ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ မၾကာေသးခင္က ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ေရႀကီးမႈေတြဟာ သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈေၾကာင့္ ဆိုးဆိုး၀ါး၀ါး ျဖစ္ခဲ့ရတာလို႔ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္အေရး တက္ႂကြလႈပ္ရွားတဲ့ ျမန္မာအစိမ္းေရာင္ကြန္ရက္ တာ၀န္ခံ ေဒၚေဒ၀ီသန္႔စင္က ေျပာပါတယ္။ ေရေဘးကယ္ဆယ္ေရးမွာ အစိုးရရဲ႕ ေႏွာင့္ေႏွးမႈကို သူက ေ၀ဖန္ၿပီး အခု ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးမွာ ဦးစားေပးအျဖစ္ ေရေဘးသင့္သူေတြရဲ႕ ႐ုပ္ပိုင္း၊ စိတ္ပိုင္း က်န္းမာေရးကုိ ကုသေပးသင့္တယ္လုိ႔ သူက ေျပာပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့သီတင္းပတ္က တိုင္းနဲ႔ျပည္နယ္ ၁၄ ခုအနက္ ၁၂ ခုမွာ ေရႀကီးဒဏ္ခံရၿပီး လူ ၁၀၀ ေက်ာ္ ေသဆုံးခဲ့ရသလို အိမ္ေျခအေျမာက္အျမား ေရနစ္ျမဳပ္ပ်က္စီးခဲ့ရပါတယ္။ ဧက သိန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာ စိုက္ပ်ဳိးေျမေတြနဲ႔ ဥယ်ာဥ္ၿခံေတြလည္း ေရနစ္ျမဳပ္ခဲ့ပါတယ္။ ေအာင္ပင္လယ္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္မဂၢဇင္း အယ္ဒီတာခ်ဳပ္လည္းျဖစ္တဲ့ ေဒၚေဒ၀ီသန္႔စင္ကို ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထားပါတယ္။ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ ေလာက္မွာ ျပည္နယ္နဲ႔တိုင္း ၁၄ ခုအနက္ ၁၂ ခုမွာ ေရႀကီးခဲ့တယ္ ဘာေၾကာင့္ပါလဲ။ “က်မတို႔က ကမၻာေျမၿဂိဳဟ္တခုေပၚမွာ လူသားမ်ဳိးႏြယ္အေနနဲ႔ တကမၻာလုံး ေနေနၾကတာေလ။ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး ဆိုတာကေတာ့ အေရွ႕၊ အေနာက္၊ ေတာင္၊ ေျမာက္ရယ္လို႔ စည္းျခားထားတာ မရွိဘူးရွင့္။ ေတာေတာင္ေရေျမကိုက အားလုံးဆက္စပ္ေနတာ။ က်မတို႔ကို စိတ္ပိုင္းၿပီးေတာ့ လုပ္လို႔မရဘူး။ စာခ်ဳပ္စာတမ္းနဲ႔ ေက်ာက္တိုင္စိုက္တာေလာက္ပဲ က်မတို႔က သတ္မွတ္လို႔ရတာ နယ္ျခားေျမျခားဆိုတာ။ အဲဒီေတာ့ သဘာ၀တ္၀န္းက်င္အေနနဲ႔ ခြဲျခားစိတ္ျဖာလို႔ မရတဲ့အတြက္ ကမၻာႀကီး ပူေႏြးမႈ ျဖစ္လာရင္ ရာသီဥတုေတြ ကေမာက္ကမနဲ႔ မမွန္မကန္ျဖစ္လာတယ္ဆိုတာ ဗမာျပည္တခုတည္းလည္း ခံရမွာ မဟုတ္ဘူး။ အကုန္လုံး ကမၻာေျမၿဂိဳဟ္ေပၚမွာေနတဲ့ လူသားအားလုံး မွ်ေ၀ခံရမယ့္ အေၾကာင္းအရာတခုပါ။ အဲေတာ့ ဒါကို ေလွ်ာ့ခ်ဖို႔ဆိုတာက တုိင္းျပည္တခုတည္းလည္း မရဘူး။ လူသားအဖြဲ႔အစည္း၊ တဦးခ်င္းေပါ့ အဲလိုမ်ဳိးလည္း မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။ တကမၻာလုံးမွာရွိတဲ့ ခုန က်မေျပာခဲ့တဲ့ အေရွ႕အေနာက္ေတာင္ေျမာက္မွာရွိတဲ့အားလုံး၊ အာဏာပိုင္အဖြဲ႔အစည္း၊ policy maker ေတြ၊ ဥပေဒျပဌာန္းတဲ့လူေတြ၊ ေနာက္ ဒီအေၾကာင္းအရာေတြကို ဘယ္လိုေျပာင္းလဲမႈေတြနဲ႔ ဘာေတြ တိုးၿပီးျဖစ္လာႏိုင္တယ္၊ ဘာေတြဟာ အရင္ကျဖစ္ခဲ့တယ္ဆုိတဲ့ဟာေတြကို သုေတသနနဲ႔ စူးစမ္းမႈလုပ္တဲ့ သိပၸံပညာရွင္ေတြ၊ ေနာက္ဆုံး ျပည္သူလူထုပါ ပါ၀င္ၿပီးေတာ့ ပူးေပါင္းၿပီးလုပ္မွ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ေဘးအႏၱရာယ္ကေန ေလွ်ာ့ခ်ႏို္င္မွာ။” သဘာ၀တ္ပန္းက်င္ ပ်က္စီးယိုယြင္းမႈဟာ သစ္ေတာေတြ ခုတ္ထြင္မႈ၊ ျပဳန္းတီးမႈေတြနဲ႔ တိုက္႐ုိက္ဆက္စပ္သလား၊ သြယ္၀ိုက္ဆက္စပ္သလား။ “ဗမာျပည္မွာ သက္တမ္း ၅၀၊ ၆၀ တမ္းေတြေတာင္ တခါမွ မႀကဳံဖူးတဲ့ဆိုတာ က်မတို႔ ဗမာျပည္မွာ ၂ ခါျဖစ္ခဲ့ၿပီးၿပီေလ။ အဲဒါက နာဂစ္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္က ေရေဘးအႏၲရာယ္ေပါ့။ ခုနလိုပဲ က်မတို႔က ကမၻာ့ေျမေပၚမွာေနတယ္၊ ကမၻာ့အပူခ်ိန္ေတြက တက္ေနတယ္၊ အဲေတာ့ ႏိုင္ငံတိုင္းလိုလို ခံစားေနရတယ္။ ရာသီဥတုမွာ ဥပမာ ငလ်င္လႈပ္တာေတြ ပိုျဖစ္လာမယ္၊ ေရႀကီးတာေတြ၊ မုန္တိုင္းေတြ။ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ ဆရာ သတိထားမိမလားမသိဘူး။ အေၾကာင္းအရာတခုကို ႏိုင္ငံတခုကေနၿပီးေတာ့ သဘာ၀ေဘးအႏၲရာယ္ကို သတင္းအျဖစ္ ေဖာ္ထုတ္ၿပီး ေရးတဲ့ေနရာမွာ တအားကို တခါမွ သက္တမ္းတခုမွာ ႏွစ္ ၅၀ လုံးလုံး မႀကဳံဖူးတဲ့ ဆီးႏွင္းက်တာမ်ဳိးေတြ၊ ေလဆင္ႏွာေမာင္းေတြ၊ ဆိုင္ကလုန္းဆိုတဲ့ အထူး၀ိေသသနေတြ ျပဳၿပီးေတာ့ ေခၚဆုိတာေတြ ေတြ႔လာရလိမ့္မယ္။ အဲဒီေတာ့ ျပန္ၾကည့္လိုက္ရင္ ဒါေတြဟာ မရွိခဲ့ဘူးလား။ ကမၻာနဲ႔အတူ သဘာ၀တရားႀကီးရဲ႕ ေဘးအႏၲရာယ္ေတြဟာ ျဖစ္လာတာ။ ဒါေပမယ့္ က်မတို႔ရဲ႕ လူသားသက္တမ္း ဒီဘက္ေရာက္လာေတာ့ ဒါေတြဟာ ဘာေၾကာင့္ စိပ္စိပ္ တႏွစ္တည္းမွာ ကပ္ၿပီးေတာ့ ျဖစ္လာတာလဲ။ ဆူနာမီဆို က်မတို႔ သက္တမ္းေလးမွာကိုပဲ ၂၀၀၄ ခုႏွစ္ အိႏၵိယဆူနာမီ၊ ၂၀၁၁ ဂ်ပန္ဆူနာမီဆုိၿပီးေတာ့ က်မတို႔ ျမင္ေတြ႔ၾကားလိုက္ရတယ္။ အမွန္က ဆူနာမီဆိုတာ မရွိဘူးလား ဟိုးအရင္ကတည္းကရွိတယ္။ ႏွစ္ ၁၀၀၊ ၁၀၀၀၊ ၅၀၀ ေလာက္မွာ ျဖစ္တဲ့ကိစၥေတြ၊ သက္တမ္းတခုကို မမီႏိုင္ဘူး။ ဒါမ်ဳိးျဖစ္တယ္၊ ဟုတ္ၿပီ ျဖစ္ေနတဲ့ၾကားထဲမွာ ဒီႏွစ္ ဗမာျပည္ရဲ႕ေရေဘးဒဏ္ဟာ ဘာေၾကာင့္ အရမ္းကို ဆိုးဆိုး၀ါး၀ါး ခံစားရလိုက္ရတာလဲ။ ေမးခြန္းတခု က်မတို႔ျမန္မာျပည္အတြက္ ျဖစ္လာၿပီ။ လူတိုင္းလည္းျဖစ္ေနတယ္၊ ဖြ႔ံၿဖဳိးၿပီး ႏိုင္ငံနဲ႔ မဖြ႔ံၿဖဳိးေသးတဲ့ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမွာ ကြာျခားမႈေတာ့ရွိတယ္။ ကမၻာရဲ႕ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ႐ုိက္ခတ္မႈေတြဟာ ျပင္းထန္လာတယ္၊ ပ်က္စီးယိုယြင္းေနၿပီ၊ ဒါေပမယ့္ ဒါမ်ဳိးေတြျဖစ္တဲ့အခါမွာ ခံရတဲ့ ႏိုင္ငံခ်င္း ေသႏႈန္းေတြ ပ်က္စီးတဲ့ႏႈန္းေတြဟာ မတူၾကဘူး၊ ဘာေၾကာင့္လဲ။ ဖြံ႔ၿဖဳိးၿပီးႏိုင္ငံေတြမွာ အေသအဆုံးေတြ နည္းတယ္၊ ပ်က္စီးဆုံး႐ႈံးမႈနည္းတယ္၊ က်မတို႔လို ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲနဲ႔ မဖြံ႔ၿဖိဳးေသးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ပိုခံရတယ္။ ဒါက်ေတာ့ ဘာနဲ႔သြားၿပီးေတာ့ က်မတို႔က ၾကည့္ရမလဲဆိုေတာ့ က်မတို႔ရဲ႕ manangement (စီမံခန္႔ခြဲမႈ) ေပါ့၊ policy maker (မူ၀ါဒခ်မွတ္သူ) ေတြ၊ ဥပေဒကိုင္တဲ့လူေတြ၊ ျပည္သူလူထုရဲ႕ ဗဟုသုတႂကြယ္၀မႈေတြေပါ့ အဲဒီအေပၚမွာသြားၿပီးေတာ့ က်မတို႔ အေျဖရွာေတြ႔တယ္ေလ။ က်မတို႔တိုင္းျပည္ဟာ ႏွစ္ ၅၀ လုံးလုံး သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး၀န္ႀကီးဌာနဆိုတာ မရွိခဲ့ဘူး။ ျပန္ၿပီးေတာ့ က်မတို႔ဆန္းစစ္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ဆိုတာ ဘာနဲ႔တည္ေဆာက္ထားတာလဲ၊ ေျမထု၊ ေရထု၊ ေလထု။ အဲဒီ ေျမထု၊ ေရထု၊ ေလထုသည္ လူသားတေယာက္ရဲ႕ စား၀တ္ေနေရး အဲဒီအေပၚမွာ အရမ္းအေရးႀကီးၿပီး မရွိမျဖစ္တဲ့အရာေတြ။ အဲလိုမ်ဳိး က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔နဲ႔ လူ႔ရဲ႕ဘ၀အေျခခံျဖစ္တဲ့ ၀န္ႀကီးဌာနဟာ က်မတို႔ဗမာျပည္မွာ ႏွစ္ ၅၀ လုံးလုံးမရွိခဲ့ဘူး။ က်မတို႔ ငယ္ငယ္က သင္ခဲ့ရတာကလည္း ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးမွာ က်မတို႔တိုင္းျပည္မွာ မွန္တယ္ ေျမေပၚေျမေအာက္ သဘာ၀သယံဇာတေတြ ေပါႂကြယ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒါကို ဘယ္လိုေစာင့္ေရွာက္ရမယ္၊ ဘယ္လိုထိန္းသိမ္းရမယ္။ ဘယ္လုိကာကြယ္ရမယ္ဆိုတာ စာထဲမွာ လုံး၀ မသင္ခဲ့ရဘူး။ အဲဒီေတာ့ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္သည္ ၂၁ ရာစုရဲ႕ ဒီဘက္မွာမွ ေပၚထြက္လာတဲ့ ဘာသာရပ္အသစ္တခုျဖစ္တာလည္း ပါလိမ့္မယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံကေတာ့ ဒါေတြကို ဂ႐ုစိုက္တယ္။ ေက်ာင္းေတြမွာျပ႒ာန္းတယ္၊ တကၠသိုလ္ေတြမွာ ျပ႒ာန္းတယ္၊ ေစာေစာပညာေပးမႈေတြရွိတယ္။ ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ဥပေဒေတြထုတ္တယ္။ အဲဒါကို ေသေသခ်ာခ်ာ ဥပေဒကို ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးယူကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းတယ္ဆိုေတာ့ သူတို႔မွာက ျဖစ္လာလို႔ရွိရင္ ဒါေတြဟာ အားသာမႈေတြပဲ။ ပ်က္စီးဆုံး႐ႈံးမႈနည္းတာ ဒါ အားသာမႈပဲ။ ျပည္သူလူထုကိုလည္း ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အသိပညာေတြ အမ်ားႀကီးေပးထားတယ္။ ဂ်ပန္မွာဆို ကေလးေလးေတြကို အၿမဲတမ္း rehearsal drill (စမ္းသပ္ေလ့က်င့္မႈ) လို လုပ္ေနရတယ္။ သူတို႔တိုင္းျပည္က ငလ်င္လႈပ္ေတာ့ ငလ်င္လႈပ္ရင္ ဘယ္လုိလုပ္မယ္၊ ဘယ္လိုေနရမယ္၊ အေဆာက္အဦေတြဆိုရင္ ဘယ္လုိမ်ဳိး လႈပ္ရွားတဲ့ Base (အေျချပဳ) ေပၚမွာ ေဆာက္မယ္၊ ဒါမ်ဳိးေတြကအစ သူတို႔ေတြက စဥ္းစားတဲ့လူေတြေလ။ က်မတို႔ဆီမွာက ျဖစ္ေတာ့မွ အထုပ္ပိုက္ၿပီး သြားကူတာေလာက္ပဲရွိတာ။ ဒါေတာင္မွ က်မတို႔ လိုခ်င္တဲ့ တကယ့္ခက္ခဲတဲ့ေနရာေတြကို အစိုးရရဲ႕ဦးေဆာင္မႈ၊ အစိုးရတတ္ႏိုင္တဲ့ စက္ကိရိယာပစၥည္းေတြမပါရင္ က်မတို႔ အရပ္ဘက္လူ႔အဖြဲ႔အစည္းေတြ ဒါအကူလုပ္တယ္လုိ႔ မရဘူး။ “အဲဒါေတြ က်မတို႔ဗမာျပည္မွာ အဓိကကေတာ့ ဒီေလာက္ ဆိုးဆုိး၀ါး၀ါး ျဖစ္သြားတာဟာ ပထမတခ်က္ကေတာ့ သစ္ေတာေတြ က်မတို႔ဗမာျပည္ အင္မတန္ေပါပါတယ္။ ပဲခူးရိုးမ၊ ရခိုင္၊ တနသၤာရီဆိုတာ သိပ္သိပ္သစ္ေတာေတြရွိခဲ့တာ။ ဒါေတြဟာ အခုေတာ့ ေတာင္ကတုံးေတြ ျဖစ္သြားၿပီ။ အဲဒီေတာ့ သစ္ေတာပညာရွင္ေတြ ေျပာခ်က္အရဆိုရင္ ျမစ္ေတြ၊ ေခ်ာင္းေတြရဲ႕ထိပ္မွာ ေရေ၀ေရလဲေဒသေတြ မရွိေတာ့ဘူး။ သစ္ပင္ေတြ ေျမႀကီးကို ထိန္းသိမ္းထားမယ့္၊ ေျမေအာက္ေရကို သိုေလွာင္ထားမယ့္ သစ္ပင္ႀကီးေတြ မရွိေတာ့ဘူး။ မရွိတဲ့အခါမွာ မိုးႀကီး ဒီလို ရက္ဆက္ရြာမယ္၊ မရြာဘူးတဲ့ လက္မေတြ ရြာလာမယ္၊ ဒါက ကမၻာႀကီးနဲ႔အတူ ျဖစ္လာမယ့္ ပတ္၀န္းက်င္ရဲ႕ ယိုယြင္းမႈ၊ က်မတို႔ ေရွာင္လႊဲလို႔ မရဘူး။ ဒါေပမယ့္ ခံရတာက်ေတာ့ က်မတို႔ရဲ႕အခံျဖစ္တဲ့သစ္ေတာေတြမရွိေတာ့လို႔။ ေနာက္တခုက စီးပြားရွာတဲ့ေနရာမွာ ျမစ္ေတြဟာ ေကာလာတယ္။ ဥပမာ ဟိုးအရင္ကတည္းက ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္မွာ အင္၀ိုင္းနဲ႔ ေရႊရွာလာတာဟာ ၾကာလွၿပီ၊ ဒါေပမယ့္ အဲဒီေရႊရွာတဲ့လူေတြဟာ တမူးတပဲကို ခ်ိန္ခြင္ေလးနဲ႔ခ်ိန္ၿပီး ရတဲ့ပိုက္ဆံကို ဆီကေလးတဆယ္သား၊ ဆန္ကေလး ႏွစ္လုံးေလာက္နဲ႔ အိမ္မွာစားဖို႔ေလာက္ပဲရွာတာ။ အခုဟာက ေလာဘေတြတက္ၿပီးေတာ့ ေျမႀကီးေတြကို ေရနဲ႔ထိုးခ်၊ ဆိုင္ယာႏိုက္ ေတြနဲ႔ဆိုေတာ့ ျမစ္ေတြဟာ တိမ္ေကာလာတယ္။ အဲေတာ့ အဲဒီႏွစ္ခုေပါင္းတဲ့အခါက်ေတာ့ ျမစ္ေတြရဲ႕စီးဆင္းမႈဟာ နက္နက္႐ႈိင္း႐ႈိင္းနဲ႔ ေျမာင္းတခုသ႑ာန္ေပါ့ သူစီးရမယ့္ေဘာင္မဟုတ္ဘဲနဲ႔ ေဘးကို ျမစ္ေတြက ေကာၿပီးေတာ့ ခုနေျပာတဲ့ (အီရိုးရွင္းေတြ လန့္စလိုက္ေတြ ၉း၂၂) ေတြ ျဖစ္လာတဲ့ ေျမေတြနဲ႔ ေဘးကို လွ်ံထြက္တာေတြလည္းပါတယ္။ အဲဒီေတာ့က်မတို႔ဗမာျပည္ခံရတာကေတာ့ ဗမာျပည္အေနနဲ႔ဆိုရင္ အဲဒါေၾကာင့္လို႔ က်မေျပာခ်င္ပါတယ္။” ေျမၿပိဳမႈေတြက်ေတာ့ေရာ၊ ခ်င္းျပည္နယ္ ဟားခါးမွာ  ရပ္ကြက္ ၆ ခုအနက္ ၅ ခုကို ေရႊ႕ရမယ့္အေျခအေန ရွိတယ္လို႔ ျပည္နယ္အစိုးရ၀န္ႀကီးေတြက ေျပာၾကတယ္။ ေျမၿပိဳတာကေရာ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ သက္ဆိုင္သလား။ “အဲဒါက်ေတာ့ က်မစိတ္ထင္ (ဂ်ီေအာ္ေလာ္ဂ်ီ) ပိုင္းနဲ႔ေတာ့ ဆိုင္မယ္ထင္တယ္။ သူ႔ရဲ႕ ေျမအေနအထား အတြင္းအျပင္ေပါ့ေလ။ တခုရွိတာက ရာသီဥတုေတြက ပုံမွန္မဟုတ္ေတာ့ဘူးေလ။ အဲဒီေတာ့ ေျမေပၚမွာ ဘယ္လို (အဖက္တစ္) ျဖစ္မလဲေပါ့ေလ။ သူ႔ရဲ႕ ေရစီးေၾကာင္းေတြ၊ သူတို႔ဆီမွာေရာ ဒီေလာက္ေတာင္ မိုးေတြ ရြာခဲ့ဖူးသလား၊ က်မတို႔ ၾကားသေလာက္ေတာ့ အဲေလာက္ႀကီး မရွိခဲ့ဖူးဘူးေလ။ မိုးကို လက္မမွာ အရင္က တႏွစ္လုံးေနမွ လက္မနည္းနည္းရြာတဲ့ေနရာက ရက္ဆက္ကို မရြာဘူးတဲ့ မိုးေရခ်ိန္လက္မေတြ ရြာလိုက္ေတာ့လည္း အခုခံျဖစ္တဲ့ ေအာက္ခံေတြကလည္း သစ္ေတာလိုမ်ဳိးေတြ မရွိတဲ့အခါက်ေတာ့ ဆိုးဆိုး၀ါး၀ါး ေဘးေတြျဖစ္ကုန္တယ္လို႔ က်မထင္ပါတယ္။" ဗမာျပည္မွာ ေရေဘးက လူ ၁၀၀ ေလာက္ ေသဆုံးခဲ့ရတယ္ေပါ့ေနာ္။  ျမန္မာ့ေရေဘးအၿပီး သီတင္းပတ္အနည္းငယ္အၾကာမွာ ထိုင္၀မ္မွာ တိုင္ဖြန္းမုန္တိုင္းႀကီး ၀င္တယ္ ဒီေလာက္ လူမေသဘူး။ ႏႈိင္းယွဥ္ခ်က္အရ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈ အားေကာင္းလို႔လား။ ဘာေၾကာင့္ပါလဲ။ “က်မ ျပန္ၿပီးေတာ့ေပါ့ ေရေဘးအႏၲရာယ္၊ က်မတို႔လည္း နာဂစ္တုန္းက တပတ္အလြန္မွာ ကယ္ဆယ္ေရးေတြ ထြက္သြားဖူးတယ္ေလ။ လူေတြက ဘာျဖစ္လဲဆိုရင္ ကယ္ဆယ္ေရးကေတာ့ က်မတို႔ရဲ႕ ဗမာ့ရဲ႕ ပရဟိတစိတ္ဓာတ္ေၾကာင့္ ေရာက္သြားၾကတာ၊ ဘယ္သူေတာင္းေတာင္း မေတာင္းေတာင္း။ ဟုတ္ၿပီ ဒါေပမယ့္ ခက္ခဲတဲ့ ဒီဘက္ကို ဆက္သြားဖို႔က်ေတာ့ လူေတြမွာ အခက္အခဲ ရွိလာတယ္ေလ။ အဲဒီအခါက်ေတာ့ ႀကဳံရာဆုံရာမွာ ရပ္လို႔ရတဲ့ေနရာေပါ့ ဆက္သြားလို႔မရတဲ့ ေနရာက်ရင္ အကုန္ အထုပ္အပိုးေတြ ခ်တဲ့အခါက်ေတာ့ လိုအပ္တဲ့ေနရာေတြမွာ မေရာက္ေတာ့ဘူးေပါ့ေနာ္။ အဲဒီအခက္အခဲေလးေတြက ေရေဘးမွာလည္း အခုလိုမ်ဳိး လာေတြ႔ရတယ္ေလ။ အဲဒီေတာ့ ဒါမ်ဳိးသာ က်မတို႔က ျဖစ္တိုင္းျဖစ္တိုင္း သဘာ၀ကပ္ေဘးကို ဒီနည္းနဲ႔ ေျဖရွင္းေနမယ္ဆိုရင္ ဒါဟာ မုန္႔လုံးစကၠဴကပ္ေနမွာပဲ။ အဲဒီေတာ့ ခုနေျပာသလိုပဲ ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံနဲ႔ မဖြံ႔ၿဖိဳးေသးတဲ့ႏိုင္ငံေတြ ဘာကြာျခားခ်က္လဲ၊ ျဖစ္တာလည္း တကမၻာလုံးက ခံေနရၿပီ။ ဒါေပမယ့္ လူအေသအေပ်ာက္နဲ႔ ျဖစ္လာလို႔ရွိရင္ action ေပါ့၊ action plan သြားတဲ့ တကယ့္ emergency ဆိုတာကို ဘယ္လုိ action ယူၾကသလဲဆိုတဲ့ နည္းစနစ္ေတြလိုလာၿပီ က်မတို႔ ဗမာျပည္က။ အဲဒီမွာ အားနည္းတယ္ရွင့္။ အထူးသျဖင့္ေပါ့ က်မတို႔မွာ တဦးခ်င္းပဲ ဒါေတာင္မွ လက္ထဲမွာ လူတိုင္း တယ္လီဖုန္းေလးေတြ ကိုင္ႏိုင္လို႔ ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္မွာ ‘က်ေနာ့္ကားကို ယူသုံးပါဗ်ာ အခ်ိန္မေရြး၊ ဒ႐ုိင္ဘာေတာ့ မရွိဘူး’ ဆိုတဲ့ message ေလးေတြ၊ ‘ဟာ ေစာင္ေတြလႉခ်င္ရင္ က်မတို႔ကေတာ့ ေစ်းေလွ်ာ့ေပးပါ့မယ္’ ဆိုတဲ့ ဒီ message ေတြကို က်မတို႔ စုေဆာင္းဖို႔လိုတယ္။ ဥပမာ-မႏၱေလးမွာ ဟိုတယ္ေဆာက္ရင္းနဲ႔ စင္ေတြၿပိဳက်တဲ့လူကိုေတာင္ ကယ္ဖို႔ကို ေတာ္ေတာ္ခက္ခဲတာေလ။ ဒါဟာ ကြက္ကြက္ေလးပဲရွိေသးတယ္၊ တျပည္လုံးမဟုတ္ေသးဘူး။ အဲဒီေတာ့ က်မကေတာ့ ဗမာျပည္အေနနဲ႔ဟာ data call center ေတြ လုပ္ထားဖို႔လိုၿပီလို႔ က်မထင္တယ္ေလ။ data ေတြ စုထားရမယ္။ ျဖစ္သည္ျဖစ္ေစ၊ မျဖစ္သည္ျဖစ္ေစ က်မတို႔က ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘယ္သူက ဘာကိုေပးမယ္ဆိုတာ အခုကတည္းက data ေကာက္ထားရင္ ဒီဟာေလးဟာ ျမန္ျမန္ေပ့ါေလ၊ ျဖစ္တာခ်င္း တူတူေတာင္မွ က်မတို႔ ေစာေစာ အသက္ေတြကို ကယ္ႏိုင္လိမ့္မယ္လို႔ ထင္တယ္။ အခု ဒီျငမ္းေလးၿပိဳက်တာပဲ ဒီသံေခ်ာင္းေတြျဖတ္ဖို႔ လူေတြဟာ လုံးပမ္းလိုက္ရတာ။ သူမ်ားတိုင္းျပည္မွာဆို ဒီေလာက္ကေလးျဖစ္တဲ့ဟာ ခ်က္ျခင္း အသက္ကယ္ကားေပၚကို ေရာက္သြားၿပီ။ မေရာက္ခင္ဘဲ ကုၿပီးေနၿပီ။ အဲဒါမ်ဳိးေတြက က်မတို႔ႏိုင္ငံမွာ အရမ္းပဲ အားနည္းပါတယ္။” စစ္ကိုင္းတိုင္း ကေလးၿမိဳ႕မွာဆို ၿပီးခဲ့တဲ့ ေရႀကီးတုန္းက ၿမိဳ႕၀င္မုခ္ဦးျမဳပ္လုဆဲ ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ပညာရွင္ေတြကေျပာတယ္၊ ေနာက္လာမယ့္လ စက္တင္ဘာမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေရႀကီး ေလႀကီးတာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္ဆိုၿပီးေတာ့ ခန္႔မွန္းေနတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အလားတူ ေဘးအႏၲရာယ္ေတြ ရင္ဆိုင္ရဖို႔အတြက္ ဘာေတြ ျပင္ဆင္ထားဖို႔ အႀကံျပဳႏိုင္မလဲ။ “က်မ ဟုိေန႔က အမ္အာရ္တီဗြီမွာ ေျပာခဲ့သလိုေပါ့၊ ဟုိ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့အစိုးရေပါ့၊ အုုပ္ခ်ဳပ္တဲ့အစိုးရမွာ စစ္တပ္ပါတယ္၊ အခုေတာ့ လူ၀တ္လဲသြားတာကိုး။ အခုက စစ္တပ္ဆိုတဲ့ တခုဟာလည္း ရွိေနတယ္၊ တပ္မေတာ္ေပါ့။ ရွိေနရင္ ဒါ စစ္ေရးျပတဲ့အခ်ိန္မွာ ဒီပစၥည္းေတြက ထုတ္ျပရမွာမဟုတ္ဘူး ျပည္သူကို။ စစ္ျဖစ္မွ ျပည္သူရဲ႕ အိုးအိမ္စည္းစိမ္ကို ကာကြယ္ရမွာ မဟုတ္ဘူး။ က်မတို႔ ဒီလို သဘာ၀ေဘးအႏၲရာယ္ျဖစ္ရင္လည္း ျပည္သူလူထုနဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီးေတာ့။ အခုမွ ဒါက ေနာက္ပိုင္းေတြေတာ့ လုပ္လာၿပီေပါ့ရွင္၊ ရွင္တို႔လည္း ျမင္မွာေပါ့ေနာ္ အင္း အႀကီးအက်ယ္ကို တခါတည္း ေလယာဥ္ေတြနဲ႔ေရာ ဘာနဲ႔ေရာ။ ဟာ ၾကည့္လိုက္တာနဲ႔ အကုန္လုံးက ဒါ အားလုံးတပ္မေတာ္က ကူညီေနတာပဲ၊ အစိုးရက ကူညီေနတဲ့ပုံေတြ ပါေနတာပဲ။ အဲဒီေတာ့ ဒါဟာ အမွန္က emergency ဆိုတဲ့အခ်ိန္မွာ အဲဒီပုံေတြဟာ အရင္ဆုံး ဇူလိုင္လကတည္းက ျဖစ္ေနတဲ့ အခ်ိန္ကတည္းက ဒါေတြက လႈပ္ရွားၿပီး ပါ၀င္ေနရမွာေလ။ အခု အရပ္ဘက္ေတြ အကုန္လုံးသြားၿပီးေတာ့မွ အေနာက္ဘက္ကလိုက္တာ မျဖစ္ရဘူး။ ဦးေဆာင္တဲ့ေနရာမွာ ရွိရတယ္။ ေနာက္ေတာ့ သတင္းၾကားတာကေတာ့ ပစၥည္းေတြက အဆင္သင့္ပဲ၊ ဒါေပမယ့္ ခြင့္ျပဳမိန္႔ကို အဆင့္ဆင့္တင္ေနရတယ္။ ခြင့္ျပဳမိန္႔က်ေတာ့မွ ဒါေတြဟာ ပို႔လို႔ရတယ္ဆိုတာဟာ emergency ဆိုတဲ့ အေရးေပၚဆုိတာဟာ သက္ဆိုင္ရာ အဆင့္ဆင့္ကို လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ ေပးထားရမယ္။ ေနာ္ ဒါမွလည္း အလ်င္အျမန္လုပ္ႏိုင္မွာေလ။ တကယ္လုိ႔ ဒီစနစ္ႀကီးကို ဒီလိုေပးမထားလို႔ ေအာက္က လူစိတ္ရွိတဲ့လူက အလုပ္ျပဳတ္ခ်င္လည္းျပဳတ္ကြာ ဆိုၿပီးေတာ့ သူလုပ္ႏိုင္တဲ့အာဏာထဲက သူကယ္လို႔ရွိရင္ ဒီလူဟာ ဒါေတြၿပီးသြားရင္ ထုေခ်လႊာ ေတာင္းခံထိတာတို႔၊ ရာထူးခ်ခံထိတာတို႔ ဒါေတြဟာ ျဖစ္လာတာ။ အဲဒီေတာ့ ဘယ္သူမွ မလုပ္ရဲဘူး။ ဒီေတာ့ ဒါေတြကိုလည္း ေလွ်ာ့ခ်ဖို႔လိုတယ္။ ေနာက္ၿပီး ဒီအခ်ိန္မွာ အစည္းအေ၀း ေအးေအးေဆးေဆး ေခၚရမွာမဟုတ္ဘူး။ တခါတည္း အေရးေပၚဟာ အေရးေပၚနဲ႔ တူေအာင္ကို လုပ္ၾကရမွာေလ။ ဒါကိုလည္း အေစာႀကီးကတည္းက ၂၀၁၃ ခုကတည္းက သဘာ၀ေဘးအႏၲရာယ္ဆိုတာ ဥပေဒနဲ႔ျပ႒ာန္းၿပီးေတာ့ ဖြဲ႔စည္းခဲ့ၿပီပဲ။ အဲဒီေတာ့ ဒါဟာ ေဒၚေလးတို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ အခုလို အရမ္းေနာက္က်ၿပီး အစစအရာရာမွာ ဒုကၡေရာက္ေနတာဟာ အားလုံး လက္မွတ္ေတြကေတာ့ ႏိုင္ငံတကာမွာ ၀င္ထုိးတယ္။ တိုင္းျပည္ထဲမွာလည္း ဥပေဒေတြ ထုတ္တယ္။ အဲဒါေတြဟာ အာဏာသက္၀င္မႈမရွိဘူး။ စာအုပ္ထဲမွာပဲ ျဖစ္ေနတဲ့အတြက္လို႔ ေဒၚေလးေတာ့ ထင္တယ္ေလ။ အဲဒီေတာ့ ဒါေတြကို ျပ႒ာန္းထားတာေတြ၊ ဖြဲ႔စည္းထားတာေတြကို ဒီလိုမ်ဳိး သဘာ၀ ေဘးအႏၲရာယ္ေတြ ေရာက္လာရင္ အစိုးရကေန ဦးစီးဦးေဆာင္၊ တပ္မေတာ္ဆိုရင္ ေရတပ္၊ ေလတပ္ အကုန္ရွိတယ္။ ဒါေတြဟာ ကြ်မ္းက်င္ၿပီးေတာ့ သင္တန္းေတြေပးထားၿပီးသား။ အရပ္ဘက္ကသြားတာ အခု ေလွေမွာက္ေသတာတို႔၊ ေရမကူးတတ္တဲ့လူနဲ႔ ဟုတ္တယ္မဟုတ္လား ဒါေတြ ရင္ဆို္င္ေနရတယ္ေလ။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေနရာမွာ ေရတပ္တို႔၊ ေလတပ္တို႔ သြားမယ္ဆိုရင္ သူတို႔ေတာင္မွ ကြန္ပလိန္းတက္တာပဲ။ တခ်ဳိ႔ေနရာေတြ ဟယ္လီေကာ္ပတာ ဆင္းလုိ႔မရဘူး၊ ဘယ္လိုျဖစ္လို႔ ညာလိုျဖစ္လုိ႔ဆိုတာ ေျပာတာေလ။ အဲဒီေတာ့ ဒီအရပ္သားေတြက ဘယ္လုိလုပ္နားလည္မွာလဲ။ အဲဒီေတာ့ ေဒၚေလးေျပာတာက စစ္ေရးျပအခမ္းအနားေတြမွာတင္ ဒါေတြကို ထုတ္ၿပီးမျပပါနဲ႔ တကယ္လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ထုတ္သုံးပါလို႔ ေနာ္။ ေရေဘးသင့္ျပည္သူေတြအတြက္ လက္ရွိကာလ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးအေပၚ ဆရာမႀကီးအျမင္ ေျပာျပပါ။ “လူေတြက ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးဆို စီးပြားေရးကို တန္းျမင္တာ။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ လယ္ယာစိုက္ပ်ဳိးေရးႏိုင္ငံ ျဖစ္တဲ့အတြက္ လယ္ယာေျမကို မ်ဳိးေစ့ေတြ၊ စက္ေတြ ဘာေတြ လုပ္ရမယ္ဆိုၿပီးေတာ့ အစိုးရကိုက ဒါကို သတင္းစာထဲမွာ အက်ယ္တ၀င့္လုပ္ေနတာ။ အမွန္က မဟုတ္ဘူး သူ႔ Step က။ အရင္ဆုံး လူေတြရဲ႕ ႐ုပ္ပိုင္း၊ စိတ္ပိုင္း ျဖစ္ေနတဲ့ က်န္းမာေရးကုိ အရင္ကုသမွရမွာ။ အ၀တ္တထည္ကိုယ္တခုနဲ႔ ျပန္သြားရင္ ဘာမွ လုပ္စားစရာမရွိတဲ့ လူေတြဟာ စိတ္ဓာတ္မခိုင္မာတဲ့လူဆို ကိုယ့္ကုိယ္ကိုယ္ေတာင္ သတ္ေသႏိုင္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီစိတ္ဓာတ္ေတြကိုပါ ေဒၚေလးတို႔က ကုသေပးရမွာ။ ဒါေတြၿပီးသြားေတာ့မွ လူ႔ရဲ႕ စိတ္ဓာတ္ေတြ၊ ခြန္အားေတြ ျပန္ရေတာ့မွ စီးပြားေရးဆိုတာ လုပ္ႏို္င္မွာေလ။ အခုေနသြားၿပီး မ်ဳိးေစ့ခ်ခ်၊ စက္ေတြ ဘယ္ေလာက္ပဲ အေနာက္ႏုိင္ငံကလႉလႉ၊ လူေတြက မက်န္းမာဘဲ စိတ္ဓာတ္က်ေနရင္ ဘယ္သူမွ လုပ္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ဘူး။ အဲဒီေတာ့ စိတ္ပိုင္း၊ ႐ုပ္ပိုင္း က်န္းမာေရးလုပ္ရမယ္။ ဒုတိယ communication လမ္းေတြ၊ တံတားေတြလုပ္ရမယ္။ ေၾကးနန္းဆက္သြယ္ေရးေတြ လုပ္ရမယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲ၊ အခု ေရက်သြားတဲ့အခါမွာ ေသတဲ့လူေတြကို သယ္ဖို႔ေတြ လိုတယ္ေလ။ ဒီအတိုင္း အပုပ္လုိက္ႀကီးထားလို႔ မရဘူးေနာ။ လူလက္လွမ္းမမီတဲ့ ေနရာေတြ။ ေနာက္ၿပီး မေသဘဲက်န္ၿပီးေတာ့ နမုိးနီးယား အႀကီးအက်ယ္ျဖစ္တဲ့လူဟာ ဒက္ကိုဂ်င္တို႔၊ ဖလူဇာတို႔နဲ႔ ကုလို႔မရဘူး၊ ေဆး႐ုံအေရာက္ပို႔ေပးရမယ္။ အဲဒါက လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးေတြ မေကာင္းဘူးဆိုရင္ ေဒၚေလးတို႔ ဘယ္လိုလုပ္ပို႔မလဲေနာ္။ အမွန္က ဆန္အိတ္ခ်တဲ့ ဟယ္လီေကာ္ပတာသည္ အခုအခ်ိန္အထိ ျပည္သူအတြက္ဘက္မွာ ရွိေနရမယ္။ ေဆး႐ုံေတြ ပို႔ေပးရမယ္ emergency ေတြ ထြက္လာလိမ့္မယ္ေနာ္ ေရက်သြားတဲ့အခါမွာ။ အဲ ေနာက္ေတာ့မွ စီးပြားေရးကို ျပန္ၿပီး ဦးေမာ့ေအာင္ လုပ္ရမွာက လူေတြရဲ႕ ခြန္အားေရာ၊ စိတ္ဓာတ္ေရာ ျပန္လည္ၿပီးေတာ့ က်န္းမာလာတဲ့အခါက်ရင္ အစိုးရကေန ဦးေဆာင္ၿပီးေတာ့ လုပ္ရမယ္။ အဲဒီအခါက်ရင္ အရပ္ဘက္အဖြဲ႔အစည္း လုပ္လို႔မရဘူး။ သူတို႔ ႏိုင္ငံျခားကေန နည္းပညာေတြ၊ အျမန္ဆုံးျဖစ္ႏိုင္တဲ့ဟာေတြ အကူအညီေတြ အဲဒါေတြ ေတာင္းရမွာက သူတို႔ ဦးေဆာင္လုပ္ရမွာ။