ျမန္မာျပည္ရဲ႕လြတ္လပ္ေရးနဲ႔အတူ ေပါက္ဖြားလာတဲ့ ျပည္တြင္းစစ္သမိုင္းတေလ်ာက္မွာ လူထုဆႏၵမဲနဲ႔ ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ခံရတဲ့ အစိုးရအဖြဲ႔က ပထမဆုံးအႀကိမ္ ႏိုင္ငံေရး ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးပြဲကို မၾကာျမင့္မီကာလအတြင္း စတင္ႏိုင္ဖို႔ ျပင္ဆင္ေနပါတယ္။ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းေတြကလည္း လက္ရွိျပည္ေထာင္စုအစိုးရနဲ႔ ေဆြးေႏြး ညိႇနႈိင္းၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္ကို အတူေလ်ာက္လွမ္းလိုတာကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆို ထားၾကပါ တယ္။ သမိုင္းစဥ္တေလ်ာက္မွာ အခုလို အေရးႀကီးတဲ့ကာလကို ေရာက္ရွိေနခ်ိန္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ေျမာက္ပိုင္း၊ အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္းနဲ႔ အေနာက္ပိုင္းေတြမွာ တိုက္ပြဲေတြ ျဖစ္ပြားေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္န႔ဲပတ္သက္လို႔ တိုင္းရင္းသားအေရး ႀကိဳးပမ္းေနတဲ့ ရွမ္းတိုင္းရင္းသားမ်ား ဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴး ဦးစိုင္းညြန္႔လြင္ကို ဒီဗြီဘီက ဆက္သြယ္ ေမးျမန္းပါတယ္။ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရက ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲေတြစတင္ႏိုင္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းေနတယ္။ ျမန္မာ့ တပ္မေတာ္နဲ႔ ရခို္င္တပ္မေတာ္၊ ကခ်င္လြတ္လပ္ေရးတပ္မေတာ္၊ တအာင္းပေလာင္ တပ္မေတာ္နဲ႔ အသီးသီး တိုက္ပဲြေတြျဖစ္ေနၾကတယ္။ ဒီတိုက္ပဲြေတြက ညီလာခံအေပၚ ဘယ္လို သက္ေရာက္ေစမလဲ။ “အက်ဳိးသက္ေရာက္ႏိုင္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ဒီညီလာခံဆိုတာကေလ အားလုံး အပစ္အခတ္ရပ္စဲၿပီးေတာ့မွ လုပ္တာက ပိုေကာင္းတယ္လို႔ထင္တယ္။ အခုက တခ်ဳိ႕တိုက္ပြဲ ျဖစ္ေနတဲ့သူေတြက လက္မွတ္ (တျပည္လုံးအပစ္ရပ္စာခ်ဳပ္ - အန္စီေအ) မထိုးရေသးဘူး။ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးသေဘာတူညီခ်က္ မလုပ္ရေသးဘူးေပါ့ေနာ္။ ဆိုရင္ မလုပ္ေသးဘဲနဲ႔ ေဆြးေႏြးပြဲ စလိုက္လို႔ရွိရင္ လက္မွတ္ထိုးထားတဲ့လူေတြလည္း ရွိေနေသးတဲ့အခါက်ေတာ့ အဲဒီမွာ ပိုခက္ေနတာ။ အမွန္ကေတာ့ ဘယ္လုိျဖစ္မလဲဆိုေတာ့ ဘယ္သူမွ မထိုးေသးပဲနဲ႔လည္း၊ လက္မွတ္မထိုးဘဲနဲ႔ ပြဲစလိုက္လည္း ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ဳိ႕ ၈ ဖြဲ႔က လက္မွတ္ထိုးၿပီးသား ျဖစ္ေနတယ္။ ဆိုေတာ့ မထိုးရေသးတဲ့လူေတြကို မထိုးဘဲနဲ႔ ဒီအတိုင္းပဲ ေခၚဖို႔ဆိုတာလည္း မမွ်တဘူးလို႔ျဖစ္ေနမယ္။ အဲဒီေတာ့အခုဟာ တိုက္ပြဲေတြ ဆက္ျဖစ္ေနတဲ့အခါက်ေတာ့ တိုက္ပြဲေတြကို ရပ္သြားေအာင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ႀကိဳးစားရမွာျဖစ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ မရပ္ေသးခင္မွာေတာ့ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈရွိတယ္လို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။” အစိုးရဘက္က ဖြဲ႔စည္းဖို႔ျပင္ဆင္ေနတဲ့ အမ်ဳိးသားရင္ၾကားေစ့ေရးနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဗဟိုဌာနဟာ မၾကာခင္ အေရးပါတဲ့ဌာနျဖစ္လာေတာ့မယ္။ အတိတ္အေတြ႔အၾကဳံကိုယူၿပီး ဒီဌာနကို ဘယ္လိုဖြဲ႔စည္းသင့္သလဲ။ ဘယ္သူေတြနဲ႔ ဖြဲ႔သင့္သလဲ။ “အရင္ MPC (ျမန္မာၿငိမ္းခ်မ္းေရးဗဟိုဌာန) လက္ထက္တုန္းက Myanmar Peace Center ေပါ့။ အဲဒီလက္ထက္တုန္းက သူက အစိုးရအဖြဲ႔ရဲ႕ ရုံးအဖြဲ႔လိုျဖစ္ေနတယ္ေလ။ ဆုိေတာ့ အခုျပန္ဖြဲ႔မွာက MRPC ဆိုၿပီးေတာ့ ျပန္ဖြဲ႔မွာ။ ဆိုေတာ့ ျဖစ္ႏိုင္သေလာက္ အစိုးရရဲ႕လက္တံမျဖစ္ဘဲနဲ႔ Neutral ေပါ့ ၾကားအဖြဲ႔အစည္းျဖစ္ရင္ေတာ့ ေဆြးေႏြးတဲ့အခ်ိန္မွာ ပိုၿပီးေတာ့အဆင္ေျပမယ္လို႔ က်ေနာ္ထင္တယ္။“ ပါ၀င္သင့္တဲ့လူေတြအပိုင္းက်ေတာ့ေရာ၊ ဥပမာ တိုင္းရင္းသားအင္အားစုေတြက ပုဂိဳၢလ္ေတြေရာ။ “လူေတာ့ နာမည္တပ္မေျပာတတ္ဘူး။ ဒါေပမယ့္ ျဖစ္ႏိုင္သေလာက္ Moderate (အစြန္းမေရာက္) ျဖစ္တဲ့လူ၊ ေနာက္ Neutral (ၾကားေန) သေဘာထားေတြရွိတဲ့လူ၊ အဲလိုလူမ်ဳိးဆိုရင္ ပိုေကာင္းတယ္။ အဖြ႔ဲအစည္းေတြထဲက ပုဂိဳလ္ဆိုရင္ေတာင္မွ အဲဒီပုဂိဳလ္က အဖြဲ႔အစည္းစြဲ သိပ္မရွိတဲ့လူေပါ့ေနာ္၊ အဲလိုလူမ်ဳိးဆို ပိုေကာင္းတယ္။” ၂၁ ရာစု ညီလာခံ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္လုပ္ငန္းစဥ္အဆင့္ဆင့္မွာ ပါ၀င္သင့္ပါ၀င္ထိုက္သူေတြ ပါ၀င္ႏို္င္ေရးဦးတည္ေဆာက္ရြက္ဖို႔ သေဘာတူၾကတယ္။ ဘယ္လို ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၾကမလဲ။ ကိုယ္စားျပဳမႈေတြပါလာၿပီဆုိေတာ့ ျပသနာတက္ေလ့တက္ထရွိတဲ့အပိုင္းျဖစ္တယ္။ ဒီအဆင့္ကို ဘယ္လုိေက်ာ္ျဖတ္ရင္အေကာင္းဆုံးျဖစ္မလဲ။ “ဟုတ္ပါတယ္ ပါ၀င္သင့္ပါ၀င္ထိုက္ေသာသူမ်ား၊ အရင္ ၁၉၉၃ အမ်ဳိးသားညီလာခံတုန္းက ဖိတ္ၾကားသင့္ဖိတ္ၾကားထိုုက္ေသာသူမ်ားဆိုၿပီးေတာ့ အစိုးရက သူ႔ကိုေထာက္ခံတဲ့လူေတြခ်ည္းပဲ ဖိတ္ခဲ့တယ္ေလ။ အခုဟာ ပါ၀င္သင့္ပါ၀င္ထိုက္တယ္ဆိုတာက အဲဒီအဓိပၸာယ္ကို ဘယ္သူက ဖြင့္ဆိုသလဲ၊ ပါ၀င္သင့္တယ္ ပါ၀င္ထိုက္တယ္ဆုိတာ ဘယ္သူက ဆုံးျဖတ္မလဲ၊ အဲဒီအပိုင္းေတြ႔ ေတာ့အမ်ားႀကီးစကားေျပာမယ္။ က်ေနာ့္အယူအဆဆိုရင္ေတာ့ ဒီညီလာခံကို ကမကထလုပ္မယ့္အစိုးရေပါ့ေနာ္၊ အစိုးရက ဖြဲ႔စည္းေပးမယ့္ ေကာ္မရွင္ျဖစ္ျဖစ္၊ ျဖစ္ေျမာက္ေရးေကာ္မတီပဲျဖစ္ျဖစ္ အဲဒီမွာေတာ့ ေၾကေၾကလည္လည္ညိႇနႈိင္းသင့္တယ္လို႔ က်ေနာ္ထင္တယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အရင္အပို္င္းမွာက frame work (မူေဘာင္) ေတြ လုပ္ထားၿပီးသား။ အရင္ ၀န္ႀကီးဦးေအာင္မင္းတို႔လက္ထက္မွာတုန္းက လုပ္ထားတဲ့ frame work ေတြရွိပါတယ္။ ဒီအေပၚမွာပဲ ျပန္ၿပီးေတာ့ အမွီျပဳမလား၊ ဒါကိုပဲ modify (ျပဳျပင္မြမ္းမံ) မလား၊ ဒါကေတာ့ ေနာက္ဇာတ္ေဆာင္ေတြဆုိေတာ့ေလ ေနာက္အစိုးရသစ္နဲ႔ေတာ့ ေသေသခ်ာခ်ာ ညိႇနႈိင္းဖို႔ လိုမယ္ထင္တယ္။” ႏွွစ္ဆယ့္တစ္ရာစုပင္လုံညီလာခံ က်င္းပႏုိင္ေရး အတြက္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ လုပ္ငန္းစဥ္ အဆင့္ဆင့္မွာ ပါဝင္သင့္ ပါဝင္ထိုက္သူေတြ ပါဝင္ႏိုင္ေရး ဦးတည္ ေဆာင္ရြက္သြားေရး တို႕ကို သေဘာတူညီခဲ့တယ္။ အဲဒီမွာေရာ ဘယ္လိုလူေတြ ပါသင့္သလဲ။ “အမွန္ကေတာ့ဗ်ာ အဖြဲ႕အစည္းထဲမွာ မပါတဲ့သူေပါ့ေနာ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အျပင္ေရာက္ေနတဲ့လူ၊ စသျဖင့္ေပါ့ တကယ္အေရးပါအရာေရာက္ၿပီးေတာ့ ပါ၀င္သင့္၊ အက်ဳိးျပဳႏုိင္တဲ့ပုဂိဳလ္ေတြကလည္း ရွိေနေသးတာကိုး၊ ရွိေနတဲ့အတြက္ ဒီလို လမ္းဖြင့္ထားရတာလည္းျဖစ္တယ္။ ဆိုေတာ့ ဒီအပိုင္းကိုလည္း သိပ္ၿပီးေတာ့ ပစ္ပယ္လို႔ မရေလာက္ဘူးလို႔ျမင္တယ္။” အန္စီေအလက္မွတ္ထိုးတဲ့ ရွစ္ဖြဲ႔ေရာ၊ မထိုးရေသးတဲ့ အဖြဲ႔ေတြေရာ ညီလာခံမွာ ပါ၀င္တက္ေရာက္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ ဘယ္လုိလမ္းေၾကာင္းနဲ႔ သြားမလဲ။ လက္ရွိအစိုးရက ဦးသိန္းစိန္အစိုးရေလာက္ တပ္မေတာ္နဲ႔ နီးစပ္မယ္မထင္လို႔ေလ။ “က်ေနာ့္အယူအဆကေတာ့ အရင္ဆုံးအေနနဲ႔ေပါ့ေနာ္၊ အရင္ဆုံးအေနနဲ႔ေတာ့ အစိုးရနဲ႔တပ္နဲ႔ ညႇိသင့္တယ္လို႔ က်ေနာ္ထင္ပါတယ္။ အစိုးရနဲ႔တပ္မေတာ္နဲ႔ေပါ့ေနာ္ ေတာ္ေတာ္ေလးေျပလည္ၿပီဆိုရင္၊ အခုဆိုရင္ဗ်ာ လက္မွတ္မထိုးရေသးတဲ့အဖြဲ႔ေတြက ေကာ္မတီေတြဘာေတြဖြဲ႔ထားၿပီးပါၿပီ။ အစိုးရသစ္နဲ႔ကို ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးဖို႔ေပါ့ေနာ္၊ စကားေျပာဖို႔ေပါ့။ ရွိထားၿပီးသားပါ။ သူက အစိုးရဘက္က ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႔ေတြကို ဖြဲ႔ထားႏိုင္တယ္၊ တာ၀န္ေပးႏိုင္တယ္ေဟ့ဆုိရင္ေတာ့ လုပ္ငန္းစလို႔ရေလာက္ၿပီ။” ႏိုင္ငံေရးမူေဘာင္ရဲ႕ အေျခခံအက်ဆုံးအပိုင္းမွာ အနိမ့္ဆုံးအားျဖင့္ ဘယ္လိုအေျခခံအခ်က္ေတြ မျဖစ္မေနပါ၀င္သင့္တယ္လို႔ ျမင္ပါသလဲ။ “အခုက ခြဲထားတဲ့ဥစၥာက တပ္မေတာ္က ၁၅၀၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီက ၁၅၀၊ စသျဖင့္ေပါ့ အဲလိုမ်ဳိးေတြ ဖြဲ႔ထားတာရွိတယ္။ တခ်ဳိ႕ကလည္း ဒီ frame work ကို သိပ္သေဘာမက်ဘူး။ အထူးသျဖင့္ အဓိကက်တာကေတာ့ အခုလက္ရွိအစိုးရအေနနဲ႔ ဒီပုံစံကို လက္ခံႏို္င္မလား၊ လက္မခံႏိုင္ဘူး လားဆိုတဲ့ကိစၥကို အရင္ဆုံးသိဖို႔ေတာ့လိုမယ္။ ဒါကို သိပ္မႀကိဳက္ဘူးဆိုရင္ေတာ့ ျပန္ၿပီးေဆြးေႏြးဖို႔ လိုမယ္။ ျပန္ေဆြးေႏြးႏိုင္ေအာင္လည္းပဲ frame work ကို ျပဳျပင္ႏိုင္တယ္ဆိုၿပီးေတာ့ ဖြင့္ထားတာရွိတာကိုး။” ႏိုင္ငံေရး မူေဘာင္ေရးဆြဲတဲ့အခါမွာ အေခ်အတင္ ညိႇနႈိင္းၾကရ၊ ျငင္းခုံၾကရမယ့္ကိစၥထူးေတြ ဘယ္ႏွစ္ခုေလာက္ရွိမလဲ။ “အဲဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ က်ေနာ္ေျပာတာ၊ ပြဲမ၀င္ခင္မွာ တပ္မေတာ္နဲ႔ လက္ရွိအစိုးရနဲ႔ နည္းနည္းပါးပါးေတာ့ နားလည္မႈရေအာင္ လုပ္ဖို႔လိုမယ္။ ဒါေပမယ့္ ဖက္ဒရယ္ဆိုတာေတာ့ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ ဥပမာဆိုပါေတာ့ ၉၀ ရာခိုင္နႈန္း ဖက္ဒရယ္နဲ႔ ၁၀ ရာခိုင္နႈန္းဖက္ဒရယ္။ ဖက္ဒရယ္ေတာ့ ဖက္ဒရယ္ခ်ည္းပဲ၊ ရာခိုင္နႈန္းေတြေတာ့ အမ်ားႀကီးကြာသြားတယ္။ အဲလိုမ်ဳိးေတြရွိၾကေတာ့ အနီးစပ္ဆုံး ျပန္ညိႇရမွာပဲ။ ဒီညိႇနႈိင္းတဲ့အခါမွာ လူသိပ္မ်ားလို႔ရွိရင္လည္း ခရီးက ေႏွာင့္ေႏွးတတ္တယ္ဗ်။ ဆိုေတာ့ အဲဒီဟာကိုေတာ့ နည္းလမ္းျပန္ရွာသင့္တယ္။” စစ္မွန္တဲ့ ဖက္ဒရယ္ဒီမိုကရက္တစ္ ျပည္ေထာင္စုတည္ေဆာက္ေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔ေတြနဲ႔ တိုင္းရင္းသားႏိုင္ငံေရးပါတီေတြအၾကား၊ ျပည္ေထာင္စု အစိုးရအၾကား ညိႇရမွာေတြအမ်ားႀကီးရွိလား ဘယ္လုိထင္ျမင္ပါသလဲ။ “ဟုတ္တာေပါ့၊ ဟုတ္တာေပါ့ က်ေနာ့္အယူအဆဆိုရင္ formal၊ informal ေပါ့။ informal ဆုိလည္း အႀကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာေပါ့ေနာ္ မရမခ်င္း၊ လူပုဂိဳလ္ခ်င္းရင္းႏွီးသြားတဲ့အထိ အမ်ားႀကီးလုပ္ဖို႔ အမ်ားႀကီးလိုမယ္။ ပြဲမ၀င္ခင္မွာေပါ့ေနာ္ အျပင္မွာရွိတဲ့ အထူးသျဖင့္ informal ကို မ်ားမ်ားလုပ္ေပးၿပီးေတာ့ formal ပြဲေလးေတြ ၾကားညႇပ္သြားမယ္ေဟ့ဆုိရင္ေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလးနီးစပ္သြားမယ္လို႔ က်ေနာ္ထင္ပါတယ္။” ၂၁ ရာစုပင္လုံညီလာခံကေန တိုင္းရင္းသားေပါင္းစုံအတြက္ ဘာအခြင့္အလမ္းေတြ ေပၚထြက္လာႏိုင္လဲ၊ ဘာေတြကိုလည္း တာ၀န္ေတြယူၾကရမလဲ။ “ဒီလို အေျခအေနမ်ဳိးေပါ့ေနာ္ တခါမွ မေရာက္ခဲ့ဖူးဘူး။ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀၊ ၅၀ ေစာင့္လာတဲ့ အခ်ိန္ေတြမွာ ဒီအခ်ိန္က ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေလာက္ထားႏိုင္တဲ့ အေျခအေန ေရာက္တယ္။ ဆုိေတာ့ တိုင္းရင္းသားေတြဘက္ကလည္း တတ္ႏိုင္သေလာက္ေတာ့ တာ၀န္ယူရမွာပါ။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေျပာသလိုေပ့ါ ေပးဖို႔ပဲ စဥ္းစားပါ။ ေပးႏိုင္သေလာက္ ေပးႏိုင္ေအာင္ေတာ့ စဥ္းစားရမွာပဲ။” ၁၉၄၇ မွာက်င္းပတဲ့ ပင္လုံညီလာခံ၊ ပင္လုံသေဘာတူစာခ်ဳပ္မွာ ပါ၀င္ေဆြးေႏြးလက္မွတ္ထိုးတဲ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိး ၃ မ်ဳိးက အဓိကအားျဖင့္ပါ၀င္တယ္။ အခုက တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစု မ်ားျပားတာ ေတြ႔ရတယ္။ ၂၁ ရာစုပင္လုံစာခ်ဳပ္မွာ ဘယ္လိုအလားအလာျဖစ္လာႏိုင္လဲ။ “၄၇ ခုႏွစ္ပင္လုံက လြတ္လပ္ေရးရယူဖို႔ အတူတကြ ေတာင္တန္းေဒသနဲ႔ ျပည္မနဲ႔ အတူတကြ လြတ္လပ္ေရးရယူဖို႔အတြက္ ေဆြးေႏြးတဲ့ညီလာခံျဖစ္တယ္။ အခု ဒီတႀကိမ္မွာကေတာ့ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံထူေထာင္မယ္၊ ထူေထာင္တဲ့အခါမွာ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္နဲ႔ ထူေထာင္ မယ္ဆိုတဲ့ ကိစၥကို သြားတာျဖစ္တယ္ေလ။ အဲဒီမွာ မတူဘူး။ မတူဘူး၊ ပိုၿပီးေတာ့လည္း ခက္ေကာင္း ခက္ႏုိင္တယ္၊ ၾကာရင္လည္း ၾကာသြားႏိုင္တယ္။ ဒါကေတာ့ မလြဲမေသြ ရင္ဆိုင္ရမွာပါ။ ဒါကုိ ေက်ာ္သြားလို႔ မရပါဘူး၊ ျဖတ္သန္းရမွာပါ။” သမၼတဦးသိန္းစိန္အစိုးရကေရာ၊ ကာခ်ဳပ္ကေရာ အႀကိမ္ႀကိမ္ေျပာတာက ဖက္ဒရယ္ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို လက္ခံေျပာဆိုလာတယ္။ ဒါေပမယ့္သူတို႔အႀကိမ္ႀကိမ္ေျပာတာက ျပည္ေထာင္စု ကေန ခြဲမထြက္ပါဘူးဆိုတဲ့ ကတိကတ၀တ္ကို တိုင္းရင္းသားေတြထံက လိုခ်င္တယ္။ ဒီအေပၚ တိုင္းရင္းသားေတြသေဘာထားက ဆရာ့ျဖတ္သန္းမႈအရ ဘယ္လိုအကဲျဖတ္မလဲ။ “က်ေနာ္လည္းဗ်ာ ဒီတိုင္းရင္းသားအုပ္စုေတြၾကားထဲမွာ ဆယ္စုႏွစ္ သုံးစုေလာက္ကို က်ေနာ္ျဖတ္သန္းလာတယ္။ ဒီေန႔ေခတ္၊ ဒီေန႔အေျခအေနမွာေတာ့ တုိင္းျပည္ကေနၿပီးေတာ့ ခြဲထြက္ဖို႔ဆိုတာ အေျခအေနလည္းမေပးပါဘူး။ စိတ္ကူးတဲ့လူလည္း သိပ္မေတြ႔ပါဘူး။ ဒါကို သံသယရွိေနေသးတဲ့အပိုင္းေလာက္ပဲရွိတယ္။ ခုန က်ေနာ္ေျပာသလို ေဆြးေႏြးမယ္၊ ေဆြးေႏြးမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဒီသံသယေတြ ေပ်ာက္ကြယ္သြားၿပီးေတာ့ေလ ယုံၾကည္မွာပါ။ ခြဲထြက္ဖို႔ဆုိတာေတာ့ မရွိပါဘူး။ အေျခအေနလည္း မေပးပါဘူး။” တိုင္းရင္းသားေတြဘက္က စိုးရိမ္ပူပန္မႈက ဘာေတြရွိလဲ။ အရင္က အစိုးရေတြနဲ႔ေဆြးေႏြးခဲ့တဲ့ သမိုင္းေၾကာင္းေတြမွာ ခံခဲ့ၾကရလြန္းလို႔ ပူပန္တာလား။ အဓိကက ဘာေၾကာင့္လဲ။ “အဓိကက ကတိမတည္မွာ ေၾကာက္တာဗ်။ စာခ်ဳပ္မွာ ဘယ္ေလာက္ပဲေရးထားေရးထား၊ တခါတေလက် မလိုက္နာတတ္ဘူး။ အေရးယူမယ့္အပိုင္းကလည္း ဘယ္သူကမွ အေရးယူလို႔ ရတာမွ မဟုတ္တာ။ ဆုိေတာ့ အဲဒါေတြပါ၊ အခုကေတာ့ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ဆက္ဆံ၊ ကူးလူး ဆက္ဆံေျပာဆိုေနထိုင္ၾကတာ လက္ပြန္းတတီးျဖစ္လာၿပီဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒါေတြက ဒီဟာ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ေတာ့ ေလ်ာ့ပါးသြားၿပီလို႔ထင္ရပါတယ္။” အန္စီေအစာခ်ဳပ္ကို အဖြဲ႔အားလုံး လက္မွတ္ေရးထိုးလိုက္ၾကၿပီပဲဆိုပါစို႔၊ စာခ်ဳပ္က်ဳိးေပါက္သူကို ဘယ္လို အေရးယူမယ္ဆိုတာ မပါဘဲနဲ႔ ဒီစာခ်ဳပ္က စည္းေႏွာင္မႈအားေကာင္းပါ့မလား။ ကုလသမဂၢလိုအဖြဲ႔ေတြရဲ႕ စြက္ဖက္မႈပိုင္းဆိုင္ရာေရာ။ “အဲဒီအပိုင္းေတာ့ က်ေနာ္ေသေသခ်ာခ်ာမသိဘူး။ စာခ်ဳပ္ကိုခ်ဳိးေဖာက္တယ္ဆိုရင္ အေရးယူ ႏိုင္မယ္၊ အေရးမယူႏိုင္ဘူးဆိုတာေတာ့ က်ေနာ္မသိဘူး။ သို႔ေသာ္လည္းပဲ သမုိင္းမွာေတာ့ ဒါ လုံး၀အမည္းစက္ပဲ။ သမိုင္းမွာေတာ့ ဘယ္သူကလိမ္သလဲ၊ ဘယ္သူက ခ်ဳိးေဖာက္သလဲဆိုတာ ထင္ထင္ရွားရွားႀကီးျဖစ္မွာပဲ။ အန္စီေအနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေျပာခ်င္တာက အန္စီေအကို အားလုံး ေလာက္က သေဘာတူၿပီးသားဗ်။ လက္မွတ္ထိုးဖို႔ အားလုံးက သေဘာတူၿပီးသား၊ သို႔ေသာ္လည္းပဲ all inclusive အားလုံးပါ၀င္လက္မွတ္ထုိးေရးမွာ အဲဒီမွာ တစ္ေနတာ။ တကယ့္တကယ္က်ေတာ့ ဒီစာခ်ဳပ္ေပၚမွာ ျပန္ၿပီးေဆြးေႏြးစရာ သိပ္အမ်ားႀကီးမရွိဘူး။ ဘာမွ မရွိေတာ့ဘူး၊ က်ေနာ္သိသေလာက္။ အဲဒီေတာ့ ဒီဘက္အစိုးရပိုင္းမွာ နည္းနည္း အားစို္က္လိုက္လို႔ရွိရင္ strong ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အားလုံးပါ၀င္လက္မွတ္ထိုးတဲ့ အေနအထား ေရာက္သြားႏိုင္ပါတယ္။” အစိုးရသစ္အတြက္ ေစာင့္ႀကိဳေနတဲ့ စိမ္ေခၚမႈက၊ တိုင္းရင္းသားေတြကို ေစာင့္ႀကိဳေနတဲ့ စိမ္ေခၚမႈေတြက ဘာေတြျဖစ္မယ္ထင္လဲ။ သူတို႔ႏွစ္ဘက္က အဓိကေျပာၾကမွာဆိုေတာ့ေလ။ “ေသေသခ်ာခ်ာေတာ့ မေျပာတတ္ဘူးဗ်။ ဘာျဖစ္လို႔လည္းဆိုေတာ့ အခုအစိုးရသစ္ရဲ႕ သေဘာထားေတြ ဘာေတြကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း သူတို႔ ထုတ္ျပန္ေၾကညာထားတာမရွိေသးဘူး။ အစိုးရမျဖစ္ခင္ကေတာ့ရွိတာေပါ့ဗ်ာ။ အစိုးရျဖစ္ၿပီးေတာ့မွာ သိပ္မေတြ႔ရဘူး။ ဆုိေတာ့ ေတြ႔မွပဲ က်ေနာ္ထင္တာက စကားေျပာရင္းနဲ႔ ေပၚလာလိမ့္မယ္ထင္တယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔က ျဖစ္ေစခ်င္တာက ခဏခဏ ေတြ႔ဖို႔ေလ။ အႏိုင္ရပါတီက အစိုးရအဖြဲ႔ဖြဲ႔ရာမွာျဖစ္ျဖစ္ လႊတ္ေတ္ာမွာျဖစ္ျဖစ္၊ အမ်ဳိးသား ျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးကို ဦးတည္ၿပီးေတာ့ ရာထူးတာ၀န္ေတြ ေပးအပ္တာေတြ႔ရတယ္။ အမ်ဳိးသား ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးအတြက္ အစုိးရကိုင္တြယ္ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့အေပၚ ဘယ္လို ေ၀ဖန္ႏိုင္မလဲ။ “လႊတ္ေတာ္မွာေနရာေပးမယ္၊ အစိုးရအဖြဲ႔မွာ ေနရာေပးမယ္၊ ျပည္နယ္ေတြ၊ တိုင္းေဒသႀကီး ေတြမွာ အစိုးရတာ၀န္ေတြေပးမယ္၊ အဲဒီေလာက္နဲ႔ေတာ့ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး မျဖစ္ပါဘူး။ ဒါဟာ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးျဖစ္ဖို႔ လမ္းစေလာက္ပဲရမွာပါ။ တကယ့္ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးရဖို႔ကေတာ့ စစ္မွန္တဲ့ဖက္ရယ္ျပည္ေထာင္စုကို စစ္စစ္မွန္မွန္ ထူေထာင္ႏိုင္ဖို႔၊ တန္းတူညီမွ်ေရးေတြကို ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ဖို႔၊ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အလမ္းေတြလည္း တန္းတူညီမွ်ျဖစ္ႏိုင္ေအာင္လို႔ ေဖာ္ေဆာင္ေပးႏိုင္တဲ့ အဲဒီအေပၚမွာ အမ်ားႀကီးမူတည္ပါတယ္။”