ကေနဒါႏိုင္ငံေရာက္ ႏိုင္ငံေတာ္၏အတိုင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နဲ႔  ကေနဒါဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ Trudeau တုိ႔ ေတြ႔ဆုံခဲ့ရာမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးနဲ႔ လက္ရွိ ျမန္္မာ့ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးကိစၥေတြ ေဆြးေႏြးၾကပါတယ္။  ေတြ႔ဆုံပြဲအၿပီးမွာ ကေနဒါက ျမန္မာကို ေဒၚလာ ၈ ဒသမ ၈ သန္း ေထာက္ပံ့မယ္လို႔လည္း ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။ ဒီခရီးစဥ္ဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ဒီမိုကေရစီဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု ထူေထာင္ဖို႔ ၂၁ ရာစု ပင္လုံညီလာခံမွာ မူဝါဒခ်မွတ္အၿပီး ပထမဆုံးထြက္တဲ့ခရီး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီခရီးစဥ္နဲ႔ ဖက္ဒရယ္ေရးရာကိစၥေတြကို ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ျပန္လည္သင့္ျမင့္ေရးစင္တာ ဥပေဒအႀကံေပး ေဒါက္တာဆလိုင္း ငြန္က်ဳံးလ်န္ကို ဒီဗြီဘီက ေတြ႔ဆုံေမးျမန္းခဲ့ပ့ါတယ္။ ေမး။ ကေနဒါႏိုင္ငံကို ေရာက္ရွိလည္ပတ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတာ္အတိုင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ဟာ ကေနဒါ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္နဲ႔ ေဆြးေႏြးခဲ့တယ္၊ ရလဒ္ေတြက ဘာေတြပါလဲခင္ဗ်။ ေျဖ။ အဲဒါကေတာ့ႏိုင္ငံတခုနဲ႔တခု ေတြ႔တဲ့အခ်ိန္မွာ အျပန္အလွန္ အကူအညီေပးၾကမယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ကေနဒါက စိတ္၀င္စားတဲ့ဟာက စီးပြားေရးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ဖို႔၊ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ၊ အမ်ဳိးသမီးနဲ႔ ကေလးသူငယ္မ်ား၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ တိုင္းရင္းသားလူနည္းစု အခြင့္အေရးေတြအပါအ၀င္ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ အသြင္ကူးေျပာင္းေရး၊ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးမွာ သူတို႔ေတြအေနနဲ႔ တတ္ႏိုင္သေလာက္ကူညီဖို႔ ဆိုတဲ့ဟာေတြက အားလုံးက ၾကားၿပီးသားျဖစ္ပါတယ္။ ေမး။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အေနနဲ႔ ဖက္ဒရယ္စနစ္က်င့္သုံးတဲ့ႏိုင္ငံေတြ အမ်ားႀကီးထဲမွာ ကေနဒါႏိုင္ငံကို ေရြးခ်ယ္ၿပီးေတာ့ ပထမဆုံးသြားေရာက္ၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးတယ္၊ အႀကံဉာဏ္ေတြ ရယူတာဟာ ဘာကို ညႊန္ျပသလဲခင္ဗ်။ ေျဖ။ က်ေနာ့္အျမင္မွာေတာ့ ကေနဒါႏိုင္ငံကုိ သြားတာ၊ ကေနဒါႏုိင္ငံက ဖက္ဒရယ္တိုင္းျပည္ႀကီးတခုျဖစ္လို႔ သြားတယ္ဆိုတဲ့ဟာထက္ ဒီဟာက ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးအရ တ႐ုတ္ျပည္လည္းသြားတယ္၊ ၿပီးေတာ့ တျခားႏိုင္ငံေတြလည္း သြားတယ္။ ေနာက္ေတာ့ ကေနဒါလည္းသြားတယ္၊ ေနာက္လည္း သြားေနရဦးမွာပါ။ ဘာလို႔လည္းဆုိေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အေနနဲ႔ သူက အိႏၵိယမွာလည္း ေက်ာင္းတက္ခဲ့တယ္၊ ဘြဲ႔ရခဲ့တယ္။ ေအာက္စဖို႔တ္မွာလည္း တက္တယ္၊ အေမရိကန္မွာလည္းေနတယ္ဆိုေတာ့ ဒီဖက္ဒရယ္ကိစၥကို ေလ့လာဖို႔ဆိုတာထက္ သူက သိၿပီးသားလူတစ္ဦးပါ။ အဲဒီေတာ့ ဗမာျပည္အတြက္ ဘယ္ဟာ အေကာင္းဆုံးျဖစ္မလဲဆုိတဲ့ဟာ သင္ခန္းစာေတာ့ ႏိုင္ငံေပါင္းစုံကေန ယူရမွာေပ့ါ။ အဲဒီလိုပဲ က်ေနာ္ျမင္ပါတယ္။ ေမး။ ကေနဒါ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္႐ုံးထုတ္ျပန္ခ်က္ထဲမွာ ဖက္ဒရယ္နဲ႔ပတ္သက္လို႔လည္း၊ ကေနဒါႏိုင္ငံရဲ႕႔ ဖက္ဒရယ္ကို ေလ့လာမယ္ေပါ့။ လြန္ခဲ့တဲ့ရက္ပိုင္းက ဖက္ဒရယ္ဖိုရမ္ကိုလည္း ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္တက္ခဲ့တယ္။ ဆိုေတာ့ ကေနဒါရဲ႕ဖက္ဒရယ္ပုံစံက ျမန္မာျပည္နဲ႔ ပိုနီးစပ္တယ္လို႔ ခန္႔မွန္းခ်က္ေတြအေပၚမွာ ဆရာ ဘာေျပာခ်င္လဲ။ ေျဖ။ အဲဒါေတာ့ ဖက္ဒရယ္စနစ္က်င့္သုံးတဲ့ ႏိုင္ငံမ်ားစြာထဲမွာ ဘယ္ႏို္င္ငံက က်ေနာ္တို႔နဲ႔ အနီးစပ္ဆုံးဆိုတဲ့ဟာထက္ ဒီဖက္ဒရယ္စနစ္ကို အေျခခံၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ဘယ္လိုပုံစံနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံျဖစ္ေအာင္ တည္ေဆာက္မလဲဆိုတဲ့ဟာ ပိုအေရးႀကီးတယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ ဥပမာအေနနဲ႔ ကေနဒါနဲ႔ အေမရိကန္က ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံေတြပါ။ အိမ္နီးနားခ်င္းပါ။ ဥပမာဆိုလို႔ရွိရင္ ကေနဒါႏိုင္ငံမွာ Provences ေတြမွာ သူတို႔အေျခခံဥပေဒ သီးသန္႔မရွိပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ အေမရိကန္မွာ ျပည္နယ္တိုင္းမွာ အေျခခံဥပေဒရွိပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပဲြမွာလည္း ျပည္နယ္နဲ႔ တိုင္းေဒသၾကီးေတြ အေျခခံဥပေဒ သီးသန္႔ေရးဆြဲေရးဆိုတဲ့ ကိစၥမွာ ဟိုဘက္၊ ဒီဘက္ သေဘာမတူခဲ့တဲ့ဟာေတြ ရွိပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ကေနဒါသြားတဲ့ဟာက အခုက်ေနာ္တို႔မွာ ေလာေလာဆယ္ျဖစ္ေနတဲ့ဟာနဲ႔ တူပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲမွာေျပာေနတဲ့၊ အမ်ားက ေျပာေနတဲ့ကိစၥက အေမရိကန္ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုပုံစံမ်ဳိးကို ေျပာေနတယ္လို႔ က်ေနာ္ျမင္ပါတယ္။ ေမး။ ဖက္ဒရယ္ကို ကေနဒါက်င့္သုံးတယ္၊ ၾသစေၾတးလွ်က်င့္သုံးတယ္ေပါ့။ ျမန္မာျပည္မွာေရာ တိုင္းေဒသၾကီး ျပည္နယ္ေတြမွာ ကိုယ္ပိုင္ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို ဆန္႔က်င္တဲ့အုပ္စုက ေတာ္ေတာ္အားေကာင္းလား။ ဘာလုိ႔လည္းဆိုေတာ့ အဲဒီကိစၥက ညီလာခံမွာ မေဆြးေႏြးႏိုင္ေသးဘဲ (ျပည္ေထာင္စုကေန ခြဲမထြက္ရ) စာသားမွာ အျငင္းပြားၿပီး ရပ္ခဲ့ၾကတာဆိုေတာ့။ ေျဖ။ ဟုတ္ကဲ့ ဆန္႔က်င္တဲ့အုပ္စုလို႔ က်ေနာ္ေတာ့ မျမင္ပါဘူး။ ဘာလို႔လည္းဆုိေတာ့ လြတ္လပ္စြာ ေရးသားျပ႒ာန္းခြင့္ရွိရမည္ဆိုတဲ့ဟာနဲ႔ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု၏ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒေပါ့၊ အဲဒါနဲ႔အညီျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ ၾကားထဲမွာ ကြဲလြဲမႈေတြရွိတာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အခ်ိန္ယူၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးမယ္၊ ညိႇႏႈိင္းမယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ ဒီဟာက အေျဖထြက္မယ္လို႔ က်ေနာ္ေတာ့ ယူဆပါတယ္။ က်ေနာ့္ပုဂၢိဳလ္ေရးအျမင္ကေတာ့ ဒီျပည္ေထာင္စုဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒနဲ႔ညီတဲ့ ျပည္နယ္နဲ႔ တုိင္းေဒသႀကီး အေျခခံဥပေဒေရးတယ္ဆိုတာ ဘာမွ ျပႆနာမရွိပါဘူး။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ျပည္ေထာင္စုအေျခခံဥပေဒ အထူႀကီးကို က်ေနာ္တို႔က နည္းနည္းနည္းနည္းဆီ ခြဲၿပီးေတာ့ ပါးပါးေလးျဖစ္ေအာင္ လုပ္ဖို႔ဟာလို႔ပဲ က်ေနာ္ အဲဒီလိုပဲ သေဘာထားပါတယ္။ ေမး။ ကေနဒါမွာ က်င္းပခဲ့တဲ့ ဖက္ဒရယ္ဖိုရမ္မွာ မ႑ိဳင္သုံးရပ္ ခြဲျခားက်င့္သုံးမႈကို ေဆြးေႏြးၾကတယ္။ ကေနဒါက်င့္သုံးေနတဲ့ ပုံစံနဲ႔ တျခားႏိုင္ငံေတြက က်င့္သုံးပုံေတြ ဘာကြာျခားၾကလဲ။ ေျဖ။ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကိုက်င့္သုံးတဲ့ ႏိုင္ငံ ၂၀ ေက်ာ္ထဲမွာ အမ်ားအားျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းမႈသဏၭာန္ေပါ့၊ အဂၤလိပ္လိုေျပာရင္ Structure ေပါ့၊ အဲဒါကေတာ့ အတူတူပါပဲ။ ဥပမာ - အစိုးရ ၂ ရပ္ အနည္းဆုံးရွိရမယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အဲဒီ အစိုးရ ၂ ရပ္ဟာ ႏိုင္ငံသားေတြအေပၚမွာ ကြဲျပားတဲ့ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈရွိရမယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ လြတ္လပ္တဲ့ တရားစီရင္မႈရွိရမယ္၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ဒီဖက္ဒရယ္လို႔ ေျပာတာနဲ႔ သူ႔မွာ အစိတ္အပိုင္းေတြ ရွိပါတယ္။ ယူနစ္လို႔ေခၚတာေပါ့။ ျပည္နယ္လို႔ ေခၚမလား၊ Canton လို႔ေခၚမလား၊ ဒါမွ မဟုတ္ Province လို႔ေခၚမလား။ အဲဒီဟာေတြကို ျပည္ေထာင္စုအဆင့္မွာ ကိုယ္စားျပဳတဲ့ဟာရွိရမယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ဒီျပည္ေထာင္စုနဲ႔ ဒီျပည္နယ္ ဒါမွမဟုတ္ ေဒသႏၲရေတြ ၾကားမွာ အျပန္အလွန္ ပူးေပါင္းၿပီးေတာ့ လုပ္ေဆာင္တဲ့ စနစ္ လမ္းေၾကာင္း ရွိရမယ္။ အဲလိုမ်ဳိး Structure ၅ ခုေပၚမွာ အေျခတည္ၿပီးေတာ့့ တည္ေဆာက္ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ထူးျခားတာေလးတခုက ဥပမာ အေမရိကန္မွာဆိုလို႔ရွိရင္ လက္ထပ္စာခ်ဳပ္တို႔ ဘာတို႔ဆိုတာ ျပည္နယ္က ကိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကေနဒါမွာက်ေတာ့ ျပည္ေထာင္စုက ကိုင္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ျပည္ေထာင္စုပဲကိုင္ကိုင္၊ ျပည္နယ္ပဲကိုင္ကိုင္ သူ႔မွာ သီးသန္႔ရ အဲလို ခြဲျခားၿပီးေတာ့ ဥပေဒအရ၊ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအရ လုပ္ထားတဲ့အတြက္ ျပႆနာမရွိပါဘူး။ ေမး။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာက်ေတာ့ အဓိကဆုိရင္ အန္စီေအ (တႏိုင္ငံလုံးပစ္ခတ္တိုက္ခိုက္မႈရပ္စဲေရးသေဘာတူစာခ်ဳပ္) လက္မွတ္ထိုးေရးမွာ တပ္မေတာ္က အဓိက ဇာတ္ေကာင္အေနနဲ႔ က်န္တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ေတြနဲ႔ေပါ့ ပါ၀င္တယ္။ ဖက္ဒရယ္ကိစၥေျပာတဲ့အခါမွာလည္း တပ္မေတာ္က စိုးရိမ္ပူပန္မႈေတြရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ တပ္မေတာ္က လက္ခံႏိုင္တဲ့ ဖက္ဒရယ္ဆိုင္ရာ အခြင့္အလမ္းေတြနဲ႔ တိုင္းရင္းသားေတြ လိုလားတဲ့အခြင့္အလမ္းေတြက တကယ္တမ္းမွာ ေ၀းကြာေနတာလား၊ ေ၀းတယ္လို႔ ထင္ေယာင္ထင္မွားျဖစ္တာလား။ တကယ့္အေျခအေနက ဘယ္လိုျဖစ္ေနတာလဲ။ ညိႇရင္ ေျပလည္ႏိုင္မလား။ ေျဖ။ က်ေနာ္ျမင္တာေတာ့ ေျပလည္ႏိုင္တယ္ထင္ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လည္းဆိုေတာ့ တပ္မေတာ္စဥ္းစားတဲ့ ဖက္ဒရယ္စနစ္နဲ႔ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ေတြစဥ္းစားတဲ့ ဖက္ဒရယ္စနစ္ သိပ္မကြာပါဘူး။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြအေနနဲ႔လည္း က်ေနာ္တို႔ တိုင္းျပည္မွာ အဲဒီလို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေျပာဆို၊ စဥ္းစား၊ ေတြးေခၚတဲ့အခြင့္အေရးက နည္းခဲ့ေတာ့ သူတို႔အေနနဲ႔လည္း ပုံစံတစ္မ်ဳိးနဲ႔ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို ပုံေဖာ္ေနပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အစိုးရအေနနဲ႔လည္း ဒီ ဖက္ဒရယ္စနစ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ေျပာဆိုခြင့္ရတာက ၂၀၁၂၊ ၂၀၁၃ ေနာက္ပုိင္းမွာမွ သူတို႔က ေျပာလို႔ရတာကိုး။ အဲဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔က လြန္ခဲ့တဲ့ ၃ - ၄ ႏွစ္မွာမွ ဖက္ဒရယ္ကိစၥကို တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ေျပာၾကတာ။ အရင္တုန္းကေတာ့ ဖက္ဒရယ္ေျပာရင္ ခြဲထြက္ခြင့္ဆိုၿပီး ခံရတယ္။ ဖက္ဒရယ္စာလုံးေရးလိုက္တာနဲ႔ ေထာင္ထဲတန္း၀င္ရတယ္။ အဲဒီအဆင့္ကေန က်ေနာ္တို႔ ထြက္လာေတာ့ တေယာက္နဲ႔တေယာက္ၾကားမွာ ဖက္ဒရယ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ကြဲလြဲမႈေတာ့ရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ အႀကီးအက်ယ္ႀကီးကြဲလြဲေနတာ မေတြ႔ပါဘူး။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ခြဲထြက္ခြင့္ကိစၥေျပာတဲ့ဟာလည္း တပ္မေတာ္ဘက္က လိုခ်င္တဲ့ ခြဲထြက္ခြင့္လုံး၀မျပဳရဆိုတဲ့ စကားလုံးကို တိုင္းရင္းသားေတြဘက္လည္း လုံး၀ ဆန္႔က်င္တာမဟုတ္ပါဘူး။ သူတို႔က ခြဲထြက္ခြင့္ဆိုတဲ့ဟာၾကီးက အႏုတ္လကၡဏာေဆာင္တယ္၊ Negative ဆန္လြန္းတဲ့အတြက္ အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့ စကားရပ္နဲ႔ ျပန္ၿပီးေတာ့ အစားထိုးရင္မေကာင္းဘူးလားဆိုတဲ့ ဟာေပၚမွာ ညွိလို႔မရေသးတာလို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ ျမင္ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔တုန္းဆိုရင္ ခြဲထြက္ျခင္း၊ မခြဲထြက္ျခင္းဆိုတာ ၁၉၄၇ တုန္းက ခြဲထြက္ခြင့္ျပဳခဲ့လို႔ ေတာ္္ေတာ္ေလးျပႆနာျဖစ္ခဲ့တယ္။ အခုလည္းပိတ္လို႔ရွိရင္လည္း ျပသနာပိုၿပီးေတာ့ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ဟာ စကားလုံးျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ရွိျခင္းမရွိျခင္း၊ ဒါမွမဟုတ္ရင္လည္း တျခားနည္းလမ္းနဲ႔ ရွိရင္ေကာင္းမလား ဆိုတဲ့အေပၚမွာ အခုထိ အေျဖမထြက္ေသးတာလို႔ ထင္ပါတယ္။ ၾကာရင္ေတာ့ ဒီကိစၥလည္း ေျပလည္သြားမယ္လို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ ယူဆပါတယ္။ ေမး။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ သခင္ကိုယ္ေတာ္မႈိင္းတို႔ေခတ္၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေက်ာ္ေဇာတို႔ ေခတ္ကလည္းက ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ ေတာက္ေလ်ာက္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကတယ္။ ခုဆုိရင္ ဆရာခုနရွင္းျပသလို ဖက္ဒရယ္စကားလုံးကို လၻက္ရည္ဆိုင္မွာ မေျပာရဲရာက အခုအခါ တပ္မေတာ္အပါအ၀င္ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြက လက္ခံခဲ့ၾကၿပီ။ ဒီရလဒ္ရေပမယ့္ တ႐ုတ္နဲ႔ အိႏၵိယၾကားက ျမန္မာႏိုင္ငံအေနနဲ႔  သားစဥ္ေျမးဆက္သြားတဲ့အခါမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ဖက္ဒရယ္ပုံစံက ဘယ္လုိပုံစံ အသင့္ေတာ္ဆုံးလို႔ ျဖတ္သန္း ေလ့လာမႈေတြအရ သုံးသပ္လို႔ရမလဲ။ ေျဖ။ ဟုတ္ကဲ့။ ဖက္ဒရယ္စနစ္လို႔ ေျပာတာနဲ႔ တခါတေလက်ရင္ အယူမွားတာေပ့ါေနာ္၊ ဖက္ဒရယ္ႀကီးက ဒီဟာႀကီး၊ ဥပမာအားျဖင့္ ၅၀ တန္ တရြက္ေပါ့ေနာ္။ ၁၀၀ တန္ ဆိုၿပီး အဲလို ထင္မိတာရွိတယ္။ ဖက္ဒရယ္စနစ္ဆိုတာ ပုံေသထားလို႔ မရပါဘူးခင္ဗ်။ အေမရိကန္ဆို သိတဲ့အတိုင္း လြတ္လပ္ေရးရၿပီးကတည္းက အခုထိ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀၀၊ သူတို႔က ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို တည္ေဆာက္ေနၾကတုန္း။ တည္ေဆာက္လို႔ မၿပီးဘူး၊ ၾသစေၾတးလွ်လည္း မၿပီးဘူး။ တခါတေလက်ရင္ ဗဟိုဘက္မွာ အာဏာက ပိုၿပီးေတာ့ေရာက္သြားသလို၊ တခါတေလက်ရင္ ျပည္နယ္ဘက္ကို ပိုၿပီးေတာ့ ေပးရတာေတြရွိတယ္။ ဥပမာ ၾသစေၾတးလွ်ဆို ေတာ္ေတာ္ေလး စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းတာက ျပည္နယ္ေတြက ဒီအလုပ္လုပ္ရတာ ႐ႈပ္ပါတယ္ဆိုၿပီးေတာ့ ဗဟိုကို ျပန္ေပးေနတယ္။ က်ေနာ္တို႔က Decentralization ေျပာေနခ်ိန္မွာ တခ်ဳိ႔က Recentralization ကို သြားေနတယ္။ အဲဒီေတာ့ ပုံေသနည္းအေနနဲ႔ မရွိပါဘူး။ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ပကတိအေနအထားနဲ႔ ၾကည့္ၿပီးေတာ့ အေကာင္းဆုံးကို တည္ေဆာက္မယ္၊ အေျချပဳမယ္၊ ၿပီးရင္ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ သူက တိုးတက္ေျပာင္းလဲေနမွာပါ။ တခါတေလက်ရင္လည္း ဗဟိုထဲမွာ အာဏာမ်ားမ်ား ေရာက္သြားတဲ့အခ်ိန္လည္းရွိမယ္။ ၿပီးရင္ ျပည္နယ္ေတြ တိုင္းေဒသႀကီးေတြကို အာဏာေတြ ပိုေပးတဲ့အခ်ိန္လည္းရွိမယ္။ ပုံေသနည္းအေနနဲ႔ မရွိပါဘူး။ အဲဒီေတာ့ အခုက က်ေနာ္တို႔က စၿပီးေတာ့ တည္ေဆာက္မယ္ သေဘာတူထားတယ္။ အန္စီေအမွာ ဒီမိုကေရစီဖက္ဒရယ္စနစ္ကိုအေျချပဳထားတဲ့ျပည္ေထာင္စုတည္ေဆာက္မယ္ဆိုတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ေပၚမွာ တည္ေဆာက္တဲ့အခ်ိန္မွာ ပုံေသနည္းအေနနဲ႔ က်ေနာ္တို႔က မစဥ္းစားဖို႔ လိုပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ဖက္ဒရယ္ လက္ရွိႏိုင္ငံ ၂၀ ေက်ာ္ထဲမွာ ေကာင္းတဲ့ဟာ က်ေနာ္တို႔အတြက္ သင္ခန္းစာယူစရာရွိသလို တခ်ဳိ႕ဟာဆို က်ေနာ္တို႔နဲ႔ မကိုက္ညီတဲ့ဟာေတြရွိပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔တုန္းဆို က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္က အေမရိကန္လို၊ ကေနဒါလို၊ ၾသစေၾတးလွ်လို၊ ဂ်ာမဏီလို ေတာ္ေတာ္တိုးတက္ဖြံ႕ျဖဳိးေနတဲ့ တိုင္းျပည္မဟုတ္ဘူး။ အဲဒီေတာ့ ဒီဟာေတြပါ အကုန္ထည့္တြက္ၿပီးေတာ့ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို က်ေနာ္တို႔တည္ေဆာက္ရမယ္လို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ ေမး။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္တို႔ဟာ ကေနဒါမွာ သယံဇာတခြဲေ၀ေရးပိုင္းနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ေလ့လာတာ ဖတ္ရပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာတခ်ဳိ႔ျပည္နယ္က ေက်ာက္သံပတၱျမားထြက္တယ္၊ တခ်ဳိ႔က ေရထြက္ပစၥည္းထြက္တယ္၊ မခံစားဘူး။ ရန္ကုန္ဘက္ကို ဦးစားေပးတယ္လို႔ ခံစားခ်က္ေတြရွိၾကတယ္။ သယံဇာတခြဲေ၀ေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ကေနဒါႏိုင္ငံကေန ဘာကို ေလ့လာသင္ယူႏိုင္မလဲ။ ကေနဒါႏုိင္ငံရဲ႕ ဥပမာေကာင္းေတြ ဘာရွိလဲ။ ေျဖ။ Resource Sharing မွာ ကေနဒါႏိုင္ငံ၊ ကေနဒါနဲ႔ အေမရိကန္ System နဲ႔ ၾသစေၾတးလွ်နဲ႔ ဂ်ာမဏီနဲ႔ မတူပါဘူး။ ကေနဒါေတာ့ သြားပါတယ္၊ ဥပမာ ၾသစေၾတးလွ်မွာ ျပည္နယ္ေတြကို Resource Sharing လုပ္သလို၊ ျပည္နယ္တခုနဲ႔တခုၾကားမွာလည္း သူတို႔ သီးသန္႔ လုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိပါတယ္။ အဲလိုပဲ ဂ်ာမဏီမွာက်ေတာ့ အားလုံးက တေျပးညီျဖစ္ေအာင္ သူတို႔က လုပ္ပါတယ္။ ကေနဒါနဲ႔ အေမရိကန္က်ေတာ့ အဲသလိုမ်ဳိး သတ္သတ္မွတ္မွတ္လုပ္တာ မရွိေပမယ့္ အကုန္လုံးက တိုးတက္ဖြံ႕ျဖဳိးေနၾကေတာ့ အဲဒီ Resource Sharing ကိစၥက သိပ္ၿပီးေတာ့ အေရးႀကီးတဲ့ဟာ မဟုတ္ပါဘူး။ ကေနဒါမွာ လူေျပာအမ်ားဆုံးက ဆရာတို႔သိတဲ့အတိုင္း ကြိဘက္က ခြဲထြက္မယ္ဆိုၿပီး လူထုဆႏၵမဲေကာက္ယူတာက လြဲလို႔ရွိရင္ သူတို႔မွာ သိပ္ၿပီးေတာ့ Resource Sharing ကိစၥလည္း သိပ္ေျပာတာမရွိဘူး။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ Power Sharing ကိစၥလည္း သိပ္ေျပာတာ မရွိပါဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆို သူတို႔က တေျပးညီျဖစ္ေနလို႔ပါ။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္အတြက္ေတာ့ ကေနဒါထက္ေတာင္မွ က်ေနာ္က ဂ်ာမဏီနဲ႔ ၾသစေၾတးလွ်ရဲ႕စနစ္ေတြကို ပိုၿပီးေတာ့ သေဘာက်ပါတယ္။ ေမး။ ျမန္မာႏိုင္ငံအေနထားက အိမ္ေဘးနားမွာ အင္အားႀကီး တ႐ုတ္ႏိုင္ငံရွိတယ္။ သူ႔နယ္စပ္ ၀ ေဒသဆိုရင္ ျမန္မာျပည္အတြင္းပိုင္းက လူေတြ အ၀င္အထြက္ကန္႔သတ္ထားသလို သီးျခားျဖစ္ေနတယ္။ ဒီဖက္ဒရယ္ကိုသြားမယ္ဆိုတဲ့ မူ က်ေသာ္ျငားလည္း အင္အားေကာင္းတဲ့ လက္နက္ကိုင္ေတြျဖစ္တဲ့ ၀တို႔၊ ကခ်င္တို႔လို၊ ပေလာင္တို႔လို အဖြဲ႔ေတြမပါလို႔ ညီလာခံတက္သူရဲ႕ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္က က်န္ေနတယ္လို႔ ေထာက္ျပေနၾကတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ မူေတြအမ်ားႀကီးခ်ၿပီး ဒီလူေတြ မပါရင္ ျဖစ္ပါ့မလား။ ဒီျဖစ္စဥ္မွာ ပူးေပါင္းပါ၀င္လာေအာင္ ဘယ္လိုမ်ဳိးဆြဲေခၚသင့္သလဲ။ ေျဖ။ ျပည္ေထာင္စုၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံ - ၂၁ ရာစုပင္လုံ ပထမအစည္းအေ၀းမွာေပ့ါေနာ္ အဲဒီမွာ စာတမ္းေပါင္း ၇၂ ေစာင္ သူတို႔တင္သြင္းထားတာရွိပါတယ္။ အဲဒီမွာ ၀အဖြဲ႔တင္သြင္းတာလည္းရွိတယ္၊ ကခ်င္ဘက္ကတင္သြင္းတာလည္းရွိတယ္။ အဖြဲ႔ေပါင္းစုံက တင္သြင္းၾကပါတယ္။ အဲဒီမွာ က်ေနာ္တို႔ ဘာသြားေတြ႔လည္းဆိုရင္ တခ်ဳိ႕က ဖက္ဒရယ္စနစ္ကိုေတာ့ လိုခ်င္တယ္။ ဒါေပမယ့္သူတို႔လိုိခ်င္တဲ့ ဖက္ဒရယ္က တကယ့္ကို Confederation ေပါ့ေနာ္။ တကယ့္လြတ္လပ္တဲ့တိုင္းျပည္ေတြ စုထားတဲ့ အာဆီယံလိုဟာမ်ဳိး နီးပါးေလာက္၊ အီးယူလိုဟာမ်ဳိး နီးပါးေလာက္ကို စဥ္းစားတဲ့ ေတြးေခၚမႈေတြ။ အဲဒီေတာ့ သူတို႔မွားတယ္လို႔ က်ေနာ္တို႔ေျပာလို႔မရပါဘူး။ အဲဒါက သူ႔ရဲ႕လိုလားခ်က္ေပါ့။ ဒါေပမယ့္ တဘက္မွာလည္းပဲ ဗဟိုဦးစီးခ်ဳပ္ကိုင္မႈပိုႀကီးတဲ့ဟာကို လိုခ်င္တဲ့အုပ္စုလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီႏွစ္ခုအၾကားမွာ က်ေနာ္တို႔က ညိႇႏႈိင္းၿပီးေတာ့လုပ္ရမယ္ထင္ပါတယ္။ က်ေနာ့္အျမင္မွာေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ ဘယ္လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းမဆို တျခား ဖက္ဒရယ္မဟုတ္တဲ့စနစ္ကို လိုခ်င္တယ္ဆိုတဲ့ အဖြဲ႔အစည္း က်ေနာ္မေတြ႔ပါဘူး။ အားလုံးလိုလိုက လိုလားၾကပါတယ္။ ပုံစံက မတူတာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ေမး။ အဲဒီဟာ ညိႇလို႔ လြယ္ပါ့မလား။ အရမ္းႀကီးကို က်ပ္ေနမလား။ ေျဖ။ ညိႇေတာ့ ညိႇရမွာေပါ့ေလ။ ဆရာေရ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို စေထာင္ေတာ့ ျပည္နယ္ေသးေသးေလးေပါ့ေနာ္။ Big Statae and Small State ေပါ့။ အဲဒါေၾကာင့္ Senate ေတြ၊ ဘာေတြ ျဖစ္လာတယ္။ Senater ၂ ေယာက္စီပဲထားရမယ္၊ က်န္တဲ့ဟာကေတာ့ လူဦးေရအရ၊ ေအာက္လႊတ္ေတာ္က လူဦးေရကို အေျခခံရမယ္ဆိုၿပီးေတာ့။ Negotiation ေစ့စပ္ညိႇႏႈိင္းမႈေတြ၊ ဒီလိုဒီလို ညိႇႏႈိင္းမႈေတြေတာ့ ရွိရမွာေပါ့။ အခုလည္း က်ေနာ္တို႔က အေမရိကန္ေတြ ႏွစ္ ၄၀၀ ေလာက္ ျဖတ္သန္းခဲ့တဲ့ဟာကို အခုမွ က်ေနာ္တို႔က ကႀကီးေရ က ကေန စၿပီးေတာ့လုပ္မယ္ဆိုေတာ့၊ ဆိုေတာ့ ညိႇစရာေတြ အမ်ားႀကီးပါ။ ညိႇလို႔မရတဲ့ဟာေတာ့ မရွိေလာက္ဘူးလို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ ယူဆပါတယ္။ ေမး။ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးကတည္းကဆို ၁၉၆၂ ခုႏွစ္အာဏာသိမ္းၿပီးကတည္းက အဆက္ဆက္ တပါတီ၊ တဖြဲ႔တည္းအုပ္ခ်ဳပ္တာကိုပဲ မ်ဳိးဆက္လိုက္ ႀကဳံခဲ့ရတယ္။ ၂၀၁၀ သမၼတဦးသိန္းစိန္ လက္ထက္မွာမွ စတင္ပြင့္လာတယ္ဆိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံကေရာ ဖက္ဒရယ္ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံျဖစ္ဖို႔အတြက္ ေရခံေျမခံေတြက အဆင္သင့္ျဖစ္ၿပီလား။ အသိပညာ၊ စိတ္ထားေတြ စသည္ျဖင့္ေပါ့။ ေျဖ။ ဟုတ္ကဲ့ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒက သူ႔မွာ ေသေသခ်ာခ်ာၾကည့္လိုက္လို႔ရွိရင္ ဖက္ဒရယ္တိုင္းျပည္မွာ က်င့္သုံးတဲ့ ခုနေျပာတဲ့ Structure ၅ ခု သူ႔မွာရွိပါတယ္။ တဘက္မွာလည္းပဲ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံထဲမွာ ဖက္ဒရယ္လည္းမက်ဘူး။ ဒီမိုကေရစီလည္း မက်ဘူးဆိုၿပီးေတာ့ ေျပာစရာျဖစ္ေနတဲ့ဟာမ်ဳိးလည္းရွိပါတယ္။ ဥပမာဆိုရင္ တပ္မေတာ္ကုိယ္စားလွယ္ေတြ လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ ၂၅ ရာႏႈန္းထိုင္ေနတဲ့ ကိစၥဟာမ်ဳိး၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္နဲ႕ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္ေပါင္းၿပီးေတာ့ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ဆိုတဲ့ဟာမ်ဳိး။ ဥပမာ ၀န္ႀကီးတခ်ဳိ႕ေတြကို သမၼတက ခန္႔တယ္ဆိုတဲ့ဟာမ်ဳိး။ ဖက္ဒရယ္လည္းမက် ဒီမိုုကေရစီလည္း သိပ္မက်တဲ့ဟာမ်ဳိးေတြရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ တဖက္မွာ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို က်င့္သုံးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ အေျခခံဥပေဒမွာ သုံးေနတဲ့ဟာေတြက ဒီ Structure ၅ ခုကိုလည္း သြားေတြ႔ေနရတယ္။ အဲဒီေတာ့ က်ေနာ့္အျမင္မွာေတာ့ ဒီ ၂၀၀၈ ကို အေျခတည္ၿပီးေတာ့ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကိုအေျခခံထားတဲ့ ခုန Structure ေတြကို အႏွစ္သာရေတြ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ထည့္ၿပီးေတာ့ သုံးသြားလို႔ရွိရင္ က်ေနာ္တို႔ ဖက္ဒရယ္စနစ္၊ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္အတြက္ အေကာင္းဆုံးျဖစ္တဲ့ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို ရမယ္လို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ ယူဆပါတယ္။ ဆိုလိုတာက က်ေနာ္ ၂၀၀၈ ကို ကာကြယ္ေနတာလည္း မဟုတ္ဘူး၊ ဆန္႔က်င္ေနတာလည္းမဟုတ္ဘူး။ ၂၀၀၈ ထဲမွာ ေကာင္းတဲ့ဟာေတြ အမ်ားႀကီးရွိသလို မေကာင္းတဲ့ဟာေတြ၊ ျပင္စရာရွိတဲ့ဟာေတြလည္းရွိပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ၂၀၀၈ ကိုအေျခတည္၊ အခုက ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို ေျပာလို႔ရၿပီ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံေတြလည္း က်င္းပလို႔ရၿပီ၊ ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲလည္း လုပ္လို႔ရၿပီ။ ဒီကေန က်ေနာ္တို႔ ဆက္သြားဖို႔ပဲရွိတယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ အေတြးအေခၚ၊ အယူအဆ၊ ေနပုံထိုင္ပုံ၊ စဥ္းစားပုံေတြ ဖက္ဒရယ္စနစ္နဲ႔ ကိုက္လား၊ မကိုက္လားဆိုေတာ့ ဖက္ဒရယ္စနစ္မွာ ေမြးၿပီးေတာ့ ဖက္ဒရယ္စနစ္မွာ ႀကီးတဲ့လူေတြ ဖက္ဒရယ္နဲ႔မဆန္တဲ့ လုပ္တဲ့ဟာေတြ၊ လုပ္တဲ့လူေတြရွိသလို က်ေနာ္တို႔မွာလည္း အမ်ားၾကီးလုပ္စရာရွိပါတယ္။ ဥပမာ က်ေနာ္ သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ ေတြ႔ရင္ ေျပာေနက်က ဖက္ဒရယ္စနစ္ဟာေနာ္ ေတာ္ေတာ္ေစ်းၾကီးတယ္၊ ဘာလို႔လည္းဆို country အခြန္လည္းေပးရမယ္။ state အခြန္လည္းေပးရတယ္၊ federal အခြန္လည္းေပးရတယ္။ အခြန္ အနည္းဆုံး ၃ ခုေပးရတယ္။ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္မွာ အခြန္ေပးတဲ့လူက နည္းနည္းေလးပဲျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဖက္ဒရယ္ တကယ္လိုခ်င္လို႔ရွိရင္ က်ေနာ္တို႔ အခြန္မ်ားမ်ားေပးရမယ္၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အခြန္ေပးတဲ့ဟာကိုလည္း က်ေနာ္တို႔ ေကာင္းေကာင္း အသုံးခ်တတ္ရမယ္။ အဲလိုမ်ဳိးေတြေတာ့ က်ေနာ္တို႔ လုပ္စရာ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။ ေမး။ ဆရာခုနေျပာတာမွာ  ၂၀၀၈ အေျခခံဥပေဒမွာ အားေကာင္းတဲ့အေျခခံအခ်က္ေတြပါတယ္။ အားမေကာင္းတဲ့အခ်က္ေတြလည္း ပါတယ္ေပါ့။ မေကာင္းတဲ့အခ်က္ေတြက ဖက္ဒရယ္ဒီမိုကေရစီကို သြားရာမွာ တကယ့္ကို အဟန္႔အတားျဖစ္ေနလား၊ ဖယ္ရွင္းလို႔ လြယ္ပါ့မလား။ ေျဖ။ တခုေတာ့ရွိတယ္ေလ၊ ဥပမာဆိုပါစို႔ တပ္မေတာ္ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းပါတဲ့ဟာကို လူအမ်ားႀကီးက မႀကိဳက္ဘူး။ ဒီဟာေၾကာင့္ ဒီမိုကေရစီမက်ဘူး။ သူတို႔က တပ္မေတာ္ကေန လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ ျပည္သူက ေရြးတာမဟုတ္ဘူးေျပာတဲ့ဟာ ဟုတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တကယ္တမ္း ျပန္စဥ္းစားၾကည့္တယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ တပ္မေတာ္က လြန္ခဲ့တဲ့ ၅ ႏွစ္ လႊတ္ေတာ္သက္တမ္းတေလွ်ာက္၊ အခု တႏွစ္ေက်ာ္ေက်ာ္ လႊတ္ေတာ္သက္တမ္းတေလွ်ာက္မွာ တပ္မေတာ္က ဘယ္ဥပေဒေတြကို ျပဳလို႔မရေအာင္ သူက ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းနဲ႔ ကာေနသလဲဆိုတဲ့ဟာ ပိုအေရးႀကီးပါတယ္။ အခုခ်ိန္ထိ က်ေနာ္ေတြ႔တာေတာ့ ျပည္သူေတြေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ အရပ္သားလႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြကေန တင္ျပတဲ့အဆိုေတြအမ်ားႀကီးကို တပ္မေတာ္ကကလည္း ေထာက္ခံေပးတယ္၊ တပ္မေတာ္ဘက္က တင္တဲ့ အဆိုေတြ အမ်ားႀကီးကိုလည္း ျပည္သူေတြ ေရြးထားတဲ့လူေတြက ျပန္ၿပီးေတာ့ ေထာက္ခံေပးၾကတယ္။ အဲဒီေတာ့ ၂၅ လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ ထိုင္လို႔ ဟာ-ေတြ႔တယ္မဟုတ္လား၊ ဒါ ဒီမိုကေရစီ မက်ဘူး၊ သူတို႔ ၂၅ နဲ႔ က်ေနာ္တို႔ကို ကာပစ္လိုက္ၿပီ။ သူတို႔ အသုံးခ်ပစ္လိုက္ၿပီဆုိတဲ့ဟာက က်ေနာ္ မေတြ႔ေသးဘူးဗ်။ အဲဒါေၾကာင့္ လက္ရွိရွိေနတဲ့ဟာနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ ေရွ႕ကို သြားလို႔ရတယ္လို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ ေမး။ ၂၁ ရာစုပင္လုံညီလာခံ ဒုတိယအၾကိမ္အစည္းအေ၀းမွာ ႏိုင္ငံကို ဒီမိုကေရစီဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံထူေထာင္ဖို႔ မူက်ခဲ့တယ္။ ျပည္ေထာင္စုကေန ခြဲမထြက္ရစာသားေၾကာင့္ က်န္တာေတြ ေရွ႔မဆက္ႏိုင္ျဖစ္ခဲ့ၾကတယ္။ ဒီလိုမ်ဳိး ေရွ႔မတိုး၊ ေနာက္မဆုတ္အေျခအေနကို ညိႇၾကရဦးမယ္၊ ညိႇေနဆဲကာလမွာ ဖက္ဒရယ္ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံတရပ္အတြက္ အစိုးရပိုင္း၊ အန္ဂ်ီအိုပိုင္းေတြက က်ေနာ္တို႔ ဘာေတြလုပ္ႏိုင္မလဲ။ ေျဖ။ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကိုသြားဖို႔အတြက္ အစိုးရယ္၊ တပ္မေတာ္ရယ္၊ လႊတ္ေတာ္ရယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပဲြမွာ ေနာ္၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔ရယ္၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီရယ္၊ တျခားပါ၀င္သင့္ပါ၀င္ထိုက္တဲ့သူေတြရယ္။ သူတို႔ေတြရဲ႕အခန္းက႑ က ေတာ္ေတာ္ေလး အေရးႀကီးပါတယ္။ သူတို႔အေနနဲ႔ ဘာကိုဦးစားေပးရမလဲဆုိေတာ့ ဒီၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲမွာ ေဆြးေႏြးေနတဲ့ကိစၥေတြဟာ မူေတြ ျဖစ္တယ္၊ ဥပေဒမဟုတ္ဘူး။ တခါတေလက်ရင္ အရင္အပတ္က ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲမွာ သြားတက္ေတာ့ စဥ္းစားေနတာ လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ ဥပေဒတခု ျပဳတဲ့ပုံစံနဲ႔ ေဆြးေႏြးတဲ့အပိုင္းေတြက ပိုမ်ားေနတယ္။ အဲဒီေတာ့ စကားလုံးကအစ ျငင္းၾကခုံၾကေပါ့ေနာ္။ အဲဒီေတာ့ မူကို ေကာင္းေကာင္း အရင္ခ်ေပးပါ ဒီၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲကေန။ မူေကာင္းေကာင္းေလးေတြ ခ်မယ္၊ ဟိုဘက္အပိတ္လည္း မလုပ္ပါနဲ႔၊ သိပ္လည္း မဖြင့္ပါနဲ႔။ အဲဒီ မူတခုေပၚမွာ အဲဒီမူကို တကယ္အေကာင္အထည္ေဖာ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ဥပေဒအလုပ္လုပ္မယ္၊ ထပ္ၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးစရာလည္း လိုမယ္၊ အေပးအယူလုပ္စရာလည္း ရွိလာမယ္။ ဒါေပမယ့္ အဂၤလိပ္လိုငွားေျပာရင္ Stash Story making ေပါ့ အဲလိုမ်ဳိးလုပ္လုိက္ေတာ့ ထပ္ၿပီးေတာ့ ခ်ဲ႔ဖို႔က ေတာ္ေတာ္ခက္သြားတယ္ဗ်။ အဲဒီေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲကေန မူေတြ ေကာင္းေကာင္းခ်ေပးပါ။ ဒုတိယက ျပည္သူေတြ။ ျပည္သူေတြအေနနဲ႔ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ကိုယ္စားျပဳတဲ့သူေတြကို ေရြးတဲ့အခ်ိန္မွာ က်ေနာ္တို႔လိုခ်င္တဲ့ ဆႏၵ၊ သေဘာထားေတြကို လႊတ္ေတာ္ကေနတဆင့္ ဥပေဒျပဳႏိုင္မယ့္သူ၊ ထင္ဟပ္ေစႏိုင္မယ့္သူကို ေရြးႏိုင္ဖို႔ လိုပါတယ္။ အဲဒါမွ လႊတ္ေတာ္ထဲ ေရာက္သြားတဲ့လူ၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အစိုးရထဲမွာ ပါတဲ့လူ၊ ျပည္သူ၊ က်န္တဲ့ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းအားလုံးကေန ဒီမုိကေရစီဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုကို ထူေထာင္တဲ့အခ်ိန္မွာ ပိုၿပီးေတာ့ ထိထိေရာက္ေရာက္နဲ႔ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မယ္လို႔ယူဆပါတယ္။ ေမး။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ ကေနဒါႏိုင္ငံခရီးစဥ္ဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္နဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ သမိုင္းမွာ ဘယ္ေလာက္အေရးပါတယ္လို႔ သုံးသပ္သလဲ။ ေျဖ။ အေရးပါပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္တုန္းဆို ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးေကာင္းေလေလ က်ေနာ္တို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရးျဖစ္ျဖစ္၊ အေျခခံဥပေဒ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးကိစၥပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီဟာေတြက က်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံမ်ားစြာနဲ႔ ထိေတြ႔ေလ ေကာင္းေလေပါ့ ပထမက။ ဒုတိယက ႏိုင္ငံေတာ္အတိုင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္က ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ၾကီးလည္းျဖစ္ေတာ့ သူက ခရီးသြားေနရမွာပါ။ ဥပမာ က်ေနာ္သိဖူးတဲ့ ထိုင္းႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးေဟာင္းတေယာက္ဆိုရင္ တႏွစ္မွာ ရက္ေပါင္း ၃၀၀ ေလာက္က ႏိုင္ငံျခားမွာပဲေနပါတယ္။ ရက္ ၆၀ ေလာက္ပဲ ထိုင္းမွာေနပါတယ္။ ဘာလို႔လဲဆို အဲဒါက သူတို႔အလုပ္ေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးက က်ေနာ္တို႔လုပ္ရမွာ။ ကေနဒါတခုတည္းမဟုတ္ပါဘူး၊ ခုန ဆရာေျပာတဲ့ထဲမွာ က်ေနာ္တို႔ဟာ တရုတ္နဲ႔ အိႏၵိယလို ႏိုင္ငံၾကီးေတြၾကားမွာေနေတာ့ အိႏၵိယနဲ႔လည္း ဆက္ဆံေရးေကာင္းဖို႔လိုသလို တ႐ုတ္နဲ႔လည္း ေကာင္းဖို႔လိုတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ တရုတ္မွာ  က်ေနာ္တို႔ သင္ခန္းစာယူစရာေတြရွိပါတယ္။ ဘာလို႔လဲဆို တရုတ္ျပည္မွာ ကုိယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသေတြရွိတယ္။ သူတို႔ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ စနစ္ေတြက ေတာ္ေတာ္ ေလ့လာလို႔ေကာင္းပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ အဲဒါကိုလည္း အတုယူရမယ္။ အိႏၵိယကလည္း ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံၾကီးတခုဆိုေတာ့ အိႏၵိယဆီကေန လူမ်ဳိးေပါင္း ရာနဲ႔ရွိတဲ့ လူမ်ဳိးၾကားမွာ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာနဲ႔ ဒီေန႔အထိ အတူေနႏိုင္တာ သူတို႔ဆီက က်ေနာ္တို႔ အမ်ားႀကီးသင္ခန္းစာယူစရာရွိပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးက ပိုေကာင္းေလေလ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ရဲ႕ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးတို႔၊ စီးပြားေရးဖံြ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးတို႔၊ ႏိုင္ငံေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးတို႔၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဖာ္ေဆာင္မႈတို႔ အဲဒါေတြ အတြက္ အက်ဳိးရွိပါတယ္။ ေမး။ ၂၁ ရာစု ပင္လုံညီလာခံမွာ ေဆြးေႏြးၾကရာမွာ က်ေနာ္တို႔ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္ေလာက္က မာနယ္ပေလာမွာ တိုင္းရင္းသားညီလာခံေတြ က်င္းပခဲ့တယ္။ ဖြဲ႔စည္းပုံေတြ ေဆြးေႏြးၾကတယ္။ ဆုိေတာ့ အဲဒီလို တိုင္းရင္းသားေတြ ခ်မွတ္ခဲ့တဲ့မူေတြနဲ႔ ၂၁ ရာစုညီလာခံက ခ်မွတ္တဲ့မူေတြနဲ႔ ကြဟမႈရွိလား။ နီးစပ္လား။ ေျဖ။ က်ေနာ္ျမင္တာေတာ့ သိပ္ကြာဟမႈမရွိဘူး။ မာနယ္ပေလာမွာ လုပ္ခဲ့တဲ့ဟာပဲျဖစ္ျဖစ္။ အရင္တုန္းက Federal Constitution Drafting (ဖက္ဒရယ္ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ (မူၾကမ္း) အဲဒီဟာေတြက ေရးထားတဲ့ အေျခခံမူေတြေပါ့ေနာ္၊ ဖက္ဒရယ္မူတို႔။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ျပည္နယ္ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ဆိုၿပီးေတာ့ ခ်င္းတို႔၊ ကခ်င္တို႔၊ ရခိုင္တို႔၊ ရွမ္းတို႔၊ ကရင္တို႔၊ ကယားတို႔ လုပ္လာခဲ့တာေတြ ေတာ္ေတာ္ေလး နီးစပ္လာပါၿပီ။ ဥပမာ UPDJC (ျပည္ေထာင္စုၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးမႈပူးတဲြေကာ္မတီ) မွာတင္လာတဲ့ ၄၁ ခ်က္ေပါ့ေနာ္။ ၄၁ ခ်က္ကို အေျခခံၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးတယ္၊ အခု ၃၇ ခ်က္ကို သေဘာတူတယ္ေပါ့။ ဆိုေတာ့ က်န္တဲ့ အခ်က္ေတြလည္း ေနာက္ လာမွာပါ။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ အမ်ဳိးသားအဆင့္ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲေတြကို ရွမ္းတို႔၊ ရခိုင္တို႔ တျခားေဒသေတြမွာလုပ္၊ လုပ္ၿပီးေတာ့ အဲဒီကေန ထြက္လာတဲ့ဟာေတြကေနတဆင့္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကိုတည္ေဆာက္တဲ့အခ်ိန္မွာ ဘယ္လို အေျခခံမူေကာင္းေကာင္းကို ထုတ္ႏိုင္မလဲဆိုတဲ့ဟာက အေရးႀကီးတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အရင္တုန္းကလုပ္တဲ့ဟာနဲ႔ အခုလုပ္တဲ့ဟာေတြနဲ႔ သိပ္မကြာပါဘူး။ ဆရာ သိသလိုပဲ၊ ဆရာခြန္ဥကၠာဆိုရင္ အရင္ကတည္းက ဖက္ဒရယ္ဖြဲ႔စည္းပုံမူၾကမ္းေရးဆြဲတုန္းက ပါလာတာ၊ အခုလည္း သူ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးမွာ သူက ဦးေဆာင္ၿပီးေတာ့ ပါ၀င္ေနတဲ့လူတေယာက္၊ ေဒါက္တာလွ်န္မႈန္းဆိုရင္လည္း အဲဒီလိုပဲေပါ့ တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ အခု ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစားပြဲေပၚမွာ ထိုင္ေနတဲ့အင္အားစုက အဲဒီ မာနယ္ပေလာတို႔၊ ထုိင္းျမန္မာနယ္စပ္အေျခခံတဲ့ ဖက္ဒရယ္လွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ ပါ၀င္လာတဲ့လူေတြပါပဲ။ အဲဒီေတာ့ သိပ္မကြာပါဘူး။ တျဖည္းျဖည္းေတာ့ နီးလာပါၿပီ။ ေမး။ ပုံစံမတူေပမယ့္ ျမန္မာျပည္သူေတြျဖတ္သန္းခဲ့တာက ၁၉၉၃ ခုႏွစ္မွာ စတင္တဲ့ အမ်ဳိးသားညီလာခံဟာ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္က်မွ ဖြဲ႔စည္းပုံထြက္တယ္၊ သိပ္ၾကာတယ္ေပါ့။ အခု ၂၁ ရာစုပင္လုံကလည္း ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ညီလာခံေပါ့။ ျမန္မာျပည္သူေတြ ဘယ္ေလာက္ေစာင့္ၾကရမယ္ထင္လဲ။ ေျဖ။ ဘယ္ေလာက္ေစာင့္ရမယ္ဆိုတာေတာ့ က်ေနာ္ ေျပာလို႔မရဘူးေလ။ က်ေနာ္လည္း ေဗဒင္မေဟာတတ္ဘူး။ တခါတေလက်ရင္ ေကာင္းတဲ့ဟာေလး လိုရင္ ေစာင့္ေပးရတာေပါ့ေနာ္။ ဥပမာ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို ထူေထာင္တဲ့တိုင္းျပည္ေတြကို ၾကည့္ရင္ လြယ္လြယ္ကူကူနဲ႔ သူတို႔လုပ္ခဲ့တာ မဟုတ္ပါဘူး။ ျပည္နယ္ခ်င္းၾကားမွာ ျပသနာျဖစ္၊ ျပည္နယ္နဲ႔ ျပည္ေထာင္စုၾကားမွာ ျပသနာျဖစ္၊ အာဏာလြန္ဆြဲမႈေတြျဖစ္။ ဥပမာ-အေမရိကန္မွာဆုိ စနစ္က ၄ ခုေတာင္ေျပာင္းတယ္ေလ။ စီးပြားေရးကပ္ဆိုက္ေတာ့ ျပည္နယ္ေတြ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္၊ အဲဒါနဲ႔ ျပည္ေထာင္စုက ဝင္စြက္၊ ျပည္ေထာင္စုက လုပ္ရင္းနဲ႔ ျပည္နယ္က ျပန္ေတာင္းေတာ့ ဟာ-မေပးႏိုင္ဘူး၊ အာဏာကို လုပ္ပိုင္ခြင့္ကိုယူခ်င္ရင္ ဒီဟာေတာ့ သေဘာတူရမယ္ဆိုၿပီးေတာ့ အဲလို ညိႇေနၾကတာ။ အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္မွာ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံ အသက္၀င္လာၿပီးတဲ့ေနာက္ပိုင္း ၂၀၁၀ ကေန ဒီကေန႔အထိ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ တိုးတက္မႈက ေတာ္ေတာ္ေလး အားရစရာေကာင္းပါတယ္၊ စိတ္ပ်က္စရာမဟုတ္ပါဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆို က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္က ရွင္းရွင္းေျပာရရင္ ၁၉၄၈ မတိုင္ခင္ကတည္းက အဂၤလိပ္ေတြဆီကေန အေမြေကာင္းေတြေပါ့ေနာ္၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတို႔၊ ႏိုင္ငံေရးစနစ္တို႔၊ တရားစီရင္ေရးတို႔ အေမြေကာင္းေတြ အမ်ားႀကီးရခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ဳိ႕က ဒီကေန႔ထိ ေကာင္းေကာင္း မက်င့္သုံးသလို တခ်ဳိ႕က အလြဲသုံးစားလုပ္သြားလို႔ တိုင္းျပည္နဲ႔လူမ်ဳိးအတြက္ မေကာင္းတဲ့ဟာေတြ၊ စနစ္ေတြလည္းရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ျပင္ရမယ္။ အခ်ိန္ကေတာ့ က်ေနာ္တို႔လည္း ေျပာလို႔မရပါဘူး။