လြန္ခဲ့တဲ့ရက္ပိုင္းက ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ကုလသမဂၢလက္ေအာက္ခံ အိုင္အန္ဂ်ီအိုအဖြဲ႔အစည္းေတြက တာ၀န္ရွိသူေတြကို ေတြ႔ဆုံၿပီး ႏိုင္ငံတြင္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနတဲ့ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးပေရာဂ်က္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေဆြးေႏြးပါတယ္။ ပေရာဂ်က္ေတြဟာ ျမန္မာျပည္သူေတြရဲ႕လိုအပ္ခ်က္နဲ႔ ကိုက္ညီဖို႔ လိုအပ္တယ္၊ အစိုးရရဲ႕ ဖံြ႔ျဖဳိးေရးအစီအစဥ္ေတြနဲ႔လည္းကိုက္ညီဖို႔လိုတယ္၊ အေရးႀကီးဆုံးက ေရရွည္ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ဖို႔ အက်ဳိးရွိဖို႔လိုတယ္လို႔ သူက ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။ ကုလသမဂၢ အိုင္အန္ဂ်ီအိုအဖြဲ႔အစည္းေတြ အမ်ားအျပား ေရာက္ရွိေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္းက ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးပေရာဂ်က္ေတြမွာ စီမံခန္႔ခြဲမႈအသုံးစရိတ္က ကူညီေထာက္ပံ့တဲ့ စရိတ္ထက္ ပိုမိုမ်ားျပားေနတာေၾကာင့္  ေလ်ာ့ခ်သုံးစြဲသင့္ၿပီး ကူညီမႈစရိတ္ကို ျမႇင့္တင္ေပးသင့္ တယ္လို႔ ေထာက္ျပမႈေတြရွိပါတယ္။ ဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ စစ္ေတြၿမိဳ႔ခံ ဦးသန္းထြန္းကို ဆက္သြယ္ေမးျမန္းပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ အိုင္အန္ဂ်ီအုိေတြက ရခိုင္ဘက္မွာ အမ်ားဆုံးလို႔ ေလ့လာသိရွိရတယ္။ ဦးသန္းထြန္းတို႔ ၿမိဳ႔မိၿမိဳ႔ဖေတြအေနနဲ႔ အိုင္အန္ဂ်ီအိုေတြရဲ႕ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဘယ္လိုအခ်က္ေတြကို ေထာက္ျပခ်င္လဲ။ အဓိက ဘယ္ႏွစ္ခ်က္ေလာက္ရွိလဲ။ “ပထမဆုံး ေျပာခ်င္တာက က်ေနာ္ ၿမိဳ႔မိၿမိဳ႔ဖကေန အနားယူထားပါၿပီ။ ေနာက္ၿပီး က်ေနာ္ေျပာခ်င္တဲ့အခ်က္ က ယူအန္ေအဂ်င္စီေတြနဲ႔ အိုင္အန္ဂ်ီအိုေတြ အမ်ားဆုံးေဒသဟာ ရခိုင္ျပည္နယ္ဆိုလည္း ဟုတ္ပါတယ္။ ယူအန္ေအဂ်င္စီေတြထဲမွာ ႀကီးႀကီးမားမားအဖြဲ႔ေတြကေတာ့ ယူအန္ဒီပီတို႔လိုဟာမ်ဳိးေတြကေတာ့၊ ယူနီဆက္ဖ္လို ဟာမ်ဳိးေတြကေတာ့ ႀကီးႀကီးမားမားအဖြဲ႔ေတြေပါ့။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီယူအန္ဒီပီတို႔၊ ယူနီဆက္ဖ္တို႔ရဲ႕ ၊ က်ေနာ္က ရခိုင္ျပည္အတြက္ပဲေျပာမွာေနာ္ ရခုိင္ျပည္ကို ကူညီေထာက္ပံ့တဲ့ဟာေတြက ရခိုင္ေတြဆီကိုေရာက္တာက နည္းနည္းျဖစ္ၿပီးေတာ့ ဟိုဖက္က က်ဴးေက်ာ္ဘဂၤလီဖက္ကို ေရာက္တာက မ်ားမ်ားျဖစ္ေနပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ယူအန္အိုင္အန္ဂ်ီအိုေတြရဲ႕ ဖြံ႕ျဖဳိးတိုးတက္မႈဆိုင္ရာ လုပ္ငန္းေတြ ဆိုတာကလည္း မရွိဘူးလားလို႔ေမးရင္ ရွိတယ္လို႔ ေျပာရမယ္။ ဒါေပမယ့္ ရခိုင္တုိင္းရင္းသားေတြဘက္မွာ မေျပာပေလာက္ေအာင္ရွိၿပီးေတာ့ က်ဴးေက်ာ္ဘဂၤလီေတြဘက္မွာပဲ မ်ားေနတဲ့အဓိပၸာယ္ရွိတယ္။ ဒါက ယူအန္န္ကို ေျပာတာေနာ္။ အို္င္အန္ဂ်ီအိုေတြဘက္ကို ေျပာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဒီထက္ပိုဆိုးသြားၿပီ။ တခ်ဳိ႕ေတြ အိုင္အန္ဂ်ီအိုဆိုတာ ဘဂၤလီအတြက္ပဲ သီးသန္႔လာတဲ့ အိုင္အန္ဂ်ီအိုေတြမ်ားတယ္။ ေနာက္တခ်က္က ဘဂၤလီေတြကို မ်ားမ်ားစားစားေပးခ်င္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ရခိုင္ဘက္ကို နည္းနည္းေလးအေပးျပတဲ့ အိုင္အန္ဂ်ီအိုလည္းရွိတယ္။ အဲလိုအေနအထားပါ က်ေနာ္တို႔ရခိုင္ျပည္မွာရွိတဲ့ ယူအန္အိုင္အန္ဂ်ီအုိေတြအေနအထားက။ အဲဒီေတာ့ အမွန္တကယ္ျဖစ္သင့္တာက ယူအန္အိုင္အန္ဂ်ီအိုေတြရဲ႕ developing projects ဖြံ႔ျဖဳိးေရးစီမံခ်က္ေတြကေတာ့ ျပည္လုံးဆိုင္ရာ၊ ရခိုင္တျပည္လုံးကို လႊမ္းျခဳံႏိုင္တဲ့ အကူအညီမ်ဳိးေတြျဖစ္ရမယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔လာတဲ့အကူအညီအကုန္လုံးက ဘူးသီးေတာင္၊ ေမာင္းေတာဘက္မွာပဲ မ်ားေနၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔မွာ တကယ္ဆင္းရဲၾကတဲ့ ရန္းၿဗဲတို႔လို၊ ဂြတို႔လို၊ ဥပမာအားျဖင့္ မာန္ေအာင္တို႔လို၊ ေပါက္ေတာတို႔လို၊ ေျမပုံတို႔လို ေနရာေတြမွာ ယူအန္ အိုင္အန္ဂ်ီအိုေတြရဲ႕ ပေရာဂ်က္ေတြ တခုမွ မေတြ႔ရဘူးခင္ဗ်။ မေတြ႔ရသေလာက္ပဲ အဲဒါပါ။” ဒီပေရာဂ်က္ေတြက တကယ္လိုအပ္ေနတဲ့ စာသင္ေက်ာင္းေတြ၊ အိမ္သာစတဲ့ တကယ္လိုအပ္ခ်က္ေတြမွာ အံ၀င္ခြင္က်ျဖစ္လား။   “အဓိကကေတာ့ ယူအန္အိုင္အန္ဂ်ီအိုေတြရဲ႕ ပေရာဂ်က္ေတြမွာ က်ေနာ္တို႔ သိရသေလာက္ ကေတာ့ ဥပမာဆိုပါစို႔ဗ်ာ ေက်ာင္းတေက်ာင္းလွဴဒါန္းတယ္ေပါ့၊ ေက်ာင္းတေက်ာင္း ေဆာက္ေပး တယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္းက ေဆာက္တဲ့ေက်ာင္းဆိုတာ တကယ့္စံမီ ျဖစ္ေနရလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ လက္ေတြ႔အေနအထားမွာက ဒီယူအန္အိုင္အန္ဂ်ီအုိေတြ ေဆာက္တဲ့ ေက်ာင္းေတြဟာ က်ေနာ္တို႔ဆီက သာမန္ကန္ထရိုက္ေတြေဆာက္တဲ့ ေက်ာင္းေတြ ေလာက္ေတာင္မေကာင္းဘူး။ တခ်ဳိ႔တေလဆိုရင္ ပစၥည္းေတြခိုတာေပါ့ဗ်ာ။ သစ္မာသုံးရမယ့္ အစား သစ္ပြေတြသုံးတယ္။ ဘိလပ္ေျမအခ်ဳိးအစားက နည္းလြန္းအားႀကီးတယ္။ အဲလိုမ်ဳိးေတြ ျဖစ္ျဖစ္ေနေတာ့ ပထမဦးဆုံး လွဴထားတုန္းကေတာ့ ေက်ာင္းက ၾကြၾကြရြရြေလး၊ လွလွပပေလးေပါ့။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီေက်ာင္းက တႏွစ္၊ ႏွစ္ႏွစ္ၾကာေတာ့ အကုန္လုံး ခြ်တ္ျခဳံက်ၿပီးေတာ့ အကုန္လုံးဘာမွသုံးလို႔မရဘူး အဲလိုျဖစ္သြားတာေတြ မ်ားေနပါတယ္။” အိုင္အန္ဂ်ီအိုအဖြဲ႔ေတြက နယ္ေျမေတြမွာ အေျခစိုက္ၿပီးရုံးခန္းေတြ ဖြင့္တဲ့အခါမွာ ဘတ္ဂ်က္အခ်ဳိးအစားအရ ေဒသခံေတြ တကယ္ခံစားရတာက နည္းၿပီး စီမံစရိတ္က မ်ားတယ္လို႔ ၾကားသိရတယ္။ ဘယ္လိုအေျခအေနပါလဲ။ “ဟုတ္ကဲ့ အဲဒီႏိုင္ငံတကာ ေအဂ်င္စီေတြေပါ့၊ ယူအန္အိုင္အန္ဂ်ီအိုေတြေပၚမွာ ေျပာလိုတဲ့အခ်က္က အဲဒီအခ်က္ပဲ။ အဓိကေျပာလိုတဲ့အခ်က္က သူတို႔ ပေရာဂ်က္ေတြ ရလာတယ္။ ဥပမာ- ရခိုင္ျပည္အတြက္ ပေရာဂ်က္တခုအတြက္ ေဒၚလာတသန္းရတယ္ဆိုရင္ သူတို႔အမွန္တကယ္ က်ေန္ာတို႔ ခန္႔မွန္း သုံးရသေလာက္က ၄၀ ရာခိုင္နႈန္းေလာက္ပဲ။ က်န္တဲ့ ၆၀ ရာခိုင္နႈန္းေလာက္က သူတို႔ရဲ႕ staff ေၾကးေတြ၊ အိမ္ခန္းငွားခေတြ၊ အသြားအလာစရိတ္ေတြ၊ အဲဒါေတြနဲ႔ ကုန္သြားသလိုပဲလို႔ က်ေနာ္တို႔ ခံစားရတယ္။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ဥပမာ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ၀န္ထမ္းတေယာက္ရဲ႕လစာဟာ ၂ သိန္းေလာက္၊ ၂ သိန္းေက်ာ္ေက်ာ္ေလာက္ပဲရွိတယ္။ အဲဒါဟာ အရာရွိငယ္တေယာက္ရဲ႕ လစာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ယူအန္အိုင္အန္ဂ်ီအိုေတြမွာ သာမန္ရုံးအကူေတြ၊ ဒရိုင္ဘာေတြရဲ႕လစာေတြက ၅ သိန္း၊ ၆ သိန္းေလာက္ရွိတယ္။ တခ်ဳိ႕တေလဆိုရင္ ႏိုင္ငံျခားသားေတြဆိုရင္ သူတို႔လစာေတြ ဘယ္ေလာက္ရမွန္းေတာင္ မသိေလာက္ေအာင္ မ်ားျပားလြန္းအားႀကီးတယ္၊ သေဘာကေတာ့ local staff ေတြကို ဆယ္သိန္းေလာက္ေပးရင္ သူတို႔က အဲဒီ ၁၀ သိန္းထက္ ပိုမ်ားသြားၿပီ။ အဲလို staff ေတြအတြက္ လစာေတြ မ်ားလြန္းအားႀကီးတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ သူတုိ႔ဟာ ဒီကိုလာၿပီးေတာ့ အလုပ္လုပ္မယ့္လူေတြနဲ႔မတူဘူး။ ဒီကိုလာၿပီးေတာ့ ဇိမ္ခံဖို႔လာတဲ့လူလို အိမ္ႀကီးအိမ္ေကာင္းႀကီးေတြ ငွားတယ္။ ေစ်းႀကီးေတြနဲ႔ ေပးငွားတယ္။ အဲဒီအိမ္ႀကီး အိမ္ေကာင္းေတြမွာ အခန္႔သားေနတယ္။ က်ေနာ္တို႔ရခို္င္ေတြကေတာ့ သူတို႔ ယူအန္အိုင္အန္ဂ်ီအို ေတြရဲ႕ ေန႔တဓူ၀ ေနထို္င္စားေသာက္ပုံကိုေတာ့ ဒီအတိုင္းပဲ ျမင္တယ္ခင္ဗ်။ အဲလိုသုံးတဲ့ဥစၥတာ တြက္ၾကည့္လိုက္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေဒၚလာ ၁ သန္းေပးတယ္ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ တကယ့္ field ထဲမွာ ေဒၚလာ ၄ သိန္းဖိုးရတာ သိပ္ကံေကာင္းတယ္လို႔ပဲ ေျပာရပါလိမ့္မယ္။” စီမံမႈစရိတ္ေလ်ာ့ခ်ၿပီး ေဒသခံေတြအတြက္ပိုသုံးေအာင္အပါအ၀င္ အေျခအေနေတြ တိုးတက္ေျပာင္းလဲေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ရင္ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ႏိုင္မယ္လို႔ ထင္ပါသလဲ။ “ဆုံးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ရွိတဲ့ရာထူးေနရာေတြမွာ ႏိုင္ငံျခားေတြနဲ႔အတူတူ ဒီက ရခိုင္ ေဒသခံ၀န္ထမ္းေတြ ပါ၀င္ခြင့္ရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ သူတို႔ရဲ႕ ပေရာဂ်က္ပမာဏက ဘယ္ေလာက္၊ ဒီမွာသုံးတဲ့ ပမာဏက ဘယ္ေလာက္ဆိုတာကို ျမင္ႏို္င္လိမ့္မယ္၊ အဲဒီအေပၚ ေထာက္ျပႏိုင္လိမ့္မယ္။ အဲဒါအေပၚ ျပန္ျပဳျပင္ႏိုင္လိမ့္မယ္လို႔ က်ေနာ္ျမင္တယ္။ အခုက သူတို႔ပေရာဂ်က္ဘယ္ေလာက္ရတယ္၊ ဒီမွာ ဘယ္ေလာက္သုံးတယ္ဆိုတာကို သူတို႔ပဲသိၿပီးေတာ့ ဒီကလူေတြဘာမွမသိေတာ့ အဲလို မယုံသကၤာမႈေတြျဖစ္ေနတာေပါ့။ အေဟာသိကံျဖစ္မႈေတြ အမ်ားႀကီးရွိေနတယ္လို႔ က်ေနာ္ယူဆ ပါတယ္။ အဲဒီလို အေဟာသိကံမျဖစ္ရေအာင္ ဒီေဒသမွာ တကယ္ရုံးစိုက္ေတာ့မယ္ဆိုရင္ ဆုံးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ရွိတဲ့ အရာရွိေနရာမွာ အဲဒီႏိုင္ငံျခားသားနဲ႔တြဲၿပီးေတာ့ ေဒသဆိုင္ရာအရာရွိ တေယာက္ ထည့္ေပးလိုက္ၿပီးေတာ့ ညိႇနႈိင္းမယ္၊ ညိႇညိႇနႈိင္းနႈိင္းလုပ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဒီထက္ပိုေကာင္းတဲ့ရလဒ္ေတြ ထြက္လာႏိုင္တယ္လို႔ ယူဆပါတယ္ခင္ဗ်။”