၅၈ ႀကိမ္ေျမာက္ အေမရိကန္သမၼတ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ပြဲႀကီးကေတာ့ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ နို၀င္ဘာလ ၈ ရက္ အဂၤါေန႔မွာ က်င္းပေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ တႏွစ္ခြဲနီးပါး လိုေသးေပမယ့္ သမၼတေရြးေကာက္ပြဲအတြက္ သမၼတ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းေတြကို အဓိကပါတီႀကီး ၂ ခုျဖစ္တဲ့ ရီပတ္ဗလစ္ကန္ပါတီကေရာ ဒီမိုကရက္ပါတီကပါ ေရြးခ်ယ္ေပးဖို႔ ျပင္ဆင္ေနၾကရပါၿပီ။ လက္ရွိသမၼတ ဘားရတ္အိုဘားမားကေတာ့ သမၼတသက္တမ္း ၂ ခုကို ထမ္းေဆာင္ၿပီးျဖစ္လို႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ခ်က္အမွတ္ ၂၂ အရ သမၼတအျဖစ္ ဆက္လက္အေရြးခံခြင့္ မရွိေတာ့ပါဘူး။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ သမၼတ ေရြးေကာက္ပြဲ သမၼတေလာင္းေတြလို႔ ဆိုရမယ့္ သူေတြထဲမွာေတာ့ ဟီလာရီ ကလင္တန္၊ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြ ျဖစ္ၾကတဲ့ ရန္းေပါလ္၊ မာကို ႐ူဘီယိုနဲ႔ ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး (နယူးဂ်ာစီ) ခရစ္စ္ ခရစ္တီ တို႔ကေတာ့ သတင္းထိပ္ပိုင္းေတြမွာ ေနရာယူထားခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒ ါကလည္း သူတို႔က အခရာက်တဲ့ အုပ္စုအေတာ္မ်ားမ်ားရဲ႕ မွန္းထားတဲ့ နာမည္ႀကီးေတြျဖစ္ေနလို႔ပါ။ ဒီမိုကရက္နဲ႔ ရီပတ္ဗလစ္ကန္ပါတီေတြအတြက္ ႀကိဳတင္ေဟာကိန္းထုတ္ၾကတာပဲေပါ့ေလ။ ဒါေပမယ့္ အေမရိကန္သမၼတျဖစ္ဖို႔ကေတာ့ အဲဒီ အဓိကပါတီႀကီး ၂ ခုက မဟုတ္လည္း ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ သမၼတျဖစ္ခြင့္ ရွိပါတယ္။ တျခားပါတီေလးေတြကေရာ တသီးပုဂၢလေတြပါ ပါ၀င္ယွဥ္ၿပိဳင္ သမၼတျဖစ္ခြင့္ ရွိပါတယ္။ ခု ဒီေဆာင္းပါးမွာေတာ့ သမၼတေလာင္းအျဖစ္ အေရြးခံဖို႔လုပ္ေနတဲ့သူေတြနဲ႔ ၀င္ေရာက္အေရြးခံဖို႔ စဥ္းစားေနသူေတြထဲ ထိပ္ဆံုးလို႔ ယူဆရတဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းေတြကို တေစ့တေစာင္း တင္ျပေပးမွာပါ။ ပထမဆံုး လက္ရွိအာဏာရ ဒီမိုကရက္ပါတီက ျဖစ္လာနိုင္တဲ့ သမၼတေလာင္းေတြကေတာ့ လက္ရွိ ဒုတိယသမၼတ ဂ်ိဳးဘိုင္းဒင္း၊ ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေဟာင္း လင္ကြန္းရွက္ဖီး၊ အေမရိကန္ ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးေဟာင္းနဲ႔ သမၼတ ကေတာ္ေဟာင္း ဟီလာရီ ကလင္တန္၊ ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေဟာင္း မာတင္အို ေမာ္ေလ၊ ဗားေမာင့္ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ ဘာနီ ဆန္းဒါးစ္နဲ႔ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ေဟာင္း ဂ်င္းမ္၀က္ဘ္ တို႔ ျဖစ္ၾကၿပီး တျခား ဒီမိုကရက္ေတြလည္း အမ်ားႀကီးရွိပါေသးတယ္။ အတိုက္အခံ ရီပတ္ဗလစ္ကန္ပါတီႀကီးဘက္က ထိပ္ဆံုးမွာ ေနရာယူထားၾကသူေတြကေတာ့ ဖေလာ္ရီဒါျပည္နယ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေဟာင္း ဂ်က္ဘုရွ္၊ နယူးဂ်ာစီ ျပည္နယ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ခရစ္ ခရစ္စ္ စတီ၊ ေဒါက္တာ ဘင္ ကာဆန္၊ တက္ခ္ဆက္ျပည္နယ္ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ တက္ဒ္ ခ႐ုဇ္၊ ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေဟာင္း ေဘာ့ဘ္အာလိခ်္၊ အိုင္အာအက္စ္ ေကာ္မရွင္နာေဟာင္း မတ္ခ္ အဲဗာဆန္၊ ဗာဂ်ီးနီးယားက စီပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ အမ်ိဳးသမီး ကာလီဖီယိုရီးနား၊ ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေဟာာင္း ဂ်င္းမ္ဂ်ီလ္ေမာ၊ ေတာင္ကာ႐ုိလိုင္းနားျပည္နယ္ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ လင္းေဆးဂေရဟမ္၊ ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေဟာာင္း မိုက္ခ္ ဟတ္ကာဘီ၊ လူစီယာနာျပည္နယ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ေဘာဘ္ဘီဂ်င္းဒဲလ္၊ အိုဟိုင္းအိုျပည္နယ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ဂၽြန္ခါးဆိ၊ နယူးေယာက္ ကြန္ဂရက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ ဖိကင္း၊ ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေဟာင္း ေဂ်ာ့ ဖာတာခီ၊ ကင္တက္ကီျပည္နယ္ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ ရန္းေပါလ္၊ ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေဟာင္း ရစ္ခ္ပါရီ၊ ဖေလာ္ရီဒါ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ မာကို႐ူဘီယို၊ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ေဟာင္း ရစ္ခ္ဆန္တိုရမ္၊ နာမည္ႀကီး စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ ေဒၚနယ္လ္ထရမ့္နဲ႔ ၀စ္စ္ကြန္းဆင္ျပည္နယ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး စေကာ့ထ္ေ၀ါ့ခ္ကာတို႔ျဖစ္ၾကၿပီး တျခား ရီပတ္ဗလစ္ကန္ေတြလည္း အမ်ားႀကီး ရွိေနပါေသးတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ အဲဒီ အဓိက ပါတီႀကီး ၂ ခုက ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ေပးလိုက္တဲ့ သမၼတေလာင္းေတြပဲ ျပည္သူလူထုမဲနဲ႔ ေရြးခ်ယ္ခံၿပီး သမၼတတာ၀န္ ယူခဲ့ရတာ မ်ားပါတယ္။ တျခားပါတီငယ္ေလးေတြနဲ႔ တသီးပုဂၢလေတြထဲက သမၼတျဖစ္ခဲ့တဲ့သူဆုိလို႔ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာအတြင္း မရွိသေလာက္ပဲလို႔ ေျပာရမွာပါပဲ။ အလြန္ခ်မ္းသာတဲ့ သန္းႂကြယ္သူေဌးႀကီးေတြလည္း အေမရိကန္သမၼတ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ပါ၀င္ယွဥ္ၿပိဳင္ခဲ့ၾကေပမယ့္ ျပည္သူလူထု ေထာက္ခံမဲ အနည္းအပါးပဲရၿပီး ေနာက္ဆုတ္သြားခဲ့ရတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ေျပာရရင္ အေမရိကန္ျပည္သူလူထုဟာ ဥစၥာဓနထက္ ႏုိင္ငံေရးအရ အေတြ႔အႀကံဳရွိသူ၊ ႏုိင္ငံအတြက္ ျပည္သူလူထု အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ မူ၀ါဒေကာင္းေတြနဲ႔ လုပ္ေဆာင္နိုင္စြမ္းရွိသူေတြကို ေရြးခ်ယ္နိုင္စြမ္းရွိေအာင္ ႏုိင္ငံေရး အသိပညာ ရွိေနၾကတယ္လို႔ ေျပာရင္ မွားမယ္မထင္ပါဘူး။ ေရြးေကာက္ပြဲေတြဟာ လြတ္လပ္တရားမွ်တမႈနဲ႔ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ရွိေနတဲ့အတြက္ ျပည္သူလူထုရဲ႕ ဆႏၵသေဘာထားက အဓိကေနရာမွာ ရွိပါတယ္။ ခု ၂၀၁၆ သမၼတ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ပါ၀င္ယွဥ္ၿပိဳင္ၾကမယ့္၊ ယွဥ္ၿပိဳင္ဖို႔ အလားအလာရွိတဲ့သူေတြထဲက ထိပ္ပိုင္းမွာရွိေနတဲ့ သမၼတကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းေတြကို က်ေနာ္အထက္မွာ တင္ျပခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ေတြ အမ်ားစုဟာ အဓိကႏုိင္ငံေရးပါတီႀကီး ၂ ခုျဖစ္တဲ့ ဒီမိုကရက္နဲ႔ ရီပတ္ဗလစ္ကန္ ပါတီေတြက အထက္လႊတ္ေတာ္ အမတ္ေဟာင္းနဲ႔ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ဆဲသူေတြ။ ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေဟာင္းေတြ၊ လက္ရွိ ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးေတြနဲ႔ ၀ါရင့္ ႏုိင္ငံေရးတာ၀န္ေတြကို ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၾကဖူးသူေတြပဲဆိုတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ နိုင္ငံေရးရာနယ္ပယ္က မဟုတ္တဲ့သူ အလြန္ရွားပါတယ္။ ဒါကိုလည္း ျပည္သူလူထုက နားလည္သေဘာေပါက္ထားၿပီးသား ျဖစ္တဲ့အတြက္ သူတို႔က အဲဒီ သမၼတေလာင္းေတြ ကိုင္စြဲထားတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲ မဲဆြယ္စည္း႐ုံးေရး ေႂကြးေၾကာ္သံက ဘာလဲ။ တကယ္ေရာ ေျပာတဲ့အတိုင္းလုပ္နိုင္မယ့္ သူလား။ သမိုင္းေၾကာင္းအရေရာ ေကာင္းခဲ့၊ ကတိစကား တည္ခဲ့တဲ့သူလား။ ျပည္ေထာင္စုတခုလံုးအရ ႏုိင္ငံေရးသေဘာတရားအားျဖင့္ သိျမင္နားလည္မႈ၊ တိက်ျပတ္သားမႈ ရွိနိုင္သူလား စတဲ့ အခ်က္ေတြေပၚမွာ မူတည္ၿပီး သူတို႔ရဲ႕ သမၼတကို ေရြးခ်ယ္ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ခ်ေပးထားတဲ့ သမၼတေလာင္းကိုပဲ ေရြးေပးၾကရတဲ့စနစ္ မဟုတ္ပါဘူး။ ျပည္သူလူထုေတြ အမွန္တကယ္ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ မဲေပးေရြးခ်ယ္ခြင့္ ရၾကသလို အရည္အခ်င္းအရ မညံ့ၾကတဲ့သူေတြပဲ သမၼတျဖစ္ခဲ့ၾကတယ္ဆိုတာ အေမရိကန္သမိုင္းမွာ အထင္အရွား ေတြ႔ရပါတယ္။ စုန္းျပဴးသမၼတ အနည္းအပါးရွိခဲ့ေပမယ့္ အေတာ္ရွားတယ္လို႔ ဆိုရမွာပါပဲ။ ခု ၂၀၁၆ သမၼတေရြးေကာက္ပြဲမွာ ေရွ႕ကေျပးေနၾကတဲ့ သူေတြထဲမွာ အထင္ရွားဆံုးကေတာ့ အေမရိကန္ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္နဲ႔ ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးေဟာင္း၊ သမၼတကေတာ္ေဟာင္း ဟီလာရီ ေရာ႔ဒမ္း ကလင္တန္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သူျဖတ္သန္းခဲ့တဲ့ နုိင္ငံေရးဘ၀အရ ေျပာရရင္ေတာ့ အေတြ႔အႀကံဳ  အလြန္မ်ားခဲ့တဲ့၊ အေတာ္မ်ားမ်ား စြမ္းစြမ္းတမံ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္နိုင္ခဲ့တဲ့သူလို႔ ေျပာရမွာပါပဲ။ ၿပိဳင္ဘက္ျဖစ္တဲ့ သမၼတ ဘားရတ္အိုဘာမားရဲ႕ ကမ္းလွမ္းခ်က္ကို လက္ခံၿပီး ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး တာ၀န္ကို ထမ္းေဆာင္ဖို႔ ဆံုးျဖတ္ခဲ့တဲ့ သူ႔ရဲ႕ သေဘာထားျပည့္၀တဲ့ စိတ္ဓာတ္နဲ႔ သမၼတခ်မွတ္တဲ့ မူ၀ါဒ၊ ညႊန္ၾကားခဲ့တဲ့ ညႊန္ၾကားမႈေတြကို တာ၀န္ေက်ေက် ထမ္းေဆာင္ခဲ့တဲ့ သူ႔ရဲ႕ တာ၀န္အေပၚ သစၥာေစာင့္သိမႈေတြေၾကာင့္ ျပည္သူလူထုရဲ႕ ေထာက္ခံမဲကို အမ်ားႀကီး ရရွိႏုိင္မယ္လို႔ ခန္႔မွန္းနိုင္သလို သူသာ သမၼတျဖစ္လာရင္ အေမရိကန္သမိုင္းမွာ ပထမဆံုး အမ်ိဳးသမီးသမၼတ ျဖစ္လာမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အေျပာင္းအလဲကို လိုလားေနၾကတဲ့ အေမရိကန္ျပည္သူလူထုႀကီး အထူးသျဖင့္ အမ်ိဳးသမီး မဲဆႏၵရွင္ေတြ အမ်ားစုရဲ႕ ေထာက္ခံမဲကို ရရွိၿပီး သမၼတ ျဖစ္လာႏုိင္ေျခရွိတယ္လို႔ပဲ ခန္႔မွန္းရမွာပဲ။ ခ်ိဳ႕ယြင္းအားနည္းခ်က္ တခ်ိဳ႕ေတာ့ လူ႔သဘာ၀အတိုင္း ရွိေနခဲ့ေပမယ့္ ဒါေတြကို သူျဖတ္ေက်ာ္ ေအာင္ျမင္ႏုိင္မယ္လို႔ ယူဆရပါတယ္။ အတိုက္အခံ ရီပတ္ဗလစ္ကန္ သမၼတ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းေတြထဲမွာ လူသိမ်ား အာ႐ုံစိုက္ အခံရဆံုးကေတာ့ ဖေလာ္ရီဒါျပည္နယ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးအျဖစ္ ၁၉၉၉ ကေန ၂၀၀၇ ခုႏွစ္အထိ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး သမၼတေဟာင္း ေဂ်ာ့ခ်္ အိပ္ခ်္ ဒဗလ်ဴ ဘုရွ္နဲ႔ ဘာဘရာဘုရွ္ တို႔ရဲ႕ ဒုတိယသားနဲ႔ သမၼတေဟာင္း ေဂ်ာ့ခ်္ ဒဗလ်ဴ ဘုရွ္ရဲ႕ညီ ျဖစ္ေနပါတယ္။ အသက္အားျဖင့္လည္း ၆၃ ႏွစ္ထဲ ေရာက္လာၿပီျဖစ္လို႔ ႏုိင္ငံရဲ႕သမၼတလို တာ၀န္မ်ိဳးကို ထမ္းေဆာင္ဖို႔ သက္တမ္းအရ ရင့္က်က္္တည္ၿငိမ္တဲ့အရြယ္၊ အစြမ္းအျပႏုိင္ဆံုး သက္တမ္း ျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ ျပည္သူလူထု ေထာက္ခံမႈ အေတာ္မ်ားမ်ား ရႏုိင္ေျခရွိတယ္လို႔ ယူဆရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ရဲ႕ဖခင္နဲ႔ အကို သမၼတေတြရဲ႕ ေနာက္ခံ အေၾကာင္းတရားေတြရဲ႕ သက္ေရာက္မႈကိုလည္း သူေရွာင္လို႔မရႏုိင္ပါဘူး။ အေကာင္းေရာ အဆိုးေရာေပါ့ေလ။ ေနာက္ အလားအလာရွိတဲ့ သမၼတ ကုိယ္စားလွယ္ေလာင္း တေယာက္ကေတာ့ ကင္တက္ကီျပည္ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ ရန္းေပါလ္ပါပဲ။ သူက ေဆးပညာပါရဂူ ဘြဲ႔ရတေယာက္ျဖစ္ၿပီး ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ကစလုိ႔ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္တေယာက္ ျဖစ္လာခဲ့သူပါ။ သူက လြတ္လပ္မႈအတြက္ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း အေရးဆိုလာတဲ့သူလို႔ ဆိုပါတယ္။ သူက ဟီလာရီကလင္တန္ကို “ဟီလာရီက လြတ္လပ္မႈနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို တိုက္ခိုက္လာတဲ့ အတြက္ သူဟာ အေမရိကသမၼတ မျဖစ္ထိုက္တဲ့သူပဲ။” လို႔ ေ၀ဖန္ေျပာဆိုခဲ့သူပါ။ သူ႔ရဲ႕ မူ၀ါဒကေတာ့ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ ယႏၱရားႀကီးကို အႏုိင္ယူပစ္ၿပီး အေမရိကန္ေတြရဲ႕ ဖန္တီးႏုိင္စြမ္းကို အထိန္းအခ်ုဳပ္မဲ့ လႊတ္ေပးလိုက္ဖို႔ပါပဲလို႔ မဲဆြယ္စည္း႐ုံးေနသူ ျဖစ္ပါတယ္။ လူထုေထာက္ခံမႈရနိုင္တဲ့ သမၼတေလာင္း ျဖစ္လာႏုိင္တယ္လို႔ပဲ ေျပာရမွာပါပဲ။ ေနာက္တေယာက္ကေတာ့ နယူးဂ်ာစီျပည္နယ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ခရစ္ ခရစ္စတီပါ။ သူကလည္း နယူးဂ်ာစီျပည္နယ္အက်ိဳးကို စူးစူးစိုက္စိုက္ အာ႐ုံစိုက္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သူ ျဖစ္သလို သူ႔ကို ခ်စ္ခင္ႏွစ္သက္သူေတြလည္း မ်ားပါတယ္။ မိသားစုတန္ဖုိးကို အေလးထားတဲ့ သားသမီး ၄ ေယာက္ရဲ႕ ဖခင္တဦးျဖစ္သလို ဥပေဒဘြဲ႔ရ တေယာက္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ သူက သူ႔မိန္႔ခြန္းတခုမွာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံနဲ႔ အေမရိကန္ျပည္သူေတြရဲ႕ ထူးျခားေကာင္းမြန္မႈဆိုတာ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ စီးပြားေရး၊ ဒီမိုကေရစီစနစ္၊ ျပည္သူေတြရဲ႕ ေပးအပ္မႈေတြ အေနနဲ႔သာ မဟုတ္ဘဲ အဲဒီ ထူးျခားေကာင္းမြန္မႈဟာ တကယ့္ကို ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေပးႏုိင္ၿပီး စစ္မွန္စိတ္ခ်ရတဲ့ အရာအျဖစ္ တျခားႏုိင္ငံေတြက အတုယူႏုိင္တဲ့ စံနမူနာ ျဖစ္ရပါမယ္။ အဲဒါကို ေျပာေန႐ုံမဟုတ္ဘဲ လက္ေတြ႔ျပၾကရပါမယ္လို႔ ေျပာဆိုခဲ့တဲ့အတြက္ သူ႔ကို ေထာက္ခံသူေတြလည္း အမ်ားႀကီး ရွိေနပါတယ္။ သူ႔ကိုလည္း အလားအလာရွိတဲ့ သမၼတေလာင္း ျဖစ္လာနိုင္သူလို႔ ယူဆရမွာပါပဲ။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ သူတို႔ေတြဟာ တကယ့့္ သမၼတေလာင္းတေယာက္ ျဖစ္လာဖို႔ အမ်ားႀကီးယွဥ္ၿပိဳင္ၾကရဦးမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဘယ္သူေတြက လူစြမ္းေကာင္းအျဖစ္ ထြက္ေပၚလာေလမလဲလို႔ က်ေနာ္တို႔ ေစာင့္ၾကည့္ၾကရမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။      ။ စိုးေနလင္း