လြန္ခဲ့တဲ့ရက္ပိုင္းက ႏိုင္ငံတ၀န္း မိုးေတြ ေရေတြ လွ်ံမတက္လာခင္ မိုးေလ၀သပညာရွင္ ေဒါက္တာဦးထြန္းလြင္က အစိုးရအေနနဲ႔ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာၿပီး ကိုင္တြယ္ကူညီသင့္ၿပီ္္ိလို႔ တိုက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီတိုက္တြန္းခ်က္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္တာ မေတြ႔ရဘဲ တိုင္းနဲ႔ျပည္နယ္ ၁၁ ခုမွာ ေရႀကီးေရလွ်ံေတြ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ စစ္ကိုင္းတိုင္း၊ မေကြးတိုင္း၊ ခ်င္းျပည္နယ္နဲ႔ ရခုိင္ျပည္နယ္ေတြကို သဘာ၀ေဘးအႏၲရာယ္ဒဏ္ ခံရတဲ့ ေဒသေတြအျဖစ္ အစိုးရဘက္က ဇူလိုင္ ၃၁ ရက္မွာ ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ အစိုးရက အေရးေပၚအေျခအေန မေၾကညာတာပါလဲ။ ဒီအေျခအေနနဲ႔ပတ္သက္လို႔ တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေန ဦးကိုနီကို ေမးျမန္းထားပါတယ္။ ဦးကုိနီခင္ဗ်ာ။ ၿပီးခဲ့တဲ့သီတင္းပတ္က မိုးေလ၀သပညာရွင္က အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ အစိုးရကို တိုက္တြန္းခဲ့ေပမယ့္ သမၼတက မေၾကညာခဲ့ပါဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔ပါလဲ။ ဖြဲ႔စည္းပုံစာအုပ္မွာေတာ့ အစိုးရက ေၾကညာမယ္ဆို ေၾကညာႏိုင္တယ္လို႔ သာမန္လူအေနနဲ႔ နားလည္လို႔ပါ။ “ဟုတ္ကဲ့၊ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာျခင္းဆိုတဲ့ စကားရပ္က အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္က ၂ မ်ဳိးရွိတယ္ခင္ဗ်။ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္တခုခု က်ေရာက္လို႔ ဥပမာ- ငလ်င္လႈပ္တာ၊ ေရႀကီးတာ၊ ေလမုန္တိုင္းတိုက္တာ ဒီလိုအေျခအေနေတြ ေပၚေပါက္လာရင္လည္း အဲဒီေပၚေပါက္လာတဲ့ ျပႆနာကို လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္နဲ႔ ထိထိေရာက္ေရာက္ ေျဖရွင္းႏိုင္ေအာင္ရယ္၊ အဲဒီအတြက္ ကုန္က်တဲ့စရိတ္ကို တရား၀င္ အတည္ျပဳခ်က္နဲ႔ သုံးစဲြႏိုင္ေအာင္ရယ္ ဒါကတခု။ ဒုတိယတခု အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာတယ္ဆိုတာက အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ ၿငိမ္၀ပ္ပိျပားမႈ ပ်က္ျပားေအာင္ လုပ္တဲ့ဟာမ်ဳိးရွိရင္၊ ဒါက လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား သိၾကပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ မိတၳီလာမွာေၾကညာခဲ့တယ္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္က။ ရခိုင္ျပည္နယ္မွာ ေၾကညာခဲ့တယ္။ အဲဒီ ၂ ခုကို နည္းနည္းေလး ေရာေထြးေနၾကတဲ့သေဘာ ေတြ႔ရတယ္။" "အမွန္ကေတာ့ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာတယ္ဆိုတာဟာ ၂ ခုစလုံးမွာ ေၾကညာလို႔ရတယ္။ အခုေတာ့ အစိုးရက က်ေနာ္ျမင္တာ ဒါက ဥပေဒနဲ႔ သိပ္မဆိုင္ေတာ့ဘူး။ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာၿပီးေတာ့ ထိထိေရာက္ေရာက္ ေဆာင္ရြက္ေပးရမယ့္ဟာကို ဆြဲလိုက္တယ္။ ေနာက္ဆုံး ေၾကညာတာေတာင္မွ အေရးေပၚအေျခအေန မဟုတ္ဘူး။ ဒါ က်ေနာ့္ရဲ႕ ပုဂိဳၢလ္ေရးအျမင္ကေတာ့ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာလိုက္လို႔ရွိရင္ ေ၀ဖန္မလား၊ တခုခုေတာ့ ေျပာဆိုမွာလားဆိုတဲ့ စိုးရိမ္ခ်က္မ်ား အစိုးရမွာ ရွိေနသလားလို႔ ေတြးမိတယ္။" "ေနာက္တခု ခန္႔မွန္းမိတာက ၂၀၀၈ မွာ (နာဂစ္ေလမုန္တိုင္းကာလ) ေတာ္ေတာ္ ေႏွးေႏွးေကြးေကြး လုပ္ခဲ့တယ္။ အမ်ားႀကီးလည္း ေသသြားတယ္၊ အခုက်မွ ဒါကို လုပ္ျပန္ရင္ ဟုိတုန္းက မလုပ္ခဲ့ဘူး၊ အခုက်မွ လုပ္တယ္ဆိုၿပီးေတာ့ ေျပာဆိုေ၀ဖန္လာမွာေတြကို စိုးရိမ္လို႔လား။ က်ေနာ့္အယူအဆကေတာ့ လုပ္သင့္လုပ္ထိုက္တာတခုကို မလိုအပ္ဘဲ စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမႈေတြေၾကာင့္ အမ်ားႀကီး ထိခိုက္နစ္နာသြားတယ္လို႔ ဒီလိုပဲ သုံးသပ္ခ်င္တယ္။ ဘာေၾကာင့္တုန္းဆိုေတာ့ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာဖို႔ သတ္မွတ္ခ်က္စံႏႈန္းက အမွန္ေျပာလို႔ရွိရင္ မရွိဘူး။ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာဖို႔အတြက္ ဘယ္လိုကိစၥမ်ဳိးေတြျဖစ္မွ၊ ဘယ္လိုအခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ ျပည့္စုံမွ အေရးေပၚအေျခအေန ျဖစ္တယ္လို႔၊ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာရမယ္လို႔ စံႏႈန္းသတ္မွတ္ခ်က္မရွိဘူး။ အဲဒါဟာ လုံး၀  အစိုးရအဖြဲ႔အေပၚမွာပဲ မူတည္တယ္။" "ဆိုလိုတာကဗ်ာ သူ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ႀကီးကို ဆုံးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ရွိတယ္။ ေရေတြႀကီးေနၿပီ၊ လူေတြေသႏိုင္တယ္၊ ပစၥည္းဥစၥာေတြ ပ်က္စီးသြားမယ္၊ ကြ်ဲႏြားတိရစာၦန္ေတြ ေသေတာ့မယ္၊ ဒါေၾကာင့္ ဒါကို အေရးေပၚအေျခအေနလို႔ သတ္မွတ္လိုက္တာနဲ႔ တၿပိဳင္နက္ လိုအပ္တဲ့အင္အားေတြကို က်ေနာ္တို႔က ပို႔လို႔ရသြားၿပီ။ ေနာက္အေရးႀကီးဆုံးက ဘတ္ဂ်က္ကို က်ေနာ္တို႔က သုံးလို႔ရသြားၿပီ။ အေရးေပၚအေျခအေနဆို သုံးလို႔ရတယ္။ ေနာက္က လႊတ္ေတာ္က လိုက္အတည္ျပဳမွာ။ ဒါ ဥပေဒက ေပးထားတဲ့ အခြင့္အေရးေတြကို မသုံးဘူး။ သုံးသင့္တာကို မသုံးဘူး။ က်ေနာ္တို႔ကေတာ့ ဒါကို မေက်နပ္ဘူး၊ ႀကိဳက္လည္းမႀကိဳက္ဘူး။ အစိုးရဟာ မိမိမွာရွိတဲ့ အခြင့္အာဏာကိုသုံးၿပီးေတာ့ အခုလို ပ်က္စီးနစ္နာဆုံး႐ႈံးမႈေတြကို တတ္ႏိုင္သမွ် ကာကြယ္ႏိုင္ပါလ်က္နဲ႔ မကာကြယ္ႏိုင္တာဟာ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာျခင္း၊ မေၾကညာျခင္းနဲ႔ အမ်ားႀကီးဆက္စပ္တယ္။ အေရးေပၚအေျခအေနေၾကညာၿပီးတာနဲ႔ ေနာက္ဆက္တြဲလုပ္ရမယ့္  အလုပ္ေတြက တခါတည္းကို တန္းစီၿပီးလာေတာ့မွာကိုး။ ဒါဆို က်ေနာ္တို႔က အမ်ားႀကီး ကာကြယ္ေပးႏိုင္တယ္။" "အခုလည္း ေအာ္ေနတယ္ေနာ္။ မုန္းေခ်ာင္းက လႊတ္လိုက္တဲ့ေရေတြဟာ ႀကီးအုံႀကီး၀ (ဆည္) မွာ လာပိတ္မယ္၊ ႀကီးအုံႀကီး၀ရဲ႕ ေအာက္မွာရွိတဲ့ရြာေတြဟာ အႏၲရာယ္ရွိေနတယ္။ အခုလည္း ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္မွာ က်ေနာ္တို႔က ေတြ႔ေနတယ္။ ဒါေတြကိုဖယ္ေပးပါလို႔ ဆည္ေျမာင္းပညာရွင္ေတြက ေျပာတယ္။ ဒါေပမယ့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာပိုင္ေတြက ဒါေတြကို သူတို႔ဖယ္ေပးဖို႔ အခက္အခဲေတြ ျဖစ္ေနတယ္တဲ့။ ဆိုလိိုတာက တကယ္လို႔မ်ား အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာလိုက္တယ္ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ရွိတဲ့ အင္အားအကုန္သုံးသြားမယ္၊ တပ္အင္အား၊ ရဲအင္အား၊ တျခားတျခားေသာ ေလယာဥ္ပ်ံေတြ၊ ရွိသမွ်ေပါ့ဗ်ာ က်ေနာ္တို႔မွာရွိတဲ့ အရင္းအျမစ္ေတြသုံးၿပီး ကာကြယ္ေပးႏိုင္တယ္။ အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္ထင္ပါတယ္ အစိုးရဟာ အေတြ႔အႀကဳံအားနည္းတာလား၊ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာၿပီး ေဆာင္ရြက္ရမွာကို မ၀ံ့မရဲျဖစ္ေနသလား တခုခုေတာ့ က်ေနာ္ေတာ့ အဲလိုပဲ မွတ္ခ်က္ေပးခ်င္တယ္ဗ်။” ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒစာအုပ္ လွန္ၾကည့္ေတာ့  “အခန္း (၁၁) အေရးေပၚကာလဆိုင္ရာ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ား” ပါ ပုဒ္မ ၄၁၂ (က) မွာ “တိုင္းေဒသႀကီးတစ္ခုတြင္ျဖစ္ေစ၊ ျပည္နယ္တစ္နယ္တြင္ျဖစ္ေစ၊ ျပည္ေထာင္စုနယ္ေျမ တခုတြင္ျဖစ္ေစ၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ စီရင္စုတစ္စုတြင္ျဖစ္ေစ၊ ယင္းတို႔၏ တစ္စိတ္တစ္ေဒသတြင္ျဖစ္ေစ ျပည္သူမ်ား၏ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ကို ထိပါးအႏၱရာယ္ျပဳမည့္ အေရးေပၚအေျခအေန ေပၚေပါက္လွ်င္ သို႔မဟုတ္ ထိုသို႔ေပၚေပါက္ရန္ လုံေလာက္ေသာ အေၾကာင္းရွိေၾကာင္း သိရွိလွ်င္ေသာ္လည္းေကာင္း။ ထိုသို႔ေပၚေပါက္ရန္ လုံေလာက္ေသာ အေၾကာင္းရွိေၾကာင္း သက္ဆိုင္ရာ ေဒသအာဏာပိုင္ အဖြဲ႔အစည္းက တင္ျပလွ်င္ေသာ္လည္းေကာင္း ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတသည္ အမ်ဳိးသားကာကြယ္ေရးႏွင့္ လုံၿခဳံေရးေကာင္စီႏွင့္ ညႇိႏႈိင္းၿပီး ဥပေဒကဲ့သို႔ အာဏာတည္သည့္အမိန္႔ ထုတ္ျပန္၍ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာႏိုင္သည္။” လို႔ ပါရွိပါတယ္။ အဲဒီလိုလုပ္ပိုင္ခြင့္ေပးထားတယ္။ အဲဒီမွာ သဘာ၀ေဘးအႏၲရာယ္ဆိုတဲ့ စကားလုံးေတာ့မပါဘူး ခင္ဗ်။ အဲဒီေပၚမွာ ဘယ္လိုျမင္ပါသလဲခင္ဗ်။ “အဲဒီလိုေမးမွေကာင္းတာ။ အတိအက် အဲဒီအတိုင္းပဲ ျပန္ေျဖၾကရေအာင္။ အဲဒီပုဒ္မထဲမွာ ျပည္သူေတြရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္ အႏၱရာယ္က်ေရာက္ရင္ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာႏိုင္တယ္။ က်န္တဲ့ဟာ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းေတြ။ ကာလုံကိုတင္တာတို႔ အတည္ျပဳခ်က္တို႔ ခနထားေတာ့ေနာ္။ အဲဒီေတာ့ အေရးေပၚအေျခအေနက လူေတြရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ကို ထိခိုက္ရင္ ေၾကညာႏိုင္တယ္။ အိုေခ ဟုတ္လား က်ေနာ္တို႔ ၂၀၁၂ တုန္းက လူေတြ ေသကုန္ၿပီ၊ သတ္ကုန္ၿပီ၊ ခ်ကုန္ၿပီ၊ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာတယ္။ မိတၳီလာမွာ ေသကုန္ၿပီ သတ္ကုန္ၿပီ။ ဆိုလိုတာက လူေတြ လိုုက္သတ္လို႔ေသမွ အေရးေပၚအေျခအေန မဟုတ္ဘူး။ ဘယ္အေၾကာင္းေၾကာင့္ပဲျဖစ္ျဖစ္ လူေတြ ေသဖို႔ အေၾကာင္းအရာ ေပၚေပါက္လို႔ရွိရင္ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာလို႔ရတယ္။ အဲေတာ့ အဲဒီဥပေဒေရးတာက ေကာင္းတယ္။" "အကယ္လို႔မ်ား အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပ်က္ျပားလို႔ လူေတြ အသက္အႏၱရာယ္ ရွိတယ္ဆိုရင္ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာႏိုင္တယ္ဆိုရင္ သဘာ၀ေဘးအႏၲရာယ္က မပါေတာ့ဘူး။ သဘာ၀ေဘးအႏၲရာယ္ေၾကာင့္ ေသဖို႔ေက်ဖို႔ရွိရင္ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာႏိုင္တယ္ဆိုရင္၊ လူေတြ ၀ိုင္း႐ုိက္ေနရင္ သတ္ေနရင္ အဲဒါ လုပ္လို႔မရဘူးျဖစ္မယ္။ အဲဒီေတာ့ ဥပမာတခုခုကို ေရးမထားလို႔ရွိရင္ အဲဒါ လုပ္ပိုင္ခြင့္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ေပးတဲ့ အဓိပၸာယ္။ သေဘာကေတာ့ လူေသဖို႔ရွိေနၿပီ၊ ပ်က္စီးဆုံး႐ႈံးဖို႔ရွိေနၿပီဆိုရင္ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာႏိုင္တယ္။ သုံးလို႔ရပါတယ္။ မသုံးတာ။ ခုနလို သူတို႔အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုုပုံက လူေတြက ဆႏၵျပတာတို႔၊ ၀႐ုန္းသုန္းကားျဖစ္တာတို႔ ဒါမွပဲ လုပ္ရမယ္ထင္ေနတာ။ သဘာ၀ေဘးအႏၲရာယ္လည္း လူေသႏိုင္တာပဲေလ။” ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ နာဂစ္မုန္တိုင္းတုန္းက အေမရိကန္ ေလယာဥ္တင္သေဘၤာက ကယ္ဆယ္ေရးလုပ္ေဆာင္ဖို႔ ရွိခဲ့တဲ့ အေနအထားေတြ  ရွိခဲ့တာကို ေထာက္ၿပီး ဘဘာ၀ေဘးအႏၲရာယ္ေၾကာင့္ အေရးေပၚအေျခအေနေၾကညာရင္  ႏိုင္ငံတကာက ၀င္စြက္ဖက္လာမွာ၊ အတင္း၀င္ေရာက္ကူညီမွာေတြ ျဖစ္လာမွာကို အစိုးရက ထိတ္လန္႔တာမ်ားျဖစ္မလား။ “မျဖစ္ႏိုင္ဘူးခင္ဗ်။ အဲဒါ လုံး၀မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။ က်ေနာ္တို႔ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဆိုတဲ့ သေဘာရွိပါတယ္။ sovereign power ဆိုတဲ့ ႏို္င္ငံေတာ္ရဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာအရ ႏိုင္ငံျခားတိုင္းျပည္တခုခု၊ ႏိုင္ငံျခားအစိုးရ အဖြဲ႔တခုခုက ကူညီခ်င္ရင္ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ရဲ႕ တကယ့္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး  အာဏာပိုင္အစိုးရ သေဘာတူမွပဲ ၀င္လို႔ရပါတယ္။ အဲဒါဟာ လုံေလာက္ေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္ မဟုတ္ဘူး။ သူတို႔ေမးလာမွာပဲ ခင္ဗ်ားတို႔သိပ္ၿပီးေတာ့ အေရးႀကီးေနၿပီလို႔ သိရတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ဘာကူညီရမလဲဆိုတဲ့ offer (ကမ္းလွမ္းမႈ) ပဲ လာမွာပါ။ ေကာင္းေသာ offer ပဲ လာမွာပါ။ က်ေနာ္တို႔ကို ဘာမွ ဒုကၡေပးဖို႔ မရွိပါဘူး။ က်ေနာ္တို႔ ဒုကၡျဖစ္ေနတဲ့ အေနအထားမွာ ဘယ္သူကမွ အခြင့္အေရးယူဖို႔လည္း မရွိပါဘူး။ ကူညီဖို႔သာရွိမွာပါ။ အခုလည္း က်ေနာ္တို႔ၾကားတာက အေမရိကန္ကလည္း ကမ္းလွမ္းေနၿပီလို႔ေတာ့ ၾကားတာပဲ။ ဒါေပမယ့္ ဒီဘက္က အေၾကာင္းမျပန္ေသးဘူးလို႔ ၾကားေနတာပဲ။”