေတာ့ ဝမ္ယီရဲ႕ ခရီးစဥ္ကလည္း က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံမွာ လက္ရွိ ႀကံဳေတြ႔ေနရတဲ့ ရခိုင္ျပည္နယ္ အက်ပ္အတည္းနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတယ္လို႔ ေျပာလို႔ရႏိုင္တဲ့ အေနအထားမ်ဳိး ရွိပါတယ္။ အဲဒီလိုပဲ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး ေတလာဆန္ရဲ႕ ခရီးစဥ္ကလည္း ရခိုင္အေရး၊ ရခိုင္အက်ပ္အတည္းနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတယ္လုိ႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ အဲဒီအခါက်ေတာ့ လက္ရွိအေျခအေနမွာ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံဟာ ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအဝိုင္းၾကားမွာ အင္မတန္မွ စိန္ေခၚမႈေတြ၊ အက်ပ္အတည္းေတြၾကားမွာ ႐ုန္းကန္လႈပ္ရွားေနရတဲ့ အေနအထားမ်ဳိးလို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ သံုးသပ္ပါတယ္။” ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗီြဘီ) “ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္းကေတာ့ လက္ရွိအေျခအေနမွာ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး လာသလို တ႐ုတ္ေပါ့။ ကမာၻမွာလည္း တကယ့္ အင္အားႀကီးႏိုင္ငံေတြပါ။ သူတို႔ရဲ႕ အေျခအေနေတြကို ျမန္မာျပည္နဲ႔ ထည့္သြင္းေဆြးေႏြးသြားပါတယ္။ က်ေနာ္ ကိုဝင္းမင္းကိုလည္း ေမးပါရေစ။ ကိုဝင္းမင္း ဆိုရင္ အရပ္ဘက္-စစ္ဘက္ ဆက္ဆံေရး ပညာရွင္တေယာက္အေနနဲ႔ေပါ့ေနာ္။ အခုလို အေမရိကန္လႊတ္ေတာ္မွာ Targeted Sanction လို ပံုစံမ်ဳိး အေရးယူ ျပန္ျပင္ဆင္ေနတာ ရွိတယ္။ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးကေတာ့ သူ႔အေနနဲ႔ေတာ့ တစံုလံုး Sanction ကိုေတာ့ မလုပ္ခ်င္ဘူး။ ဒါေပမယ့္ လႊတ္ေတာ္က ျပင္ဆင္ေနတာေပါ့။ တေလာကဆိုရင္ တပ္မေတာ္ေခါင္းေဆာင္တခ်ဳိ႕ အဂၤလန္က ျပန္ေခၚတာတို႔၊ အဲဒါေတြက တကယ္ေရာ အလုပ္ျဖစ္ပါ့မလား။ အဲဒါေတြရဲ႕ သက္ေရာက္မႈေပါ့ေနာ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံရဲ႕ Targeted Sanction လို ပံုစံမ်ဳိး ျပန္သြားရင္ ဘာေတြမ်ား ျဖစ္လာႏိုင္လဲ ျဖည့္စြက္ေဆြးေႏြးေပးပါ။” ဦးဝင္းမင္း (သုေတသီ၊ စစ္ဘက္-အရပ္ဘက္ ဆက္ဆံေရး) “က်ေနာ့္အျမင္ကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ တခုလံုး အေနအထားက ေျပာင္းသြားၿပီေပါ့ေနာ္။ အရင္ကဆိုရင္ေတာ့ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးသေဘာမ်ဳိး တိုက္႐ိုက္ျဖစ္ၿပီးေတာ့ ဖိအားေပးတဲ့ ကိစၥေတြကို အေနာက္ႏိုင္ငံေတြက ပိုၿပီး အားသန္တယ္။ ထိေရာက္မႈလည္း တစံုတရာရွိမယ္လို႔ သူတုိ႔က ေမၽွာ္လင့္ၾကတယ္။ အခုအေနအထားမွာေတာ့ ျမန္မာျပည္က အသြင္ကူးေျပာင္းေရး ကာလတခုကို သြားတာ ျဖစ္သြားၿပီ။ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ထားတဲ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ အရပ္သားအစိုးရကလည္း ဒီဦးေဆာင္မႈေနရာကို ေရာက္ေနၿပီ။ ဒါေပမယ့္ တခ်ိန္တုန္းကပဲ တပ္မေတာ္ကလည္း ၂၀၀၈ ဖဲြ႔စည္းပံုအရပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ သမိုင္းေၾကာင္းအရပဲ ျဖစ္ျဖစ္ေပါ့ေနာ္။ အေရးပါတဲ့က႑မွာ ရွိေတာ့ ဒီအသြင္ကူးေျပာင္းေရးကို အရပ္သားအစိုးရနဲ႔ တပ္မေတာ္သား အင္အားစုေတြေရာ တဲြၿပီးေတာ့ သြားရတဲ့ကာလ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ ဖိအားတိုင္းက သက္ေရာက္မႈေတြက အရင္လိုမ်ဳိး အျဖဴအမည္း မဟုတ္ေတာ့ဘူ။ အခုဟာက ပိုၿပီးေတာ့ ႐ႈပ္႐ႈပ္ေထြးေထြး ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ႏိုင္ငံတကာက အေရးယူလိုက္တဲ့အေပၚမွာ အရပ္သားအစိုးရအေနနဲ႔ ဒီစိုးရိမ္ခ်က္က တမ်ဳိးျဖစ္ႏိုင္သလို တပ္မေတာ္ဘက္က စိုးရိမ္ခ်က္ကလည္း ေနာက္တမ်ဳိး ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ အရပ္သားအစိုးရအေနနဲ႔ကေတာ့ တုိင္းျပည္ စီးပြားေရးတခုလံုး သြားထိမွာ စိုးရိမ္တယ္။ တပ္မေတာ္အပိုင္းကေတာ့ တပ္မေတာ္ကိုပဲ သီးသန္႔ Targeted Sanction ပစ္မွတ္ထားၿပီး လုပ္တာမ်ဳိး ျဖစ္လာမွာကို စိုးရိမ္တယ္။ ဒီေနရာမွာ အရပ္သားအစိုးရနဲ႔ တပ္မေတာ္အၾကားမွာ တစံုတရာ နားလည္မႈ ကဲြလဲြေစတာေတြကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ သေဘာမ်ဳိး သက္ေရာက္လာႏိုင္တယ္။ အဲဒီအခါမွာ တခုလံုးကို ထိခိုက္ႏိုင္တဲ့ အေနအထားမ်ဳိး ျဖစ္လာမွာ စိုးရိမ္ရတယ္ေပါ့။ အဲဒီအေပၚမွာေတာ့ ႏိုင္ငံတကာက တိုက္႐ိုက္ဖိအားေပးဖို႔ ကိစၥေတြမွာ တပ္မေတာ္ကို Target ထားတာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အစိုးရေတြ အားလံုးကေတာ့ သတိထားၿပီး လုပ္ၾကမွာပါ။ အထူးသျဖင့္ေတာ့ အေမရိကန္အစိုးရအေနနဲ႔ သတိထား လုပ္မယ္။ အခု ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးအရ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေအးပက္ အစည္းအေဝး သြားတာ ေကာင္းတယ္။ အာဆီယံ အစည္းအေဝး သြားတာ ေကာင္းတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ဒီအစည္းအေဝးေတြ ေနာက္ပိုင္းမွာ ကေနဒါဝန္ႀကီးခ်ဳပ္နဲ႔ ေတြ႔တဲ့အခ်ိန္မွာလည္း ဘာပဲေျပာေျပာ ကေနဒါဘက္က လက္ေတြ႔က်တဲ့ မူဝါဒ ဒီမိုကေရစီ ကူးေျပာင္းေရး အေထာက္အကူျပဳဖို႔အတြက္ ေဝလည္း ေဝဖန္တယ္၊ အကူအညီလည္း ေပးတယ္။ အေမရိကန္လည္း အလားတူပါပဲ။ ေဝလည္း ေဝဖန္တယ္။ အကူအညီလည္း ေပးမယ္။ အဲဒါအျပင္ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးေကာ္မရွင္တခု ဖဲြ႔ဖို႔ေတာင္ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး ေတလာဆန္ အႀကံေပးသြားတာ ရွိတယ္။ ဥေရာပသမဂၢဘက္မွာေတာ့ နည္းနည္းျပင္းထန္ေပါ့ေနာ္။ သူတုိ႔ကေတာ့ ခ်က္ခ်င္း လံုၿခံဳေရးေကာင္စီကို တင္သြားတာရွိသလို အဂၤလန္ကဆိုရင္လည္း ခ်က္ခ်င္း ထုတ္ပစ္လိုက္တာ ရွိတယ္။ အေမရိကန္ဘက္ကဆိုရင္ေတာ့ သင္တန္းၿပီးမွ လုပ္တာ ရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။ အဲဒီလိုမ်ဳိးေတြ ကဲြတာေတာ့ ေတြ႔လာရတယ္ေပါ့။ အရပ္သားအစိုးရ တခုလုံး၊ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းေရး တခုလံုးကို ႏိုင္ငံတကာက လုပ္လာတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ လတ္တေလာေတာ့ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ တပ္မေတာ္ေပၚမွာ အေရးယူတဲ့ကိစၥေတြ ျဖစ္လာဖို႔ အလားအလာက နည္းတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေတလာဆန္ ေျပာသလိုပဲ အျပစ္ရွိေၾကာင္း စံုစမ္းစစ္ေဆးေရး ေကာ္မရွင္ေတြက ခိုင္လံုတဲ့ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးေကာ္မရွင္က ေတြ႔ရွိလာရင္ေတာ့ အေရးယူႏိုင္တဲ့ အေနအထားမ်ဳိး ေျပာသြားတာ ျဖစ္တယ္။ အဲဒါေတာ့ နည္းနည္းေလး အေမရိကန္က အခ်ိန္ယူဦးမယ္ ထင္တယ္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံအေပၚ ျမန္မာႏိုင္ငံက အခုလိုမ်ဳိး ထိေတြ႔ဆက္ဆံလိုက္တဲ့အေပၚမွာ ဆက္ဆံေရး တစံုတရာေတာ့ ျမန္မာျပည္အတြက္ ျပန္ၿပီးေကာင္းဖုိ႔ အလားအလာရွိတယ္လုိ႔ ေျပာလို႔ရတယ္။ ေရရွည္အတြက္ဆိုရင္ေတာ့ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးေကာ္မရွင္ေတြ ႏိုင္ငံတကာက လက္ခံႏိုင္တဲ့ အေနအထားမ်ဳိးေပါ့။ ဥပမာ ကုလသမဂၢ Facts Finding Mission က လာခ်င္တယ္။ ျမန္မာျပည္က လက္မခံဘူး။ ကိုယ့္ဘာသာ ေကာ္မရွင္ဖဲြ႔တယ္။ ဒါေပမယ့္ ကိုဖီအာနန္ ေကာ္မရွင္ကို လက္ခံမယ္ ေျပာတယ္။ တကယ္တမ္းမွာက အခုအေျခအေနမွာက အဲဒီအဆင့္ထက္ ေက်ာ္ၿပီးေတာ့ အားလံုးထက္ေကာင္းတဲ့ တပ္မေတာ္ စံုစမ္းေရးတခုတည္း မဟုတ္ဘူး။ အရပ္သား စံုစမ္းေရး တဖဲြ႔တည္း မဟုတ္ဘူး။ တပ္မေတာ္ေရာ၊ အရပ္သားေရာ ႏိုင္ငံတကာေရာ ေပါင္းၿပီးေတာ့ အားလံုးက လက္ခံႏိုင္တဲ့ ေလးစားေလာက္တဲ့ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးေကာ္မရွင္ ဖဲြ႔ၿပီး လုပ္ဖုိ႔ လိုေနတယ္လို႔ က်ေနာ္ ထင္တယ္။” အျပည့္အစုံကုိ ႐ုပ္သံဖုိင္တြင္ ၾကည့္႐ႈႏုိင္ပါသည္။