ရပ္ကြက္နဲ႔ ေက်းရြာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ ယႏၱရားတခုမွာ အေျခခံအက်ဆံုး အဆင့္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့သက္တမ္းကာလကို ျပန္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ဧည့္စာရင္း တိုင္ၾကားရတဲ့ကိစၥ၊ ဧည့္စာရင္း စစ္ေဆးခံရတဲ့ ကိစၥဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ ျပည္သူျပည္သား အားလံုးက လက္မခံလိုဘဲ လက္ခံခဲ့ရတဲ့ ကာလေတြလို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ အခုခ်ိန္မွာေတာ့ လႊတ္ေတာ္မွာ ရပ္ကြက္ ေက်းရြာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒ တတိယအႀကိမ္ျပင္ဆင္တဲ့ ဥပေဒကို ေဆြးေႏြးေနၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္ပိုင္းေတြကလည္း က်ေနာ္တို႔ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္မွာ ေဆြးေႏြးတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ အဲဒီေဆြးေႏြးခ်က္ေတြထဲမွာ အထူးသျဖင့္ ဧည့္စာရင္းတိုင္တာကို တဘက္က တပ္မေတာ္သား ကိုယ္စားလွယ္ကလည္း လံုၿခံဳေရး႐ႈေထာင့္ကေန ေဆြးေႏြးသြားသလို အန္အယ္လ္ဒီ ကိုယ္စားလွယ္တေယာက္ကလည္း ဒီမိုကေရစီ စံခ်ိန္စံညႊန္းနဲ႔ညီတဲ့ ဘက္ကေန ေဆြးေႏြးသြားတာ က်ေနာ္တို႔ ေတြ႔ရပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အယ္ဒီတာစကား၀ိုင္းမွာ လႊတ္ေတာ္ကိုေရာက္ေနတဲ့ ရပ္ကြက္ေက်းရြာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး တတိယအႀကိမ္ ျပင္ဆင္တဲ့ဥပေဒကို ေဆြးေႏြးသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ေဆြးေႏြးတဲ့ေနရာမွာ ဧရာ၀တီသတင္းဌာနရဲ႕ အယ္ဒီတာ ကိုေက်ာ္စြာမိုးနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္ ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္တို႔ကို ဖိတ္ၾကားထားပါတယ္။ ဦးခင္သန္း (ဒီဗြီဘီ) "ဟုတ္ကဲ့၊ ခုနက ေျပာတဲ့အတိုင္းပဲ က်ေနာ္တို႔ ေတာက္ေလွ်ာက္ အေမွာင္ေခတ္လို႔ ေျပာရမွာေပါ့ေနာ္။ အဲဒီေခတ္ကာလ တခုလံုးမွာ ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ် ဧည့္စာရင္းတိုင္ရတဲ့ ဒုကၡ၊ အခ်ိန္အခါမေတာ္ ျခင္ေထာင္လွန္ၿပီး ဧည့္စာရင္းစစ္ခံရတဲ့ ဒုကၡ၊ အကုန္လံုးလည္း ႀကံဳခဲ့ရတာပဲ ေပါ့ေနာ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္ပိုင္းကလည္း အျငင္းအခံုနဲ႔ လႊတ္ေတာ္မွာ ေဆြးေႏြးသြားတာေပါ့ေနာ္။ အဲေတာ့ ကိုေက်ာ္စြာမိုးကို က်ေနာ္ ပထမ ေမးခ်င္တာက ဧည့္စာရင္းကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ဒီမိုကေရစီ အေျပာင္းအလဲျဖစ္ေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ရွိဖို႔လိုေသးလား။" ကုိေက်ာ္စြာမိုး (အယ္ဒီတာ၊ ဧရာ၀တီသတင္းဌာန) "ဒီမိုကေရစီေခတ္ေပါ့ေနာ္၊ လက္ရွိ ဒီ ပြင့္လင္းတဲ့ႏိုင္ငံေတြ၊ တည္ၿငိမ္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ဆိုရင္ေတာ့ ဧည့္စာရင္းကေတာ့ မလိုဘူးေပါ့ေနာ္။ ေနာက္တခ်က္ျပန္ၿပီး က်ေနာ္တို႔ သံုးသပ္ရမွာက ဒီဥပေဒက ဘယ္ႏွခုႏွစ္ကေနစၿပီး ျပ႒ာန္းထားတာလဲ၊ ဘယ္သူ႔အက်ဳိးစီးပြားအတြက္ လုပ္ထားတာလဲေပါ့။ ၁၉၀၇ ခုႏွစ္ကတည္းက လုပ္ထားတာ။ ႏွစ္ ၁၀၀ ေက်ာ္ေနၿပီ။ အဲေခတ္ကလည္း ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီေခတ္၊ ဒါ ဗမာေတြကို ဖိႏွိပ္တဲ့ေခတ္၊ အဲဒီဟာကို က်ေနာ္တို႔ ျပန္သံုးသပ္ရမွာ။ အမ်ားျပည္သူေတြ အတြက္ေကာ အက်ဳိးရွိသလား ဒီဥပေဒက၊ ၿပီးခဲ့တဲ့ စစ္အစိုးရတို႔၊ မဆလ ဆိုရွယ္လစ္အစိုးရတို႔ တေလွ်ာက္လံုးမွာ ဒီလိုမ်ဳိး ဥပေဒေတြကိုသံုးတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ျပည္သူကို ဖိႏွိပ္ဖို႔ပဲေလ။ ေျပာမယ္ဆို က်ေနာ္ကိုယ္တိုင္လည္း၊ က်န္တဲ့သူေတြလုိပဲ ဧည့္စာရင္းနဲ႔ပဲ လာစစ္ၿပီး က်ေနာ္တို႔ကို ဖမ္းခဲ့တာ။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ဆႏၵျပတဲ့အတြက္ ဖမ္းတာေလ။ ဒီဥပေဒက ဒီခ်ိန္ထိကို က်ေနာ္ထင္တယ္၊ လူေတြရဲ႕ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းစြာ ေနဖို႔၊ စားဖို႔၊ အိပ္ဖို႔ အဆင့္ကိုပါ ေျခာက္လွန္႔ေနတဲ့ ဥပေဒေပါ့။ ဒီလိုတင္တာကေတာ့ တဦးတည္းအေနနဲ႔ေကာ၊ တိုင္းျပည္အတြက္ေကာ ေကာင္းတယ္လို႔ က်ေနာ္ထင္တယ္။ တိုင္းျပည္ရဲ႕ တခ်ဳိ႕ေနရာေတြမွာ အရမ္းကို မတည္မၿငိမ္ျဖစ္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ တနည္းတဖံု အဲဒီေနရာကို စဥ္းစားသင့္တယ္။ ဒါမွမဟုတ္ ရန္ကုန္မွာလာၿပီး ဒီေလာက္ ၿမိဳ႕ႀကီးျပႀကီးေတြလို ေနျပည္ေတာ္ေတြလိုမွာ ဘယ္ပဲသြားသြား က်ေနာ္တို႔က ႏိုင္ငံသားေတြ ျဖစ္ရဲ႕သားနဲ႔ ဧည့္စာရင္းတိုင္ေနရတာ အဓိပၸာယ္မရွိဘူး။ အဲဒါကေတာ့ က်ေနာ္ထင္တယ္ ဥပေဒကေတာ့ မရွိသင့္တဲ့ ဥပေဒပဲ၊ ၾကာၿပီ။" ဦးခင္သန္း (ဒီဗြီဘီ) "ေနာက္တခုက က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံသားေတြ ျပင္ပႏိုင္ငံ ထြက္သြားတယ္ဗ်ာ။ ဘယ္ႏိုင္ငံပဲေရာက္ေရာက္၊ ဘာဧည့္စာရင္းမွလည္း တင္စရာမလိုဘူး။ ဒါေပမယ့္ သူမ်ားႏိုင္ငံသားေတြ ကိုယ့္ႏိုင္ငံလာတယ္ဆိုရင္ ရပ္ကြက္ထဲမွာဆိုရင္ ဧည့္စာရင္းတိုင္ရတာမ်ဳိးတို႔၊ ဟိုတယ္ကလည္း တေန႔တခါေလာက္ သတင္းက ပို႔ေနရတယ္၊ ဧည့္စာရင္းကိစၥဆုိေတာ့။ အဲေတာ့ ဧည့္စာရင္းက တကယ္ကို ျပည္သူလူထု အကုန္လံုးကိုေရာ ဧည့္သည္ေတြကိုေရာ၊ မသကၤာစရာ လူတေယာက္အေနနဲ႔ အၿမဲတမ္း ေစာင့္ၾကည့္ခံေနရတဲ့ အေနအထားမ်ဳိး ျဖစ္ေနတာေပါ့။ ဟိုတေန႔က လႊတ္ေတာ္မွာ ေဆြးေႏြးတဲ့အခါက်ေတာ့ တပ္မေတာ္သား ကိုယ္စားလွယ္ကေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၆ ႏွစ္ထဲမွာ ဘဂၤါလီေတြမိခဲ့တဲ့ ကိစၥမ်ဳိးတို႔၊ ဗံုးခြဲတဲ့ကိစၥမ်ဳိးေတြကို ေထာက္ျပၿပီးေတာ့ ရွိသင့္တယ္လို႔ အဆိုကေန ေဆြးေႏြးသြားတာေပါ့။ အဲေတာ့ က်ေနာ္တို႔ သိထားရသေလာက္ေတာ့ ဗံုးခြဲတာမိတာမ်ဳိးတို႔၊ ဘဂၤါလီေတြ မိတာမ်ဳိးေတြက ဒါ ျပည္သူလူထု အကူအညီနဲ႔ မိခဲ့တာမ်ဳိးေတြက အမ်ားစုေပါ့။ အဲဒီအေပၚမွာ ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္နဲ႔ ဘယ္လိုသံုးသပ္ခ်င္ပါသလဲ။" ဦးေအးေမာင္ေက်ာ္ (ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္) "အဲဒါက အမွန္ပဲဗ်။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ ဒီဥပေဒေတြက ခုနေျပာသလိုေပါ့ေနာ္ လူမ်ားစုအတြက္က ဒီဥပေဒေတြက ဖိႏွိပ္တဲ့ ကိရိယာႀကီး ျဖစ္ေနတယ္။ ခုနေျပာသလို တရားခံတေယာက္တေလ မိေကာင္းမိမယ္ေပါ့။ ဒါေပမယ့္လို႔ ၿမိဳ႕ႀကီးတၿမိဳ႕လံုးမွာ ဒီဥပေဒဖိစီးမႈက ခံေနရတယ္၊ တရားခံတေယာက္ မိဖို႔အတြက္။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ က်ေနာ္တို႔က စံုစမ္းေထာက္လွမ္းတဲ့ စနစ္တခုကို ေသခ်ာဖန္တီးထားဖို႔ လိုတယ္။ ဒီဥပေဒနဲ႔လုပ္တဲ့ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈဟာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာအတြင္းမွာ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ တရားခံဘယ္ႏွေယာက္ ဖမ္းမိခဲ့သလဲေပါ့။ အဲဒီတရားခံ ဖမ္းမိတာနဲ႔ ခုနကေျပာသလို လူေပါင္းမ်ားစြာ စိတ္ဆင္းရဲခံရတာနဲ႔ ဘယ္ဟာ ကာမိသလဲေပါ့။ ဖမ္းမိတာ တေယာက္ႏွစ္ေယာက္ပဲရွိတယ္။ မမိတာလည္း အမ်ားစုပါပဲ။ တကယ္တမ္း ျပည္သူလူထုကို အားကိုးရမွာပါ။ ျပည္သူလူထုပါရင္ အကုန္ျဖစ္တယ္ဗ်ာ။ ဆိုလိုတာက လူထုမွာ နားေပါင္း တသိန္း၊ မ်က္စိေပါင္း တသိန္း အကုန္ရွိတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ရပ္ကြက္ထဲမွာ ၾကည့္ရင္လည္း သြားလာေနတဲ့ လူေတြထဲမွာ ဆိုက္ကားဆရာေတြပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေခါင္းရြက္ဗ်ပ္ထုိး ေစ်းသည္ေတြပဲျဖစ္ျဖစ္ အကုန္သိတယ္။ ဘယ္သူဘာဆိုတာ။ အဲေတာ့ သူတုိ႔ကသာလွ်င္ တာ၀န္သိစိတ္နဲ႔ေပါ့ ရဲတပ္ဖြဲ႔ကိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အစိုးရကိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ပူးေပါင္းၿပီးေတာ့ ပါ၀င္ေပးမယ္ဆိုရင္ ဒါေတြဟာ သိပ္မခက္ခဲတဲ့ ကိစၥေတြပဲ။ အဲဒီစိတ္ဓာတ္ရွိဖို႔ လိုတာေပါ့ေနာ္။ အဲဒီစိတ္ဓာတ္ရွိဖို႔က ဘာလိုလဲဆိုေတာ့ အစိုးရက ဒါကို ေျမေတာင္ေျမႇာက္ေပးရမယ္ေလ။ က်ေနာ္တို႔က အၿမဲတမ္း လူထုကို မယံုသကၤာနဲ႔ ခ်ဥ္းကပ္ရင္ လူထုကလည္း ပါ၀င္ပူးေပါင္းဖို႔က ခက္တယ္။ အဲေတာ့ ပထမဦးဆံုး ျဖစ္သင့္တာက လူထုကိုယံုၾကည္ပါ။" ကိုေက်ာ္စြာမိုး (အယ္ဒီတာ၊ ဧရာ၀တီသတင္းဌာန) "ေနာက္တခုက က်ေနာ္ထပ္ၿပီးျဖည့္ခ်င္တာက ဒီဥပေဒထဲမွာဆိုလည္း လူဆိုးသူခိုးကို သတင္းေပးဖို႔ဆိုတာ ေျပာထားတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီဥပေဒကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ရပ္ကြက္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး၊ ၿမိဳ႕နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြကို အာဏာသြားတပ္ေပးသလို ျဖစ္တယ္။ တကယ္ေတာ့ ရပ္ကြက္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြဆိုတာ ျပည္သူကို အလုပ္အေကၽြးျပဳရမွာ၊ အခုက အဲလို မဟုတ္ဘဲနဲ႔ သူတို႔မွာ ပါ၀ါသြားတပ္ေပးလိုက္တဲ့သေဘာေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ အဲေတာ့ လူမွန္ဆိုရင္ ျပႆနာမရွိဘူး။ လူမမွန္တဲ့အခါက်ေတာ့ ျပႆနာရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၿပီးခဲ့တဲ့ စနစ္တခုလံုးကလည္း အဲဒီလူေတြ အကုန္လံုးကို မမွန္ကန္ေအာင္ ေနရာမွာ ထားေပးထားတာ။ သူတို႔က ဒီဟာကို ႀကိမ္လံုးသဖြယ္ အသံုးျပဳေနၾကတယ္။ ဧည့္စာရင္းတိုင္တဲ့သူေတြကို ၾကပ္မယ္၊ ပိုက္ဆံေကာက္မယ္။ ဒါမ်ဳိးေတြေပါ့ ျပည္သူလူထုအတြက္ မလိုအပ္တဲ့ ၀န္ထုပ္၀န္ပိုးေတြ ျဖစ္တာေပါ့။" ဦးခင္သန္း (ဒီဗြီဘီ) "ေနာက္တခုက က်ေနာ္တို႔ ေရြးခ်ယ္မႈစနစ္ေပါ့ေနာ္။ ဒီ ေနာက္ဆံုး တည္ဆဲဥပေဒအတိုင္းဆိုရင္ ၿမိဳ႕နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးကေနၿပီးေတာ့ ရပ္မိရပ္ဖိ ငါးေယာက္ေရြးတယ္။ ရပ္မိရပ္ဖိကေနၿပီးေတာ့ ဒါ ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ လုပ္ၿပီးေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေရြးတယ္။ အဲဒီေတာ့ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္တဲ့ အခါမွာက်ေတာ့လည္း ဆယ္အိမ္မႉးေတြကေနၿပီးေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေရြးတယ္။ ဆိုလိုတာက ကိုယ္နဲ႔ပိုင္တဲ့ ဆယ္အိမ္စုမႉးေတြရွိေနရင္ ကိုယ္က Automatic အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးျဖစ္ဖို႔ ေသခ်ာသေလာက္ကို ျဖစ္ေနၿပီ။ ဆိုလိုတာက ျပည္သူလူထုရဲ႕ ကိုယ္စားျပဳမႈ မရွိဘူး။ အဲေတာ့ တကယ္ ဒီဥပေဒသစ္မွာကို တတိယအႀကိမ္ျပင္ဆင္တဲ့ ဥပေဒသစ္မွာ ထူးျခားတာက ဘာလဲဆိုေတာ့ ရပ္ကြက္ထဲမွာ အိမ္ေထာင္စုတုိင္းမွာ အသက္ ၁၈ ႏွစ္ျပည့္ၿပီးတဲ့ အိမ္ေထာင္စုတိုင္း လူတေယာက္ေပါ့ေနာ္၊ မဲေပးခြင့္ လမ္းဖြင့္ေပးထားတာ ေတြ႔ပါတယ္။ ဒီဟာေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ေဆြးေႏြးတဲ့ထဲမွာ မေရာက္ေသးဘူး။ ဥပေဒၾကမ္းမွာေတာ့ ပါေနၿပီေပါ့။ ဒါ အင္မတန္ အေကာင္းဆံုးအခ်က္လို႔ ေျပာလို႔ရပါၿပီ။ ဒီလိုပံုစံမ်ဳိးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ေရြးခ်ယ္မႈပံုစံမ်ဳိးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကိုေက်ာ္စြာမိုးက ဘယ္လိုျမင္လဲ။" ကုိေက်ာ္စြာမိုး (အယ္ဒီတာ၊ ဧရာ၀တီသတင္းဌာန) "ေရြးခ်ယ္တာေတာ့ က်ေနာ္တို႔က ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံကို တကယ္သြားေနၿပီ ဆုိရင္ေတာ့ ေအာက္ေျခကေနၿပီးေတာ့ သမၼတေရြးခ်ယ္တဲ့ အထိကေတာ့ တကယ့္ကို တရားမွ်တတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲစနစ္နဲ႔ သြားရမွာပဲေလ။ အဲဒီေနရာမွာ ဒီမွာဆုိလည္း ပါလာပါၿပီ။ အရင္တုန္းကဆို ၂၅ ႏွစ္ဆိုရင္ ၀င္ေရြးခြင့္ရွိတယ္၊ အခုဆုိရင္ ၁၈ ႏွစ္ရွိရင္ ၀င္ေရြးခြင့္ရွိရမယ္။ ဒါမ်ဳိးေတြက ပိုၿပီးေတာ့ ေပ်ာ့ေပ်ာ့ေပ်ာင္းေပ်ာင္းျဖစ္ေအာင္ လူငယ္ေတြကိုပါ ေနရာေပးတဲ့သေဘာေတာ့ ျဖစ္တယ္ေပါ့ေနာ္။ ဒါကေတာ့ ျပည္သူကႀကိဳက္ရင္ ငယ္သည္ျဖစ္ေစ၊ ႀကီးသည္ျဖစ္ေစ ေရြးၾကေပါ့ေနာ္။ က်ေနာ္ထင္တယ္ အဲဒီေတာ့ ဒီမိုကရက္တစ္ System ကို တကယ္က်င့္သုံးၿပီဆုိရင္ ရပ္ကြက္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေတြက ပိုေတာင္ အေရးႀကီးဦးမယ္။ တကယ္ ျပည္သူနဲ႔ တသားတည္း ရွိေနရမယ္ေပါ့။ ေရေျမာင္းကိစၥကအစ၊ သူခိုးလူဆိုး ဖမ္းဆီးတဲ့ကိစၥ အဆံုး၊ ေနာက္တခ်က္က က်ေနာ္ ဒါေတြကို ျပန္ၿပီး ေလ့လာသံုးသပ္တယ္ဆိုရင္ ေလာ္စပီကာဖြင့္တဲ့ ကိစၥမ်ဳိးကအစ ဒီထဲမွာပါတယ္။ ေလာ္စပီကာဆိုတာ ဘုရားပြဲပဲျဖစ္ျဖစ္၊ တရားပြဲပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေပ်ာ္ပြဲရႊင္ပြဲျဖစ္ျဖစ္၊ ခြင့္ျပဳခ်က္ယူရမယ္။ ခြင့္ျပဳခ်က္ယူၿပီးမွ လုပ္ရမယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ အမ်ားျပည္သူက စိတ္အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္တယ္။ တပတ္ကို ၅ ရက္၊ ၆ ရက္ အလုပ္လုပ္ရတယ္။ တေန႔ကို အနည္းဆံုး ၈ နာရီ အလုပ္လုပ္ရတယ္။ အဲေတာ့ အိပ္ခ်ိန္မွာ လာၿပီးေတာ့ ဖြင့္တယ္ဆိုရင္ ျပႆနာတက္ႏိုင္တယ္။ ဒါေတြကို က်ေနာ္ထင္တာ ကာကြယ္ေပးတဲ့ သေဘာပဲ။" ဦးခင္သန္း (ဒီဗြီဘီ) "ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္ကို တခုေမးခ်င္တာ၊ ဒီ ေနာက္ဆံုးဥပေဒေပါ့ေနာ္။ တတိယအႀကိမ္ ျပင္ဆင္တဲ့ ဥပေဒေပါ့၊ ထူးျခားတဲ့ဟာလို႔ ေျပာလို႔ရတာက ရပ္ကြက္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြရဲ႕ ပညာအရည္အခ်င္း၊ အရင္တုန္းကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္တဲ့ အရည္အခ်င္းရွိရင္ ၀င္ေရြးလို႔ရတယ္လို႔ ပါတယ္ေပါ့ေနာ္။ အခု ျပင္ဆင္ခ်က္ထဲမွာေတာ့ အေျခခံပညာ အလယ္တန္းအဆင့္လို႔ ေျပာလို႔ရတာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ဒီအခ်က္က က်ေနာ္ျမင္ပါတယ္၊ က်ေနာ္တို႔ ၿမိဳ႕ႀကီးျပႀကီးေတြမွာ သိပ္ျပႆနာမရွိေပမယ့္ တကယ့္ တိုင္းရင္းသားေဒသေတြ၊ တကယ့္ ေ၀းလံေခါင္သီတဲ့ ေနရာေတြမွာက်ေတာ့ ဒီအခ်က္က သဟဇာတျဖစ္ပါ့မလား။" ဦးေအးေမာင္ေက်ာ္ (ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္) "အဲဒါ ျပႆနာရွိတယ္။ အဲဒါ က်ေနာ္တို႔က ရန္ကုန္၊ မႏၱေလးလို႔ ေျပာေနရင္ေတာ့ ဟုတ္တာေပါ့။ ဘြဲ႔ရတဲ့သူေတြလည္း ရွိတာပဲ၊ အမ်ားႀကီးပဲရွိတယ္၊ ရ၀တတို႔ဘာတို႔ လုပ္မယ့္ထဲမွာေလ။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ရဲ႕ အေနအထားက သိတဲ့အတိုင္းပဲ တေနရာနဲ႔တေနရာ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈက အရမ္းကြာဟတယ္။ အရမ္းဆင္းရဲတဲ့ ေနရာေတြရွိတယ္၊ အရမ္းေ၀းလံေခါင္ဖ်ားတဲ့ ေနရာေတြရွိတယ္။ အထူးသျဖင့္ တိုင္းရင္းသားေတြရွိတယ္။ တခ်ဳိ႕တိုင္းရင္းသားေတြက်ေတာ့ ဗမာစာကို မတတ္တာေလ။ အဓိကကေတာ့ စာေရးစာဖတ္တတ္ရင္ ရၿပီေပါ့ဗ်ာ တကယ္တမ္းက်ေတာ့။ ဒါေပမယ္လို႔ တခုရွိတာကေတာ့ တကယ္လို႔ က်ေနာ္တို႔က ခြဲခ်င္တယ္ဆိုရင္လည္း ဥပမာ တိုင္းေတြမွာ ဒီကိစၥေျပလည္တယ္ဆိုရင္ ျပည္နယ္ေတြမွာ၊ ေ၀းလံတဲ့ျပည္နယ္ေတြမွာလည္း သူ သီးျခားလုပ္လို႔ရတဲ့ ကိစၥေတြရွိေအာင္ လုပ္ရမယ္။ ဘာလဲဆိုေတာ့ ခုနေျပာတဲ့ က်ေနာ္တို႔ ဇယား ၁၊ ၂၊ ၅ တို႔ထဲမွာ ရွိတယ္ေလ ဒါေတြက။ ဇယား ၂ မွာဆိုရင္ ျပည္နယ္နဲ႔ တိုင္းလႊတ္ေတာ္ေတြဟာ သူတို႔လုပ္ႏိုင္တာေတြရွိတယ္။ လူမႈေရးတို႔၊ ပညာေရးတို႔ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္ေတြေအာက္မွာ ဒီလို သီးျခား သူတို႔ထပ္ျဖည့္လို႔ရတယ္။ ေနာက္တခုက က်ေနာ္တို႔ တိုင္းရင္းသားေရးရာ၀န္ႀကီး ဆိုတာလည္း ရွိတယ္။ တိုင္းရင္းသားေရးရာ၀န္ႀကီးဆိုတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြက သူတို႔နဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ ဥပမာ လီေရွာဆိုရင္ လီေရွာနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ေဒသမွာရွိတဲ့ လီေရွာေရးရာ၀န္ႀကီးက သူ ဒီဟာလုပ္လို႔ရတယ္။ သူ႔ထဲမွာရွိတဲ့ ရြာေတြက ရီပို႔ေတြကို ဘယ္လိုလုပ္မလဲ။ သတ္မွတ္ခ်က္နဲ႔ မကိုက္ညီေသာ္လည္း လီေရွာစာပဲ တတ္ခ်င္တတ္မယ္။ ကခ်င္ဆိုရင္ ဂ်ိမ္းေဖာစာပဲ တတ္ခ်င္တတ္မယ္။ ကိစၥမရွိဘူး ဒီဟာကို သူျဖစ္ေအာင္လုပ္။ ဒီလို ျပ႒ာန္းၿပီးေတာ့ ျပည္နယ္ေတြက လုပ္လို႔ရတာေတြ ရွိပါတယ္။ က်ေနာ္ထင္တာကေတာ့ အဲလို တာ၀န္ခြဲၿပီး လုပ္ရမယ္ထင္တယ္။ တႏိုင္ငံလံုးကို တေျပးညီသတ္မွတ္မယ္ဆိုရင္ ခုနေျပာတဲ့ အလယ္တန္းအဆင့္ဆိုတာ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။" ဦးခင္သန္း (ဒီဗြီဘီ) "ဒါကေတာ့ အားနည္းခ်က္လို႔ပဲ က်ေနာ္တို႔ ေျပာလို႔ရတာေပါ့။ ေနာက္တခုက ကိုေက်ာ္စြာမုိး၊ ၿပီးခဲ့တဲ့ တည္ဆဲ ရပ္ကြက္ ေက်းရြာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒမွာ အမ်ားအားျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြဟာ နာမည္ဆိုးနဲ႔ ေတာ္ေတာ္ကို အသံထြက္တယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ နာမည္ဆိုးနဲ႔ျဖစ္ေနတာ သူမဟုတ္တာလုပ္တာကို သူ႔ကို ျဖဳတ္ခ်ရမယ့္နည္းလမ္း မရွိဘူးျဖစ္ေနတယ္။ တခုေတာ့ရွိပါတယ္ ဒါက ၿမိဳ႕နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးကေနၿပီးေတာ့ အရမ္းကိုမွ ထင္ရွားလြန္းတဲ့အခါက်ေတာ့မွ သူ႔ကို တာ၀န္က ရပ္စဲတာတို႔ဘာတို႔ လုပ္လို႔ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ တကယ္တမ္း အၿမဲတမ္း ေအာက္ကခံေနရတဲ့ ျပည္သူလူထုအေနနဲ႔ ဘာမွ အခြင့္အေရးမရွိဘူး။ ဒါေတြက က်ေနာ္တို႔ ဒီမိုကေရစီ ဆိတ္သုဥ္းေနတယ္လို႔ ေျပာလို႔ရတာေပါ့ေနာ္။ ဒီလို Balance မမွ်တဲ့ ကိစၥမ်ဳိးကို ဘယ္လိုသံုးသပ္ခ်က္ ေပးခ်င္လဲ။" ကိုေက်ာ္စြာမိုး (အယ္ဒီတာ၊ ဧရာ၀တီသတင္းဌာန) "က်ေနာ္ထင္တယ္ အဓိကေတာ့ ဒီဥပေဒျပင္ဆင္မႈနဲ႔ တဘက္က ဆန္႔က်င္မႈေတြရွိတယ္။ တဘက္က အန္အယ္လ္ဒီ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းေတြက တင္တယ္။ တဘက္က ဆန္႔က်င္တဲ့သူကေတာ့ တပ္မေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြနဲ႔ ျပည္ထဲေရး၀န္ႀကီးဌာနေတြက ဒါကိုလာၿပီးေတာ့ ဆန္႔က်င္တယ္။ အဓိက အေျခခံက စေျပာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ အဓိကေတာ့ ဆန္႔က်င္တဲ့သူေတြကေတာ့ အေၾကာက္တရားနဲ႔ ဆက္ၿပီးေတာ့ တိုင္းျပည္ကို ၾကည့္ေနတာကိုး။ ဒါေၾကာင့္မို႔လည္း ၿပီးခဲ့တဲ့ ဒီဥပေဒက ဒီေလာက္ထိ အသက္၀င္ေနတာ အေၾကာက္တရားနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တာကိုး။ လက္ရွိ လာမယ့္အစိုးရကေတာ့ အေၾကာက္တရားကင္းၿပီးေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္မယ့္ သေဘာရွိတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဒါကို စၿပီးေတာ့ စဥ္းစားတာေပါ့။ ခုနလိုကိစၥမွာလည္း ဒါပဲေလ။ ခုနေျပာတဲ့ ရပ္ကြက္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြက တခ်ိန္တုန္းက တပ္မေတာ္အစိုးရ၊ စစ္အစိုးရရဲ႕ လက္ကိုင္တုတ္ တခ်ိန္လံုး ျဖစ္ခဲ့ရတာကိုး။ Information ေတာင္းတာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အဂတိလိုက္စားမႈေတြ ျဖစ္ရင္ေတာင္မွပဲ သူတို႔ကို ေထာက္ပံ့ေပးတဲ့အတြက္ လ်စ္လ်ဴ႐ႈထားတာေတြရွိတယ္။ ဒီေခတ္မွာေတာ့ အေၾကာက္တရားကင္းကင္းနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္မယ့္ အစိုးရေအာက္မွာေတာ့ ဒါေတြဟာ မလိုေတာ့ဘူးေပါ့ေနာ္။ ဒါေတြကို တတ္ႏိုင္သေလာက္ ဖ်က္ပစ္ဖို႔ပဲ လက္ရွိအစိုးရကလည္း ႀကိဳးစားရမွာပဲေလ။" ဦးခင္သန္း (ဒီဗြီဘီ) "ေနာက္တခုက ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္ကုိ ေမးခ်င္တာ အခု က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံမွာ ဟိုး ကိုလိုနီေခတ္ကတည္းက ျပ႒ာန္းၿပီး လက္ရွိလည္း အသံုးျပဳေနတာေတြလည္း ရွိတာေပါ့ဗ်ာ။ ဒါေပမယ့္ ကိုလိုနီေခတ္ ဥပေဒဆုိတိုင္းလည္း မေကာင္းဘူးလို႔ေတာ့ ေျပာလို႔မရတာေတြ ရွိတယ္။ ေကာင္းတဲ့ဟာေတြ ရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။ အဲေတာ့ ကိုလိုနီေခတ္တုန္းက အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္နဲ႔ေပါ့ေနာ္ အခုလက္ရွိသြားေနတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ ကြာဟခ်က္ေတြက ဘယ္လိုဟာမ်ဳိးေတြ ရွိမလဲ။" ဦးေအးေမာင္ေက်ာ္ (ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္) "တကယ္တမ္းက်ေတာ့ ခုနေျပာသလိုပဲေပါ့။ ကိုလိုနီေခတ္ကေတာ့ အဂၤလိပ္အစိုးရကေတာ့ သူ႔အတြက္ အက်ဳိးရွိေအာင္ ျပ႒ာန္းခဲ့တာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ အဲဒါေတြထဲမွာ ေကာင္းတာေတြကလည္း အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ အားလံုး မေကာင္းတာမဟုတ္ဘူး။ ဥပမာ စင္ကာပူဆိုရင္ အဲဒါေတြ ေကာင္းလြန္းလို႔ သူက အဲဒီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို ယူခဲ့တာေပါ့၊ ၁၉၅၉ ေလာက္က။ အဲဒါကို သူက မြမ္းမံၿပီး သုံးလိုက္ေတာ့ သူတို႔ႏိုင္ငံက အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အခု အရမ္းေကာင္းတာ။ တကမာၻလံုးက သူ႔ကို အသိအမွတ္ျပဳရတယ္။ အဲေတာ့ က်ေနာ္တို႔က ဧည့္စာရင္းလိုဟာမ်ဳိးထဲမွာ ပါတဲ့အခ်က္ေတြက မေကာင္းဘူး။ မေကာင္းတာကို က်ေနာ္တို႔က တြင္တြင္သံုးေနတယ္။ ေကာင္းတာက ဘာရွိလဲဆိုေတာ့ ေျမယာသိမ္းတဲ့ဥပေဒဆို ၁၈၉၄ က ဥပေဒ၊ အရမ္းေကာင္းတာ အခုထိ ေကာင္းေနတုန္းပဲ။ ေျမသိမ္းမယ္ဆိုရင္ သူက အဆင့္ေတြရွိတယ္။ စနစ္တက်လုုပ္ရမယ္ဆိုေတာ့ အဲဒါက်ေတာ့ မသံုးဘူး၊ ဖယ္ထားတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ သူက ခ်က္ခ်င္းသိမ္းခ်င္တာကိုး။ အဲေတာ့ က်ေနာ္တို႔က ဥပေဒေတြကို အခုစိစစ္တယ္ေပါ့ဗ်ာ။ က်ေနာ္တို႔ ေကာ္မရွင္ေတြကေန စိစစ္တယ္။ ၁၄၂ ခု ျပင္စရာရွိတယ္လို႔ ေျပာတယ္။ တည္ဆဲဥပေဒက ၄၀၀ ေက်ာ္ရွိတယ္။ ၃၉၉ ခုရွိတယ္ေပါ့။ အဲဒါေတြ ေကာ္မရွင္က စိစစ္တာပဲရွိတယ္။ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြက ထပ္ၿပီးေတာ့ ၾကည့္ဖို႔လိုတယ္။ ဘယ္ဟာေတြက တကယ္အသံုးတည့္တာလဲ။ ဘယ္ဟာေတြ ေကာင္းတာလဲ။ ဘယ္ဟာေတြ ဆင့္ပြားၿပီးေတာ့ သံုးသင့္သလဲေပါ့။ Modify လုပ္သင့္သလဲေပါ့။ ဒါက ခုနေျပာတဲ့ ေကာ္မရွင္ရဲ႕ သံုးသပ္ခ်က္တခုတည္းပဲ ရွိေသးတယ္။ ဒီဘက္ကေနျပန္ၿပီးေတာ့ လုပ္စရာေတြ အမ်ားႀကီးရွိမယ္လို႔ ထင္တယ္။" ဦးခင္သန္း (ဒီဗြီဘီ) "အခုက က်ေနာ္တို႔ ဒီမိုကေရစီစံႏႈန္းန႔ဲညီေအာင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး သြားေနၾကၿပီေပါ့ဗ်ာ။ အဲေတာ့ အေျခခံက်တဲ့ ရပ္ကြက္နဲ႔ ေက်းရြာအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဥပေဒမွာ စံႏႈန္းနဲ႔ညီေအာင္ဆိုရင္ ဘယ္လိုပံုစံမ်ဳိးနဲ႔ ျဖစ္သင့္တယ္လို႔ ထင္ပါသလဲ။" ကုိေက်ာ္စြာမိုး (အယ္ဒီတာ၊ ဧရာ၀တီသတင္းဌာန) "အခု ဒါဆိုရင္ေပါ့ေနာ္။ ၁၉၀၇ ခု ဥပေဒ၊ ဒီထဲက မလိုအပ္ဘူး။ ျပည္သူအတြက္ အက်ဳိးမရွိဘူး ဆိုတဲ့ဟာေတြကို ဖယ္ထုတ္ဖို႔ ႀကိဳးစားတယ္။ ဒါကလည္း တကယ္ဖယ္ထုတ္သင့္တယ္။ က်ေနာ္ ေမွ်ာ္လင့္တယ္ေလ၊ တဘက္က တပ္မေတာ္သား ကိုယ္စားလွယ္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ျပည္ထဲေရး၀န္ႀကီးဌာနကျဖစ္ျဖစ္ ဆန္႔က်င္ေပမယ့္လည္း ဒါေတြက မရွိသင့္တဲ့ဟာေတာ့ ခ်က္ခ်င္းကို ပယ္ဖ်က္တာ ေကာင္းတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ဥပေဒ ရပ္ကြက္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေပါ့ေနာ္၊ ေက်းရြာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒဟာ ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ရၿပီဆိုရင္ အေရးႀကီးဆံုး ေနာက္တခုက အဲဒါကို တကယ္ နိစၥဓူ၀ ဘ၀မွာ ဘယ္လိုအသံုးခ်မလဲ၊ ဥပေဒႀကီးရွိၿပီးေတာ့ မက်င့္သံုးရင္ အလကားပဲ။ ခုနက တိရစာၦန္ေမြးတဲ့ ကိစၥကအစ၊ ေလာ္စပီကာဖြင့္တဲ့ ကိစၥေတြ၊ အကုန္လံုးေပါ့။ ဒါေတြကို တကယ္ကို ဒီေပၚလစီကို လိုက္နာၿပီး က်င့္သံုးဖို႔လိုတယ္။ အေရးႀကီးဆံုးက ဥပေဒေကာင္းေကာင္း ျပ႒ာန္းၿပီးရင္ ဒုတိယအခ်က္ ဒီဟာကို ရပ္ကြက္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြေရာ၊ ပါ၀င္ပတ္သက္တဲ့ လူေတြအကုန္လံုး လိုက္နာက်င့္သံုးဖို႔လိုတယ္။ အဲဒါ အေရးႀကီးဆံုးလို႔ထင္တယ္။ အဲဒါကေတာ့ နည္းနည္း ပိုခက္တယ္လို႔ထင္တယ္။"