၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲအႏိုင္ရ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ေခၚယူ က်င္းပခဲ့သလို အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္ကိုလည္း ေဖေဖာ္၀ါရီ ၃ ရက္ေန႔မွာ ေခၚယူက်င္းပမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲအႏိုင္ရခဲ့တဲ့ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္က လက္ရွိ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ေအာက္မွာ ဥပေဒျပဳေရး၊ တရားစီရင္ေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစတဲ့မ႑ဳိင္သုံးရပ္ကို ဘယ္ေလာက္ထိ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္စြမ္းရွိမွာပါလဲ။ ဒီမိုကေရစီနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရးကို အာမခံႏိုင္တဲ့၊ အမ်ဳိးသားတန္းတူေရးနဲ႔ ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ရွိ ေစမယ့္ ဒီမိုကေရစီ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုေပၚထြန္းလာဖို႔ ခရီးနီးလာပါၿပီလား။ ဖက္ဒရယ္ဥပေဒ အကယ္ဒမီရဲ႕ ေက်ာင္းအုပ္ႀကီး၊ ဥပေဒအေထာက္အကူျပဳကြန္ရက္ တည္ေထာင္သူ ေရွ႕ေန ဦးေအာင္ထူးကို ဒီဗြီဘီက ဆက္သြယ္ေမးျမန္းပါတယ္။ မေန႔က ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္အစည္းအေ၀းမွာ သဘာပတိအျဖစ္ အမ်ဳိးသမီး ေဒၚခင္ေဌးႂကြယ္၊ လႊတ္ေတာ္ ဥကၠ႒က အန္အယ္လ္ဒီက ဦး၀င္းျမင့္၊ ဒုဥကၠ႒ဆိုရင္ ျပည္ခိုင္ျဖဳိးက ဦးတီခြန္ျမတ္ေပါ့။ ဒီအခင္းအက်င္းက သမိုင္းစာမ်က္ႏွာသစ္ဖြင့္တယ္လို႔ သတ္မွတ္လိုက္လို႔ လုံး၀ရၿပီလား။ “က်ေနာ္ေတာ့ အဲလိုလုံး၀မထင္ဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ တိုင္းရင္းသားေတြကို ေခါင္းေဆာင္ေပးတယ္ဆိုတဲ့ဟာက အခုမွ အသစ္အဆန္းမဟုတ္ဘူး။ မဆလ (ျမန္မာ့ ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ပါတီ) ေခတ္မွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေန၀င္းေခါင္းေဆာင္တဲ့ စစ္အစိုးရေပါ့ဗ်ာ စစ္အစိုးရလက္ထက္မွာ ဒါက ေတာက္ေလ်ာက္လုပ္လာခဲ့တာပဲ။ ပအို႔၀္ေတြလည္း ေနရာေပးခဲ့တာရွိတယ္။ ကခ်င္ေတြလည္း ေနရာေပးခဲ့တာရွိတာပဲ။ ခ်င္းေတြဆို ဘယ္နည္းပါ့ မလဲ။ အဲဒီလို ေနရာအသီးသီးေပးၿပီးေတာ့မွ တိုင္းရင္းသားဆိုတဲ့ဟာကို တင္ခဲ့တာပဲ။ အဓိကျပသနာက တိုင္းရင္းသားတင္တာကို တဖက္က ကန္႔ကြက္စရာအေၾကာင္းမရွိဘူး။ သို႔ေပသည့္ တိုင္းရင္းသားကိုတင္လိုက္တဲ့အတြက္ ထူးျခားတာမဟုတ္ဘူးလို႔ က်ေနာ္ ေျပာခ်င္တယ္။ ထူးျခားတာက အဲဒီတင္တဲ့တိုင္းရင္းသားေတြမွာ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ ပတ္သက္တာ၊ ေနာက္တခါ တို္င္းရင္းသားေတြရသင့္ရထိုက္တဲ့ တန္းတူေရးနဲ႔ ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္နဲ႔ပတ္သက္တာ၊ ေနာက္တခါ ပင္လုံစာခ်ဳပ္အေပၚ အေျခခံၿပီးေတာ့မွ တိုင္းရင္းသားေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးကို အသိအမွတ္ျပဳတာ၊ ဒါေတြမွာ ရွင္းလင္းတဲ့ မူ၀ါဒနဲ႔ ေတြးေခၚယူဆမႈေတြ ရွိဖို႔လိုတယ္၊ အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႔ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြရွိဖို႔လိုတယ္။ အဲဒါကသာလ်င္ သမုိင္းအရ အလွည့္အေျပာင္းျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။” မေန႔က ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္မွာ လႊတ္ေတာ္ဥကၠ႒ရဲ႕ မိန္႔ခြန္းကအားရစရာ မေကာင္းဘူးလား၊ စံခ်ိန္စံညႊန္းနဲ႔မကိုက္တဲ့ ဥပေဒေတြ၊ နည္းဥပေဒေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာ စံႏႈန္းေတြျဖစ္ေအာင္ ျပင္ဆင္ ျဖည့္စြက္ဖ်က္သိမ္း အသစ္ျပန္ေရးစသျဖင့္ လုပ္သြားမယ္ဆိုေတာ့ေလႀကိဳဆိုၾကတာေတြ႔ရတယ္၊ သူ႔ေျပာၾကားခဲ့သလိုမ်ဳိး အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႔က အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္း၊ တရားစီရင္ေရးပိုင္း မ႑ိဳင္ႀကီးေတြနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ႏိုင္မႈ ဘယ္လိုရွိမလဲ။ “ဒီလိုရွိတယ္ဗ်။ ေယဘူယ်အားျဖင့္ အားလုံးလက္ခံတဲ့ဟာေတြ ေျပာတာကေတာ့ ေကာင္းပါတယ္၊ ဒါလည္း ကန္႔ကြက္စရာမရွိပါဘူး။ ဒီလိုမ်ဳိးအေနအထားေတြကို ဦးသိန္းစိန္က သမၼတျဖစ္လာတဲ့အခ်ိန္မွာလည္း ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေျပာခဲ့တာပဲဟာ။ ဒါေပမယ့္ ဒီကေန႔ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္က လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ ေနရာအမ်ားစု ရလာတဲ့အခ်ိန္မွာ ကတိတခုရွိတယ္၊ အဲဒါဘာလဲဆိုေတာ့ Change ေပါ့။ အေျပာင္းအလဲလို႔ သုံးသြားတယ္။ အေျပာင္းအလဲဆိုရင္ Reform မဟုတ္ေတာ့ဘူး၊ ျပဳျပင္တာ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ဆိုေတာ့ အဲဒီအေပၚမွာ အေျခခံၿပီးေတာ့ တက္လာတဲ့လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြေရာ၊ ေနာင္အစိုးရမွာ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္တဲ့ပုဂိၢဳလ္ေတြေရာမွာ တာ၀န္ရွိတယ္လို႔ က်ေနာ္နားလည္တယ္။ ဒီေပတံနဲ႔ တိုင္းရမယ္လို႔ နားလည္တယ္။ ဒါျဖင့္ရင္ Change ဆိုတာ ဘာလဲဆိုေတာ့ ေလးမ်ဳိးရွိတယ္။ ၁ က Constitunitional Change (ဖြဲ႔စည္းပုံဆိုင္ရာ အေျပာင္းအလဲ) ျဖစ္တယ္။ Constitunitional Reform (ဖြဲ႔စည္းပုံျပဳျပင္ေရး) မဟုတ္ဘူး။ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ ျပဳျပင္ဖို႔မဟုတ္ဘူး။ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒက ေျပာင္းလိုက္ရမယ္။ ကေန႔တက္လာတဲ့လႊတ္ေတာ္ဟာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ လူထုက လႊဲအပ္လိုက္တဲ့ အခ်ဳပ္္အျခာအာဏာကို ကိုယ္စားျပဳတယ္ဆိုတာကို ကုိယ့္ဟာကို လက္ခံလို႔ရွိရင္ ဒီဖြဲ႔စည္းပုံႀကီးကို ေျပာင္းပစ္ရမယ္၊ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံႀကီးကို။ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအတိုင္း ဆက္သြားဖို႔မဟုတ္ဘူး။ ဒါ Change ျဖစ္တယ္။ ဒုတိယအခ်က္က Legal Change ဆိုတာရွိတယ္။ ဒါက ဥပေဒေၾကာင္းအရ အေျပာင္းအလဲျဖစ္တယ္။ မတရားတဲ့ တည္ဆဲဥပေဒေတြအမ်ားႀကီးကို ဖ်က္ပစ္လိုက္ရမယ္။ တခ်ဳိ႔ဟာေတြကို တရားတဲ့ဥပေဒမ်ားအျဖစ္ ျဖစ္လာေအာင္ အသစ္ေတြျပဌာန္းရမယ္၊ ဒါ Legal Change ရဲ႕သဘာ၀ျဖစ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ တည္ဆဲဥပေဒေတြက လူတဦးခ်င္းရဲ႕အခြင့္အေရးေကာ၊ လူအစုလိုက္ တုိင္းရင္းသားေတြရဲ႕အခြင့္အေရးေရာကိုပဲ ဆန္႔က်င္တဲ့ဥပေဒေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ ဥပမာဆိုရင္ လူတဦးခ်င္းရဲ႕အခြင့္အေရးကို ဆန္႔က်င္တဲ့ဥပေဒဆိုရင္ ၁၉၇၅ ႏိုင္ငံေတာ္အားေႏွာက္ယွက္ဖ်က္ဆီးလိုသူမ်ားရဲ႕ အန္တရာယ္မွ ကာကြယ္တဲ့ဥပေဒ၊ ဒီလိုဟာမ်ဳိးဥပေဒေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားရွိတယ္၊ ခ်က္ျခင္း ဖ်က္ပစ္လိုက္ရမယ္။ ေနာက္ထပ္ ဥပမာဆိုၾကပါစို႔ လူအုပ္စုလိုက္အခြင့္အေရးကို နစ္နာေစတဲ့ဥပေဒဆိုရင္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္- ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ျမန္မာစီးပြားေရးအထူးစီးပြားေရးဇုန္ဥပေဒ ဆုိတာရွိတယ္။ ဒါမ်ဳိးက ဖ်က္ပစ္လိုက္ရမယ္။ Legal Change ဆိုတာ ဒါကို ဆိုလိုတာျဖစ္တယ္။ တတိယအခ်က္ကဘာလဲဆိုရင္ Policy Change ျဖစ္တယ္။ မူ၀ါဒပိုင္းဆုိင္ရာ ေျပာင္းသြားရမယ္။ ဥပမာ ကေန႔ႏိုင္ငံေတာ္မွာ ႏိုင္ငံေတာ္မူအျဖစ္ ခ်မွတ္က်င့္သုံးေနတဲ့ ေျမယာမူ၀ါဒလိုဟာမ်ဳိး၊ ေရထု၊ ေလထု ေျမထုက ႏိုင္ငံေတာ္ပိုင္ျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ မူ၀ါဒမ်ဳိးက Change ပစ္လိုက္ရမယ္။ ေျပာင္းပစ္လိုက္ရမယ္။ ထိုနည္းတူစြာ ေျမယာမွာသာမကဘဲနဲ႔ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္မွာလား၊ သယံဇာတေတြ ထုတ္လုပ္သုံးစြဲတဲ့ေနရာမွာလား၊ တိုင္းရင္းသားျပည္နယ္ေတြကိစၥမွာလား မူ၀ါဒေတြက Change ေျပာင္းပစ္လိုက္ရမယ္။ ေနာက္ဆုံးတခ်က္ကေတာ့ တည္ဆဲတိုင္းျပည္အေဆာက္အအုံေတြ ဒီအတိုင္းထားသမွ်ကာလပတ္လုံး ဦး၀င္းျမင့္အပါအ၀င္ ဘယ္လႊတ္ေတာ္က ဘယ္ေလာက္ပဲေျပာေနေျပာေန တိုင္းျပည္က ဘာမွျဖစ္မွာမဟုတ္ဘူး။ အဲဒါကို institutional Change လို႔ေခၚတယ္။ တိုင္းျပည္အေဆာက္အအုံကို အေျပာင္းအလဲ လုပ္ရမယ္။ ဘယ္လိုတိုင္းျပည္အေဆာက္အအုံေတြ ေျပာတာလဲဆုိေတာ့ တရားစီရင္ေရးကစၿပီးေတာ့ တရားစီရင္ေရး၊ ျပည္သူ႔ရဲတပ္ဖြဲ႔၊ ေထာက္လွမ္းေရးအဖြဲ႔အစည္းေတြ၊ လုံျခဳံေရးအဖြ႔ဲအစည္းေတြ၊ တပ္မေတာ္အပါအ၀င္ State Institution ေတြ ဒါေတြကို Change ေျပာင္းပစ္လိုက္ရမယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီ ၄ ခုကို လုပ္မွသာလွ်င္ က်ေနာ္တို႔အားလုံးလိုခ်င္ေမွ်ာ္မွန္းတဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈ၊ တိုးတက္ဖြံ႔ျဖိဳးမႈ၊ လြတ္လပ္မႈ ဒါေတြက က်ေနာ္တို႔ ရႏိုင္မွာျဖစ္တယ္။” လႊတ္ေတာ္ ဥပေဒျပဳေရးမ႑ိဳင္က မေန႔ကစတယ္ဆိုေတာ့ တရားစီရင္ေရးနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး မ႑ိဳင္တို႔ကေရာ အရင္ကနဲ႔ တခါတည္း Change ပစ္လိုက္ဖို႔ လြယ္ကူပါ့မလား။ ျပည္ထဲေရးတို႔၊ ကာကြယ္ေရးနဲ႔ နယ္စပ္ေရးရာ၀န္ႀကီးဌာနေတြက ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ကိုင္တြယ္တယ္ဆိုေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းကို ကိုယ္စားလွယ္ေတြက ကိုင္တြယ္ႏိုင္ပါ့မလား။ “တရားစီရင္ေရးပိုင္းက စေျပာပါမယ္။ တရားစီရင္ေရးပိုင္းက Change လို႔ လုံး၀မရေတာ့ဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒက တရားသူႀကီးေတြက အသက္ ၇၀ ျပည့္မွ ေျပာင္းလို႔ရမယ္။ တျခား Institution မ်ားနဲ႔မတူဘူး၊ ဥပမာဆိုၾကပါစို႔ဗ်ာ ေရွ႕ေနခ်ဳပ္ ေျပာင္းလို႔ရမယ္၊ ျပည္ေထာင္စုရာထူး၀န္အဖြ႔ဲ ေျပာင္းလို႔ရတယ္၊ ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္ ေျပာင္းလို႔ရတယ္၊ ဘ႑ာေရးေကာ္မရွင္ ေျပာင္းလို႔ရတယ္။ သို႔ေသာ္ တရားစီရင္ေရး ေျပာင္းလို႔မရဘူး။ ဆိုေတာ့ အခုလက္ရွိတရားသူႀကီးေတြကပဲ တရားစီရင္ေရးအာဏာ ဆက္ယူထားမယ္။ အဲဒီတရားသူႀကီးေတြရဲ႕ အားလုံးနီးပါးက စစ္အာဏာရွင္စနစ္ကို ေခါက္ရိုးက်ဳိးေနၿပီးေတာ့ လြတ္လပ္တဲ့တရားစီရင္ေရးဆိုတာကို ဘယ္တုန္းကမွ အေကာင္အထည္မေဖာ္တဲ့ပုဂိၢဳလ္မ်ားျဖစ္တယ္။ ဒါက တရားစီရင္ေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ျဖစ္တယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ေျပာမယ္ဆိုရင္လည္းပဲ ခုန မီဒီယာဆရာေျပာတာ ရာႏႈန္းျပည့္မွန္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒရဲ႕ေဘာင္ထဲမွာ ဘယ္ေလာက္ပဲ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ပြဲမွာ ရာႏႈန္းျပည့္လူထုေထာက္ခံၿပီးတက္လာဦးေတာ့ အစိုးရအာဏာ၊ တကယ္တမ္းအစိုးရအာဏာမရႏိုင္ဘူး။ ဘာေၾကာင့္မရႏိုင္ဘူးလဲဆိုေတာ့ ပထမအခ်က္က ကာခ်ဳပ္လို႔ေခၚတဲ့ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ကို ကာလုံလို႔ေခၚတဲ့ အမ်ဳိးသားကာကြယ္ေရးနဲ႔ လုံျခဳံေရးေကာင္စီထဲမွာ အဓိက ဦးေဆာင္ခြင့္ေပးထာလိုက္တယ္။ ၁၁ ေယာက္မွာ ၆ ေယာက္က အမ်ားစုျဖစ္ေနတယ္။ ဒီလိုျဖစ္ေနသမွ်ကာလပတ္လုံး တကယ့္တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာဟာ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ျခင္းခံရတဲ့ လူထုေခါင္းေဆာင္လက္ထဲမွာ မရွိဘူး။ ကာလုံ ကာခ်ဳပ္လက္ထဲမွာပဲ သြားရွိေနတယ္။ ဒါက တခ်က္ျဖစ္တယ္။ ဒုတိယတခ်က္က ဘာလဲဆိုေတာ့ ခုနေျပာသလို ၀န္ႀကီးဌာန ၃ ခုျဖစ္တဲ့ နယ္စပ္ေရးရာ၀န္ႀကီးဌာန၊ ကာကြယ္ေရး၀န္ႀကီးဌာန၊ ျပည္ထဲေရး၀န္ႀကီးဌာန၊ ဒီအေရးႀကီးတဲ့ ဌာန ၃ ခုစလုံးက ၀န္ႀကီးေတြကို ေနာက္တက္လာတဲ့ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ျခင္းခံထားရတဲ့ သမၼတ က ခန္႔ခြင့္မရွိဘူး။ ကာခ်ဳပ္ကပဲ ဆက္ခန္႔သြားမယ္။ ဆက္ခန္႔ေတာ့ ဘာျဖစ္လဲဆိုေတာ့ ဒီမိုကေရစီနည္းက ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ျခင္းခံထားရတဲ့ အစိုးရသည္ ေျခေထာက္သာရွိၿပီး လက္ႏွစ္ဘက္မရွိတဲ့ အစိုးရလိုျဖစ္ေနတယ္။ ညာဘက္လက္ျဖစ္တဲ့ တပ္မေတာ္ကလည္းပဲ ကာကြယ္ေရး၀န္ႀကီးကတဆင့္ သူ႔ကို အုပ္ခ်ဳပ္ရမယ့္အစား ကာကြယ္ေရး၀န္ႀကီးကို ကာခ်ဳပ္ကပဲ ျပန္ခန္႔ထားတဲ့အခါက်ေတာ့ တပ္မေတာ္ဟာ အစိုးရနဲ႔ သီးျခားကင္းလြတ္ေနတယ္။ ဘယ္ဘက္လက္ျဖစ္တဲ့ ရဲတပ္ဖြဲ႔နဲ႔ အျခားေထာက္လွမ္းေရးအဖြဲ႔အစည္းေတြ၊ လုံထိန္းအဖြဲ႔အစည္းေတြကလည္း ျပည္ထဲေရး၀န္ႀကီးကတဆင့္ ဒီမိုကေရစီနည္းက် ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ျခင္းခံထားရတဲ့အစိုးရက အမိန္႔ေပးရမယ့္အစား စစ္တပ္ကပဲ ဆက္အမိန္႔ေပးေနတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တက္လာတဲ့အစိုးရဟာ လက္ ၂ ဖက္မရွိတဲ့ အစိုးရနဲ႔ အလားသဏၭာန္တူတယ္။ တတိယအခ်က္ ပိုဆိုးတာက ဘာလဲဆိုေတာ့ ေဒသဆိုင္ရာအလိုက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရုံးေတြေပါ့၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရုံးေတြကသာလ်င္ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၂၆၂ အရ အဓိက တိုင္းျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္သြားတာျဖစ္တယ္။ အစိုးရက အုပ္ခ်ဳပ္သြားတာမဟုတ္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဒီဖြဲ႔စည္းပုံအရေအာက္မွာေတာ့ျဖင့္ရင္ တက္လာတဲ့ဒီမိုကေရစီအစိုးရဟာ ဘယ္လိုနည္းနဲ႔မွ တကယ့္အာဏာ မရႏိုင္ပါဘူး။” အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဦးစီးဌာန (ေထြအုပ္) ေတြနဲ႔ တိုင္းနဲ႔ျပည္နယ္တ၀န္းက လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြအၾကား လုပ္ပိုင္ခြင့္ေတြက သဲသဲကြဲကြဲရွိလား။ ဘာေတြကို ကုိယ္စားလွယ္ေတြက လုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိလဲ၊ ေထြအုပ္က ဘာေတြကို လုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိလဲ။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းမွာ ေဒြးေရာယွက္တင္ျဖစ္မလား။ “ေဒြးေရာယွက္တင္မျဖစ္ဘူး၊ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းေလးပဲ။ အဓိကအုပ္ခ်ဳပ္ေနတာ ေထြအုပ္ပဲ။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ က်န္တဲ့လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြက သူက အၾကံေပးယုံပဲရွိတယ္ေလ။ အၾကံေပးယုံပဲရွိတယ္ဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ ေထြအုပ္မွာရွိတဲ့ပုဂိၢဳလ္ေတြကို အဓိကတာ၀န္ခံ အဆင့္ျမင့္ပုဂိၢဳလ္မ်ားကို အခုေဘးမွာ အမတ္ဆိုတဲ့ပုဂိၢဳလ္ေတြက ျဖဳတ္ခြင့္၊ ခန္႔ခြင့္မရွိဘူး။ တကယ္တမ္း ျဖဳတ္ခြင့္၊ ခန္႔ခြင့္ရွိတာ ကာခ်ဳပ္ဆီမွာပဲ ရွိတယ္။ အဲဒီလိုရွိသြားတဲ့အတြက္ သူတို႔ နာခံမွာက ေရြးေကာက္ပြဲနည္းအရ ဒီမိုကေရစီနည္းက်တက္လာတဲ့ အမတ္ေတြကိုမဟုတ္ဘူး။ သူတို႔ကို ျဖဳတ္ခြင့္၊ ခန္႔ခြင့္ရွိတဲ့သူကိုပဲ နာခံတာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အဓိက ဒီေန႔တိုင္းျပည္ကို တကယ္တမ္းအုပ္ခ်ဳပ္ေနတာက ေထြအုပ္ေတြပဲ။” မ႑ိဳင္ ၃ ခုမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္က တပ္မေတာ္ကာခ်ဳပ္လက္ထဲမွာရွိတယ္။ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္က်ေတာ့ တရားသူႀကီးခ်ဳပ္အေျပာင္းအလဲမရွိေတာ့ အရင္ပုဂိၢဳလ္ေတြ လက္ထဲမွာပဲ ရွိတယ္။ အႏိုင္ရအမတ္ေတြတာ၀န္က ဥပေဒျပဳေရမ႑ိဳင္တခုပဲရွိၿပီးေတာ့ တိုင္းျပည္စီးပြား၊ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးပဲ လုပ္ခြင့္ရွိတယ္ဆိုတဲ့သေဘာလို႔ ေျပာလို႔ရလား။ “အမ်ားႀကီးမွန္တယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ဥပေဒျပဳေရးမွာေတာင္မွ ဥပေဒျပဳေရးမွာ တကယ္တမ္းလုပ္ခြင့္မရွိႏိုင္ဘူး။ စဥ္းစားၾကည့္ပါ ဒါက ပကတိအေျခအေနကို ေျပာတာပါ၊ က်ေနာ္တို႔က ေဘးထိုင္ဘုေျပာမဟုတ္ပါဘူး။ ရွိေနတဲ့ Legal တည္ဆဲမူေဘာင္ေပါ့၊ ဥပေဒေဘာင္ရွဳေထာင့္က ေျပာျခင္းျဖစ္တယ္။ ကဲဟုတ္ၿပီ၊ မတရားတဲ့ဥပေဒတခုကို ရုပ္သိမ္းေတာ့မယ္ပဲ အဆိုျပဳလိုက္တယ္ဆိုၾကပါစို႔၊ ခုန ေျပာသလို ၁၉၀၈ မတရားသင္းဥပေဒကိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ၁၉၇၅ ႏိုင္ငံေတာ္လုံျခဳံေရးဥပေဒပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ၁၉၂၃ ခုႏွစ္ State Secret Act တုိင္းျပည္လွ်ဳိ႕၀ွက္ခ်က္ဥပေဒပဲျဖစ္ျဖစ္ ရုပ္သိမ္းဖို႔ အဆိုျပဳလိုက္တယ္ပဲ ဆိုၾကပါစို႔၊ အဲဒီအခါမွာ စစ္ဗိုလ္တမတ္သား တပ္မေတာ္သား ၄ ပုံ ၁ ပုံကေနၿပီးေတာ့ ဒါက ပညာျပေတာ့မယ္ေလ။ ထၿပီး ကန္႔ကြက္ၾက ေတာ့မယ္။ ဒီၾကားထဲမွာ တျခားပါတီငယ္ေလးေတြလည္းရွိတယ္၊ ထၿပီးကန္႔ကြက္ၾကလိမ့္မယ္။ ပိုဆိုးတာက ဘာလဲဆုိေတာ့ ခုန အုပ္ခ်ဳပ္ေရးက႑မွာ တကယ္တမ္းအာဏာမရွိေသာ္လည္းပဲ တကယ္တမ္းအာဏာမရွိတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးလည္ပတ္ႏို္င္ဖို႔ကိုေတာင္မွ အန္အယ္လ္ဒီအစိုးရ၊ ေနာက္တက္လာတဲ့အစိုးရက ကာခ်ဳပ္နဲ႔ ညိႇၾကရမယ္။ ကာခ်ဳပ္က သေဘာတူညီခ်က္ မေပးသမွ်ကာလပတ္လုံး ဘယ္ဥပေဒအေဟာင္းကိုမွ သူဖ်က္လို႔ရမွာမဟုတ္ဘူး။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးက႑မွာ ေနာက္တက္လာမယ့္အစိုးရကို သူက လည္ပင္းညွစ္ထားမွာ။ အဲဒီေတာ့ ေနာက္တက္လာတဲ့ ဒီမိုကေရစီနည္းက ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ျခင္းခံရတဲ့အစိုးရက လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ သူတို႔လုပ္ခ်င္ရာ လုပ္ခြင့္မရေအာင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးက႑ကေန လွမ္းၿပီးေတာ့ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားမွာ ရာႏႈန္းျပည့္ ေသခ်ာပါတယ္။” ႏိုင္ငံတ၀န္း ေထာက္ခံမႈရေနတဲ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္လိုပုဂိၢဳလ္ သက္ရွိထင္ရွားရွိေနခ်ိန္မွာ ခုနေထာက္ျပခ်က္ေတြကို ဥပေဒအရမဟုတ္ရင္ေတာင္ ႏိုင္ငံေရးအရ သိမ္သိမ္ေမြ႔ေမြ႔ ပါးပါးနပ္နပ္နဲ႔ ညိႇႏႈိင္းေျဖရြင္းသြားလို႔မျဖစ္ႏို္င္ဘူးလား။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အေပၚမွာ ယုံၾကည္မႈမေပးႏိုင္ဘူးလား။ ဘယ္လိုျမင္လဲ။ “ယုံၾကည္မႈေပးႏိုင္ပါတယ္။ ယုံၾကည္မႈေပးလို႔ပဲ လူထုက အခု တကယ့္ကိုပဲ ေနာက္ထပ္ အႀကီးအက်ယ္ မဲပုံေပးလိုက္တာပဲ။ ဒါ ယုံၾကည္မႈေပးႏိုင္တဲ့ ျပႆ နာမဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီလို ယုံၾကည္မႈမ်ဳိးက ၁၉၉၀ တုန္းကလည္း ေပးခဲ့တာပဲ၊ စဥ္းစားၾကည့္ပါ။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီလို ယုံၾကည္မႈမ်ဳိး ဒုတိယအႀကိမ္ ထပ္ရတဲ့အခါမွာ ၁၉၉၀ တုန္းကလိုပဲ ဆိုရင္ေတာ့ ဘာမွျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ဘူး။ အခုက ၁၉၉၀ တုန္းကထက္ ပိုဆိုးတယ္။ ၁၉၉၀ တုန္းက ဘာ Constitution မွ မရွိေတာ့ဘူး။ အခုက Constitutional Framework ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ဆိုင္ရာ ေဘာင္ႀကီးက အႀကီးအက်ယ္ခတ္ထားလိုက္ၿပီ။ အဲဒီ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံကို အေျခခံၿပီးေတာ့ တျခားဥပေဒမ်ားေဘာင္ကလည္း အႀကီးအက်ယ္ ခတ္ထားလိုက္ၿပီ။ ဒီအထဲကေနၿပီးေတာ့ ေျမာ့ေျမာ့ေလးလႈပ္ရွားမယ္ဆိုတာမ်ဳိးနဲ႔ သြားလို႔ကေတာ့ ယုံၾကည္မႈက ျပန္ပ်က္မွာပဲ။ အဲဒီေတာ့ ကေန႔လူထုကေပးတဲ့ ယုံၾကည္မႈကို ရဲရဲတင္းတင္းကိုင္ၿပီးေတာ့ တကယ့္တိုင္းျပည္ရဲ႕ အေျခခံအေျပာင္းအလဲ၊ ခုန က်ေနာ္ေျပာတဲ့ အေျပာင္းအလဲ ၄ ခုေပါ့ဗ်ာ Constitutional Change, Legal Change, Policy Change, Institutional Change ဒီ ၄ ခုကို ျပတ္ျပတ္သားသားကိုင္သြားႏိုင္ဖို႔ ျဖစ္ေနတဲ့တိုင္းျပည္ရဲ႕ ပကတိတည္ရွိေနတဲ့ အေျခအေနကို ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကိုယ္တိုင္ ခ်ျပဖို႔လိုတယ္။ ဒါက တိုင္းျပည္ရဲ႕တကယ့္အက်ပ္အတည္း Deadlock ပဲ၊ ေရွ႕ကို တကယ္သြားတဲ့အခါ အခက္အခဲျဖစ္ေနတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနမ်ဳိး ေအာက္မွာ ဘယ္ေတာ့မွ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရး မရႏိုင္ဘူး။ တိုင္းရင္းသားအခြင့္အေရးအတြက္ တည္ေဆာက္ဖို႔ ဘယ္နည္း မွ မရႏိုင္ဘူး။ ဒါကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းခ်ျပၿပီး ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း စစ္တပ္ကို ကမ္းလွမ္းရမွာျဖစ္တယ္။ ကဲ ဒိုင္ယာ ေလာ့ခ္လုပ္ၾကမယ္၊ ေဆြးေႏြးၾကမယ္၊ က်ဳပ္တို႔မွာ အာဏာရွိသြားၿပီ၊ ဒီအာဏာရွိတယ္။ ဒီအခြင့္အေရးရွိတယ္ လူထုက အပ္ႏွင္းထားတဲ့ ဟာေတြရွိတယ္။ ႏိုင္ငံတကာကို တင္ျပ ကဲ၀င္လာ ကူညီေပးပါ၊ ဆိုတဲ့အခါမွာ တကယ့္စစ္မွန္တဲ့ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ေတြကို ေခၚလိုက္ရမယ္။ က်ေနာ္တို႔ အၾကံျပဳခ်င္တာက ဒါ။ အဲဒီေတာ့ တဖက္က တက္လာတဲ့ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြနဲ႔ တျခားပါတီ ေတြ ႏိုင္ငံေရးအင္အားစုေတြကတဘက္၊ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္အေဟာင္းေတြ အသစ္ေတြပါတဲ့ တပ္မေတာ္နဲ႔ အရင္အင္ အားစုေဟာင္းေတြက တဘက္၊ ေနာက္တခါ တတိယအင္အားစုျဖစ္တဲ့ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြကတဖက္ ဒီဘက္ ၃ ဘက္ပါတဲ့ ၃ ပြင့္ဆိုင္ေဆြးေႏြးပဲြမ်ဳိး ျပန္က်င္းပဖို႔ကိုလိုတယ္။ လက္ရွိတည္ဆဲ Legal Framework, Constitutional Framework ကို ေဘးဖယ္ထားလိုက္ၿပီးေတာ့ ျပတ္ျပတ္သားသား ျပန္က်င္းပၿပီးေတာ့မွ တကယ့္အေျခအျမစ္က်တဲ့ ေျပာင္းလဲမႈကို ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ဦးေဆာင္ေဖာ္ႏိုင္တဲ့အခါက်ေတာ့မွ တကယ့္ Change ဆိုၿပီး ေျပာလို႔ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ သို႔မဟုတ္လို႔ရွိရင္ေတာ့ စစ္အာဏာရွင္စနစ္တည္ျမဲေရးအတြက္ကို စစ္အာဏာရွင္စနစ္က ခန္႔လိုက္တဲ့အစိုးရေလးအျဖစ္နဲ႔ လုပ္ရင္းနဲ႔ အသက္ႀကီးၿပီး အိုေသသြားႏိုင္တယ္။ က်ေနာ္တို႔ျမန္မာႏိုင္ငံကို ၿဗိတိသွ်အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့အေတာအတြင္းမွာ ၿဗိတိသွ်က ခန္႔ထားတဲ့ နန္းရင္း၀န္ ဂဠဳန္ဦးေစာအဆင့္ေလာက္နဲ႔ပဲ ဇာတ္လမ္းသိမ္းသြားဖို႔ပဲ မ်ားပါတယ္။” ေပၚေပါက္လာမယ့္ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္က ျမန္မာျပည္တိုင္းရင္းသားျပသနာကို ဘယ္ေလာက္ ထိေတြ႔ကိုင္တြယ္ႏိုင္မလဲ။ “အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္သက္သက္တခုတည္းနဲ႔ေတာ့ ဘာမွလုပ္လို႔မရဘူး။ ခုန ေျပာသလို ဖြဲ႔စည္းပုံေျပာင္းဖို႔က လႊတ္ေတာ္အျပင္ထြက္လုပ္မွရမယ္။ အခု ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ေဘာင္ထဲမွာ သတ္မွတ္ေပးထားတဲ့ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္ရဲ႕ လုပ္ပို္င္ခြင့္အာဏာဆိုတဲ့ ဟာမ်ဳိးနဲ႔ကေတာ့ ဘာမွလုပ္လို႔မရဘူး။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆုိေတာ့ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံေဘာင္ကို သူေက်ာ္လို႔မရလို႔ျဖစ္တယ္။ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံေအာက္မွာ သြားလို႔ကေတာ့ ဘယ္ေတာ့မွ ဖက္ဒရယ္ဆိုတာ လက္ေတြ႔ ျဖစ္မလာႏိုင္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္သက္သက္ ကြက္စဥ္းစားျခင္းဟာ လက္ေတြ႔သဘာ၀ လုံး၀မက်ဘူး။ အေျခခံအားျဖင့္ တိုင္းရင္းသားအခြင့္အေရး၊ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုတည္ေဆာက္မႈအခြင့္အေရး၊ ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္တဲ့ အခြင့္အေရးကို အာမခံခ်က္ေပးႏို္င္မယ့္ ဘယ္ Law ကိုမွ ဘယ္ဥပေဒကိုမွ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္က ျပဌာန္းခြင့္ ေပးမွာမဟုတ္ဘူး။ အဲဒီေတာ့ အစကေန ျပန္ေကာက္ရမယ္။ ဘာျပန္ေကာက္ရမလဲဆိုရင္ အမ်ဳိးသားလႊတ္ ေတာ္က ကမကထလုပ္ေစခ်င္တယ္ဆိုရင္ စေပးလိုက္ဖို႔လိုတယ္။ အဲဒါက ဘာလဲဆုိေတာ့ ပင္လုံစာခ်ဳပ္ကို အတည္ျပဳတဲ့ဥပေဒ ဒီလိုမ်ဳိး တခုခုေပါ့ အဲလို စလိုက္ဖို႔လိုတယ္။ အဲဒီအခါမွာ လူထုက Debate (ေဆြးေႏြးမႈ) ေတြျဖစ္လာမယ္။ စဥ္းစားၾကည့္ပါ ဘယ္ေလာက္ေၾကကြဲစရာေကာင္းလဲ၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ထပ္ကာ ထပ္ကာ ေျပာတယ္၊ ‘က်မအေဖ၊ က်မေဖေဖ’။ အဲေတာ့ က်မေဖေဖ က်မေဖေဖခ်မွတ္တဲ့မူ၀ါဒေတြကို တကယ္ တမ္းလိုလားႏွစ္သက္ျမတ္ႏိုးတယ္ဆိုရင္ ပင္လုံစာခ်ဳပ္က ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကိုယ္တိုင္ ၁၀၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ခ်သြာ းတဲ့စာခ်ဳပ္ပဲ၊ ဒီစာခ်ဳပ္ရဲ႕တရား၀င္မႈကို အတိအက်အတည္ျပဳေပးရမွာေပါ့။ ဒီစာခ်ဳပ္ကို ေနာက္ခံၿပီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကိုယ္တိုင္ကေနၿပီးေတာ့မွ ခြဲထြက္ေရးကို အာမခံခ်က္ေပးထားတာပဲ။ က်ဳပ္တို႔ဗမာေတြက ၁၀ ႏွစ္ေနလို႔မွ ခြဲမထြက္ခ်င္ေအာင္ မလုပ္ႏို္င္ရင္ေတာ့ ခြဲထြက္ၾကပေစေပါ့ဗ်ာဆိုတာ ဒါ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကိုယ္တိုင္ ေျပာသြားခဲ့တာပဲ။ ဒီအေျခခံေပၚကေန ပင္လုံစာခ်ဳပ္ေပၚလာတာပဲ။ ကေန႔ ပင္လုံစာခ်ဳပ္ကို ေဖေဖ့ကို အင္မတန္ခ်စ္ပါတယ္ဆိုတဲ့ သမီးျဖစ္သူက ဥပကၡာ ျပဳထားလိုက္ၿပီ။ ပင္လုံစာခ်ဳပ္အႏွစ္သာရကို ဘယ္လိုမွ အေကာင္အထည္မေဖာ္ေတာ့ဘူး။ Quantification (ဥပေဒေၾကာင္းအရ) မလုပ္ေတာ့ဘူး Legal ဘက္က မစဥ္းစားေတာ့ဘူး။ ကဲ ဒါျဖင့္ရင္ ခုန မီဒီယာဆရာအေမးကို တခြန္းပဲေျဖမယ္၊ တကယ္အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတ္ာက တကယ္လုပ္ခ်င္သလား၊ ကေန႔ ပင္လုံစာခ်ဳပ္ကို ဥပေဒအရ အတည္ျပဳလိုက္ပါ။ ျပဳေပးၾကည့္ပါ၊ ျပဳေပးဖို႔ ႀကိဳးစားတယ္ဆိုရင္ကို က်ေနာ္တို႔က ဒါကို အသိအမွတ္ျပဳရမယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္ေျပာခ်င္တာက မရႏိုင္ဘူး။ ဒီအမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္တခုတည္းနဲ႔ မရႏိုင္ဘူး။ က်ဳိးစားခ်င္တယ္ဆုိရင္ ဒီလိုမ်ဳိး က်ဳိးစားျခင္းဟာ တိုင္းရင္းသား ေတြရဲ႕အခြင့္အေရးကို အာမခံခ်က္ေပးရာေရာက္တယ္။ ဒါကို က်ေနာ္ေျပာခ်င္တာျဖစ္တယ္။” ဦးေအာင္ထူးေျပာၾကားခ်က္အရ လႊတ္ေတာ္ထဲက က်ဳိးစားရင္ အားကုန္မယ့္သေဘာျဖစ္ေတာ့ လႊတ္ေတာ္ျပင္ပမွာ ကိုင္တြယ္ရမယ္ဆိုေတာ့ အရပ္ဖက္အဖြဲ႔အစည္းေတြ ဘယ္လုိရုန္းကန္ရမလဲ။ သူတို႔ အခန္းက႑က ဘယ္လိုရွိမလဲ။ “အရပ္ဖက္အဖြဲ႔အစည္းေတြက သိပ္အေရးႀကီးတာေပါ့ဗ်ာ။ ဒါေပမယ္လို႔ အစိုးရတည္ေထာင္ထား တဲ့ အရပ္ဖက္အဖြဲ႔အစည္းေတြျဖစ္ၿပီးေတာ့ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံလမ္းအတိုင္းသြားမယ့္ အရပ္ဖက္ အဖြဲ႔ဆုိတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြဆိုရင္ေတာ့ ဘာမွ အလုပ္ျဖစ္မွာမဟုတ္ဘူး။ ခုန က်ေနာ္ေျပာခဲ့သလို တခုလုံးကို ျခံဳျမင္မယ္၊ Legal Framework ဥပေဒေဘာင္တခုလုံးကို နားလည္မယ္၊ ေနာက္တခုက တဦးခ်င္းျပည္သူလူထုနဲ႔ အုပ္စုလိုက္အခြင့္အေရးျဖစ္တဲ့ တိုင္းရင္းသား အခြင့္အေရးကို နားလည္တဲ့အေျခခံ၊ သမိုင္းေၾကာင္းအေျခခံနဲ႔ ခ်ဥ္းကပ္မယ္ဆိုရင္ တကယ့္ Change ကို သြားရမယ္။ တကယ့္ အေျပာင္းအလဲသည္ လႊြတ္ေတာ္ထဲက မျဖစ္ႏုိင္ဘူး။ လႊတ္ေတာ္ထဲက သြားတဲ့လမ္းေၾကာင္းသည္ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို မူတည္ထားတဲ့ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ သက္ဆိုးရွည္ေရးပဲျဖစ္မယ္။ ဒါကိုလည္းပဲ က်ေနာ္တို႔ စစ္မွန္တဲ့ လူထုအသင္းအဖြဲ႔ေတြ၊ ေခါင္းေဆာင္ေတြက တကယ္တမ္းနားလည္မယ္ဆိုရင္ ဒီကေန႔အခ်ိန္မွာ ဖိအားႀကီးႀကီး ျပန္ေပးလို႔ရွိရင္ စစ္မွန္တဲ့ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးမႈတရပ္၊ သုံးပြင့္ဆိုင္ ေဆြးေႏြးမႈတရပ္ ျဖစ္သြားမယ္ဆိုရင္ေတာ့ တိုင္းျပည္ဟာ တကယ္ တမ္းအေျပာင္းအလဲတခု ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ဒါကလည္း လူထုအသင္းအဖြဲ႔ေတြကသာ အားက်ဳိးမာန္တက္ ႀကိဳးစားၾက ၿပီးေတာ့ လူထုတရပ္လုံးက ဖိအားေပးမယ္ဆိုရင္ ယေန႔အခ်ိန္က အင္မတန္ စိတ္၀င္စားစရာ ေကာင္းတဲ့အခ်ိန္ပါ။” ေစာင့္ၾကည့္တဲ့လူတခ်ဳိ႔ ေျပာတာက လႊတ္ေတာ္ျပင္ပမွာဆိုရင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ လႊတ္ေတာ္၊ တပ္မေတာ္၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြ၊ လက္နက္ကိုင္တိုင္းရင္းသား အဖြဲ႔ေတြ၊ အရပ္ဖက္လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔ေတြ ေဆြးေႏြးၿပီး ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္တဲ့လမ္းေၾကာင္းကို တျဖည္းျဖည္း နဲ႔ ေရြ႕သြားႏိုင္တယ္၊ က်ဳိးစားသြားႏိုင္တယ္လို႔ ေျပာတယ္။ ဦးေအာင္ထူး သေဘာတူလား။ “ဒါကို က်ေနာ္ ရာႏႈန္းျပည့္ ဆန္႔က်င္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ လႊတ္ေတာ္တြင္း၊ လႊတ္ေတာ္ပ လႈပ္ရွားၿပီးလုပ္သြားရမယ္ဆိုတာက အခုမွေပၚတဲ့ အုိင္ဒီယာမွ မဟုတ္ဘဲဟာ။ ၂၀၁၁ မွာ စၿပီးေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၲရားသစ္ဆိုတာကို စလည္ပတ္ကတည္းကိုက ၂၀၀၈ ေဘာင္ထဲက သြားခ်င္တဲ့ပုဂိၢဳလ္ေတြ ေႂကြးေၾကာ္ခဲ့တာ ပဲ။ အခု ၅ ႏွစ္ရွိၿပီ ျပန္စဥ္းစားၾကည့္ပါလား။ လႊတ္ေတာ္တြင္း၊ လႊတ္ေတာ္ပ ေပါင္းလုပ္ၾကမယ္ဆိုတာက လုံး၀ အလုပ္မျဖစ္ပါဘူး။ ဘာတခုမွ အလုပ္မျဖစ္ဘူး။ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ စာေၾကာင္းေလးတေၾကာင္းေတာင္ မျပင္ႏိုင္ပါဘူး။ ဘယ္မူ၀ါဒအသစ္ကိုမွ ခ်မွတ္က်င့္သုံးႏိုင္ျခင္းမရွိပါဘူး။ ဒီလိုပဲ က်ေနာ္ေျဖခ်င္ပါတယ္။” ဒီျဖစ္စဥ္ေတြနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ျခဳံငုံေျပာၾကားေပးပါလား။ “တစုံလုံးအေျခအေနကေတာ့ တိုင္းျပည္နဲ႔ လူထုအတြက္ အခြင့္အလမ္းနဲ႔ အေျခအေနေကာင္းေတြ ရႏိုင္တဲ့အေနအထား ရွိေသာ္ျငားလည္းပဲ လူထုရဲ႕အခြင့္အာဏာ အပ္ႏွင္းျခင္းခံထားရတဲ့ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြက ျပတ္ျပတ္သားသားနဲ႔ အေျခအေနတခုလုံးရဲ႕ အမွတ္ကို ျမင္ၿပီးေတာ့ လူထုကို ဦးေဆာင္သြားႏိုင္စြမ္း ရွိမယ္ဆိုရင္ေတာ့ တကယ့္အေျပာင္းအလဲက ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္ပဲ ေျပာခ်င္ပါတယ္။”