ျပည္ေထာင္စုကို တည္ေဆာက္တဲ့စာခ်ဳပ္က တခုပဲရွိသင့္တယ္- ဦးေအာင္ထူး
အေးနိုင်
·
July 23, 2016
၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၁၂ ရက္ေန႔က ရွမ္းျပည္နယ္၊ ပင္လုံၿမဳိ႕မွာ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းနဲ႔ တုိင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ေတြအၾကား ခ်ဳပ္ဆုိခဲ့ၾကတဲ့ ပင္လုံစာခ်ဳပ္နဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တိုင္းရင္းသားေပါင္းစုံနဲ႔ စုစည္းထားတဲ့ ျပည္ေထာင္စုႀကီး စတင္သေႏၶတည္ခဲ့ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၄ ရက္ေန႔မွာ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီလက္ေအာက္ကေန အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္စိုးတဲ့ ႏိုင္ငံတခုအျဖစ္ အတူတကြလက္တြဲၿပီး လြတ္လပ္ေရးရယူခဲ့ၾကခ်ိန္နဲ႔ မေရွးမေႏွာင္းမွာပဲ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးေတြျဖစ္ပြားၿပီး ျပည္တြင္းစစ္ ႏွစ္ေပါင္း ၇၀ နီးပါးရွည္ၾကာခဲဲ့သလို ကမၻာေပၚမွာ ျပည္တြင္းစစ္သက္ဆိုးအရွည္ဆုံး ႏိုင္ငံတခုျဖစ္ေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။
ယခင္အစိုးရေတြအဆက္လက္ထက္က အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးအဆင့္ေတြကို တက္လွမ္း ႏိုင္ေပမယ့္ ခိုင္မာအားေကာင္းၿပီး စည္းေႏွာင္မႈရွိတဲ့ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးေတြမျဖစ္ခဲ့သလို ဆယ္စုႏွစ္နဲ႔ခ်ီၿပီး ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးမႈအဆင့္ကို တက္လွမ္းႏိုင္ျခင္းမရွိခဲ့ပါဘူး။
လက္ရွိအစိုးရသစ္လက္ထက္မွာေတာ့ ယခင္ ပင္လုံညီလာခံကထက္ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔တဲ့၊ တိုင္းရင္းသားမ်ဳိးႏြယ္စုေတြ ပိုမိုပါ၀င္ေဆြးေႏြးႏိုင္မယ့္ ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးပဲြေတြကို ၂၁ ရာစုပင္လုံညီလာခံအျဖစ္ လာမယ့္ၾသဂုတ္လ ေနာက္ဆုံးသီတင္းပတ္ထက္ေနာက္မက်ေစဘဲ စတင္က်င္းပသြားဖို႔ ႀကိဳးပမ္းေနၾကပါတယ္။
ပင္လုံညီလာခံ၊ ၂၁ ရာစုပင္လုံညီလာခံ ဘာကြာျခားမႈရွိသလဲ။ ဒီမိုကေရစီနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရးကို အာမခံႏိုင္တဲ့၊ အမ်ဳိးသားတန္းတူေရးနဲ႔ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ရွိေစမယ့္ ဒီမိုကေရစီဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုေပၚထြန္းလာဖို႔ ခရီးနီးလာပါၿပီလား။ ကခ်င္လြတ္လပ္ေရးအဖြဲ႔ ထိန္းခ်ဳပ္နယ္ေျမ မိုင္ဂ်ာယန္အေျခစိုက္ ဖက္ဒရယ္ဥပေဒ အကယ္ဒမီရဲ႕ ေက်ာင္းအုပ္ႀကီး၊ ဥပေဒအေထာက္အကူျပဳကြန္ရက္ တည္ေထာင္သူ ေရွ႕ေန ဦးေအာင္ထူးကို ဒီဗြီဘီက ဆက္သြယ္ေမးျမန္းပါတယ္။
ပင္လုံညီလာခံကို ၁၉၄၇ မွာ က်င္းပခဲ့တယ္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္မွာ ၂၁ ရာစုပင္လုံ ေခၚယူေဆြးေႏြးေတာ့မယ္။ ပင္လုံႏွစ္ခုကြာျခားခ်က္၊ လႊမ္းမိုးမႈ၊ ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္ေနရင္ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆက္စပ္မႈ ဆရာ့အျမင္ေဆြးေႏြးျပပါ။
“ပထမ တခုက တိုင္းျပည္ ျပည္ေထာင္စုကို တည္ေဆာက္တဲ့စာခ်ဳပ္က တခုပဲရွိသင့္တယ္ေလ။ ဥပမာ ကုလသမဂၢပဋိဥာဥ္စာတမ္းမွာ ၾကည့္လို႔ရတယ္။ ေနာက္တခါ ဆြစ္ဇာလန္ႏိုင္ငံမွာ ၁၂၉၁ ခုႏွစ္က ခ်ဳပ္ဆိုိခဲ့တဲ့ ဖက္ဒရယ္ခ်ာတာဆိုတာ တခုပဲရွိတယ္။ ေနာက္ မေလးရွားႏိုင္ငံမွာ ၁၉၆၃ ခုႏွစ္တုန္းက ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့တဲ့ မေလးရွားအဂရီးမင့္ ဆုိတာ တခုပဲရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ ျပည္ေထာင္စုကို တည္ေဆာက္တဲ့၊ လူ႔အဖဲြ႔အစည္းကို တည္ေဆာက္တဲ့ တကယ့္အခိုင္အမာစာခ်ဳပ္ႀကီးတခုက တခုပဲရွိသင့္တယ္ေလ။ ေနာက္တခု ထပ္လုပ္တယ္ဆုိတာ သဘာ၀မက်ဘူး။ ေနာက္တခ်က္က ဒုတိယတခု ထပ္လုပ္တယ္ဆိုရင္ ပထမ ပင္လုံစာခ်ဳပ္ႀကီးကို တရားမ၀င္၊ အသိအမွတ္မျပဳေတာ့ဘူးလားဆိုတဲ့ ေမးခြန္းတက္လာတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ စာခ်ဳပ္က ၂ ခုျဖစ္သြားရင္ ဘယ္ဟာ တရား၀င္သလဲ။ ပထမတခုက တရား၀င္တယ္ဆိုရင္ ဒုတိယတခုက က်င္းပစရာကို မလိုေတာ့ဘူး။ ဒုတိယတခု ထပ္ခ်ဳပ္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ပထမတခုကို ပ်က္ျပယ္ေၾကာင္း ေၾကညာလိုက္ရေတာ့မယ္။ ဆိုေတာ့ ခုဟာက မရွင္းမရွင္းအေျခခံကေနၿပီးေတာ့ နာမည္လွယုံနဲ႔ ပင္လုံလို႔က်င္းပတာ မျဖစ္သင့္ဘူးလို႔ ထင္တယ္။
“ေနာက္တခ်က္ကဘာလဲဆိုေတာ့ ကိုယ္စားျပဳမွဳျပႆနာနဲ႔ဆိုင္တယ္။ မူရင္း ၁၉၄၇ ပင္လုံစာခ်ဳပ္ႀကီးကို ခ်ဳပ္ဆိုတုန္းက ကိုယ္စားျပဳတက္ေရာက္လာၾကတဲ့ တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ေတြကို သူတို႔သက္ဆိုင္ရာအမ်ဳိးသားျပည္နယ္မ်ားက လူထုတရပ္လုံးက သူတို႔ေခါင္းေဆာင္မ်ားအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳတယ္။ အခု ဒီပင္လုံကိုတက္တဲ့အခါက်ေတာ့ ဘယ္သူက သက္ဆုိင္ရာျပည္နယ္ေတြကို ကိုယ္စားျပဳလဲဆိုတဲ့ျပႆနာ အႀကီးႀကီးပဲ။”
“ေနာက္တခ်က္က ပထမပင္လုံစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုတုန္းက ရွိခဲ့တဲ့ႏိုင္ငံေရးေနာက္ခံအေျခအေနကို အခုဒုတိယပင္လုံစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ လက္ခံမလား၊ လက္မခံဘူးလားဆိုတာလည္း လုံး၀မရွင္းဘူး။ ဆိုလိုခ်င္တာက အဲဒီပင္လုံစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္တုန္းက၊ မူရင္းပင္လုံစာခ်ဳပ္ၾကီးတုန္းက တိုင္းရင္းသားေတြဟာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းလာေရာက္စည္း႐ုံးတဲ့ ျပည္ေထာင္စုတည္ေဆာက္ေရးမွာ မပါဘဲ ျငင္းပယ္လိုက္ၾကၿပီးေတာ့ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္မွာဆက္ေန၊ သူတို႔နည္းသူတို႔ဟန္နဲ႔ အဂၤလိပ္နဲ႔ညိႇၿပီး လြတ္လပ္ေရးယူလို႔ရတယ္။ ဒီအေျခအေနမ်ဳိးကို ဒုတိယအႀကိမ္ပင္လုံညီလာခံ ေပးမလားဆိုတဲ့ ဘာမွ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းမရွိဘူးျဖစ္တယ္။
“ေနာက္တခါ ဒီစာခ်ဳပ္ႀကီးက ဟုတ္ၿပီ၊ ဒုတိယအႀကိမ္ပင္လုံညီလာခံေခၚလိုက္ၿပီ။ စာခ်ဳပ္တခု ထြက္လာႏိုင္တယ္။ ဒီပင္လုံညီလာခံက ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြဟာ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို ပ်က္ျပယ္ေစသလား။ တနည္းအားျဖင့္ ဒီမိုကရက္တစ္ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ အသစ္တခုနဲ႔ ျပည္နယ္ဖြ႔ဲစည္းပုံအေျခခံဥပေဒသစ္ေတြ ေပၚလာေအာင္ လုပ္ႏိုင္တဲ့အဆင့္အထိ အခု က်င္းပမယ့္ ညီလာခံက ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်ႏိုင္မလားဆိုေတာ့လည္း ဘာမွမရွိဘူး။ အဲဒီေတာ့ မရွိတဲ့ေနာက္ခံက ဘာသြားေတြ႔ရလဲဆုိတဲ့အခါက်ေတာ့ အန္အယ္လ္ဒီရဲ႕ လႊတ္ေတာ္ဥကၠ႒ ဦး၀င္းျမင့္က ဘာေျပာလဲဆိုေတာ့ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးကို အရင္က်င္းပ အရင္လုပ္ၿပီးေတာ့မွပဲ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို ျပင္မယ္ဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒါက ေျပာင္းျပန္ျဖစ္ေနတယ္ေလ။ အဲဒီေတာ့ ၂၁ ရာစုပင္လုံညီလာခံနဲ႔ ဘာမွ မဆက္စပ္ဘူးျဖစ္ေနတယ္ေလ။ အဲဒီေတာ့ ဖြဲ႔စည္းပုံေၾကာင့္ ျပသနာတက္တာ။ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ဖြဲ႔စည္းပုံကတည္းက ျပႆနာစတက္လို႔ ျပည္တြင္းစစ္က ရွည္ၾကာခဲ့တာ။ အဲဒီေတာ့ ဒီဖြဲ႔စည္းပုံကိစၥၾကီးကို အေသအခ်ာရွင္းၿပီးေတာ့ ဖက္ဒရယ္ဖဲြ႔စည္းပုံသစ္ေတြ ေပၚလာမွသာလွ်င္ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးရၿပီးေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးရႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ အခုက အန္အယ္လ္ဒီေခါင္းေဆာင္၊ လႊတ္ေတာ္ဥကၠ႒ေျပာတဲ့ ေလသံအရဆုိေတာ့ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးအရင္လုပ္ၿပီးသြားမွ ဟုတ္လား ဖြဲ႔စည္းပုံျပင္မယ္ဆိုတာက ႏြားေရွ႕ထြန္က်ဴးေျပာင္းျပန္ျဖစ္ေနတယ္။ ဒီလိုအေနအထားေနာက္ခံနဲ႔ ၂၁ ရာစုပင္လုံညီလာခံက်င္းပတာဟာ ဆရာ့အျမင္ကေတာ့ ဒီဟာက ဘာမွ တိက်ေရရာမႈ မရွိဘဲနဲ႔ ဒီအတိုင္း ေမွ်ာသြားေနၿပီးေတာ့မွ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ သက္ဆိုးရွည္ေရး၊ အဲဒီဖြဲ႔စည္းပုံနဲ႔ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ သက္ဆိုးရွည္ေရးကိုသာ ပံံ့ပိုးမယ့္အလားအလာျမင္တယ္လို႔ ဆရာက အဲဒီလိုေတြ႔ရတယ္။”
အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးဆိုတဲ့ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာသြားၿပီးေတာ့ ညီလာခံမွာ တပ္မေတာ္အပါအ၀င္ မတူကြဲျပားတဲ့ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းေတြပါ၀င္ၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးရင္း၊ ေဆြးေႏြးရင္းနဲ႔ ဒီဖြဲ႔စည္းပုံျပင္ရမယ္ဆိုတဲ့လမ္းေၾကာင္းတခု ေပၚလာၿပီးေတာ့မွ မျဖစ္မေနျပင္သြားရမယ္ဆိုတာေရာ မျဖစ္ႏို္င္ဘူးလား။
“မဟုတ္ဘူး၊ ဒီလို ဖြဲ႔စည္းပုံျပင္ေရးဆိုတာက အန္အယ္လ္ဒီက တင္ေနတာ၊ ဒါ အိုင္ဒီယာအသစ္မဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမယ့္ လက္ေတြ႔ျပင္လို႔မွ မရဘဲဟာ၊ ဒါတခု။ ေနာက္တခုက ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံက ျပင္တဲ့နည္းလမ္းနဲ႔ သြားလို႔ကို မရဘူး။ ဒါ ျပည္တြင္းထဲမွာရွိတဲ့ ဥပေဒပညာရွင္တခ်ဳိ႕ကိုယ္တိုင္ထုတ္ေဖာ္ထားၿပီသား။ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒက ေလွပ်က္ႀကီးလိုပဲ။ ဟိုကေပါက္၊ ဒီကဖာေနတာ။ ဒီလိုေလွပ်က္ႀကီးမ်ဳိးနဲ႔ သမုဒၵရာျပင္ျဖတ္မယ္ဆိုတာဟာ ဘယ္ေတာ့မွ ဖယ္ဒရယ္ကို မေရာက္ႏိုင္ဘူး။ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံကိုျပင္တဲ့လမ္းေၾကာင္းနဲ႔ သြားလို႔ကို မရဘူး။ ကဲ၊ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံျပင္တဲ့လမ္းနဲ႔ ဘယ္သူျပင္သြားမလဲဆိုတာကို အန္အယ္လ္ဒီက ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ေၾကညထားတာရွိသလား။ လုပ္ငန္းစဥ္တရပ္ခ်ျပထားတာရွိသလား။ ဘယ္ပုဒ္မကို ဘယ္လိုျပင္ဆိုၿပီးေတာ့။ ဥပမာဆိုၾကပါစို႔ဗ်ာ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုကို သြားမယ္ဆိုရင္ တိုင္းရင္းသားေတြကို တန္းတူရည္တူအာမခံခ်က္ေပးရေတာ့မယ္။ အဲဒါဆုိရင္ ျပည္ေထာင္စုဖြဲ႔စည္းပုံဟာ တိုင္းေတြနဲ႔သြားလို႔မရေတာ့ဘူး၊ ျပည္ေထာင္စုက အမ်ဳိးသားျပည္နယ္၊ အမ်ဳိးသားမ်ားျပည္နယ္မ်ားနဲ႔သာလွ်င္ ဖြဲ႔စည္းမယ့္္ျပည္ေထာင္စုျဖစ္ေစရမယ္။ ဒါနဲ႔ပတ္သက္ရင္ ဒါျဖင့္ရင္ အန္အယ္လ္ဒီမွာ ဒီကိစၥနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ရွင္းလင္းတဲ့မူရွိၿပီလား။ က်ေနာ္တို႔သိသေလာက္ေတာ့ ဘာမူမွမရွိဘူး။ အဲဒီေတာ့ ဘာမူမွမရွိဘဲနဲ႔ အင္တန္ျပင္ရခက္ေအာင္လုပ္ထားတဲ့ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံေအာက္က ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံျပင္ေရးနဲ႔ ဖက္ဒရယ္ကိုသြားမယ္ဆိုတာ ျဖစ္ကို မျဖစ္ႏို္င္ဘူး။”
ဒီညီလာခံကို ဦးေဆာင္က်င္းပမယ့္ ႏိုင္ငံေတာ္အတိုင္ပင္ခံပုဂိဳလ္က ပါ၀င္သင့္ပါ၀င္ထိုက္သူပါေရးေဆာင္ရြက္္ၾကဖို႔ေျပာဆိုညႊန္ၾကားတယ္။ တျမန္ေန႔က တပ္မေတာ္ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ရုံး (ၾကည္း) က ဒုတိယဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီး ျမထြန္းဦးက တအာင္းပေလာင္၊ ရခိုင္၊ ကိုးကန္႔ တပ္ေတြကို လက္နက္စြန္႔ဖို႔ ထပ္ေျပာပါတယ္။ ဒီျဖစ္စဥ္ဟာ ပါ၀င္သင့္ပါ၀င္ထိုက္သူ ဘယ္သူဆိုတာကို အစိုးရက ဆုံးျဖတ္တာလား။ လက္ေတြ႔အားျဖင့္ တပ္မေတာ္က ဆုံးျဖတ္သလိုျဖစ္မေနဘူးလား။ ႏိုင္ငံတကာအေတြ႔အၾကဳံမွာ ဘယ္လိုေတြရွိၿပီး ျမန္မာျပည္ကိစၥမွာ ဘယ္လိုျဖစ္သင့္သလဲ။
“ဆိုလိုတာကေတာ့ တိုင္းျပည္ကိုတည္ေဆာက္မယ့္၊ ဖြဲ႔စည္းပုံေရးဆြဲမယ့္ ကိုယ္စားလွယ္ကို ေရြးခ်ယ္ေစလႊတ္တဲ့အခါမွာ ဥပမာ- ကမၻာမွာ အေအာင္ျမင္ဆံုံး ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံလို႔လည္းေျပာလို႔ရတဲ့၊ ေနာက္ဖြဲ႔စည္းပုံ႐ႈထာင့္က ၾကည့္မယ္ဆိုရင္လည္းပဲ သက္တမ္းအရွည္ဆုံးလို႔ ေျပာလို႔ရတဲ့ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ ဖြဲ႔စည္းပုံေရးဆြဲေရးလုပ္ငန္းေတြ ၾကည့္လိုက္ေလ၊ ကိုယ္စားလွယ္ေတြ ေရြးခ်ယ္ေစလႊတ္တဲ့ကိစၥက သက္ဆိုင္ရာ အမ်ဳိးသားျပန္နယ္ေတြမွာရွိတဲ့ အမ်ဳိးသားလူထုေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးသာျဖစ္ရမယ္။ အဲဒါ ထိပ္ပိုင္းကေနတဲ့ ဘယ္ပုဂိၢဳလ္ကပဲျဖစ္ျဖစ္ (သို႔မဟုတ္) ဘယ္စစ္တပ္ေခါင္းေဆာင္မွ ဘယ္ေကာင္ေတာ့ပါ၊ ဘယ္ေကာင္ေတာ့မပါနဲ႔၊ ဘယ္ေကာင္ေတာ့တက္ခြင့္ေပး၊ ဘယ္ေကာင္ေတာ့ တက္ခြင့္မေပးနဲ႔ဆုိတာ ဆုံးျဖတ္ခြင့္မွ မရွိဘဲဟာ။ အခုက ဒီအေျခခံသေဘာတရားေလာက္ေတာင္မွ နားမလည္ဘဲနဲ႔ သက္ဆိုင္ရာလူထုကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ကိစၥ ဆုံးျဖတ္ခြင့္မေပးဘဲနဲ႔ ဘယ္သူ႔ကိုေတာ့ျဖင့္ ဘာကိစၥေၾကာင့္ ငါတို႔က မၾကိဳက္ဘူး၊ ဘယ္သူကေတာ့ ငါတုိ႔ႀကိဳက္တဲ့လူ လာတက္ဆိုတဲ့ပုံစံနဲ႔သြားလို႔ကေတာ့ ဘယ္ေတာ့မွ စစ္မွန္တဲ့၊ ဘာညီလာခံမွ မျဖစ္ႏိုင္တာ၊ ဒါ ကိုယ္စားျပဳမႈနဲ႔ဆိုင္တဲ့ျပႆနာျဖစ္တယ္။
“အဲဒီေတာ့ ျပည္ေထာင္စုႀကီးကို တကယ္စစ္မွန္စြာျပန္လည္ဖြဲ႕စည္းခ်င္တယ္ဆိုရင္ ဒီစာခ်ဳပ္ႀကီးကို ျပန္လည္ေရးသားခ်ဳပ္ဆိုမယ့္၊ စစ္မွန္တဲ့ ကိုယ္စားျပဳမႈရွိႏိုင္ဖို႔ဆိုရင္ အခု သက္ဆိုင္ရာျပည္နယ္ေတြမွာ ဒီမိုကေရစီ ခ်က္ျခင္းေပးလိုက္ပါ။ အခုဟာက ဒီမိုကေရစီအတုအေယာင္ပဲဟာ။ ဒီမိုကေရစီခ်က္ျခင္းေပးပါ၊ ရွင္းရွင္းေလးပါ။ သက္ဆိုင္ရာ ကခ်င္ျပည္နယ္လား၊ ရွမ္းျပည္နယ္လား၊ ကရင္ျပည္နယ္လား၊ ကရင္နီလား၊ သူ႔ဖာသာ ေရြးသြားၾကလိမ့္မယ္ လူထုေတြက။ အခု ဒီလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းေတြတင္သာမကဘဲနဲ႔ သက္ဆိုင္ရာအမ်ဳိးသားျပည္နယ္ေတြမွာ အမ်ဳိးသားလူထုက လိုလားျမတ္ႏိုးတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြလည္း ရွိႏိုင္တယ္။ သူတို႔ဟာသူတို႔ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ေပးလိုက္ပါ၊ အစည္းအေ၀းေတြက်င္းပခြင့္ေပးလိုက္ပါ။ အခုဟာက AA လား၊ TNLA လား၊ ကိုးကန္႔လား လက္ညိႇဳးထိုးစရာမလိုပါဘူး။ သူ႔သက္ဆိုင္ရာလူထုေတြက ျပည္နယ္ သူ႔ေခါင္းေဆာင္ သူေရြးသြားၾကပါလိမ့္မယ္။
“ဒီျဖစ္စဥ္ေလာက္ကိုမွ လက္မခံႏိုင္ဘဲနဲ႔ စိတ္ႀကိဳက္ေခါင္းေခါက္ၿပီးေတာ့ ကိုယ္လိုခ်င္ေသာပုဂိၢဳလ္မ်ားနဲ႔ ညီလာခံကိုက်င္းပသြားမယ့္္ပုံစံကေတာ့ျဖင့္ ၁၉၉၃ မွာက်င္းပခဲ့တဲ့ အမ်ဳိးသားညီလာခံမ်ဳိးနဲ႔ အတူတူပဲျဖစ္မယ္။ ေနာက္ထပ္ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံ၊ ဒီထက္ဆိုးတဲ့ ဖဲြ႔စည္းပုံေပၚလာဖို႔ပဲရွိတယ္လို႔ ဆရာေတာ့ ေျပာခ်င္တယ္။”
အစိုးရဟာ အမ်ဳိးသားရင္ၾကားေစ့ေရးအတြက္ဆိုၿပီး တပ္မေတာ္ကို ပိုမိုလိုက္ေလ်ာၿပီး က်န္အင္အားစုေတြကို ပစ္ပယ္ထားသလိုျဖစ္ေနတယ္လို႔ ေ၀ဖန္မႈေတြရွိတယ္။ National Reconcialion အဓိပၸာယ္သတ္မွတ္ခ်က္အျပည့္အစုံကဘာလဲ။ ဘယ္အဂၤါရပ္ေတြမျဖစ္မေနပါဖို႔လိုလဲ။
“ဟုတ္ၿပီ။ ဒီအမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးဆိုတာဟာ တမ်ဳိးသားလုံး လကၡဏာေဆာင္တဲ့ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးကိုဆိုလိုတယ္။ ဘက္ႏွစ္ဘက္ ပဋိပကၡျဖစ္ေနတၾကတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအင္အားစုတခုတည္းကို ဆိုလိုတာမဟုတ္ဘူး။ ဥပမာဆိုၾကပါစို႔၊ ပထမဦးဆုံးအႀကိမ္အျဖစ္နဲ႔ ဒီကိစၥကို စတင္သုံးစြဲခဲ့တဲ့ ၁၉၉၄ တုန္းက ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံ အေတြ႔အႀကဳံကိုၾကည့္ပါ။ အဲဒါက ဘာလဲဆိုေတာ့ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးဆိုတာ လူ႔အခြင့္အေရးကို အေျခခံထားတဲ့ ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးျဖစ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ပဋိပကၡျဖစ္စဥ္တေလ်ာက္လုံးအေတာအတြင္းမွာ၊ အာဏာရွင္ေတြအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာအေတာအတြင္းမွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ပဋိပကၡေတြေၾကာင့္ လူထုေတြ နစ္နာဆုံး႐ႈံးသြားခဲ့တဲ့ဟာေတြကို ဘယ္လိုျပန္လည္ကုစားမလဲဆုိတဲ့အေျခခံကေနစဥ္းစားတာက အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးျဖစ္တယ္။
“အဲဒီေတာ့အာဏာအလႊဲအေျပာင္းကိစၥေတြမပါဘူးမဟုတ္ဘူး၊ ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္အေျခခံက အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးဆိုတာက ထိပ္ပိုင္းေခါင္းေဆာင္တစု၊ ပဋိပကၡျဖစ္တဲ့အင္အားစု ၂ စု ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးက အဓိကမဟုတ္ဘူး။ လူထုတရပ္လုံးျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး။ တနည္းအားျဖင့္ေျပာမယ္ဆိုရင္ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈ က်ဴးလြန္ခဲ့ၾကသူမ်ားနဲ႔ က်ဴးလြန္ခံခဲ့ရသူၾကားထဲမွာ ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးကို ရွာဖို႔က အဓိကျဖစ္တယ္။ အဲဒီအေျခခံကေနၿပီးေတာ့မွ ဒီမိုကေရစီကို ဘယ္လုိျပန္လည္ တည္ေဆာက္ၾကမလဲ၊ ႏိုင္ငံသစ္ကို ဘယ္လိုျပန္လည္တည္ေဆာက္ၾကမယ္လို႔ ေဖာ္ေဆာင္ၿပီးေတာ့မွ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံမွာ အမွန္တရားေဖာ္ထုတ္ေရးႏွင့္ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးေကာ္မရွင္ Truth and Reconciliation Commission ကို ဖြဲ႔စည္းခဲ့တာ။ ဆိုေတာ့အဲဒီသာဓကမ်ဳိးကို အေျခခံၿပီးေတာ့ ဒီေန႔ကမၻာမွာ အမွန္တရားေဖာ္ထုတ္ေရးႏွင့္ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးေကာ္မရွင္ကိုဖြဲ႔စည္းတာ ႏိုင္ငံ ၄၀ ေလာက္မွာ ျဖစ္ေနၿပီ။ ကေန႔ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးလို႔သာေျပာေနတယ္၊ လူထုရဲ႕၊ အထူးသျဖင့္ တိုင္းရင္းသားျပည္နယ္ေတြရဲ႕ တိုင္းရင္းသားလူထုရဲ႕ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္ခံခဲ့ရတဲ့ကိစၥရပ္ႀကီးကို အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္က ဥပကၡာျပဳထားတာလည္း ဘယ္လိုလုပ္ဖက္ဒရယ္သြားလို႔ရမလဲ။ အခုပဲၾကည့္ပါ ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္ပိုင္းကတင္ပဲ ၅ ေယာက္အသတ္ခံခဲ့ရတဲ့ကိစၥ။ ဟိုတေယာက္မုဒိမ္းက်င့္ခံရတဲ့ကိစၥ၊ ျမစ္ႀကီးနားမွာျဖစ္တဲ့ကိစၥ၊ ၿပီးခဲ့တဲ့လပိုင္းကတင္ပဲ ေကအန္ယူစစ္သား ၂ ဦး သတ္ခံရတဲ့ကိစၥ။ ေကာင္းခါးကိစၥ။ အမ်ားႀကီးပဲ ေတာက္ေလွ်ာက္ျဖစ္ေနတာ။ ဘယ္လုိအမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးရႏိုင္ပါ့မလဲ။ အဲဒီေတာ့ အခုသြားေနတဲ့လမ္းေၾကာင္းက၊ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြ႔ဲခ်ဳပ္သြားေနတဲ့ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးဆိုတာ (၁) က ဘာလဲဆိုတာကို ဘယ္တုန္းကမွ အတိအက် အဓိပၸာယ္ဖြင့္မထားဘူး။ (၂) က လူထုတရပ္လုံး၊ အထူးသျဖင့္ တိုင္းရင္းသားျပည္နယ္ေတြက တိုင္းရင္းသားခံစားခဲ့ရတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မွဳေတြကို လုံး၀ဥပကၡာျပဳၿပီးေတာ့ လက္ရွိတက္ေနတဲ့ ျမန္မာစစ္တပ္မ်ားနဲ႔ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး လက္ေတြ႔လုပ္ေနတဲ့ျဖစ္စဥ္ဟာ ရာႏႈန္းျပည့္မွားေနတယ္လို႔ ဆရာေတာ့ျမင္တယ္။”
နယ္စပ္ေတြမွာ လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ပိုင္းေတြတုန္းက T.J ေပါ့ transitional justice (အသြင္ကူးေျပာင္းေရးဆိုင္ရာ တရားမွ်တမႈ) ဆိုၿပီးေတာ့ သင္တန္းေတြလည္းေပးတယ္၊ ေဆာင္ရြက္ေနတာေတြလည္းရွိတယ္။ အခု အဲဒီပုဂိၢဳလ္ေတြသည္ပင္လွ်င္ T.J ကိစၥကို ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းမွာ ၀င္သုံးတာမေတြ႕ရဘူး။ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလ တရားမွ်တမႈေဖာ္ထုတ္ေရးက ဒီအခ်ိန္မွာ အေရးၾကီးလား၊ ညီလာခံက်င္းပေနခ်ိန္နီးလို႔ ဒါေတြကို သည္းခံခ်ဳပ္တည္းထားရမလား။ ဘယ္လိုသက္ေရာက္မႈရွိေစသလဲ။
“မဟုတ္ဘူး။ တကယ္ေတာ့ ကိုေအးႏိုင္ေရ၊ မီဒီယာဆရာေရ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးနဲ႔ အမွန္တရားဆိုတာ အခ်ိန္ကာလနဲ႔ မဆိုင္ဘူး။ ေတာက္ေလ်ာက္အေရးႀကီးတယ္၊ စဥ္ဆက္မျပတ္ေတာင္းဆိုေနရမွာျဖစ္တယ္။ အဆက္မျပတ္အားေကာင္းေကာင္းနဲ႔ကို ေဖာ္က်ဴးေနရမွာျဖစ္တယ္။ ဒါက ႏိုင္ငံေရးအေျခအေနအတက္အက်ေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့ မွိန္ထားလို႔ရတဲ့အရာမ်ဳိးမဟုတ္ဘူး၊ ျမွဳပ္ကြယ္ထားလို႔ရတဲ့အရာမ်ဳိးမဟုတ္ဘူး၊ ဥပကၡာျပဳထားလို႔ရတဲ့အရာမ်ဳိးမဟုတ္ဘူး၊ မလုပ္သင့္ဘူး၊ ဒီအခ်က္ကိုေျပာခ်င္တာ။ အဲဒီေတာ့ အခုလိုမ်ဳိး ပင္လုံ၊ ၂၁ ရာစုပင္လုံသည္ နာမည္ကေတာ့ လွပါရဲ႕ ဘာမွအႏွစ္သာရမရွိတဲ့ ညီလာခံမ်ဳိးနဲ႔သြားၿပီးေတာ့မွ လူထုတရပ္လုံးခံစားေနရတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈႀကီးကို ပစ္ပယ္ထားတာ ဘာျဖစ္လဲဆိုေတာ့ တဖက္ကေတာ့ ဟန္ေဆာင္ညီလာခံသြားေနတာေပါ့။ ေျမျပင္မွာေတာ့ျဖင့္ရင္ က်ေနာ္တို႔ တိုင္းရင္းသားလူထုေတြဟာ အဆက္မျပတ္ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈႀကီးေတြ ခံေနရဦးမယ္။ ဒါေၾကာင့္ မွိန္ထားတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဒါဟာ မွိန္ထားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြရဲ႕တာ၀န္ပဲျဖစ္မယ္။ ဆရာတို႔အေနနဲ႔ကေတာ့ ဒီကိစၥမွိန္ထားတာ၊ ဥပကၡာျပဳထားတာကို လုံး၀မလိုလားဘူး။ သို႔ေသာ္ဘာေၾကာင့္ အန္အယ္လ္ဒီက ဒီကိစၥစကားမေျပာသလဲဆိုေတာ့ သူက အစိုးရလုပ္ခ်င္တယ္ေလ။ အစိုးရလုပ္ခ်င္တဲ့အခါက်ေတာ့ ျမန္မာစစ္တပ္ရဲ႕ ေထာက္ခံမွဳမရမခ်င္း သူက အစိုးရလုပ္လို႔မရဘူး။ အဲဒီေတာ့ ျမန္မာစစ္တပ္မႀကိဳက္တာ မလုပ္ရဲ၊ မေျပာရဲေတာ့ဘူး။ အဲဒီေတာ့ ဒီဟာက အဓိက ျပႆနာပဲ။ အခု ေကာင္းခါးမႈခင္းႀကီးကုိၾကည့္ေလ။ ေကာင္းခါးမႈခင္းႀကီးျဖစ္တဲ့ကိစၥက ကခ်င္ဆရာမေလး ၂ ေယာက္ မုဒိမ္းက်င့္သတ္ခံရ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံသမိုင္းမွာ တဦးခ်င္းခံစားရတဲ့အထဲမွာ အဆိုးရြားအျပင္းထန္ဆုံးပဲ။ ဒါႀကီးကို ကေန႔အခ်ိန္အထိ အန္အယ္လ္ဒီအစိုးရ ဘာမွမေျပာဘဲ ႏွဳတ္ပိတ္ေရငုံလုပ္ေနတာ ဘာသေဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ So Call Elected Government ေပါ့။ လူထုက ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ျခင္းခံထားရလို႔ တရား၀င္တယ္ဆိုတဲ့သေဘာေဆာင္တဲ့အစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္ေနေသာ္ျငားလည္းပဲ တိုင္းရင္းသားလူထုရဲ႕ ဘ၀အေျခအေနက သမိုင္းဦးမွာရွိခဲ့တဲ့၊ ပညာရွင္ Thomas Hobbes ေျပာခဲ့တဲ့ State of Nature လို႔ေခၚတဲ့ သဘာ၀အေျခအေနမွာ ျပန္ရွိေနတယ္လို႔ပဲ ေျပာခ်င္တယ္။”
၂၁ ရာစုပင္လုံညီလာခံလမ္းေၾကာင္းအတိုင္းသြားၾကတဲ့အခါ ႏိုင္ငံေရးမူေဘာင္ေရးဆြဲေရးမွာ အားလုံးပါ၀င္ေရးဟာ သိပ္အေရးႀကီးတယ္လို႔ ယူအန္အက္ဖ္စီေခါင္ေးဆာင္ေတြက ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္းတင္ျပခဲ့ၾကတယ္။ အခုနလို ကန္႔ခံထားရတဲ့အဖြဲ႔ေတြ ရွိေနဆဲဆိုေတာ့ ျဖစ္ပါ့မလား။
“ႏိုင္ငံေရးမူေဘာင္ေရးဆြဲတာက ၂၁ ရာစုပင္လုံညီလာခံအေပၚမွာ အေျခခံေရးဆြဲတာမဟုတ္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံေရးမူေဘာင္က ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္ေန႔က လက္မွတ္ထုိးခ်ဳပ္ဆိုခဲ့တဲ့ အန္စီေအေပၚမွာအေျခခံၿပီးေပၚထြက္လာတဲ့ ႏိုင္ငံေရးမူေဘာင္ျဖစ္တယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ အဲဒီႏိုင္ငံေရးမူေဘာင္က အန္စီေအကို ေက်ာ္လို႔မရတာ။ အန္စီေအမွာ ခ်မွတ္ထားတဲ့မူကို ေက်ာ္လို႔မရဘူး။ အဲဒီေတာ့ ကေန႔ ၂၁ ရာစုပင္လုံညီလာခံက ဘာမူမွ ခ်မထားဘူး၊ ဘာကတိမွ ေပးမထားဘူး။ အဲဒီေတာ့ ႏိုင္ငံေရးမူေဘာင္ဆိုတာက ၂၁ ရာစုပင္လုံညီလာခံနဲ႔ တျခားစီပဲ။ အဲဒီေတာ့ အန္စီေအေပၚမွာအေျခခံထားၿပီး ေပၚထြက္လာတဲ့ ႏိုင္ငံေရးမူေဘာင္ဟာ အန္စီေအကို ေက်ာ္လို႔မရတဲ့အတြက္ အဲဒီႏိုင္ငံေရးမူေဘာင္က ေရးထားၿပီးသား။ အဲဒီထဲမွာ ဘာေတြပါလဲဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ စစ္တပ္ကိုယ္စားလွယ္ ၁၅၀ ပါတယ္ေလ၊ စဥ္းစားၾကည့္ေပါ့။ ဆုိေတာ့ ဒါက အန္စီေအရဲ႕ မတိက်မွဳအေပၚအေျခခံၿပီးေတာ့ ေပၚထြက္လာတဲ့ ႏိုင္ငံေရးမူေဘာင္ျဖစ္တဲ့အခါက်ေတာ့ ဘာနဲ႔သြားျပင္မလဲ။ အန္စီေအကိုယ္တိုင္ကိုက မတိက်ဘဲ အားမကိုးေလာက္တဲ့ စာခ်ဳပ္ၾကီးျဖစ္တယ္။ အဲဒီစာခ်ဳပ္ၾကီးေပၚ အေျခခံၿပီးေရးဆြဲေပၚထြက္လာတဲ့ႏိုင္ငံေရးမူေဘာင္ကို ဘယ္မူကိုကိုင္ၿပီးသြားျပင္မလဲ။ လက္ေတြ႔ျပင္တဲ့အခါမွာ အခက္အခဲရွိတယ္။
“ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးရဖို႔ တကယ္ေတာ့သြားသင့္တာက ညီလာခံမဟုတ္ဘူး။ သြားၾကည့္စမ္းပါ ကမၻာမွာ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလို႔ေျပာတဲ့ကိစၥက ညီလာခံနဲ႔ မသြားပါဘူး။ ႏို္င္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲနဲ႔သြားရတယ္။ အဲဒီေတာ့ ညီလာခံနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲ ဘာကြာသလဲဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ ညီလာခံဆိုတာက လူ ၆၀၀ တက္ရင္ ၆၀၀ စလုံးက တေယာက္တေယာက္ ေျပာခြင့္ရွိတယ္။ ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲကအဲလိုမဟုတ္ဘူး၊ ခင္ဗ်ား၊ ဘက္ ၂ ဘက္ ေဆြးေႏြးၾကတယ္။ ပဋိပကၡျဖစ္တဲ့ ဘက္ ၂ ဘက္ ေဆြးေႏြးတယ္ဆိုတာ ဘက္ ၁ ဘက္ခ်င္းစီရဲ႕သေဘာထားက အဓိက။ ဘက္တဘက္က လူ ၁၀၀ တက္တယ္၊ ဘယ္တဘက္က လူ ၁၅၀ တက္တယ္၊ ျပႆနာမရွိဘူး။ ဘက္တဘက္ခ်င္းဆီမွာ သူ႔ဟာသူ ညိႇၿပီးေတာ့မွ တဘက္ခ်င္းဆီရဲ႕ သေဘာထားအသံကို ယူတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ အေျဖရွာရတာလြယ္တယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအေတြ႔အၾကဳံအရ ဘက္ ၃ ဘက္ပဲ ထားၾကပါဦးေတာ့ဗ်ာ။ လက္ရွိတက္ေနတဲ့ အန္အယ္လ္ဒီအစိုးရနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြတဘက္၊ ေနာက္တခါ ျမန္မာစစ္တပ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ တဘက္၊ တိုင္းရင္းသားေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြ တဘက္ ဒီလို သုံးဖက္ထားၾကပါဦးေတာ့၊ အေျဖရွာလို႔ ရႏိုင္ေသးတယ္။ သို႔ေသာ္ အခု သာဓကၾကည့္ပါ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံ။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံလုပ္လိုက္တယ္ ဟုတ္လား၊ တက္တဲ့လူေတြ တေယာက္ ၁၀ မိနစ္ေပးေျပာလိုက္တယ္။ ဂရုပ္တခုမွာ လူ ၅၀ ရွိတယ္၊ မိနစ္ ၅၀၀ ကုန္သြားၿပီ။ ၿပီးေတာ့ ဘာတခုမွ အေက်အလည္ေဆြးေႏြးခြင့္မရွိဘူး။ ဒါက မွတ္တမ္းတင္လိုက္ပါဆို ၿပီးသြားၿပီ။ ဒီလိုေဆြးေႏြးပြဲမ်ဳိးနဲ႔၊ ညီလာခံဆိုတဲ့ပုံစံမ်ဳိးနဲ႔ ၂၁ ရာစုေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ သြားလည္းပဲ ဘာမွ ထူးမွာမဟုတ္ဘူး။ ဘာဟုတ္တိပတ္တိအေျဖထြက္မွာမဟုတ္ဘူး၊ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာမယ့္သေဘာပဲရွိမယ္။”
ညီလာခံရဲ႕ႏွလုံးသည္းပြတ္လို႔ေခၚႏိုင္ေလာက္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးမူေဘာင္က ျပန္သုံးသပ္ေတာ့မယ္ေပါ့ေနာ္၊ အဲဒါက ဘာေၾကာင့္အေရးႀကီးတာလဲ၊ ဘယ္လိုအေျခခံသတ္မွတ္ခ်က္စံေတြရွိရမလဲ။
“ဆရာခုနရွင္းျပသလိုပဲေလ။ ညီလာခံပုံစံနဲ႔ကေတာ့ မျမင္ဘူး၊ တိုးတက္ဖို႔ကေတာ့။ ေဆြးေႏြးမႈပုံစံကိုေျပာင္းရမယ္၊ ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲျဖစ္ရမယ္။ ေဆြးေႏြးပြဲက ဘက္ ၂ ဘက္လား၊ အမ်ားဆုံး ဘက္ ၃ ဘက္လား ေဆြးေႏြးပြဲျဖစ္ရမယ္။ ညီလာခံပုံစံနဲ႔သြားရင္ တေယာက္တေပါက္နဲ႔ ထေဆြးေႏြးၾကျခင္းအားျဖင့္ အေျဖတခုရေအာင္ မက်ႏိုင္ပါဘူး။ အဲဒီေတာ့ ဘက္တဘက္စီက ေဆြးေႏြးပဲြေတြကို ရိုးရိုးရွင္းရွင္းက်င္းပခြင့္ေပးရမယ္။ အဲဒီလို က်င္းပခြင့္မေပးဘဲ ညီလာခံလုပ္တဲ့အခါက်ေတာ့ သူ႔လူကုိယ့္ဘက္သား မဲအမ်ားဆုံးရေအာင္ စည္းရုံးႏိုင္တဲ့လူေတြက ညီလာခံကို လႊမ္းမိုးသြားလိမ့္မယ္။ အဲဒီအခါက်ေတာ့ အေသခ်ာဆုံးကေတာ့ အခုဆြဲထားတဲ့ ႏိုင္ငံေရးမူေဘာင္အရဆိုရင္ေတာ့ အမ်ဳိးသားညီလာခံထက္ ပိုဆိုးသြားမယ္။ ၁၉၉၃ အမ်ဳိးသားညီလာခံတုန္းကေတာင္မွ စစ္တပ္ကုိယ္စားလွယ္ေတြ မပါဘူး။ အခုဟာက ညီလာခံေအာက္မွာ စစ္တပ္ကိုယ္စားလွယ္ အခို္င္အမာ ပါသြားတယ္။ ၿပီးရင္ တျခားသူ႔ကို လိုလားတဲ့ႏိုင္ငံေရးအင္အားစုေတြ ပါတဲ့အခါက်ေတာ့ ဘယ္လိုနည္းနဲ႔မွ ၃ ပုံ ၂ ပုံ ဆုံးျဖတ္ခ်က္က်ေအာင္ မခ်ႏိုင္ဘူး။ ျပန္ၾကည့္ပါ မူေဘာင္အရ။ ဆိုလိုတာက တက္ေရာက္တဲ့အင္အားစု ဦးေရရဲ႕ ၃ ပုံ ၂ ပုံ ရမွ ဖက္ဒရယ္လိုအေရးၾကီးတဲ့ကိစၥကို ဆုံးျဖတ္လို႔ရမယ္ဆိုရင္ ဒါႀကီးက ဘာမွ အဓိပၸာယ္မရွိတဲ့ညီလာခံႀကီးပဲ။ ဒီလိုပဲ ေျပာခ်င္တယ္။”
ဖက္ဒရယ္ဆုိတဲ့စကားလုံးကို အန္အယ္လ္ဒီ၊ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႔အစည္းေတြသုံးၾကတယ္။ တပ္မေတာ္ကလည္း ဖက္ဒရယ္ကို ထပ္ကာထပ္ကာေျပာလာတယ္။ ေျပာဆုိေနၾကတဲ့ ဖက္ဒရယ္ပုံစံအမ်ဳိးမ်ဳိးဟာ လာမယ့္ညီလာခံမွာ ညိႇႏႈိင္းရင္ လပိုင္းအတြင္း၊ ႏွစ္ပိုင္းအတြင္းညိွႏွဳိင္းေျပလည္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ နီးစပ္တာေတြ႔ရလား။
“မနီးစပ္ဘူး၊ မနီးစပ္ဘူး။ ခုနေျပာသြားတဲ့အေျခအေနအရ မနီးစပ္ဘူး။ အဓိကက တကယ့္ဖက္ဒရယ္စနစ္အစစ္အမွန္ကို သြားခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ခ်ဥ္းကပ္ပုံကိုေျပာင္းဖို႔လိုတယ္။ Top Down (အထက္မွေအာက္ေျခသို႔) မသြားသင့္ဘူး။ Bottom Up (ေအာက္ေျခမွ အထက္သို႔) သြားသင့္တယ္။ Bottom Up ဆိုတာက တကယ့္စစ္မွန္တဲဲ့ဖြဲ႔စည္းပုံေတြေပၚလာေရးအေျခခံလမ္းေၾကာင္းပဲ။ ေအာက္မွအထက္သို႔ျဖစ္သင့္တယ္၊ အထက္မွ ေအာက္သို႔ မျဖစ္သင့္ဘူး။ အခု အန္အယ္လ္ဒီက သြားတဲ့လမ္းေၾကာင္းကလည္းပဲ Top Down ပဲ။ ဆိုေတာ့ ဒါကို ေျပာင္းျပန္လွန္ဖို႔လိုတယ္။ ဆိုလိုခ်င္တာကေတာ့ ၂ ပိုင္းပါ၀င္ပတ္သက္မႈေပးရမယ္။ ျပည္ေထာင္စုအဖြဲ႔အစည္းထဲမွာပါ၀င္တဲ့ ျပည္နယ္ေတြရဲ႕ အခန္းက႑ကို ဥပေဒနဲ႔အညီ တရား၀င္အသိအမွတ္ျပဳၿပီးေတာ့ ျပည္နယ္ေတြရဲ႕ အခန္းက႑ကို ေဖာ္ေဆာင္ေပးဖို႔လိုတယ္၊ ဒါ တပိုင္း။ ဒုတိယတပိုင္းက ျပည္နယ္တြင္းမွာရွိတဲ့ လူထုေတြရဲ႕ သေဘာထားအျမင္ေတြကို ေလ့လာေဆြးေႏြးခြင့္၊ စုေပါင္းအေျဖထုတ္ခြင့္၊ အၾကံျပဳတင္ခြင့္ ဒီလႈပ္ရွားမွဳေတြ ေပၚလာဖုိ႔လိုတယ္။ ဒီေပၚမွာအေျခခံၿပီးေတာ့မွ ရတဲ့သေဘာထားေတြကို စုစည္းၿပီးေတာ့မွ ကိုယ္စားလွယ္ေတြက ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးျခင္းမ်ဳိးသားလွ်င္ တကယ္စစ္မွန္တဲ့ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု ေပၚေပါက္လာႏို္င္ပါတယ္။”
ႏိုင္ငံတြင္းက အဓိကတိုင္းရင္းသားမ်ဳိးႏြယ္စုႀကီးျဖစ္ၾကတဲ့ ကခ်င္၊ ကယား၊ ကရင္၊ ခ်င္း၊ မြန္၊ ဗမာ၊ ရခိုင္၊ ရွမ္းထဲက ဗမာတိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔ မေတြ႔ရဘူး။ ဗမာကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေရး၊ ဗမာျပည္နယ္ထူေထာင္ေရး ေတာင္းဆုိမယ့္သူေတြ မေတြ႔ရဘူး။ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုသြားတဲ့လမ္းေၾကာင္းမွာ တိုင္းရင္းသားေပါင္းစုံ ပါရမယ္မဟုတ္လား။
“အဲဒါက ႏိုင္ငံေရးအရ မရွင္းလို႔ေပါ့။ ဆိုလိုခ်င္တာက ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နဲ႔ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ကိုယ္တိုင္က မရွင္းလို႔ျဖစ္တယ္။ ခုနေျပာတဲ့ပုံစံနဲ႔ Top Down ပုံစံနဲ႔ သြားေနလိုက္ၾကတယ္။ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုဆိုတာဟာ ျပည္ေထာင္စုဖြဲ႔စည္းရာမွာ ပါ၀င္တဲ့ ယူနစ္ေတြက အေရးၾကီးတယ္ဆိုတဲ့ ေအာက္ေျခကို မစဥ္းစားၾကတဲ့ျပႆနာျဖစ္တယ္။ အဲဒီယူနစ္ေတြနဲ႔ ျပည္ေထာင္စုကို ဖြဲ႔စည္းရမယ္ဆိုတဲ့ အိုင္ဒီယာကို မရွင္းတဲ့ျပသနာျဖစ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ယူနစ္ရဲ႕သေဘာကို နားလည္သြားၿပီးေတာ့ ယူနစ္အေျခခံကို Bottom Up သေဘာေပါက္သြားၿပီဆိုရင္ ျပည္ေထာင္စုက ဘာနဲ႔ဖြဲ႔စည္းမလဲ၊ ျပည္ေထာင္ေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းရမယ္။ အခု တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ေတြ ျပည္ေထာင္ဆိုတဲ့စကားလုံးကုိ သုံးလာၿပီ။ ဆရာေတာ့ေထာက္ခံတယ္၊ သေဘာက်တယ္။ အဲဒီထဲမွာ ျမန္မာျပည္ေထာင္လည္း ပါ၀င္သင့္တာေပါ့။ အခုေ၀ါဟာရနဲ႔ဆို ျမန္မာျပည္နယ္ေပါ့၊ ပါ၀င္သင့္တာေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ကိုယ္က အဲလိုမပါဘဲနဲ႔ ဒီလိုေဖ်ာက္ေနတဲ့သေဘာက ဘာလဲဆိုေတာ့ မဟာလူမ်ဳိးႀကီး၀ါဒကို မသိမသာ ဟုတ္လား၊ ေနာက္ကြယ္က က်င့္သုံးေနတဲ့သေဘာေဆာင္တယ္။ အၿမဲတမ္းဟုတ္လား Majority ရေနတယ္၊ အၿမဲတမ္း လူမ်ားစုျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒီေတာ့ က်န္တဲ့ တိုင္းရင္းသားျပည္နယ္ေတြက Permanent Minority ျဖစ္ေနတယ္။ ထာ၀ရ လူနည္းစုျဖစ္ေနတယ္။ ဒီလုိပုံစံမ်ဳိးနဲ႔ ခ်ဥ္းကပ္ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္သာလွ်င္ ျမန္မာျပည္ေထာင္၊ ျမန္မာျပည္နယ္ဆုိတဲ့ လႈပ္ရွားမႈ ေပၚမလာဘဲနဲ႔ မဟာလူမ်ဳိးႀကီး၀ါဒေအာက္မွာ နစ္ျမဳပ္ေနျခင္းျဖစ္တယ္။ ဒီလိုသြားေနသမွ်ကာလပတ္လုံး ဘယ္ေတာ့မွ စစ္မွန္တဲ့ဖယ္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု မျဖစ္ႏို္င္ပါဘူး။”
ခုနေတာ့ ရွင္းတဲ့ထဲမွာ ပါပါတယ္။ ပိုမိုရွင္းလင္းေအာင္လို႔ပါ။ ၂၁ရာစု ညီလာခံမွာ ကိုယ္စားျပဳမႈနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္တဲ့ ျပႆနာအခက္အခဲေတြ အ႐ႈပ္အေထြးေတြက ေနာက္ပိုင္းက်ရင္ ဘာေတြျဖစ္လာႏိုင္မလဲ။ အခုညီလာခံတက္တ့ဲလက္နက္ကို္င္အဖြဲ႔ေတြကေရာ ျပည္နယ္ေတြကို တကယ္ကိုယ္စားျပဳၾကၿပီလား။
“အဲဒါေၾကာင့္ေျပာတာေပါ့။ အခုလက္ရွိတက္ေနတဲ့ အဖြဲ႔ေတြဟာ ျပည္နယ္ကို တကယ္ကိုယ္စားျပဳၾကလားဆိုတာ အတိုင္းအတာတခုအရ ကိုယ္စားျပဳတဲ့ အဖြဲ႔လည္းရွိႏိုင္တယ္။ ကိုယ္စားမျပဳတဲ့အဖြဲ႔ေတြလည္းရွိႏိုင္တယ္။ သို႔ေသာ္ ေသခ်ာတာကေတာ့ ကိုယ္စားျပဳမႈကို စစ္မွန္စြာ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ေပးဖို႔လိုတယ္။ တကယ့္ဒီမိုကေရစီ ဒီေန႔သြားေနလား။ အန္အယ္လ္ဒီအစိုးရ ေပးၾကည့္လိုက္စမ္းပါ။ သက္ဆိုင္ရာ တိုင္းရင္းသားျပည္နယ္ေတြမွာ လက္နက္ကိုင္အင္အားစုေတြ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး လက္မွတ္ထိုးျခင္း၊ မထုိးျခင္းကို သေဘာမထားနဲ႔။ အခု ဒီအဖြဲ႔ေတြကို မတရားသင္းဥပေဒအရ အေရးယူတာမလုပ္နဲ႔။ လြတ္လြပ္လပ္လပ္ ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးပြဲေတြ ေပးလုပ္ၾကည့္လိုက္စမ္းပါ။ အကုန္လုံး၊ အန္စီေအ လက္မွတ္ထိုးတဲ့အဖြဲ႔ေရာ၊ မထုိးတဲ့အဖြဲ႔ေရာ တန္းတူညီမွ်အခြင့္အေရးေပးၿပီးေတာ့ သက္ဆိုင္ရာျပည္နယ္ေတြက သူ႔လူထုနဲ႔ေတြ႔ၿပီးေတာ့ ကိုယ္စားလွယ္ေရြးခ်ယ္ခြင့္ေပးလိုက္စမ္းပါ။ သူ႔ဖာသာသူ ေရြးခ်ယ္သြားပါလိမ့္မယ္ ကိုယ္စားျပဳမႈျပႆနာ ရွင္းလို႔ရပါတယ္။ ဒါက ရွင္းလို႔မရတဲ့ျပႆနာ မဟုတ္ဘူး။ ျပႆနာက ဒီ ဒီမိုကေရစီအခြင့္အေရးကို မေပးတာပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေန႔ဒီမိုကေရစီဆိုတာ ဟန္ေဆာင္ဒီမိုကေရစီပဲ၊ ဖက္ဒရယ္ဒီမိုကေရစီနဲ႔ အေ၀းႀကီးလိုပါေသးတယ္။”
ဒီ ၂၁ ရာစုပ င္လုံညီလာခံက ထြက္ေပၚလာတဲ့ရလဒ္ေတြကို တရား၀င္အဆင့္ျဖစ္ေအာင္ လႊတ္ေတ္ာက အတည္ျပဳသင့္မလား။ ဒါမွမဟုတ္ လူထုဆႏၵခံယူပြဲလုပ္ဖို႔က သင့္ေတာ္မလား။ ဘယ္လို တရား၀င္ National Accord တရား၀င္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ၾကသင့္လဲ။
“အေကာင္းဆုံးကေတာ့ ျပည္ေထာင္စုဖြဲ႔စည္းရာမွာ ဆရာခုနေျပာသလို Bottom Up က သြားဖို႔လိုအပ္သလို ခုနေျပာတဲ့ ကုိယ္စားျပဳမႈ၊ စစ္မွန္တဲ့ကိုယ္စားျပဳမႈကို တကယ္ရွိၿပီဆိုရင္ အဲဒီညီလာခံက ထြက္ေပၚလာတဲ့ ဖြဲ႔စည္းပုံဆိုင္ရာအေျခခံမူေတြအေပၚမွာ ၂ ပိုင္းလုပ္ရမွာေပါ့။ Double Legitimacy လို႔ေခၚပါတယ္။ ဆြစ္ဇာလန္ႏိုင္ငံက စစ္မွန္တဲ့ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုအျဖစ္နဲ႔ ဒီကေန႔ ျမန္မာႏိုင္ငံထဲမွာရွိတဲ့ တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ တကယ့္အမ်ားစုႀကီးရဲ႕ ၁၉၆၁ ခုႏွစ္ကတည္းက စၿပီးလက္ခံလာတာ။ ဆြစ္ဇာလန္ႏိုင္ငံမွာ Double Democracy ဆိုတာကို သုံးတယ္၊ ၂ ဆင့္ျဖစ္တယ္။ ၁ က ဘာလဲဆိုေတာ့ တျပည္လုံးမွာရွိတဲ့ လူဦးေရအမ်ားစုႀကီးရဲ႕ဆႏၵမဲရရမယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီဆႏၵမဲေလာက္နဲ႔ မၿပီးဘူး။ ေနာက္တခုက ျပည္ေထာင္စုဖြဲ႔စည္းရာမွာ ပါ၀င္တဲ့ ျပည္နယ္ေတြရဲ႕ အမ်ားစုၾကီးရဲ႕ သေဘာတူညီခ်က္ရရမယ္။ ဆိုေတာ့ ဒီလိုမ်ဳိးနဲ႔သာလွ်င္ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒသစ္တခုကို ေပၚလာတဲ့လမ္းေၾကာင္းကို သြားသင့္ပါတယ္။”
ဖက္ဒရယ္ဒီမိုကရက္တစ္ျပည္ေထာင္စုအမွန္တကယ္ ျဖစ္ထြန္းလိုစိတ္ရွိရင္၊ စိတ္ဓာတ္ပိုင္းဆိုင္ရာေပ့ါေနာ္၊ တပ္မေတာ္အပါအ၀င္ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔ေပါင္းစုံက ဒီညီလာခံစုံညီေဆြးေႏြးပဲြမွာ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြေရာေပါ့။ ဘယ္လိုစိတ္ထားေတြနဲ႔ ျဖတ္သန္းဖို႔လိုမလဲ။
“ဒါလည္း အင္မတန္ေကာင္းတဲ့ေမးခြန္းပါပဲ။ ႏိုင္ငံေရးအရ ရိုးသားမႈရွိဖို႔လိုတာေပါ့ဗ်ာ။ က်ေနာ္အဲလိုပဲျမင္ခ်င္တယ္။ ႏိုင္ငံေရးအရ ရိုးသားမွဳရွိတယ္ဆိုတာ ဒီေနရာမွာေတာ့ျဖင့္ရင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး႐ုိးသားမႈကို အသိအမွတ္ျပဳဖို႔လိုတယ္။ ယေန႔အခ်ိန္မွာ သူ႔သမီးျဖစ္တဲ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကိုယ္တိုင္ ေမ့ေနတဲ့ ႐ုိးသားမႈေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒါက ဘာလဲဆုိေတာ့ ျပည္ေထာင္စုကေနခြဲထြက္ခြင့္ကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက အသိအမွတ္ျပဳသြားတာ။ အဲဒါကဘာလဲဆိုေတာ့ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕အေျခခံပဲ။ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုလို႔ ေျပာတဲ့အခါမွာ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ေပးရတယ္။ အဲဒီ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ဆိုတာဘာလည္း ကေန႔ အန္စီေအ (တျပည္လုံးအပစ္ရပ္စာခ်ဳပ္) မွာ အဓိပၸာယ္ဖြင့္မထားဘူး။ ဘယ္သူမွအဓိပၸာယ္မဖြင့္ဘူး။ ျမန္မာစစ္တပ္ကေ၀းေရာ၊ စကားလုံးကို ခပ္ေပါေပါ ေပးခ်လိုက္တယ္။ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္လို႔ေခၚတဲ့ Self Determination က ႏိုင္ငံတကာဥပေဒအရ၊ ေနာ္၊ ႏိုင္ငံတကာဥပေဒအရ ခြဲထြက္ခြင့္ရွိတယ္လို႔လည္း ျပ႒ာန္းမထားဘူး၊ ခြဲထြက္ခြင့္မရွိဘူးလို႔ ပိတ္ပင္မထားဘူး။ အဲဒီေတာ့ ဒီေလာက္ကေလးကိုေတာ့ျဖင့္ အနိမ့္ဆုံး အသိအမွတ္ျပဳဖို႔လိုတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီလိုအသိအမွတ္ျပဳတဲ့အေျခခံေတြေပၚကေနၿပီးေတာ့မွ ႏိုင္ငံေရးအရ ရိုးသားစြာနဲ႔၊ ဆိုလိုတာကေတာ့ ျပည္ေထာင္စုဖြဲ႔စည္းရာမွာ ဆက္လက္ပါ၀င္ႏို္င္မယ့္ ယူနစ္ေတြ၊ ျပည္ေထာင္ေတြ၊ ျပည္နယ္ေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးကို ရာႏႈန္းျပည့္အသိအမွတ္ျပဳတဲ့အေျခခံေပၚကေန။ ၂၀၀၈ ဖဲြ႕စည္းပုံအတိုင္းသြားလို႔ကေတာ့ ျပည္ေထာင္စုမျဖစ္ႏို္င္ဘူးဆိုတာ အားလုံးသိေနၾကတယ္၊ ႐ုိး႐ုိး၀န္ခံၿပီးေတာ့ ဖက္ဒရယ္ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒသစ္နဲ႔ ျပည္နယ္ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမ်ား ေပၚလာေရးကို ဘယ္လိုလုပ္သြားၾကမလဲဆိုတာ ညိႇႏႈိင္းတိုင္ပင္ၾကမယ္ဆိုရင္ေတာ့ အက်ဳိးရွိႏိုင္မယ္လို႔ ဆရာေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။”
ညီလာခံနဲ႔အၿပိဳင္ စီအက္စ္အိုဖိုရမ္တခုကလည္း ထပ္ရွိမယ္ေပါ့။ သူတို႔ကိုလည္း ေခါင္းစဥ္မွ်ေပးတာ၊ တာ၀န္ေပးထားတယ္ဆိုေတာ့။ ဒီကိုယ္စားျပဳမႈေတြနဲ႔ပတ္သက္လို႔၊ ဖိုရမ္တခုလုံးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဘာေတြ ေထာက္ျပစရာရွိမလဲ။
“တကယ္ေတာ့ စီအက္စ္အိုဖိုရမ္ေတြလုပ္တယ္ဆိုတဲ့ဟာကေတာ့ ဒါ လုပ္တဲ့လုပ္ထုံးလုပ္နည္းရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခုလိုအေရးၾကီးတဲ့ ျပည္ေထာင္စုတည္ေဆာက္ေရးကိစၥမွာေတာ့ျဖင့္ရင္ စီအက္စ္အို ဖိုရမ္က အဲဒီညီလာခံကိုသြားလႊမ္းမိုးတာေတာ့ မျဖစ္သင့္ဘူး။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ တကယ့္ စီအက္စ္အိုအမ်ားစုၾကီးက၊ အမ်ားစုက ျမန္မာစစ္တပ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားနဲ႔ ပုလင္းတူဗူးဆို႔လုပ္ၿပီးေတာ့မွ စီအက္စ္အိုပုံစံမ်ဳိးနဲ႔ လည္ပတ္ေနတဲ့အဖြ႔ဲေတြက အမ်ားစုျဖစ္ေနတယ္လို႔ ဆရားနာလည္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီဖိုရမ္ကအသံက ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒလိုင္းအတိုင္းသြားဖို႔က မ်ားတယ္။ အဲဒီေတာ့ တကယ္ေပးသင့္တာက စီအက္စ္အိုဖိုရမ္က တခုတည္းမဟုတ္ဘဲနဲ႔၊ ကဲ စီအက္စ္အိုသာမကဘဲနဲ႔ သက္ဆိုင္ရာျပည္နယ္အလိုက္ စီအက္စ္အိုေတြပါအပါအ၀င္ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အင္အားစုေတြေရာ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ေတြေရာ၊ တျခားလူထုအသင္းအဖြဲ႔ေတြေရာ အကုန္လုံးပါ၀င္တက္ေရာက္ခြင့္ရခဲ့တဲ့ ညီလာခံမ်ဳိးကို ျပည္နယ္ေတြအသီးသီးမွာ က်င္းပခြင့္ေပးလိုက္ပါ။ အဲဒီကေနထြက္ေပၚလာတဲ့အသံမ်ဳိးသာလွ်င္ တကယ္လူထုအသံျဖစ္ႏို္င္တယ္လို႔ ဆရာေတာ့ယူဆတယ္။”
ဖက္ဒရယ္ဒီမိုကရက္တစ္ျပည္ေထာင္စုေပၚေပါက္ေစဖို႔ ဒီညီလာခံမွာ ျပည္သူေတြရဲ႕ အခန္းက႑ ဘယ္ေနရာမွာ ရွိေနလဲခင္ဗ်။
“ဟာ သိပ္အေရးႀကီးတာေပါ့။ ျပည္သူေတြက အေရးႀကီးဆုံးပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ကံမေကာင္းစြာပဲ ျပည္သူေတြဟာ တကယ့္အမ်ားစုႀကီးက စီးပြားေရးျပႆနာနဲ႔ လုံးေထြးေနၾကရ၊ ဖိႏွိပ္ခံေနၾကရ၊ ဘ၀ကိုရပ္တည္ေရးအတြက္ ရွင္သန္ေအာင္ႀကိဳးစားေနၾကရဆိုေတာ့ အလုပ္ေတြက မ်ားလြန္းအားၾကီးတဲ့အခါက်ေတာ့ အခုလို ေလးနက္တဲ့ႏိုင္ငံေရးျပႆနာေတြမွာ တကယ့္အမ်ားစုက စိတ္၀င္စားမႈမေပးႏိုင္ပါဘူး။ သို႔ေသာ္ ကေန႔အခ်ိန္မွာေတာ့ျဖင့္ရင္ တကယ့္တိုးတက္ဖြ႔ံၿဖိဳးၿငိမ္းခ်မ္းတဲ့၊ တရားမွ်တတဲ့ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုတည္ေဆာက္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ျဖင့္ရင္ ကေန႔အခ်ိန္မွာ လူထုဟာ ဖက္ဒရယ္႐ႈေထာင့္ကေန၊ ႐ုိး႐ုိးဒီမိုကေရစီလို႔ေအာ္တာၾကာေနၿပီ၊ ဖန္တရာေတေနၿပီ၊ အလုပ္မျဖစ္ေတာ့ဘူး။ အဲဒီေတာ့ ႐ုိး႐ုိးဒီမိုကေရစီဆိုတဲ့ေအာက္မွာ ခ်ဥ္းကပ္တာမဟုတ္ေတာ့ဘဲနဲ႔ ဒီမိုကရက္တစ္ဖက္ဒရယ္စနစ္ဆိုတာဘာလဲဆိုတဲ့အေပၚမွာ ေလ့လာမႈေတြျပန္ၿပီးေတာ့ လုပ္ၾကၿပီးေတာ့ လူထုရဲ႕ ပါ၀င္ပတ္သက္မႈ အားေကာင္းလာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ျဖင့္ တိုင္းျပည္အေျပာင္းအလဲ တကယ္ျဖစ္ႏို္င္ပါတယ္။ အဲလိုျဖစ္ႏို္င္ဖို႔အတြက္လည္း ကိုေအးႏုိင္တို႔လို မီဒီယာေတြ အခန္းက႑က လုံး၀အေရးႀကီးတယ္ဆိုတာ ဆရာ အသိအမွတ္ျပဳပါတယ္။”