လြန္ခဲ့ေသာ ၈ဝ ခုႏွစ္မ်ားက စာေပေလာကတြင္ စာေပသေဘာတရား အျငင္းအခံုမ်ား ျဖစ္ခဲ့ဖူးသည္။ ထိုျဖစ္ေပၚမႈမ်ားမွာ ၈ဝ ခုႏွစ္မ်ားကသာမက လြန္ခဲ့ေသာ ၆ဝ ခုႏွစ္ကလည္း ျဖစ္ခဲ့ဖူးသည္။ ထုိသည္မွာ ဗီဇနဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ ျပႆနာျဖစ္၏။ ထိုစဥ္က နာမည္ႀကီးခဲ့ေသာ ေခါက္ထီးကေလး မလံု႔တလံုဆိုေသာ စာအုပ္အေပၚ ေဝဖန္ျငင္းခံုခ်က္မ်ား ေပၚလာသည္။ ကိုယ္က်င့္တရား ပ်က္ျပားမႈသည္ ဗီဇေၾကာင့္ဟု စာေရးဆရာတခ်ိဳ႕က မိမိတို႔သိသမွ်၊ အေတြ႔အႀကံဳမ်ားနဲ႔ တင္ျပလာၾကသလို ႏိုင္ငံေရး အေတြးအေခၚရွိေသာ စာေရးဆရာတခ်ိဳ႕ကမူ ပတ္ဝန္းက်င္ေၾကာင့္ဟု ေျခေျချမစ္ျမစ္ ေထာက္ျပခဲ့ၾကပါသည္။ မိန္းကေလးတေယာက္ သို႔မဟုတ္ မိန္းကေလးတစု ဝါသနာအရ လွ်ပ္ေပၚေလာ္လီကာ ပ်က္စီးလာၾကသလား။ ထိုသုိ႔မဟုတ္ဘဲ မိမိ မိသားစု ဝမ္းေရးအတြက္ ကိုယ္ခႏၶာ ေရာင္းစားကာ ပ်က္စီးလာၾကသလား ဆိုသည္မွာ ယခုလို က်ပ္တည္းေသာ အေျခအေနမ်ိဳးတြင္ အေျဖမွာ ရွင္းလင္းစြာ ေပၚလာပါေတာ့သည္။ ေနာက္ထပ္ ႏိုင္ငံေရးေလာကတြင္ ေဆြးေႏြးၾက၊ ျငင္းခံုၾကသည့္ ျပႆနာမွာ လူနဲ႔မူ ျပႆနာျဖစ္၏။ လူေၾကာင့္လား၊ မူေၾကာင့္လားဆိုသည္ ျဖစ္ပါသည္။ ႏုိင္ငံေရးပါတီတရပ္၊ အစိုးရအဖြဲ႔တဖြဲ႔ Institution တခု၏ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ေအာင္ျမင္ျခင္း၊ မေအာင္ျမင္ျခင္းမွာ လူေတာ္၍ ေအာင္ျမင္သြားသည္လား၊ မူေကာင္း၍ ေအာင္ျမင္သြားသည္လား။ မူညံ့၍ မေအာင္ျမင္ျခင္းလား။ လူေလွ်ာ္၍ မေအာင္ျမင္ျခင္းလား ဆုိသည္ကို ေဆြးေႏြး ျငင္းခံုၾကေလသည္။ အသိဉာဏ္ပညာ ရွိသူမ်ားကမူ “မူ” သာလွ်င္ အဓိကျဖစ္သည္ကို သေဘာေပါက္ နားလည္ၾကေလသည္။ လမ္းစဥ္မွန္လွ်င္ မွန္သလို ေအာင္ျမင္ၾကသလို လမ္းစဥ္မွားလွ်င္ မွားသလို က်႐ႈံးၾကသည္ကို ႏုိင္ငံေရးပါတီမ်ားက သက္ေသျပခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ ၆၂ အာဏာသိမ္း စစ္ေကာင္စီက တိုင္းျပည္တုိးတက္ဖို႔ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ ဆုိသည္ကို ခ်မွတ္ေလသည္။ ယခင္က ညီညႊတ္ေရး ၿပိဳကြဲျခင္းမ်ား၊ တုိင္းျပည္မတိုးတက္ျခင္းမ်ားမွာ မူေၾကာင့္ျဖစ္သည္ဟုဆိုကာ အညမည သေဘာတရားနဲ႔ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ကို ခ်မွတ္လိုက္ေတာ့သည္။ လူထုနဲ႔ကင္းကြာၿပီး လူတစုက လက္ေတြ႔မက်ေသာ မူကို ခ်လုိက္ျခင္းျဖစ္၏။ စစ္အာဏာရွင္ ဗိုလ္ေနဝင္းနဲ႔ လူတစု၏ လက္ေတြ႔မက်ေသာ စိတ္ကူးယဥ္မူကို ခ်လိုက္ေသာေၾကာင့္ တုိင္းျပည္မွာ ဖြတ္ေက်ာျပာစု၊ ခ႐ုဆံကၽြတ္ ျဖစ္သြားရေလေတာ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မူလား၊ လူလားဆိုသည့္ ျပႆနာမွာ ထုိအခ်ိန္ကတည္းက ႏိုင္ငံေရးေလာကတြင္ ျငင္းခံုစရာ ျဖစ္လာ၏။ လူက ေတာ္ပါသည္။ မူက မွားေနေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ဟုဆို၏။ မူက ေကာင္းပါသည္။ လူက အခြင့္အေရးသမား ပ်က္ျပားသူမ်ား ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ မေအာင္ျမင္ရျခင္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုၾကသည္။ အမွန္မွာ မူကိုက မေကာင္းေသာေၾကာင့္ အက်ိဳးဆက္ ခံစားရျခင္းျဖစ္သည္။ မဆလေခတ္တြင္မူ မူကလည္း မွား၊ လူကလည္း စစ္အာဏာရွင္မ်ား ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ လူလည္းမွား၊ မူလည္းမွားၿပီး တုိင္းျပည္ ေခ်ာက္ထဲ ထိုးက်ခဲ့ရေလသည္။ ၈၈ အာဏာသိမ္းစစ္ေကာင္စီ  ေခတ္တြင္မူ ဘာမူမွလည္း မရွိ၊ လူကလည္း ပ်က္၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးလည္း မွားေနေသာေၾကာင့္ ေခ်ာက္ထဲခ်ေနေသာ တုိင္းျပည္သည္ ထို႔ထက္နက္ေသာ အေမွာင္ထဲသို႔ တုိး၍ တုိး၍ က်သြားရေလေတာ့သည္။ အေရးႀကီးသည္မွာ မူမွန္ဖို႔လိုသလို လူလည္းေကာင္းဖို႔ လိုပါသည္။ မူမွန္ၿပီး အခြင့္အေရးသမားမ်ား၊ လူညံ့မ်ား၊ လူေလွ်ာ္မ်ားကိုသာ အသံုးျပဳထားလွ်င္ မူမွာလည္း ပ်က္သြားေပမည္။ ႏုိင္ငံေရးပါတီမ်ားလည္း ထိုအတုိင္းပင္၊ ပါတီေကာင္းေသာ္လည္း လူညံ့၊ လူေလွ်ာ္မ်ား၊ လူအပုပ္အသိုးမ်ားျဖင့္ ဆက္သြားေနလွ်င္မူ ထိုပါတီမွာ ရည္မွန္းခ်က္ ပန္းတုိင္ကို ဘယ္ေတာ့မွ ေရာက္မည္မဟုတ္ေပ။ ေရြးေကာက္ပြဲ  ေအာင္ႏုိင္ေရးတြင္ လူေၾကာင့္၊ မူေၾကာင့္ ဆိုေသာ ျပႆနာ၊ ပါတီေၾကာင့္၊ လူေၾကာင့္ဆိုေသာ ျပႆနာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေရြးေကာက္ပြဲ သမိုင္းတြင္ ျပသၿပီး ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ပါတီစံု ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား က်င္းပေပးခဲ့သည္။ ၁၉၄၇ က တႀကိမ္၊ ၁၉၅၁ - ၅၂ က တႀကိမ္၊ ၁၉၆ဝ ခုႏွစ္က တႀကိမ္၊ ၁၉၉ဝ ခုႏွစ္က တႀကိမ္၊ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္က တႀကိမ္၊ ပါတီစံု ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား က်င္းပခဲ့ေလသည္။ ထိုေရြးေကာက္ပြဲမ်ားကို ၾကည့္လွ်င္ ပါဝင္ယွဥ္ၿပိဳင္ေသာ သူက အဓိကက်သလား။ ပါဝင္ယွဥ္ၿပိဳင္ေသာ ပါတီက အဓိကက်သလား ဆိုသည္ကုိ လူထုက မဲေပးေရြးခ်ယ္၍ ျပသခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၆ဝ ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲမွ အေတြ႔အႀကံဳတခုကို ေျပာရမည္ဆိုလွ်င္ - ထိုအခ်ိန္က သန္႔ရွင္းဖဆပလ တျဖစ္လည္း ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးႏု ေခါင္းေဆာင္ေသာ ပထစပါတီနဲ႔ တည္ၿမဲဖဆပလ တျဖစ္လည္း ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းနဲ႔ ဦးဘေဆြ ေခါင္းေဆာင္သည့္ ဖဆပလအဖြဲ႔တို႔ ယွဥ္ၿပိဳင္ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ဖဆပလက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းပံုကို ခ်ိတ္ဆြဲ အသံုးျပဳၾကသလို ပထစပါတီက ဦးႏု၏ပံု လိုဂိုကို အသံုးျပဳကာ ၿပိဳင္ၾကေလသည္။ ထိုအခ်ိန္က လူထုသည္ စစ္တပ္ကို ေအာ့ႏွလံုးနာေနၾကသည္။ ထို႔ျပင္ ဖဆပလေခၚ တည္ၿမဲတို႔ကိုလည္း ေအာ့နွလံုးနာေနၾက၏။ ယခင္က ပ်ဴေစာထီး ေခၚ ဖဆပလ လူမိုက္မ်ား၏ မိုက္ေၾကးခြဲ ဗိုလ္က်မႈကို စက္ဆုပ္ရြံရွာၾကသလို ၁၉၅၈ ခုႏွစ္ ဗိုလ္ေနဝင္း အိမ္ေစာင့္အစိုးရ၏ လုပ္ရပ္မ်ားကိုလည္း မေက်နပ္ၾကေပ။ တည္ၿမဲဖဆပလကိုသာ မဲထည့္ခဲ့လွ်င္ ပ်ဴေစာထီးမ်ား အႏိုင္က်င့္ ရမ္းကားၿပီး လူသတ္၊ မုဒိမ္းက်င့္ခဲ့မႈမ်ားကို ျပန္လည္ခံစားရမည္ဟု လူထုက စြဲမွတ္ခဲ့ၾကသည္။ တခ်ိန္တည္းတြင္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ အပါအဝင္ ကမာၻတ၀ွမ္း၌ က်ဴးေက်ာ္ရမ္းကားေနေသာ အေမရိကန္ နယ္ခ်ဲ႕တို႔ကို ေအာ့နွလံုးနာေနခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းတို႔ကိုသာ မဲထည့္လွ်င္ အေမရိကန္လက္ေဝခံႏုိင္ငံ ျဖစ္သြားမည္။ ထုိင္းလို၊ ဖိလစ္ပို္င္လို အေမရိကန္ လက္ေဝခံႏုိင္ငံ ျဖစ္သြားမည္ဟု လက္ဝဲအင္အားစုမ်ား၏ လူထုအေပၚ စည္း႐ုံးမႈမွာလည္း ႀကီးမားခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္က ျပည္တြင္းစစ္ ရပ္စဲေရး၊ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို ဆရာႀကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း ဦးေဆာင္ကာ ေဆာင္ရြက္ေနသည္။ ဒုတိယေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္ေဟာင္းေက်ာ္ေဇာမွာလည္း လူထု၏ ေလးစားခ်စ္ခင္ျခင္းကို ခံယူေနရခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ၁၉၆ဝ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပရာတြင္ ဗုိလ္မႉးခ်ဳပ္ေဟာင္း ေက်ာ္ေဇာက ၾကည့္ျမင္တိုင္ၿမိဳ႕နယ္တြင္ တသီးပုဂၢလအမတ္အျဖစ္ ဝင္အေရြးခံပါသည္။ သခင္စံေဝဆိုေသာ ပုဂၢိဳလ္မွာ လူထုခ်စ္ခင္မႈအရဆိုလွ်င္ ဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္ေဟာင္းေက်ာ္ေဇာကို အႏုိင္ရစရာ မရွိေပ။ ဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္ေဟာင္း ေက်ာ္ေဇာဘက္မွ လက္ဝဲသမားမ်ား၊ ဗကသ၊ တကသ ေက်ာင္းသားသမဂၢ ေခါင္းေဆာင္ရဲေဘာ္မ်ားက ပါဝင္ကူညီၾကသည္။ ပမညတ ဝိဓူရသခင္ခ်စ္ေမာင္တို႔ကလည္း ထိပ္တုိက္ရင္မဆိုင္ေရးမူျဖင့္ ဖဆပလ၊ ပမညတ၊ ပထစ အမတ္မ်ားကို ထိပ္တုိက္ယွဥ္မၿပိဳင္ရန္ အဆိုတင္ထား၏။ သခင္စံေဝကလည္း ဗုိလ္မႉးခ်ဳပ္ေက်ာ္ေဇာလို ပုဂၢိဳလ္မ်ိဳးကို ႏုိင္မည္ဟု ထင္မထားေပ။ သူ႐ႈံးမည္ဟုသာ ထင္၏။ သို႔ေသာ္ ပထစအမတ္ အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ ႏုိင္မည္ဟု ထင္ၾကပါသည္။ မနက္ျဖန္ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပမည္ဆိုလွ်င္ ညကတည္းက သခင္စံေဝတို႔ အိပ္မေပ်ာ္ဟု ဆိုသည္။ အရက္ေသာက္သူကေသာက္၊ စိတ္ပ်က္သူက စိတ္ပ်က္ ျဖစ္ေနၾကသည္ဟု ဆိုၾကသည္။ မနက္ ဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္ေက်ာ္ေဇာဘက္မွ အိုးစည္ဗံုေမာင္းမ်ားျဖင့္ အႏုပညာရွင္မ်ားျဖင့္ စည္ကားေနသည္။ ျမတ္ေလးတို႔၊ စႏၵရားခ်စ္ေဆြတို႔၊ မာမာေအးတုိ႔လည္း ပါလိမ့္မည္ထင္၏။ သုိ႔ေသာ္ မဲ႐ုံပိတ္၍ မဲမ်ားေရတြက္ရာ အ႐ႈံးအႏိုင္ ေၾကညာသည့္အခါ ပထစကိုယ္စားျပဳ သခင္စံေဝသည္ ဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္ေက်ာ္ေဇာကို အနုိင္ရရွိသြားပါေတာ့သည္။ လူပုဂၢိဳလ္လား၊ ပါတီလားဆိုသည္မွာ ထို ၁၉၆ဝ ေရြးေကာက္ပြဲက သက္ေသျပခဲ့ပါသည္။ လူထုကလည္း မိမိတို႔၏ ဘဝႏွင့္ယွဥ္ေသာ အသိအရ ပါတီကို မဲထည့္ခဲ့ၾကသည္။ သူတို႔ခ်စ္ေသာ လူပုဂၢိဳလ္ကို မဲမထည့္ခဲ့ၾကေပ။ ၁၉၉ဝ ျပည့္ ေရြးေကာက္ပြဲကို တခ်ိဳ႕လူလတ္ပုိင္းက ေကာင္းေကာင္းမီပါသည္။ ထိုေရြးေကာက္ပြဲမွာ ပို၍သိသာ၏။ မၾကာေသးခင္က ေၾကးမံုသတင္းစာထဲတြင္ ဒီဗီြဘီ ႐ုပ္သံလႊင့္မီဒီယာမွ ကိုမ်ိဳးသာထက္၏ ေဆာင္းပါးတပုဒ္ကုိ ဖတ္ရ၏။ လူအဓိကလား၊ ပါတီအဓိကလား ဆုိသည္ကုိ သူက လူသာအဓိကျဖစ္ေၾကာင္း၊ လူသာေကာင္းလွ်င္ အႏိုင္ရရွိႏိုင္ေၾကာင္း ေရးသြားသည္။ သမၼတအႀကံေပး ျဖစ္ခဲ့ဖူးေသာ ဦးေနဇင္လတ္ကလည္း လူသာအဓိကျဖစ္ေၾကာင္း၊ ပါတီမွာ သာမညျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာဆုိသြားသည္ကုိ ဖတ္ရပါသည္။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္က ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ႏုိင္ငံေရးေလာက ေရာက္လာသည္မွာ ၂ ႏွစ္သာ ရွိေသး၏။ အန္အယ္လ္ဒီ ေခါင္းေဆာင္မ်ားမွာ လူထုက လုံး၀ယုံၾကည္ကုိးစားၿပီး မဲေပးရမည့္ေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ လူမ်ားဟု ေျပာမရႏိုင္ေသးေပ။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေဟာင္းမ်ား၊ စာေရးဆရာမ်ား၊ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသမီး ခုမွ ႏုိင္ငံေရးေလာက၀င္လာသူတုိ႔ ျဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အုပ္ခ်ဳပ္လာေသာ စစ္အာဏာရွင္မ်ားကုိ လူထုက နာၾကည္းစက္ဆုပ္ မုန္းတီးေနၾကသည္။ မဆလပါတီကုိ ကိုယ္စားျပဳေသာ တစညပါတီနဲ႔ ပါတီကို ကိုယ္စားျပဳေသာ အန္အယ္လ္ဒီအဖြဲ႔တို႔ ယွဥ္ရာတြင္ လူထုက အန္အယ္လ္ဒီကို ေတာင္ၿပိဳကမ္းၿပိဳ အႏိုင္ေပးလိုက္ပါေတာ့သည္။ ထိုျဖစ္စဥ္မွာ လက္ေတြ႔ျပသသြားေသာ သာဓက ျဖစ္ပါသည္။ လူလား၊ ပါတီလား ဆိုသည္ကို အေထြအထူး အခ်ိန္ကုန္ခံကာ ျငင္းခုန္ေနစရာ မဟုတ္ေပ။ ၁၉၆ဝ ခုႏွစ္ကဆိုလွ်င္ လူထုၾကားထဲ၌ ေျပာစရာစကားတခု ရွိသည္။ ေခြးတေကာင္ကို လည္ပင္းတြင္ ပထစပါတီဟု စာခ်ိတ္ေပးလိုက္လွ်င္ လူထုက မဲထည့္မွာ ေသခ်ာပါသည္ဆိုေသာ စကားပင္။ ထက္ျမက္