ဒီတပတ္ေဆြးေႏြးမယ့္ အေၾကာင္းအရာကေတာ့ စက္တင္ဘာလ ၂၀၁၇ ဟာ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ ႏွစ္က ၂၀၀၇ ေရႊဝါေရာင္ေတာ္လွန္ေရး ဆာဖရြန္ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ကို ဆင္ႏဲႊခဲ့တဲ့ ဆယ္ႏွစ္တာ ႏွစ္ပတ္လည္အခမ္းအနား ျဖစ္ပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ဆယ္ႏွစ္က အဓိက ေတာင္းဆိုခဲ့တာကေတာ့ အမ်ဳိးသားျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ေရး၊ ႏုိင္ငံေရးအရ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးေရးနဲ႔ ကုန္ေဈးႏႈန္းက်ဆင္းေရး၊ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥး္သားမ်ား လြတ္ေျမာက္ေရး ျဖစ္ပါတယ္။ အခု ဆယ္ႏွစ္ၾကာၿပီးတဲ့ေနာက္ အဓိက ေတာင္းဆိုခဲ့တဲ့ အမ်ဳိးသားရင္ၾကားေစ့ေရး ဘယ္အေျခအေန ေရာက္ေနၿပီလဲ၊ အထူးသျဖင့္ လက္ရွိ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ဦးေဆာင္ေနတဲ့ အစိုးရလည္း ရင္ၾကားေစ့ေရး အစိုးရလို႔ ေျပာထားပါတယ္။ ဒီတပတ္ေဆြးေႏြးမယ္သူေတြကေတာ့ ေရႊဝါေရာင္ သံဃာတပါး ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ဦးဇင္း ဦးစႏၵာသီရိနဲ႔ ဗကသ ေက်ာင္းသားတေယာက္ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ကိုဂ်ိမ္းစ္ ေခၚ ကိုလင္းထက္ႏိုင္တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဦးတုိးေဇာ္လတ္ (ဒီဗီြဘီ) “ဘုန္းဘုန္းကိုပဲ အရင္ေမးပါရေစ၊ ဆယ္ႏွစ္လည္း ရွိလာၿပီ။ အမ်ဳိးသားရင္ၾကားေစ့ေရးလည္း ေတာင္းခဲ့တယ္။ အခု ျမန္မာျပည္ရဲ႕ အမ်ဳိးသားရင္ၾကားေစ့ေရး အေျခအေန ဘယ္အေျခအေန ေရာက္ေနၿပီလဲ။ တကယ္ေရာ ရင္ၾကားေစ့ႏိုင္ေျခေတြ ရွိရဲ႕လား။ အဲဒါကို စၿပီး ေဆြးေႏြးေပးပါဘုရား။” ဦးစႏၵာသီရိ (ဦးပၪၨင္းပုရစ္ - ေရႊဝါေရာင္ဦးေဆာင္သံဃာေတာ္) “ဦးဇင္းတို႔ ၂၀၀၇ ေရႊဝါေရာင္ေတာ္လွန္ေရး လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္ႏွစ္ေလာက္ကတည္းက အမ်ဳိးသားျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ေရး ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးဖုိ႔ ေတာင္းဆိုထားခဲ့တယ္။ အခု ၂၀၁၇ ဆယ္ႏွစ္ျပည့္တဲ့အခါမွာ ဦးဇင္းတို႔ ျပန္ၾကည္ေတာ့ အမ်ဳိးသားျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ေရးက အခုအခ်ိန္အထိ လိပ္ခဲတည္းလည္း အေျခအေနမွာပဲ ရွိတယ္။ ဒီ့ထက္ ဘာမွ ေက်ာ္လြန္သြားတာ၊ ပိုသြားတာ မရွိေသးဘူး။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အန္အယ္လ္ဒီအဖဲြ႔ကိုယ္တိုင္က အမ်ဳိးသားျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ေရးမွာ တစံုတရာ ဦးဇင္းတို႔ကေတာင္မွ ေနာက္ေကာက္က်သြားတဲ့ အေနအထားေတြ ရွိတယ္။ ဘာလဲဆိုေတာ့ ဦးဇင္းတို႔က အေပးအယူလုပ္တဲ့အခါမွာ ျမင္တဲ့ အျမင္သာဆံုး အလြယ္ကူဆံုး ေျပာရမယ္ဆုိရင္ ၂၀၀၈ ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို အန္အယ္လ္ဒီက လက္ခံၿပီးေတာ့ ေရြးေကာက္ပဲြဝင္ျခင္းဟာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ဦးေဆာင္တဲ့ ပါတီက အမ်ဳိးသားျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ေရးကို အင္မတန္လိုလားတယ္ဆိုတာ ေပၚလြင္ခဲ့တယ္။ သို႔ေသာ္လည္းပဲ ဒီေန႔ ၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပဲြ ဝင္လာခဲ့ေသာ္လည္း၊ အႏိုင္ရလာေသာ္လည္း ဒီေန႔အခ်ိန္အထိ အမ်ဳိးသားျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ေရးဟာ ဦးေမာ့လာတဲ့အေျခအေန မရွိဘူး။ ဒီအတိုင္း ေပၚလစီ အေျခအေနမွာပဲ၊ စကားလံုးအေနအထားပဲ ရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဦးဇင္း ေျပာခ်င္တာက ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အစိုးရအေနနဲ႔ အမ်ဳိးသားျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ေရးအတြက္ ဒီထက္ ခိုင္မာျပတ္သားတဲ့၊ တိက်တဲ့ လုပ္ငန္းေတြနဲ႔ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ဖို႔ လိုသလို တပ္မေတာ္အေနနဲ႔ကလည္း ဒီကေန႔ ျပည္သူ႔အစိုးရကေန ေပၚလစီတရပ္ ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးလိုင္းကို လက္ခံေဆာင္ရြက္ေပးဖို႔ လိုအပ္တယ္။ အဓိက လက္ခံေဆာင္ရြက္ဖုိ႔က အန္အယ္လ္ဒီအစိုးရနဲ႔ တပ္မေတာ္ တာဝန္ရွိပုဂၢိဳလ္ေတြနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးနည္းအရ ေတြ႔ဆံုညိႇႏိႈင္းဖို႔ လိုအပ္တယ္။ အဲဒါ ဘာလဲဆိုေတာ့ ဦးဇင္းတို႔ တုိငး္ျပည္မွာ အမ်ဳိးသားျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ေရးလို႔ ေျပာေနတဲ့အခါမွာ အဓိက အမ်ဳိးသားရင္ၾကားေစ့ေရး ကြာဟေနတဲ့ျပႆနာက ျပည္သူလူထုတရပ္လံုးနဲ႔ တပ္မေတာ္နဲ႔ၾကားမွာ ကြာဟေနတဲ့ ျပႆနာ။ အဲဒါက ဘာလဲဆိုေတာ့ ၂၀၀၈ ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒေၾကာင့္ ကြာဟေနရတာ။ အဲဒီေတာ့ အမ်ဳိးသားျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ခ်င္တယ္ ဆုိရင္ေတာ့ ၂၀၀၈ ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို ပယ္ဖ်က္ပစ္ရမယ္၊ ဖ်က္သိမ္းပစ္ရမယ္။ တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးေပါင္းစံု လက္ခံႏိုင္ေျခရွိတဲ့ အေျခခံဥပေဒသစ္ကို ျပန္လည္ေရးဆဲြႏိုင္ရမယ္။ အဲဒါဆိုရင္ ဦးဇင္းတို႔ ျပည္သူလူထုၾကားနဲ႔ တပ္မေတာ္ၾကားမွာ ကြာဟေနတဲ့ ျပႆနာေတြက ေျပေလ်ာ့သြားမယ္လို႔ ဦးဇင္းက ထင္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ဦးဇင္း ေျပာခ်င္တာ တပ္မေတာ္အေနနဲ႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အစိုးရအဖဲြ႔ကေန အမ်ဳိးသားျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ေရးကို ကမ္းလွမ္းထားတဲ့အေပၚမွာ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အက်ဳိးစီးပြားကို ေရွး႐ႈၿပီးေတာ့မွ ႏိုင္ငံေရးနည္းအရ ေတြ႔ဆံုညိႇႏိႈင္းၿပီးေတာ့ ၂၀၀၈ ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ဖ်က္သိမ္းေရးကို ဦးတည္တဲ့ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးပဲြေတြကို တပ္မေတာ္ တာဝန္ရွိပုဂိၢဳလ္ေတြကေန လက္ခံေဆာင္ရြက္ေစခ်င္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ဦးဇင္းအေနနဲ႔ တပ္မေတာ္က အဲဒါကို ေဆာင္ရြက္ပါလို႔ တိုက္တြန္းခ်င္ပါတယ္။” ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗီြဘီ) “ဦးဇင္းေျပာတာက ဘာမွ သိပ္ ျမင္သာထင္သာ ဘာမွ တိတိက်က် သိပ္မျဖစ္လာေသးဘူးေပါ့ေနာ္။ ေနာက္တခုကလည္း ျပည္သူနဲ႔ တပ္မေတာ္ၾကားမွာ ၂၀၀၈ ဖဲြ႔စည္းပံုက အတားအဆီး ျဖစ္ေနေသးတယ္။ အဲဒါကို ေက်ာ္လႊားၿပီးေတာ့ တကယ့္ ရင္ၾကားေစ့ေရးကို ဦးတည္ႏိုင္တဲ့ တိက်တာေတြကို လုပ္ပါလို႔ မိန္႔ၾကားသြားပါတယ္။ က်ေနာ္ ကိုဂ်ိမ္းစ္ကို ေမးပါရေစ။ ၂၀၀၇ တုန္းက ဗကသ ေက်ာင္းသားတေယာက္အေနနဲ႔ လူငယ္ေတြ ရင္ၾကားေစ့ေရးလုပ္ငန္းထဲ ပါခဲ့တယ္ေပါ့ေလ။ အခု ဆယ္ႏွစ္ျဖစ္လာၿပီ။ တကယ့္ရင္ၾကားေစ့ေရးအေျခအေန လူငယ္ေတြအေနနဲ႔ ဘယ္ေနရာေရာက္ေနလဲ၊ ဘာေတြ ထပ္လုပ္ဖုိ႔လိုေသးလဲ။ ျဖည့္စြက္ေဆြးေႏြးေပးပါဦး။” ကုိလင္းထက္ႏိုင္ (၂၀၀၇၊ ဗကသ ေက်ာင္းသားေဟာင္း) “အဓိက ဦးဇင္း ေျပာသလိုပါပဲ။ က်ေနာ္တို႔အျမင္မွာလည္း အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး ျဖစ္စဥ္က ထင္သာျမင္သာတဲ့ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး ျဖစ္စဥ္ ေတြ႔ရတာ မရွိပါဘူး။ ဒီေန႔ဒီအခ်ိန္ထိလည္း အဓိကျပႆနာရဲ႕ အဓိကေနရာမွာ ရွိေနတဲ့ တပ္မေတာ္ေပါ့။ သူက တခ်ိန္လံုး ဒီအတိုင္းပဲ ေနေနတာ။ အရင္လိုပဲ သူ႔ရဲ႕အင္အားကလည္း ရွိေနဆဲျဖစ္တယ္။ သူကိုယ္တိုင္က အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးအတြက္ လိုလားတဲ့ အရိပ္အေယာင္ေတြ မေတြ႔ရဘူး။ ေရြးေကာက္ပဲြလုပ္တယ္။ ေရြးေကာက္ပဲြကေနၿပီး အစိုးရတဖဲြ႔ ေျပာင္းလာတာပဲ ရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ႏုိင္ငံေရးျပႆနာေတြက မေျပလည္သြားေသးဘူး။ အခုအခ်ိန္အထိေပါ့ေနာ္။ ဒီေတာ့ က်ေနာ္တို႔အေနနဲ႔ ၂၀၀၇ တုန္းက ေတာင္းဆိုခဲ့သလို က်ေနာ္တို႔ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး လိုခ်င္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြး ဆိုတာမ်ဳိးေပါ့ေနာ္။ အဲဒီေတာ့ မ်ားမ်ားေတြ႔ၿပီးေတာ့ တပ္မေတာ္ဘက္က ေခါင္းေဆာင္၊ အစိုးရဘက္က ေခါင္းေဆာင္ေတြ။ ဒါ့အျပင္ ဘယ္ေတာ့မွ မေမ့ထားသင့္တဲ့ တိုင္းရင္းသား ေခါင္းေဆာင္ေတြေပါ့။ တိုင္းရင္းသား ေခါင္းေဆာင္ေတြပါ ပါတဲ့၊ လက္ခံႏိုင္တဲ့ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးေရးကို ေသခ်ာထပ္လုပ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ က်ေနာ့္အျမင္မွာေတာ့ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို ရည္ရြယ္ၿပီး လုပ္ေနတဲ့ ၂၁ ရာစု ဒုတိယအႀကိမ္ ပင္လံုဆိုတာက က်ေနာ္တို႔အျမင္မွာေတာ့ လံုေလာက္မႈ မရွိဘူးေပါ့ေနာ္။ တိက်တဲ့အေျဖလည္း အခုထိ ထြက္လာတာ မရွိဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးေရး ထပ္လုပ္ပါ။ တပ္မေတာ္အေနနဲ႔လည္း အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးကို လိုလားေၾကာင္း ျပည္သူေတြ လက္ခံလာေအာင္ ျပဖို႔လိုပါတယ္။” အျပည့္အစုံကို ႐ုပ္သံဖုိင္တြင္ ၾကည့္႐ႈႏုိင္ပါသည္။