ဇြန္လ ၁၄ ရက္ေန႔က က်င္းပတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာ ႏုိင္ငံတကာ ႐ုပ္ရွင္ျပပြဲမွာ Twilight over Burma ဆိုတဲ့ က်ေနာ္တို႔ဗမာျပည္ရဲ႕ သမိုင္းေနာက္ခံ ႐ုပ္ရွင္ကားတကားကို ျပသခြင့္ ပိတ္ပင္ခဲ့ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ေယဘုယ်နားလည္ထားတာေတာ့ ၂၀၁၂ ကတည္းက ဗမာျပည္မွာ Pre Censorship ေပါ့၊ မရွိေတာ့ဘူးလို႔ နားလည္ထားေပမယ့္ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ ဒီ႐ုပ္ရွင္ကားကို ႐ုပ္ရွင္စိစစ္ေရးအဖြဲ႔ကေနၿပီးေတာ့ အထူးသျဖင့္ေတာ့ တပ္မေတာ္ရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာကို ညႇိဳးႏြမ္းတယ္၊ ေနာက္တခုက အမ်ဳိးသားရင္ၾကားေစ့ေရးကို ထိခိုက္တယ္ဆိုတဲ့ ဆုံးျဖတ္ခ်က္နဲ႔ ျပသခြင့္ ပိတ္ပင္ခဲ့ပါတယ္။ အဲေတာ့ ဗမာျပည္မွာ တကယ္တမ္း ဆင္ဆာရွစ္ ရွိေနေသးလားဆိုတဲ့ ကိစၥကုိ ေဆြးေႏြးမွာပါ။ ဒီတပတ္ ေဆြးေႏြးမယ့္သူေတြကေတာ့ 7 Day ဂ်ာနယ္ အယ္ဒီတာ ကုိသီဟနဲ႔ ဧရာ၀တီ သတင္းဌာန အယ္ဒီတာ သာလြန္ေဇာင္းထက္တုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဦးတုိးေဇာ္လတ္ (ဒီဗြီဘီ) "ကိုသီဟေရ အမ်ားသိတဲ့အတိုင္းပဲေပါ့ေနာ္။ ဒီ Twilight over Burma ဆိုတာ တခ်ိန္တုန္းက ေစာ္ဘြားစ၀္ၾကာဆိုင္ရဲ႕ ေနာက္ေၾကာင္းနဲ႔ ႐ိုက္ထားတယ္။ ၿပီးေတာ့ ျဖစ္ခဲ့တာက ၁၉၆၄ ေလာက္က ျဖစ္ခဲ့တာပါ။ ဒီဇာတ္လမ္းကိုလည္း စာအုပ္ေတြ ဘာသာျပန္ခြင့္ေတာ့ ေပးထားတယ္။ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရး ႐ုပ္ရွင္ပြဲေတာ္မွာ ပိတ္လိုက္တယ္။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ တေက်ာ့ျပန္ၿပီး အမ်ားစုိးရိမ္တဲ့ ဆင္ဆာရွစ္ဘုတ္ (Censorship Board)၊ ဗမာျပည္မွာ ရွိေနေသးလား။ ရွိေနရင္ ဘယ္သူက တာ၀န္ခံတာလဲ။  အဲဒါေလးကို စၿပီး ေဆြးေႏြးေပးပါဦးခင္ဗ်။" ကိုသီဟ (အယ္ဒီတာ၊ 7 Day ဂ်ာနယ္) “ဟုတ္ကဲ့ က်ေနာ္တို႔ အဲဒီသတင္း ၾကားလိုက္တဲ့အခ်ိန္၊ လူ႔အခြင့္အေရး လူ႔ဂုဏ္သိကၡာ ႐ုပ္ရွင္ပြဲေတာ္မွာ Twilight over Burma ႐ိုက္ထားတဲ့ကားကို ျပမယ္ဆိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အားသည္ျဖစ္ေစ၊ မအားသည္ျဖစ္ေစ ဒီကားကို ၾကည့္ခ်င္တဲ့စိတ္ကလည္း ရွိတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ဒီစာအုပ္နဲ႔ က်ေနာ္တို႔ကလည္း ရင္းႏွီးခဲ့တယ္။ ဆရာေမာင္သန္းေဆြ ဘာသာျပန္တဲ့ စာအုပ္ကိုေရာ၊ ဆရာႏိုင္ဦး ဘာသာျပန္ခဲ့တဲ့ စာအုပ္ကိုေရာ ႏွစ္အုပ္လံုး က်ေနာ္ဖတ္ထားၾကည့္တဲ့ အခါက်ေတာ့ ေတာ္ေတာ္စိတ္၀င္စားဖို႔ေကာင္းတဲ့ သမိုင္းေနာက္ခံဇာတ္လမ္း။ ၿပီးေတာ့ အာဏာရွင္တေယာက္ကေနၿပီးေတာ့မွ တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ေတြ အေပၚမွာ ဖိႏွိပ္ခဲ့တဲ့၊ အႏိုင္က်င့္ခဲ့တဲ့ ေနာက္ခံရာဇ၀င္၊ ဆုိေတာ့ ေတာ္ေတာ္စိတ္၀င္စားဖို႔ ေကာင္းပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ သူတို႔မိသားစုေလးရဲ႕ ကြဲကြာသြားတဲ့ဟာကလည္း အရမ္းကို စိတ္မေကာင္းျဖစ္စရာေကာင္းတဲ့ အေျခအေနဆိုေတာ့ အကုန္လံုးက စိတ္၀င္စားေနတဲ့ အခ်ိန္မွာပဲ ဒုန္းဆိုၿပီးေတာ့မွ ဆင္ဆာက ခြင့္မျပဳဘူး။ ျပလို႔မရဘူးဆိုတဲ့ဟာ ျဖစ္တဲ့အခါက်ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ နားလည္ထားတာ ႐ုပ္ရွင္ဆင္ဆာကေတာ့ ရွိေနေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ အမ်ားႀကီး ေျဖေလွ်ာ့ထားတယ္လို႔ က်ေနာ္တုိ႔ နားလည္တယ္။ သူတို႔မွာ ဆင္ဆာမူ ၉ ခ်က္ ရွိတယ္လို႔ေတာ့ ေျပာတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔ ဒီဟာေတာ့ အေသးစိတ္ေတာ့ မသိဘူးေပါ့ဗ်ာ။ အခုေျပာတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒီကားကို မျပရျခင္းနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အၿမဲတမ္းအတြင္း၀န္ ဦးတင့္ေဆြ ေျပာတာကေတာ့ ဒီ ဆင္ဆာမူ ၉ ခ်က္မွာ ၃ ခ်က္ေလာက္ သြားၿငိေနတယ္ေပါ့။ တပ္မေတာ္ရဲ႕ ပံုရိပ္ကိုလည္း ထိခိုက္ေစတယ္၊ ၂၁ ရာစု ပင္လံုအတြက္လည္း သြားၿပီးေတာ့ ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္၊ အမ်ဳိးသားရင္ၾကားေစ့ေရးကိုလည္း ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္ ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္ေတြနဲ႔ သူတို႔က ဒီကားကို ျပသခြင့္ကို ပိတ္လိုက္တယ္။ တကယ္တမ္း ဒီဇာတ္ကားကိုျပရင္ တကယ္ေကာ တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရး ထိခိုက္ႏိုင္မလား။ ဒါ က်ေနာ္တို႔ အမ်ားႀကီး စဥ္းစားစရာ ရွိပါတယ္ခင္ဗ်။” ဦးတုိးေဇာ္လတ္ (ဒီဗြီဘီ) "ဟုတ္ကဲ့ခင္ဗ်။ ဒီဇာတ္ကားကို တကယ္လက္ေတြ႔မွာေတာ့ ပိတ္လိုက္တယ္ေပါ့။ ခုနေျပာတဲ့ အဓိက အေၾကာင္းသံုးခ်က္နဲ႔ေပါ့ေနာ္။ အဲဒါ တကယ္တမ္း က်ေနာ္တို႔ ဒီ Print တုိ႔၊ Broadcast မွာေတာ့ ဘာမွ Law မထြက္ေသးဘူးေပါ့ေနာ္။ ပရင့္မွာေတာ့ ဆင္ဆာျဖဳတ္ေပမယ့္ ႐ုပ္ရွင္မွာေတာ့ က်န္ေနေသးတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့လည္း အႏုပညာသမားေတြက လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚမႈ မရွိရင္ လြတ္လပ္စြာ ဖန္တီးခြင့္ မရွိဘူးဆိုတဲ့ဟာကို ေျပာတယ္ေပါ့ေနာ္။ အဲေတာ့ အစိုးရသစ္လက္ထက္ ဒီ႐ုပ္ရွင္ပြဲေတာ္ဆိုတာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ပထမအႀကိမ္တုန္းက သူကိုယ္တိုင္ ပါခဲ့တဲ့ဟာ။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဒီ ဆင္ဆာရွစ္ တကယ္ရွိေနျခင္းအားျဖင့္ ဗမာျပည္ရဲ႕ မီဒီယာေလာကေရာ၊ ႐ုပ္ရွင္ေလာကေရာ ဘယ္လိုထိခိုက္ႏိုင္လဲ၊ ဘာေတြျဖစ္ႏိုင္လဲ နည္းနည္းေလး ျဖည့္စြက္ၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးေပးပါဦးခင္ဗ်။" သာလြန္ေဇာင္းထက္ (အယ္ဒီတာ၊ ဧရာ၀တီသတင္းဌာန) “ဒီ Twilight over Burma ကားေလးကို က်ေနာ္တို႔က ျပန္ၾကည့္ရင္ မိသားစုတစု၊ သီေပါေစာ္ဘြားနဲ႔ ႏိုင္ငံျခားသူတေယာက္နဲ႔ ရၿပီးေတာ့ သူ႔ရဲ႕ဇာတ္အိမ္ေလးကို ျပန္ၾကည့္ရင္ေတာ့ ႏိုင္ငံေရးအျမင္နဲ႔ သူတို႔ ဘာေၾကာင့္ၾကည့္သလဲေပါ့။ တကယ္တမ္း ဒီဇာတ္ကားရဲ႕ သေဘာတရားေလးကို ျပန္ၾကည့္ရင္ အာဏာရွင္တေယာက္ လက္ေအာက္မွာ မိသားစုတစု ဘ၀ပ်က္ခဲ့တဲ့ ဇာတ္လမ္းေလး တခုပဲေပါ့၊ အႏုပညာအျမင္နဲ႔ၾကည့္ရင္ အင္မတန္မွလည္း သိမ္ေမြ႔တယ္ေပါ့။ ဒါကို ႏိုင္ငံေရးအျမင္နဲ႔ ၾကည့္ၿပီးေတာ့ မျပနဲ႔ဆိုေတာ့ အမ်ားႀကီး ထိခိုက္တာေပါ့ေနာ္။ အဓိကကေတာ့ ႏိုင္ငံရဲ႕ အႏုပညာက႑ေပါ့ေနာ္။ အခုတေလွ်ာက္လံုး ေအာ္ေနၾကတာေပါ့ေနာ္။ ႏိုင္ငံမွာ အႏုပညာ၊ ႐ုပ္ရွင္ေတြရဲ႕ အဆင့္အတန္း နိမ့္က်တယ္၊ ယဥ္ေက်းမႈအရ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ နိမ့္က်လာတယ္ဆိုၿပီးေတာ့ ေအာ္ေနၾကတာေတြ ရွိတယ္။ တကယ္ေတာ့ အဲဒီလိုမ်ဳိး နိမ့္က်တဲ့ အေၾကာင္းအရင္းက ျပန္ၾကည့္ရင္ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ အႏုပညာနဲ႔ကို တေလွ်ာက္လံုး ေရာေထြးၿပီးေတာ့ ဆင္ဆာစနစ္ေတြ လုပ္လာတယ္။ အႏုပညာကို အႏုပညာလို မျမင္ဘဲနဲ႔၊ ႐ုပ္ရွင္ကို ႐ုပ္ရွင္လို မျမင္ဘဲနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးအျမင္ေတြ၊ ႏိုင္ငံေရး အေတြးအေခၚေတြ၊ တဘက္သတ္ေတြးတဲ့ အျမင္ေတြေၾကာင့္မို႔ ဒီလိုမ်ဳိး ပိတ္ပင္တာေတြ ျဖစ္လာတာေပါ့။ ဆင္ဆာေတြ ထိတာေပါ့။ အဲေတာ့ ျပန္ၿပီးၾကည့္ရင္ေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အစိုးရ တက္ပင္တက္ျငားေသာ္လည္း အခုခ်ိန္ထိ ဒီယႏၱရားမွာ ႏိုင္ငံေရးရယ္၊ ႐ုပ္ရွင္ရယ္၊ အႏုပညာရယ္၊ ျပန္ၾကားေရး၀န္ႀကီးဌာနဆိုတာ ႏိုင္ငံရဲ႕ အႏုပညာနဲ႔၊ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ က႑ေပါ့ေနာ္။ သူတို႔မွာ အဲလို အေတြးအေခၚမ်ဳိး မရိွေသးဘူး။ အခုခ်ိန္ထိ တဘက္သတ္အျမင္၊ တဘက္သတ္စိတ္ကူး၊ တဘက္သတ္ အေတြးေတြနဲ႔ပဲ ယႏၱရားကို လည္ပတ္ေနတုန္းဆိုတာေတာ့ ထင္ရွားပါတယ္။” ဦးတုိးေဇာ္လတ္ (ဒီဗြီဘီ) "အခုေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားလည္း ေ၀ဖန္ၾကတယ္။ ခြပ္ေဒါင္းေခါင္းနဲ႔ ျခေသၤ့ကိုယ္နဲ႔ လုပ္ေနတယ္ေပါ့။ အဲေတာ့ ေခါင္းကေတာ့ အန္အယ္လ္ဒီဦးေဆာင္တဲ့ အစိုးရ၊ ေအာက္က ယႏၱရားကေတာ့ အရင္တုန္းက က်န္ခဲ့တဲ့ ဗ်ဴ႐ိုကေရစီယႏၱရား၊ အရင္ပံုစံအတိုင္း ရွိေနေသးတယ္ေပါ့ေနာ္။ ေနာက္ထပ္တခု ကိုသီဟေျပာသလိုမ်ဳိး၊ တကယ္ေကာ အမ်ဳိးသားရင္ၾကားေစ့ေရးကို တကယ္ထိခိုက္ႏိုင္လားေပါ့။ ဟိုအရင္တုန္းက ဗမာျပည္မွာ ဆင္ဆာရွစ္ေတြ၊ ဆင္ဆာေတြလုပ္ခဲ့တာ အဓိက တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္မႈ ၿပိဳကြဲမွာစိုးလို႔။ အဲေတာ့ ေနာက္ေနာင္ေကာ ဒီလိုမ်ဳိး လာၿပီးေတာ့ ေရွ႕ေလွ်ာက္ ၂၁ ပင္လံု၊ ဒါမွမဟုတ္ တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို ၿပိဳကြဲမွာ ဆိုၿပီးေတာ့ ေနာက္ထပ္မ်ား ခ်ဳပ္ကိုင္မႈေတြ ျဖစ္လာႏိုင္လား၊ စိုးရိမ္စရာရွိလား၊ အဲဒါေလးကို ျဖည့္စြက္ေျပာေပးပါဦး။" ကိုသီဟ (အယ္ဒီတာ၊ 7 Day ဂ်ာနယ္) “တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရး ၿပိဳကြဲမွာစိုးလို႔ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္ကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ဦးေန၀င္း အာဏာရွင္၊ ဦးသန္းေရႊ အာဏာရွင္ေခတ္ကတည္းက ၾကားခဲ့တဲ့စကား။ အဲဒီစကားကို က်ေနာ္တို႔ ဒီမိုကေရစီအစိုးရလို႔ေခၚတဲ့ လူထုတင္လိုက္တဲ့ ဒီခ်ဳပ္အစိုးရ လက္ထက္မွာလည္း တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို ထိခိုက္မွာစိုးလို႔ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္ကုိ အမ်ဳိးသားရင္ၾကားေစ့ေရးဆုိၿပီး ေျပာင္းသြားတယ္ေပါ့ေနာ္။ ဆုိေတာ့ ေနာက္တေခါက္ ထပ္ၾကားလာရျပန္ၿပီ။ အိုေခ ဒါဆို တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို ဘယ္အခ်က္ေတြက ထိခိုက္မွာလဲ။ ဘယ္အခ်က္ေတြက မထိခိုက္ႏိုင္ဘူးလဲ။ ဒီဇာတ္ကားသည္ မိသားစုတစုရဲ႕ အာဏာရွင္တေယာက္ရဲ႕ သူ႔ရဲ႕အတၱ၊ သူ႔ရဲ႕မနာလိုမႈရဲ႕ သူ႔ရဲ႕အတၱစြဲေတြေၾကာင့္ ၿပိဳကြဲသြားတဲ့ မိသားစုတစုရဲ႕ အေၾကာင္းေလးကို ပံုေဖာ္ထားတဲ့ဇာတ္လမ္း၊ အဲဒါကိုၾကည့္႐ံုနဲ႔ တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို သြားၿပီး ထိခိုက္ႏိုင္တယ္လို႔ ယူဆတယ္ဆိုရင္ တိုင္းရင္းသားေတြကပဲ အဲဒီေလာက္ထိ ကေလးဆန္ေနလားလို႔၊ တိုင္းရင္းသားေတြရဲ႕ ရင့္က်က္မႈကို သူတို႔ ေလွ်ာ့တြက္တယ္လို႔ က်ေနာ္တို႔ ယူဆလို႔ရတယ္။ ဘာလုိ႔လဲဆိုေတာ့ သီေပါေစာ္ဘြား စ၀္ၾကာဆိုင္ရဲ႕ အမ်ဳိးအရင္းေပါ့ေနာ္။ ဦးခြန္ထြန္းဦးဆိုရင္ အက္စ္အန္အယ္လ္ဒီ ဥကၠ႒၊ သူကိုယ္တိုင္က ေျပာခဲ့တဲ့စကား ရွိတယ္ေလ။ ဇာတ္လမ္းက အမွန္အတိုင္း ေရးထားတာပဲတဲ့။ ႐ိုက္ကူးတယ္၊ ျပသတယ္၊ ခံရတဲ့သူက အခုထိ ေသလား ရွင္လား မသိဘူး။ သူ႔သားသမီးေတြလည္း ငယ္ငယ္ကတည္းက သူတို႔အေဖကို ၅ ႏွစ္၊ ၇ ႏွစ္ေလာက္ အရြယ္ကတည္းက မေတြ႔ေတာ့ဘူး။ စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို ပ်က္ျပားေစတယ္ဆိုတာ ယုတၱိမရွိဘူးတဲ့။ ဆိုေတာ့ ဒီကား႐ိုက္လိုက္လို႔ ဒါေလးျပ႐ံုနဲ႔ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို ပ်က္ျပားတယ္ ဆုိတာကေတာ့ ယုတၱိမရွိဘူးလို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ ေျပာလိုတယ္ဆုိၿပီး ဦးခြန္ထြန္းဦး ကိုယ္တိုင္ကလည္း ဒါကိုေျပာထားတာ။ ဒါ တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္တေယာက္ဆိုလည္း ဟုတ္တယ္။ ရွမ္းတိုင္းရင္းသားတေယာက္၊ မိသားစုနဲ႔လည္း ထဲထဲ၀င္၀င္ ပတ္သက္ထားတဲ့ အမ်ဳိးအရင္းက ဒီစကားေျပာတယ္။ က်န္တဲ့ တိုင္းရင္းသားေတြေမးရင္လည္း သူတို႔ ဒီလိုပဲေျပာလိမ့္မယ္လို႔ က်ေနာ္တို႔ ဒီလိုပဲ ယံုၾကည္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ သူတို႔ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအျမင္၊ ႏိုင္ငံေရးအသိသည္ ဒီဇာတ္ကားတကားေၾကာင့္ေတာ့ ပ်က္ျပယ္သြားမွာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။” ဦးတုိးေဇာ္လတ္ (ဒီဗြီဘီ) "ဟုတ္ကဲ့ခင္ဗ်ာ။ က်ေနာ္ တပ္မေတာ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ ဒီဟာျဖစ္ခဲ့တာ အရင္အာဏာရွင္ ဦးေန၀င္းလက္ထက္ေပါ့ေနာ္။ ၆၂ အာဏာသိမ္းတယ္၊ ျဖစ္ခဲ့တာ ၆၄ ေလာက္က။ အဲဒါကို အခုထက္ထိ တပ္မေတာ္ရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာ ညႇိဳးႏြမ္းေစမယ္၊ အဲဒီၾကားထဲမွာ တပ္မေတာ္ Generation လည္း သံုးေလးခုေလာက္ ေျပာင္းလာၿပီေပါ့ဗ်ာ။ ၈၈ ကေန ၂၀၁၀၊ ၂၀၁၀ ကေန ၂၀၁၅၊ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ တပ္မေတာ္ ဂုဏ္သိကၡာကို ကာကြယ္ရင္း ကာကြယ္ရင္းနဲ႔ လူေတြက ပိုၿပီး ထိခိုက္နစ္နာသြားသလားလို႔၊ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ေကာ ဒါကို ဆင္ဆာလုပ္တဲ့အေပၚမွာ တပ္မေတာ္နဲ႔ ပတ္သက္လာရင္ ဘယ္လိုမ်ဳိး သေဘာထားရွိလဲ၊ တပ္မေတာ္ဘက္ကေကာ ဘယ္လုိမ်ဳိး အထိမခံ ျဖစ္ေနတာလား၊ ဒါမွမဟုတ္ ပိုၿပီး ဆိုးသြားတာလား၊ အဲဒါေလးကို နည္နည္းျဖည့္စြက္ၿပီး ေဆြးေႏြးေပးပါဦးခင္ဗ်။" သာလြန္ေဇာင္းထက္ (အယ္ဒီတာ၊ ဧရာ၀တီသတင္းဌာန) “အဓိက ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အစိုးရနဲ႔ တပ္မေတာ္နဲ႔ ဆက္ဆံေရးေပါ့ေနာ္။ တပ္မေတာ္နဲ႔ ဆက္ဆံေရးမွာ တပ္မေတာ္ကို တိုင္းရင္းသားေတြဘက္က အၿမဲတမ္း ေျပာခဲ့တဲ့စကားရွိတယ္။ ဘာလဲဆိုေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အစိုးရဟာ တပ္မေတာ္နဲ႔ အဆင္ေျပဖို႔ ဦးစားေပး လုပ္ရင္းလုပ္ရင္းနဲ႔ တိုင္းရင္းသားေတြနဲ႔ ေ၀းကြာလိမ့္မယ္ဆိုၿပီးေတာ့ ၂၀၁၅ မတိုင္ခင္ကတည္းက တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ေတြ ေျပာခဲ့တဲ့စကား ရွိတယ္။ အဲေတာ့ အခု ဒီကားဆိုရင္လည္း သာမန္ ႐ုပ္ရွင္ကားေလး တခုေပါ့ေနာ္။ ဒီ သာမန္႐ုပ္ရွင္ကားေလးတခုမွာ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေန၀င္းကေနၿပီးေတာ့ အတၱကို အေျခခံၿပီးေတာ့ သီေပါေစာ္ဘြားကို ထိန္းသိမ္းလိုက္ၿပီးေတာ့ သတ္ပစ္လိုက္တာလား၊ ဘယ္လိုျဖစ္သြားလဲေပါ့၊ အခုခ်ိန္ထိ ဘာမွ ေရေရရာရာ မသိရဘူးေပါ့ေနာ္။ ဒီလိုဇာတ္ကားေလး တခုကိုေတာင္မွ သမိုင္းမွန္ တင္ျပႏိုင္ဖို႔ ခက္ခဲတယ္ဆိုရင္ ၁၉၆၂ ကေနၿပီးေတာ့ ၁၉၈၈ စစ္တပ္အာဏာသိမ္းၿပီးေတာ့ ၂၀၁၀ ထိ ေတာက္ေလွ်ာက္အုပ္ခ်ဳပ္လာတဲ့ စစ္အာဏာရွင္လက္ေအာက္မွာ သမိုင္းအမွန္ကို ဘယ္လိုေရးမလဲေပါ့ေနာ္။ သာမန္႐ုပ္ရွင္ကားေလး တကားေတာင္မွ ဒီလိုျဖစ္ေနရင္ ၁၉၆၂ ကေနၿပီးေတာ့ ၂၀၁၀ ထိ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ ၾကာခဲ့တဲ့ ဇာတ္လမ္းကေတာ့ သမိုင္းအမွန္ ဘယ္လိုျဖစ္မွာလဲေပါ့ေနာ္။ ဒါ အားလံုးကလည္း စိတ္၀င္စားတယ္။ ဒီလိုပဲ တပ္မေတာ္ကို ေကာင္းပါတယ္ခ်ည္းပဲ က်ေနာ္တို႔က ေျပာရမလားေပါ့ေနာ္။ အဲဒါကေတာ့ ေမးခြန္းထုတ္စရာေပါ့။” ဦးတုိးေဇာ္လတ္ (ဒီဗြီဘီ) "ေနာက္တခုကေတာ့ တာ၀န္ခံမႈေပါ့။ ဒုတိယအၿမဲတမ္းအတြင္း၀န္ ဦးမ်ဳိးျမင့္ေမာင္က ေျပာပါတယ္။ ဒီဟာ ျပန္ၾကားေရးကလုပ္တာ မဟုတ္ဘူး။ Film Censor Board က လုပ္တာေပါ့။ အဲလိုပဲ ဦးရဲထြဋ္ ျပန္ၾကားေရး၀န္ႀကီးေဟာင္းက ေရးပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ျပန္ၾကားေရး၀န္ႀကီး လက္ရွိ ေဒါက္တာေဖျမင့္ေပါ့၊ သူကသာ အဓိက ဆံုးျဖတ္ရတာေပါ့ေနာ္။ အဲေတာ့ တကယ္တမ္းက်ေတာ့လည္း ျပန္ၾကားေရးကလုပ္တာ မဟုတ္ဘူး။ ဖလင္က လုပ္တာမဟုတ္ဘူး။ အဲဒါနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ေကာ တကယ္တမ္း အခုလိုမ်ဳိး အျငင္းပြားမႈ ျဖစ္လာတဲ့ အခါမွာက်ေတာ့ တကယ္တာ၀န္ခံမႈက ဘယ္သူရွိသလဲ။ ေနာက္တခုက တကယ္တမ္းပဲ ေလ်ာ့ေလ်ာ့ရဲရဲနဲ႔ ဘယ္သူတာ၀န္ခံတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား ေတာ္ေတာ္ေလးကို တည္လို႔မရဘူး ျဖစ္ေနလား။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဘယ္သူက တကယ္တမ္း တာ၀န္ရွိတယ္၊ တာ၀န္ခံမွာလဲ၊ ေနာက္ေနာင္ ထပ္ျဖစ္လာရင္ေတာ့ ဘယ္သူက ဒီဟာကို ဦးတည္ေျဖရွင္းေပးမွာလဲ၊ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ေကာ နည္းနည္းျဖည့္စြက္ ေဆြးေႏြးေပးပါဦး။" ကိုသီဟ (အယ္ဒီတာ၊ 7 Day ဂ်ာနယ္) “ဘယ္လိုျဖစ္သြားလဲဆိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အဲလို ေျပာၾကေၾကးဆို ဒါ ဒုတိယအၿမဲတမ္းအတြင္း၀န္ ဦးမ်ဳိးျမင့္ေမာင္က ဆင္ဆာဘုတ္က ဆံုးျဖတ္လိုက္တာ၊ ၀န္ႀကီးဌာနက ဆံုးျဖတ္တာ မဟုတ္ဘူးဆိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ဆင္ဆာဘုတ္ကို ျပန္ၾကည့္ရေအာင္။ ဆင္ဆာဘုတ္မွာ က်ေနာ္တို႔ ဘယ္သူေတြပါလဲ၊ ဆင္ဆာဘုတ္ရဲ႕ ဒု-ဥကၠ႒သည္ ျပန္ၾကားေရးနဲ႔ ျပည္သူ႔ဆက္ဆံေရးဦးစီးဌာနက ဒုတိယညႊန္ၾကားေရးမႉးခ်ဳပ္၊ ၀န္ႀကီးဌာနကေန High Ranking Level Officer က ဆင္ဆာဘုတ္မွာ ဒု-ဥကၠ႒ ျဖစ္ေနတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဆင္ဆာဘုတ္သည္ Independent Body ဟုတ္မဟုတ္၊ ဆင္ဆာဘုတ္က ဒါကို ဆံုးျဖတ္ၿပီးေတာ့မွ ဒီလိုလုပ္လိုက္တာပါဆို။ ဆင္ဆာဘုတ္က လံုး၀ Independent Body ျဖစ္ေနလား။ တခ်က္သြားျပန္ၾကည့္လို႔ရတယ္။ ျပန္ၾကားေရး၀န္ႀကီးဌာနရဲ႕ ေလာင္းရိပ္ေအာက္မွာ လံုး၀မရွိဘူးလား။ အဲဒါ ဦးမ်ဳိးျမင့္ေမာင္တို႔ ေျဖေပးဖို႔လိုတယ္။ ဆင္ဆာဘုတ္သည္ အရမ္းလြတ္လပ္ၿပီးေတာ့ သူ႔ဘာသူ Independent Body ျဖစ္ပါတယ္ဆိုရင္ ဒီဟာကို က်ေနာ္တို႔ လက္ခံႏိုင္တယ္။ ဆင္ဆာဘုတ္သည္ Semi Government ျဖစ္ေနတာလား။ ျပန္ၾကားေရး၀န္ႀကီးဌာနရဲ႕ ေလာင္းရိပ္ေအာက္မွာ  ရွိေနတယ္ဆိုရင္ ငါကထိုးတာမဟုတ္ဘူး၊ ငါ့လက္ကထိုးလိုက္တာဆိုတဲ့ စကားလိုပဲ အရမ္းရယ္စရာေကာင္းတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္ႀကီး ျဖစ္ေနတယ္။” သာလြန္ေဇာင္းထက္ (အယ္ဒီတာ၊ ဧရာ၀တီသတင္းဌာန) “က်ေနာ္ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ နည္းနည္းေျပာခ်င္ေသးတယ္။ သူက အခုခ်ိန္မွာေပါ့ ကိုတိုးေဇာ္လတ္ေျပာသလို ဘယ္သူမွ တာ၀န္ခံၿပီးေတာ့မွ မေျပာၾကဘူးေပါ့ေနာ္။ ဟိုလူ႔လႊဲခ်၊ ဒီလူ႔လႊဲခ် လုပ္ၾကတယ္ေပါ့။ ဆိုေတာ့ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာအေနနဲ႔ ၾကည့္ရင္ေကာ၊ လိုကယ္အေနနဲ႔ ၾကည့္ရင္ေကာ၊ တိုင္းရင္းသားအျမင္နဲ႔ ၾကည့္ရင္ေကာ ဒီအခ်ိန္မွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့အစိုးရက ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ဦးေဆာင္တဲ့ အန္အယ္လ္ဒီအစိုးရ။ အဲေတာ့ သူတို႔လက္ထက္မွာ သူတို႔ အာဏာရယူထားတဲ့အခ်ိန္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္မို႔ အစိုးရ ပထမဆံုး ရက္တရာအတြင္းမွာ သူတို႔နာမည္ပ်က္ေစတဲ့ သူတို႔ရဲ႕ဂုဏ္သိကၡာကို ထိခိုက္ေစတဲ့ သမိုင္းအမည္းစက္တခုေတာ့ စၿပီးျဖစ္သြားၿပီေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ဘယ္သူ႔မွာတာ၀န္ရွိတယ္ဆိုတာ အခ်င္းခ်င္းျငင္းၾကေပမယ့္ တကယ္တမ္း တာ၀န္ရွိတာကေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ဦးေဆာင္တဲ့ အန္အယ္လ္ဒီအစိုးရလက္ထက္ ရက္တရာအတြင္းမွာ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တယ္ဆိုတာေတာ့ သမိုင္းမွတ္တမ္းတြင္သြားပါၿပီ။” ဦးတုိးေဇာ္လတ္ (ဒီဗြီဘီ) "ဘာပဲေျပာေျပာ ဒါ အစိုးရသစ္ ေျပာင္းလဲခ်ိန္တန္ၿပီဆိုၿပီး တက္လာတဲ့ အစိုးရသစ္၊ ေနာက္တခုကလည္း က်ေနာ္တို႔ အန္အယ္လ္ဒီ ေရြးေကာက္ပြဲ ေၾကညာစာတမ္း ၁၃ ခ်က္မွာလည္း က်ေနာ္တို႔ မီဒီယာရဲ႕ အခန္းက႑ကို အသိအမွတ္ျပဳထားတာ ရွိတယ္။ ဒီမွာေတာ့ ဒီဆင္ဆာရွစ္တခုေၾကာင့္ ဒီဟာရဲ႕ဟာကိုလည္း နည္းနည္းေတာ့ ေျပာစရာျဖစ္သြားတာေပါ့ေနာ္။ ေနာက္တခုကလည္း က်ေနာ္တို႔ အမ်ဳိးသားရင္ၾကားေစ့ေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ကိုသာလြန္ေျပာတယ္၊ အမ်ဳိးသားရင္ၾကားေစ့ဖို႔ဆိုတာ တခ်ဳိ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ရင္ၾကားေစ့ေရးေကာ္မတီလို႔ေတာင္ မေခၚပါဘူး။ သမိုင္းအမွန္ ေပၚေပါက္ေရး ေကာ္မတီေပါ့။ သမိုင္းအမွန္ေပၚေပါက္ဖို႔က မီဒီယာအခန္းက႑ လိုတယ္။ ေစာေစာကလိုမ်ဳိး ႐ုပ္ရွင္က႑၊ အႏုပညာက႑ ဘက္ေပါင္းစံုေပါ့ေနာ္။ တကယ္လြတ္လပ္ေနဖို႔ လိုတယ္။ Independent နဲ႔ မွန္မွန္ကန္ကန္ တင္ျပႏိုင္ဖို႔ အဲဒီအတြက္ေပါ့၊ က်ေနာ္တို႔ ဗမာျပည္မွာေကာ တကယ္တမ္း သမိုင္းေတြကေတာ့ တေယာက္တမ်ဳိးေပါ့ဗ်ာ။ တပ္မေတာ္ကလုပ္တဲ့ သမိုင္းရွိတယ္၊ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရလုပ္တဲ့ သမိုင္းရွိတယ္။ လူမ်ဳိးစုေတြက တင္တဲ့သမိုင္းေတြ ရွိတယ္။ သမိုင္းေတြက တခုနဲ႔တခုကေတာ့ အၿပိဳင္အဆိုင္ျဖစ္ေနတဲ့ သမိုင္းေတြေပါ့။ တကယ္တမ္း အဲဒါေတြ မရွိဘဲနဲ႔ေကာ၊ တကယ္တမ္း မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ မရွိဘဲနဲ႔ သမိုင္းအမွန္ေတြ ေပၚေပါက္ႏိုင္ပါ့မလား၊ ရင္ၾကားေစ့ေရးကို ဦးတည္ႏိုင္ပါ့မလား။ အဲဒါေလးကိုလည္း ျဖည့္စြက္ၿပီး ေျပာေပးပါဦးခင္ဗ်။" ကိုသီဟ (အယ္ဒီတာ၊ 7 Day ဂ်ာနယ္) “တခုေပါ့ ကိုသာလြန္ေျပာခဲ့တဲ့ စကားေလးတခုကို က်ေနာ္သေဘာက်ပါတယ္။ ဒီဇာတ္ကားေလး ျပဖို႔ေတာင္ အဲေလာက္ျဖစ္ေနရင္ က်ေနာ္တို႔ သမိုင္းအမွန္ကို ဘယ္လိုသိရမလဲ။ က်ေနာ္တို႔ငယ္ငယ္တုန္းက သင္ခဲ့ရသလို ဦးေန၀င္း အိမ္ေစာင့္အစိုးရ လက္ထက္မွာက ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးကို သန္႔ရွင္းေအာင္၊ သာယာေအာင္၊ လွပေအာင္ လုပ္ေပးခဲ့တယ္။ သာေကတ၊ သု၀ဏၰ၊ သဃၤန္းကၽြန္း၊ ေျမာက္ဥကၠလာ၊ ေတာင္ဥကၠလာဆုိတဲ့ ၿမိဳ႕သစ္ေတြတိုးခ်ဲ႕ၿပီး က်ဴးေက်ာ္ေတြကို အဆင္ေျပေအာင္ လုပ္ေပးခဲ့တယ္။ အရမ္းကိုေကာင္းခဲ့တဲ့ အိမ္ေစာင့္အစိုးရႀကီး၊ ၿပီးေတာ့မွ တိုင္းရင္းသားေတြရဲ႕ ဖက္ဒရယ္မူေတြ ေတာင္းဆိုလို႔ စစ္တပ္က မလႊဲမေရွာင္သာဘဲနဲ႔ အာဏာသိမ္းခဲ့ရတယ္။ အဲဒါေတြကို က်ေနာ္တို႔က ဒီမိုကေရစီအစိုးရ လက္ထက္မွာ ေနာက္လာမယ့္ ကေလးေတြက အဲဒါေတြကို ျပန္က်က္ေနရဦးမွာလား၊ ဦးေန၀င္း တကယ္မလုပ္ခဲ့ဘူးလား၊ ရွမ္းေစာ္ဘြားေတြကို သူ မဖမ္းခဲ့ဘူးလား။ စ၀္ေရႊသိုက္ ေထာင္ထဲမွာ ေသခဲ့ရတယ္။ စ၀္ၾကာဆိုင္ ေသသလား ရွင္သလား ဘယ္မွာေသသြားမွန္းေတာင္ မသိလိုက္တဲ့ အျဖစ္ေတြ။ တျခားတျခားေသာ ေစာ္ဘြားေတြ၊ အေနတတ္တဲ့ ေစာ္ဘြားေတြကေတာ့ ျပန္လြတ္လာတယ္။ ကိုယ့္အိမ္မွာ ေအးေအးေဆးေဆးေသသြားတယ္။ တခ်ဳိ႕ေတြ အဲလို အမ်ားႀကီးပဲျဖစ္ခဲ့တယ္ ဆုိတာေတြက ဒါ က်ေနာ္တို႔ သမိုင္းအမွန္ပဲ။ ဘယ္သူမွ မလီဆယ္ထားဘူး။ ဘယ္သူမွ မျဖစ္ဘဲနဲ႔ ျဖစ္တယ္လို႔ မေျပာထားဘူး။ သူတို႔ တကယ္ခံခဲ့ရတဲ့ မိသားစုေတြ ရွိေနပါေသးတယ္။ ေမးၾကည့္လို႔လည္း ရတယ္။ အဲဒါကိုေတာင္မွ အခုလိုျဖစ္ေနတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒါကို က်ေနာ္တို႔ ေဖာ္ျပခြင့္မရွိဘူးလား။ မီဒီယာကေကာ ႐ုပ္ရွင္ဆိုတာလည္း မီဒီယာတမ်ဳိးပဲေလ။ အဲဒါကို က်ေနာ္တို႔ ျပသခြင့္မရွိဘူးလား။ က်ေနာ္တို႔ ၾကည့္ခြင့္မရွိဘူးလား။ က်ေနာ္တုိ႔ ဒါကို ျပည္သူက သိခြင့္မရွိဘူးလား။ စာဖတ္တဲ့အသိုင္းအ၀ိုင္းနဲ႔ စာဖတ္တဲ့အတန္းအစား တခုကေတာ့ စ၀္ၾကာဆိုင္ရဲ႕ ဘ၀ေနာက္ေၾကာင္းကို သိတယ္ဆိုေပမယ့္ တခ်ဳိ႕ စာမဖတ္ဘူးလို႔ေတာ့ က်ေနာ္မဆိုလိုဘူး၊ နည္းနည္း ဒီစာအုပ္ေတြနဲ႔ အလွမ္းေ၀းတဲ့ မိသားစုေတြသည္ သီေပါေစာ္ဘြားဆိုတာ ဘာမွန္းေတာင္ မသိဘူး။ သီေပါမင္းနဲ႔ေတာင္ မွားခ်င္မွားေနႏိုင္တဲ့ အေျခအေနမွာ ဒါေလးတခုကို ျပျခင္းအားျဖင့္ ေအာ္ ဒါ အာဏာရွင္စနစ္ရဲ႕ အေမြဆိုးတခုပါလား ဆိုတာေလး သိလိုက္ရင္ကို ရၿပီ။ ဒါကို ေဖာ္ျပခြင့္မရွိတဲ့အတြက္ က်ေနာ္တို႔ကေတာ့ ေနာက္ပုိင္းသမိုင္းမွာ နည္းနည္းေလး အရမ္းႀကီး ပံုႀကီးခ်ဲ႕ကား ေျပာတယ္လို႔ ယူဆမယ္ဆိုရင္လည္း ယူဆလို႔ေတာ့ ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒါက အစပိုင္းလိုျဖစ္ေနေတာ့ စိတ္ထဲမွာေတာ့ နည္းနည္းရင္ေလးတာေပါ့ဗ်ာ။”