HIV ဆိုတာနဲ့​ ​ေသြး​စစ္တာ၊​ ​ေသြး​ထဲပါဝင္တဲ့​ ပိုး​ပမာဏ ဘယ္​ေလာက္႐ွိလဲ ဆိုတာ​ေတြ မစစ္​ဘဲ ARV​ ေဆး​​ေသာက္ခိုင္း​တဲ့​ ဆရာဝန္တခ်ို့​ ႐ွိ​ေနတယ္လို့​ သိရပါတယ္။ အခုလိုမ်ိုး​လုပ္တာ နယ္ဘက္က ျပင္ပ​ေဆး​ခန္း​ထိုင္တဲ့​ ဆရာဝန္​ေတြမ်ား​တယ္လို့​ HIV နွစ္သိမ့္​ေဆြး​ေနြး​ ပညာ​ေပး​ေနတဲ့​ HIV Hotline Initiative Group ရဲ့​ တာဝန္ခံ ကိုဝဏၰက ​ေျပာပါတယ္။ “အဓိက က်​ေနာ္တို့​ဆီကို​ေရာက္လာတဲ့​ နယ္ဘက္က​ေဆး​ခန္း​ေတြ​ေပါ့​။ အမ်ိုး​သား​ HIV Positive ဆိုတာနဲ့​ မိန္း​မကိုမစစ္​ေတာ့​ဘဲနဲ့​ သူတို့​ARV ​ေဆး​ တန္း​ျပီး​ေတာ့​ ​ေသာက္ခိုင္း​လိုက္တယ္။ တခ်ို့​ လူနာ​ေတြဆိုလည္း​ ​ေသြး​ထဲပါဝင္တဲ့​ စီပိုး​ပမာဏကို မစစ္​ေတာ့​ဘဲ တန္း​ျပီး​ေတာ့​ ​ေသာက္ခိုင္း​လိုက္တယ္။ အဲ့​ဒါမ်ိုး​ေတြက က်​ေနာ္တို့​ဆီ ​ေရာက္​ေရာက္လာတဲ့​ထဲမွာ​ေတြ့​ရတယ္။ အဲ့​ဒီ့​ေတာ့​ လူနာ​ေတြဘက္က အရမ္း​ကို နစ္နာတယ္​ေပါ့​ေနာ္။” ARV ​ေဆး​ဆိုတာ အင္မတန္​ေဈး​ၾကီး​တယ္မဟုတ္လား​။ အဲဒီလိုအလြယ္တကူ ​ေသာက္ခိုင္း​လိုက္​ေတာ့​ လူနာ႐ွင္​ေတြဘက္က ​ေသာက္တာပဲလား​၊​ သူတို့​ကဘယ္လို​ေသာက္လဲ။ “က်​ေနာ္တို့​ ကိုယ္တိုင္ကလည္း​ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ျဖစ္ျပီဆိုကတည္း​က ​ေပ်ာက္ခ်င္ၾကတယ္​ေလ။ ​ေပ်ာက္ခ်င္တဲ့​ေဇာနဲ့​ ကိုယ့္​မွာ႐ွိတာ မ႐ွိတာအပထား​ ​ေလာ​ေလာဆယ္ဝယ္​ေသာက္လိုက္ၾကတယ္။ ​ေနာက္ပိုင္း​သာ သူတို့​ေသာက္နိုင္ မ​ေသာက္နိုင္ဆိုတာ အဲ့​ဒါသူတို့​ မစဥ္း​စား​ဘူး​။ ​ေလာ​ေလာဆယ္​ေတာ့​ သူတို့​ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ​ေသာက္ခိုင္း​လိုက္တယ္ဆိုကတည္း​က သူတို့​ဝယ္​ေသာက္ၾကတယ္။” ေနာက္တခုက သူတို့​က ဘယ္လို​ေၾကာင့္​ ဆံုး​ျဖတ္ျပီး​ အဲ့​လိုျဖစ္တယ္လို့​ ကိုဝဏၰ ျမင္လဲဗ်။ “က်​ေနာ့္​ရဲ့​ အထင္က​ေတာ့​ ​ေဆး​ကုမၸဏီ​ေတြက သူတို့​ရဲ့​ေဆး​ေၾကာ္ျငာ ​ေတြဝင္တယ္။ သူတို့​ရဲ့​ ​ေဆး​ေတြျဖုန္း​ေပး​ဖို့​။ အဲ့​လိုမ်ိုး​ေတြ ထင္တဲ့​အခါက်​ေတာ့​ Positive ျဖစ္တာနဲ့​ ဒီ​ေဆး​ကို ​ေသာက္ခိုင္း​လိုက္တာပဲ။ဒီ ARV​ေဆး​ရဲ့​ ကုထံုး​ကိုလည္း​ သူတို့​ ​ေကာင္း​ေကာင္း​မြန္မြန္နဲ့​ က်ယ္က်ယ္ျပန့္​ျပန့္​ သိပံုမရဘူး​။ ဒီ​ေဆး​ကို right time ​ေသာက္ရမယ္ဆိုတာလည္း​ သူတို့​မ​ေျပာဘူး​။ လူနာကို တ​ေန့​ နွစ္ၾကိမ္​ေသာက္ဆိုျပီး​ အဲ့​လိုပဲ​ေပး​လိုက္တာပဲ။ ဒီနစ္နာမႈျဖစ္တယ္ဆိုတာက right time မျဖစ္တဲ့​အတြက္ ဒီ​ေဆး​ရဲ့​ ယဥ္ပါး​မႈ​ေတြျဖစ္လာျပီး​ ​ေနာက္​ေဆး​တမ်ိုး​ ထပ္​ေျပာင္း​ ရမယ္ဆိုတာမ်ိုး​ေတြ ျဖစ္လာနိုင္တယ္။” ဆရာဝန္​ေတြရဲ့​အား​နည္း​ခ်က္​ေၾကာင့္​ ဒီလို​ေဆး​ေတြ မလိုအပ္ဘဲ ​ေဆး​ေတြတိုက္တဲ့​အခါ ျဖစ္လာနိုင္တဲ့​ အက်ိုး​ဆက္ ကိုဝဏၰတို့​ ​ေတြ့​ျမင္​ေနရသ​ေလာက္ ဘယ္​ေလာက္ အနၱရာယ္ၾကီး​သလဲ။ “ဥပမာ သက္တမ္း​ျပည့္​ ​ေနရမယ့္​ လူတ​ေယာက္က ၄၊​ ၅၊​ ၁၀ နွစ္​ေလာက္နဲ့​ သူရဲ့​ ​ေဆး​မတိုး​မႈ​ေတြ ရသြား​ျပီး​ေတာ့​ ဆံုး​႐ွံုး​နစ္နာမႈ​ေတြ ျဖစ္သြား​နိုင္တာ​ေပါ့​ေနာ္။ အမွန္မွန္ဆို ဒီလူတ​ေယာက္က ပံုမွန္ဆို ဒီ​ေဆး​နဲ့​ သက္တမ္း​ျပည့္​ ​ေနသြား​လို့​ရတဲ့​အခါမွာ ဒီ​ေဆး​ကို ႐ွင္း​ျပမႈမ႐ွိဘူး​၊​ ဒီ​ေဆး​ကို right time တ​ေန့​ကို နွစ္ၾကိမ္​ေလာက္ ​ေသာက္လို့​ေတာ့​ သူတို့​ေျပာလိုက္တယ္။ ဒါ​ေပမယ့္​ ဒီလူဟာ နိုး​တဲ့​အခ်ိန္​ေသာက္တယ္ သတိရတဲ့​ အခ်ိန္​ေသာက္တယ္။ အဲ့​ခ်ိန္က်​ေတာ့​ ဒီ​ေဆး​က ​ေဆး​မတိုး​မႈ​ေတြ ျဖစ္သြား​တာ​ေပါ့​ေနာ္။ ​ေဆး​မတိုး​ေတာ့​တဲ့​အခါမွာ ​ေနာက္​ေဆး​တမ်ိုး​ကိုတင္တဲ့​အခါမွာ ​ေဈး​ၾကီး​မႈလည္း​ေတြ့​ရမယ္၊​ သူ့​အတြက္လည္း​ ဆံုး​႐ွံုး​နစ္နာမႈ​ေတြ အမ်ား​ၾကီး​ျဖစ္သြား​တာ​ေပါ့​။ သက္တမ္း​ကအစ အဲ့​လိုျဖစ္သြား​နိုင္တာ​ေပါ့​။” ေဝဒနာသည္ရဲ့​ သက္တမ္း​ ပိုတို​ေတာင္း​သြား​နိ္ုင္တာ​ေပါ့​ေနာ္။ “ဟုတ္ပါတယ္” ဒီလိုမ်ိုး​ေတြ ျဖစ္​ေနတာက ဘယ္လိုအ​ေျဖ႐ွာၾကရင္ ​ေကာင္း​မလဲ။ ကိုဝဏၰတို့​က လက္​ေတြ့​မွာ ကြင္း​ဆင္း​လုပ္​ေနတဲ့​ သူ​ေတြဆို​ေတာ့​ နည္း​နည္း​ေလာက္​ေျပာျပပါလား​။ “အဓိကက​ေတာ့​ အ​ေထြ​ေထြ​ေရာဂါကု​ေဆး​ခန္း​ ဖြင့္​ထား​တဲ့​ ​ေဆး​ခန္း​ ဆရာဝန္​ေတြကို HIV/AIDS နား​လည္တတ္ကၽြမ္း​တဲ့​ ဆရာဝန္ၾကီး​ေတြက​ေနျပီး​ေတာ့​ သင္တန္း​ေပါ့​ေနာ္။ အဲ့​လိုမ်ိုး​ေလး​ေတြ လုပ္မယ္ဆိုရင္​ေတာ့​ အရမ္း​ကို အဆင္​ေျပမယ္လို့​ က်​ေနာ္တို့​က ထင္တယ္​ေလ။ ARV နဲ့​ ပတ္သက္တဲ့​ သင္တန္း​ေလး​ေတြ ​ေခၚ​ေပး​ျပီး​ေတာ့​မွ ​ေသ​ေသခ်ာခ်ာ တိတိက်က်​ေလး​ ကုထံုး​ေလး​ေတြမွန္ကန္​ေအာင္ လုပ္​ေပး​လိုက္ရင္​ေတာ့​ အရမ္း​အဆင္​ေျပသြား​မယ္လို့​ က်​ေနာ္တို့​က ထင္တယ္။” ရန္ကုန္က အစိုး​ရ​ေဆး​ရံုနွစ္ရံုမွာ ARV ​ေဆး​ တိုက္​ေကၽြး​ေန​ေပမယ့္​ ​ေဆး​မလံု​ေလာက္တာ​ေၾကာင့္​ အလွည့္​က်​ေစာင့္​ရတယ္လို့​ ဆိုပါတယ္။ ျပင္ပမွာဝယ္​ေသာက္ရင္ ပထမအဆင့္​ေဆး​ တလစာကို ​ေဆး​အမ်ိုး​အစား​ေပၚ မူတည္ျပီး​ က်ပ္သံုး​ေသာင္း​က​ေန က်ပ္ခုနွစ္​ေသာင္း​ထိ ​ေပး​ရျပီး​ ဒုတိယအဆင့္​ ​ေသာက္ရတဲ့​ေဆး​က တလစာကို က်ပ္နွစ္သိန္း​ေလာက္ထိ ​ေပး​ဝယ္​ေသာက္ရတယ္လို့​လည္း​ သိရပါတယ္။