ဒီတပတ္ေဆြးေႏြးမယ့္ အေၾကာင္းအရာကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္အတိုင္ပင္ခံပုဂိၢဳလ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က မိန္႔ခြန္းတရပ္ကို ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ေတာ့ ရခိုင္ျပည္နယ္မွာ လုပ္ငန္း ၃ ရပ္ကို လုပ္ေဆာင္မယ့္ ေကာ္မတီတရပ္ကို ကိုယ္တိုင္ ဥကၠ႒ထားၿပီး လုပ္ေဆာင္မယ့္အေၾကာင္း ေျပာၾကားသြားပါတယ္။ အဲဒီလုပ္ငန္း ၃ ရပ္ကေတာ့ လူသားခ်င္းစာနာမႈ အကူအညီေတြ ထိထိေရာက္ေရာက္ေပးေရး၊ ဒုကၡသည္ေတြ ျပန္လည္လက္ခံေရး၊ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေရးနဲ႔ ေဒသဖံြ႔ၿဖိဳးေရးနဲ႔ ေရရွည္ပဋိပကၡေတြ ကင္းေဝးေရးတို႔နဲ႔ ဆိုင္တဲ့ လုပ္ငန္း ၃ ရပ္ လုပ္ေဆာင္သြားမယ္ဆိုတာ ေျပာသြားပါတယ္။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ မိန္႔ခြန္းအေပၚ သံုးသပ္ေဆြးေႏြးမွာျဖစ္ၿပီး ေဆြးေႏြးမယ့္သူေတြကေတာ့ တုိင္းရင္းသားအေရး ေလ့လာသုံးသပ္သူ ဦးေမာင္ေမာင္စိုးနဲ႔ ႏုိင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္ ဦးေအာင္သူၿငိမ္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗီြဘီ) “ေဒၚစု မိန္႔ခြန္းအေပၚမွာ လက္ရွိ ႏိုင္ငံတကာကေရာ ျပည္တြင္းလိုအပ္ခ်က္ေတြနဲ႔ ဘယ္ေလာက္မ်ား သက္ေရာက္မႈရွိလဲ၊ ထိေရာက္မႈရွိလဲ။ ေလာေလာဆယ္ ျပႆနာေတြကို လုပ္ႏိုင္လဲဆိုတာ ဆရာ စၿပီး သံုးသပ္ေပးပါဦး။” ဦးေမာင္ေမာင္စိုး (တိုင္းရင္းသားအေရး ေလ့လာသံုးသပ္သူ) “ပထမဦးဆံုးအခ်က္အေနနဲ႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အေနနဲ႔ ဒီျပႆနာကို ရင္ဆိုင္ဖို႔ အစိုးရနဲ႔ ျပည္သူတရပ္လံုး ေသြးစည္းညီညြတ္ၿပီးေတာ့ လက္ေတြ႔ျဖစ္ရပ္ေတြကေန ႏိုင္ငံတကာကို ရင္ဆိုင္ဖို႔ဆိုတဲ့ အခ်က္ေတြအတြက္ က်ေနာ္တို႔ ေထာက္ခံႀကိဳဆိုရမွာပဲ။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ေလာေလာဆယ္မွာ ဒီျပႆနာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ယူအန္ အပါအဝင္ အေနာက္ရဲ႕ဖိအား အေတာ္ႀကီးႀကီးမားမား ခံစားေနရတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ က်ေနာ္တို႔က ဒီျပႆနာကို ဘယ္လိုရင္ဆိုင္ေနရသလဲဆိုတာ ရွင္းလင္းဖို႔လိုတယ္။ ပထမတခ်က္အေနနဲ႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ ဒီျပႆနာဟာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ကို ထြက္ေျပးသြားတဲ့ ဒုကၡသည္ ျပႆနာတင္ မဟုတ္ဘူး။ အၾကမ္းဖက္ဝါဒ အႏၲရာယ္နဲ႔ ရင္ဆိုင္ေနရတယ္ဆိုတာ ေဖာ္ျပဖို႔လိုတယ္။ အဲဒီေတာ့ အာဖဂန္နစၥတန္ကေန စၿပီးေတာ့ ဆီးရီးယားအထိေပါ့။ လူ႔အခြင့္အေရး ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ ကူညီခဲ့တာေတြဟာ ေနာက္ဆံုး တာလီဘန္ အၾကမ္းဖက္သမားေတြ ေခါင္းေထာင္ထလာတယ္။ ဆီးရီးယားမွာ အုိင္အက္စ္ အၾကမ္းဖက္သမားေတြ ေခါင္းေထာင္ထလာတယ္။ ဒီအေျခအေန ေရာက္လာတယ္။ ေလာေလာဆယ္ ရခိုင္ျပည္နယ္မွာ ရင္ဆုိင္ေနရတာဟာ ARSA အၾကမး္ဖက္အဖဲြ႔နဲ႔ မခန္႔မွန္းႏိုင္တဲ့ အၾကမ္းဖက္အႏၲရာယ္ေတြ ရွိေနတယ္ဆိုတာ က်ေနာ္တို႔ သတိျပဳမိဖို႔ လိုတယ္။ အခု ႏိုင္ငံတကာက ေဇာင္းေပးေျပာေနတဲ့အထဲမွာ ဒီအၾကမ္းဖက္ဝါဒ အႏၲရာယ္ မပါဘူး။ ဒုတိယအခ်က္အေနနဲ႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ ဒုကၡသည္ေတြ ထြက္ေျပးတဲ့ ျပႆနာေပါ့။ အဲဒီေတာ့ တဖက္က တပ္မေတာ္ကေန စစ္ဆင္ေရးေတြ လုပ္တဲ့ကာလမွာ အင္အားအလြန္အကြၽံသံုးလို႔ ထြက္ေျပးတာရွိတယ္ဆိုတဲ့ စြပ္စဲြခ်က္ေတြ ရွိတယ္။ အဲဒီလို တခ်ဳိ႕ဟာေတြ မွန္ႏိုင္ပါတယ္။ တပ္မေတာ္အေနနဲ႔ အင္အားအလြန္အကြၽံသံုးတာေတြ  တခ်ဳိ႕ ရွိေကာင္းရွိႏိုင္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္ စစ္ဆင္ေရးေတြ ၿပီးတဲ့ေနာက္ပိုင္းမွာ ဘာေၾကာင့္ ထြက္ေျပးေနသလဲ။ ထြက္ေျပးေနတဲ့လူေတြ အမ်ားႀကီးပဲ။ မေန႔တေန႔ကအထိ ထြက္ေျပးတာ ေတြ႔ေနတယ္။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ တခ်ဳိ႕ဟာေတြက စစ္ဆင္ေရးေၾကာင့္တင္ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ဒီ ARSA အၾကမ္းဖက္သမား အုပ္စုေတြ၊ ေမာ္လဝီဆရာေတြကေန သူတို႔လူေတြကို ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ကို အတင္းထြက္ေျပးခိုင္းသလို ျဖစ္ေနတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ရွိေနတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး႐ံုးက ထုတ္ျပန္တာဆိုရင္ တဖက္သတ္ ျဖစ္ေနတယ္။ လက္ေတြ႔အေျခအေနနဲ႔ မကိုက္ညီဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ဒီကိစၥကို သူတို႔က ႀကိဳတင္ႀကံရြယ္ၿပီးသား ျဖစ္ေနတယ္။ ဇူလိုင္လ ၁၅ ရက္ေန႔ ရခိုင္ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္မွာ ေမာင္ေတာေဒသနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ရခိုင္ျပည္နယ္ လႊတ္ေတာ္ စံုစမ္းေရးေကာ္မတီကေနၿပီးေတာ့ ရခိုင္ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္ကို တင္ထားတာ ရွိတယ္။ အဲဒီမွာကတည္းက ေမာင္ေတာ၊ ဘူးသီးေတာင္ေဒသမွာ စစ္ေတြ၊ သဲေခ်ာင္း ဧရိယာေတြမွာ လယ္မစိုက္တဲ့ ဧရိယာေတြ မ်ားလာတယ္။ ဥပမာ ၅ လပိုင္း၊ ၆ လပိုင္းကဆိုရင္ မိုးရာသီ လယ္စိုက္ခ်ိန္မွာ လယ္မစိုက္ၾကဘူး။ ၇ လပိုင္းေလာက္မွာ ရြာနီးခ်ဳပ္စပ္က စိုက္တာရွိတယ္။ ေနာက္ တိုင္းရင္းသားလယ္ေတြဆို သူတုိ႔က အၿမဲတမ္း အငွားလုပ္ေနတာ။ ဒီႏွစ္ လံုးဝ မလုပ္ဘူး။ သူတို႔မွာ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈေတြ ရိွတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရး႐ံုးက စြပ္စဲြသလို လယ္ေတြဖ်က္ဆီးၿပီး ျပန္လာလို႔မရေအာင္ လုပ္တာ မဟုတ္ဘူး။ လယ္ကို မစိုက္ၾကတာ။ အခု စစ္ေတြရဲ႕ အေနာက္ေျမာက္ဘက္၊ စစ္ေတြတကၠသိုလ္ ေက်ာ္လာရင္ သဲေခ်ာင္းဧရိယာရွိတယ္။ သဲေခ်ာင္းဧရိယာထဲမွာ အခုထက္ထိ မလုပ္တဲ့လယ္ေတြ ရွိတယ္။ ဆိုလုိတာက သူတုိ႔မွာ ႀကံရြယ္ခ်က္ေတြ ရွိတယ္။ အဲဒါကို ကုလသမဂၢက ဘာေၾကာင့္မသိသလဲ။ ၾသဂုတ္လ ၂၅ ရက္ေန႔ တိုက္ခိုက္မႈျဖစ္တဲ့အထိ ကုလသမဂၢ ႐ံုးေပါင္းစံုသည္ စစ္ေတြမွာေရာ၊ ဘူးသီးေတာင္ ေမာင္ေတာမွာေရာ ရွိတယ္။ NGOs၊ INGOs ေတြရွိတယ္။ သူတို႔ေတြက အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဘာလို႔ မ်က္ကြယ္ျပဳသလဲ။ ဒါကို က်ေနာ္တို႔က ျပတ္ျပတ္သားသား တံု႔ျပန္ဖို႔လိုတယ္။ အဲဒီအတြက္ လူထုအေနနဲ႔ ေသြးစည္းဖို႔လိုတယ္။ ဒါ ကုလသမဂၢ အဖဲြ႔အစည္းဆိုတိုင္း မွန္တာမဟုတ္ဘူး။ ကုလသမဂၢ အဖဲြ႔အစည္းဆိုတိုင္း မွန္တယ္ဆိုရင္ ယူနီဆက္ဖ္ကေန အေမရိကန္နဲ႔ အဲဒီသတင္းမ်ဳိး မထြက္ဘူး။ ေလာေလာလတ္လတ္ ႏုတ္ထြက္တာ။ ဆိုလိုတာက ဒီအခ်က္အလက္ေတြ တံု႔ျပန္ဖို႔လိုသလို က်ေနာ္တို႔ ျပည္သူေတြ ေသြးစည္းညီညြတ္ၿပီးေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေျပာသလိုေပါ့။ အစိုးရေရာ ျပည္သူေရာ ေသြးစည္းညီညြတ္ၿပီး ျပန္လည္တံု႔ျပန္ဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ က်ေနာ္ျမင္ပါတယ္။” ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗီြဘီ) “ဆရာကေတာ့ ေျမျပင္အေျခအေနရယ္၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေျပာသြားတဲ့ ျပည္သူေတြ ညီညီညြတ္ညြတ္ ဒီလိုကိစၥေတြကို ျပန္လည္တံု႔ျပန္ဖို႔ အေလးထားၿပီး ေျပာသြားပါတယ္။ ဆရာေအာင္သူၿငိမ္းကိုလည္း ေမးပါရေစ။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေျပာတဲ့အထဲမွာလည္း လက္ေတြ႔အလုပ္ေတြလုပ္ၿပီး တံု႔ျပန္ဖို႔ ေျပာသြားပါတယ္။ ဒီမိန္႔ခြန္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဘယ္လိုသက္ေရာက္မႈေတြ ရွိလဲ၊ ဆက္လက္ ဘာေတြျဖစ္ႏိုင္လဲ ျဖည့္စြက္ ေဆြးေႏြးေပးပါခင္ဗ်။” ဦးေအာင္သူၿငိမ္း (ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္) “အခုလက္ရွိ ႏိုင္ငံေတာ္၏အတိုင္ပင္ခံပုဂိၢဳလ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ဒီလို မိန္႔ခြန္းေျပာၿပီးေတာ့ ျပည္သူလူထုကို ရွင္းျပလိုက္တယ္ေပါ့။ ေနာက္ ဒီ့ထက္ပိုၿပီးေတာ့ အေသးစိတ္ကိစၥေတြ မိန္႔ခြန္းထဲမွာ မေျပာႏိုင္လုိ႔ ျဖစ္မွာေပါ့။ ဒါေပမယ့္လည္း ဒီ့ထက္ပိုၿပီးေတာ့ ရွင္းျပဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ က်ေနာ္ယူဆပါတယ္။ အခုမိန္႔ခြန္းမွာ ျပန္ၾကည့္မယ္ရင္ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္အတြက္ စိန္ေခၚမႈေတြ ရွိေနတယ္၊ ႏိုင္ငံတကာ ဖိအားေတြ ရွိေနတယ္ဆိုတာ အသိအမွတ္ျပဳပါတယ္။ ဒါေတြကိုလည္း တည္တည္ၿငိမ္ၿငိမ္ ျပည္သူလူထုအင္အားနဲ႔ ရင္ဆိုင္သြားမယ္ဆိုတာ၊ လက္ေတြ႔လုပ္ေဆာင္မႈေတြရဲ႕ ရလဒ္ေတြနဲ႔ လုပ္ေဆာင္သြားမယ္ဆိုတာမ်ဳိး ကတိကဝတ္ျပဳပါတယ္။ အဲဒါအျပင္ ဦးစားေပး လုပ္ငန္း ၃ ရပ္ကိုလည္း ေျပာသြားတဲ့အတြက္ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ႀကိဳဆိုသင့္တဲ့ မိန္႔ခြန္းတခုလို႔ ျမင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ဒီမိန္႔ခြန္းမွာ က်ေနာ္ၾကားခ်င္တဲ့ကိစၥေတြ ရွိေသးတယ္။ ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ကိုဖီအာနန္ကေနလုပ္တဲ့ ရခိုင္အေရး အစီရင္ခံစာရွိပါတယ္။ သူက ေျပာတာက ရခိုင္ကိစၥနဲ႔ပတ္သက္လို႔ သူတုိ႔ အခ်က္ ၃ ခ်က္ အဓိက ေထာက္ျပပါတယ္။ တခုက Human Right Crisis လူ႔အခြင့္အေရးျပႆနာေတြ ရွိေနတယ္။ Development Crisis ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ျပႆနာေတြ ရွိေနတယ္။ တတိယအခ်က္က Security Crisis လံုၿခံဳေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ျပႆနာေတြ ရွိေနတယ္လုိ႔ ေျပာပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ အခုလက္ရွိ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕မိန္႔ခြန္း ျပန္ၾကည့္တဲ့အခါက်ေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ စြပ္စဲြတဲ့ကိစၥေတြအေပၚမွာ ေျပာသြားတာ၊ ေျဖဆိုတာ၊ တံု႔ျပန္တာ မေတြ႔ရပါဘူး။ ေနာက္ လံုၿခံဳေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဆရာဦးေမာင္ေမာင္စိုးလည္း ေျပာလိုက္တယ္။ အၾကမ္းဖက္မႈရဲ႕ ျပႆနာေတြလည္း ပါပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ လံုၿခံဳေရးကို ေရွ႕ေလၽွာက္ ဘယ္လိုလုပ္ၾကမလဲ။ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ လံုၿခံဳေရးျပႆနာ ဘယ္ေလာက္ႀကီးလဲေပါ့ေနာ္။ ဒါေတြ က်ေနာ္တို႔ မေတြ႔ပါဘူး။ က်န္တဲ့ ဖံြ႔ၿဖိဳးေရးနဲ႔ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေရး ကိစၥေတြ ေျပာတာ ေတြ႔ရတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ ျမင္ခ်င္တာက ေရွ႕ေလၽွာက္ ဒီ့ထက္အေသးစိတ္ သို႔မဟုတ္ရင္လည္း လႊတ္ေတာ္က မၾကာခင္ ျပန္စေတာ့မွာပဲ။ ေအာက္တိုဘာ ၁၇ ရက္ေန႔ဆို စၿပီေပါ့။ အဲဒီေတာ့ လႊတ္ေတာ္မွာ ပိုၿပီးေတာ့ အက်ယ္တဝင့္ ေျပာၾကားတာမ်ဳိး၊ ပိုၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးေျပာဆိုတာမ်ဳိးေတာ့ ရွိသင့္တယ္လို႔ထင္ပါတယ္။” အျပည့္အစုံကို ႐ုပ္သံဖိုင္တြင္ ၾကည့္႐ႈႏုိင္ပါသည္။